Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

361쪽

LIBER V. 3 1ν populia tanto incommodo indesertam bane ab dijs bomianibuscb urbem conuenisis Sed res ipsa cogit uammminiscendi s ruinι,q relinquere urbem , rad integra omnia Veios mgrare: nec hic aediscando inopem plebem uex re. Hanc autem iactari magri causam, quam ueram esse, ut ego non dιcai apparere uob;s Quirites puto:qui meis injus ante Gallorum aduetaem saturi tessis publicis priavat scydtinte incolum urbe, hanc eu&m rem actam esse, ut Veios tro graremus. Et videte quantum inter meant

sententiam uiarum s intersit tribuni: uos etiam si tune sciendum non fuerit, nunc utis faciend- putans: ego contri nec id Grati situ privi,quum quale Ait audieritu etiam si tunc migrandum suibet incoluim tota urbe, nunc

bas ruinas relinquendas non censerem: quippe twm causa nobhs in urbem captam murandi uictorιa estis, gloriosa noba ac potieris nostria: nunc haec migratιο nobis nise ra ac turpis,Galtis gloriosa est non enim reliquisse uictois res,sed amisisse uicti patria uidebimur. hoc ad Aulum furiga hoc capta urbs, hoc circunsessura capitolium nece fi rans imposuisbe, ut desereremus penates nos bros, exilires

ac lugam nobH ex eo loco conscisceremus, quem tueri non po)jemus: Cr Galli eucrtere potuerut Romam,quam Roae

mani restituere non uidebuntur potuisses Quid re1tit, nisi ut si iam nouus copiss ueniant 'rat enim vix creisdibilem multitudinem ese ex habitare in capta ab se,deo serta a uobia hac urbe uelint , sinatu s Quid si non Galli hoc,sed ueteres bostes uestri, Aequi, Volsciue Iactant,ut

eo grent Roma uelitnne illos Romanos, uos Veientes

essesno malitbs hanc fiolitudine uestram, quam urbem hostium eses non equidem uideo quid magri ness sit. Haec

362쪽

36o DE c. PRIMAE esus t si tota urbe nullum melius, ampliussis tectum fieri posit,quam casa illa conditoris est nostrimon in easis riis, tu pastorum agrestiuras habitare ζt sativi inter sacra penatess vestiros,quam exulatum publice irest Maiores nostri couenae, p torres,cu in Hi locis nihil praeterisIudas paludess esse novam urbem tm brevi aedificarunt. nos capitolio,arce incoI idtintibus templis deorum, aedictore incensam pigetser quod singuli jacturi fuimus,si rides nostrae deflagrassent:hoc in publico incendio uniuersire sumus aceres Quid iidem, si fraude, si casu Vehs iniseedιum ortum sit,uentos ut fieri potest diffusa flamma

magnam partem urbis absimul: Fidenas inde aut Gabios, aliamve quam urbem quaesituri sumus, quo transmutamus/adeo nihil tenet bolam patriae ' nec haec terra quam matrem appellamu3sed in stuperficie tigm s charitas nobis patriae pendet E i quidem satebor uobis,etsi minus iniuriae uestrae quam meae calamiatis meminit, iuuat: cum abesse quotiescuns patria in mente veniret, e omnia occurrebant, iles campis Cr TIberas, Cr assueta omislis regio,er hoc coelam, sub quo natus educatuss 4bem. quae uos Quirites nunc moueant polim charitate sua, ut maneata in sede uestra, quam postea cum reliqueritis ea, macerent des derio. Non sine causa j homines cs hune urbi condendae lacum elegerunt: sesuberrimos colles, tu

men opportunum, quo ex mediterraneis lacta ruges de vehantur,quo marum commeatus accipiantur: mare vi cinum ad commoritates,nec expositum ni a propinquiotate ad pericula es iam externarum regionu Italiae me dium,ad incrementum urbks natum unice lacu . ara veto est ipsa magnitudo tam novae urbH. trecentos visexa, resim quintus annus Arrii Quirites agitaninter tot ura terrimos

363쪽

LIBER V. με terrimos populas tandiu bella geritis, m intere ne si gulas loquar urbes,non coniuncti cum Aequa Uoμtot tam valida oppida, non uniuersa Hetruria tantrum terra maris pollens, atq; inter duo maria latitudinem obtines Indis,bello uobri par est. Quod cwm ita fit,quae mala raritio est experta alia experirisca iam ut uirtus vestra tranafre alio posit, fortuna certe loci buirus transierri no posis sit. Hic capitoliam est, ubi quondam capite humano inueto reston*m est, eodoco caput rerum bruminams imperi yrchie cwm augurato liberaretur capitolium, Iuventas Ter nusq; maximo gaudio patra nostrorum mouerisenon pasi . hic Vestae ignes,hic ancγlia coelo dem ba, hie omnes propitii manentibws uobιs dij. Nouilbe eos canallus crura alia oratione, im ea quae ad religiones pertissebat axime dicitur. sed rem dubiam decreuit opportune vox enutilia,qu)d in senatus post paulo de tis rebus in euaria Hostilia haberetur: cohortes s ex praesidi s reuertet res forte agmine forum transirent:centurio in comitio ex elamauit,signis er titue signum,hic manebimus optime. Qua uoce audita, ex senatus accipere se omen ex curia egresbus conclamauit, Cr plebs circunflisa approbauit. Antiquata deinde Iege, promiscue urbs aedificari coepta. tegula publice praebita est: saxi materiae, caedendae unde quisque vellet ius factum,praedibus accepita eo anno aedisicia perfecturos. Festinatio curam exemit uicos dirigendi, dum omisso sui alienis discrimine,in uacuo aediscant. ea est causa, ut ueteres cloacae,primo per publicwm ductae.

nunc priuata pasta subeant tecta: fma, urbo sit O cupata magis quam diuisae simus.

364쪽

DE CADIS

posui: res cum vetusti te nima obscvm, uelut quae magno ex interuallo loci vix Grountur: tum quod perrarae per eadem tempora literae Acrsiuna custodia sidelis memoriae

rerum gestirum a q'od etiam si quae in commentari s po

tiscium, alijs que pMblici, priuat 9 erant monumennis incensa urbe pleraes interis . clarιora deinceps certioriraque ab secunda originc, velut ab stirpibws latiuisse citus renatae urbs,gem dom n lιtiae, exponenturi cateriam primo quo adminiclila erecta erat, eodem innixa n. Furio principe letit: neque eum abdicarest dicta ra,msi anno circumacto papi sunt. Lomtia in insequentatem annum tribunos habere, quomm in magi)tratu capta urbs esset, non placuit: res ad interregnum rediit. Cum riuitas in opere ac labore Viduo refciendae urbis tenearetur: interim Q Fabio,1imul primum magi iratu ab Cab C. Martio tribuno plebla dicta dicis: quod lagalus

in Gallos, ad quos in jus crat orator, contra ius gentiam pugna bet. cui iudicio cum mors ades opportuna, ut v lanta iam magna pars crederet, subtraxit. interregrinisqt P. cornelius Scipio interrex Cy post eium N. humus canullus iterunm. k, tribunos mittam consulari pot0Eteereat, A. Valeriam Publicolam uerum, L. Vιrginium, P. cornelia , A. Manli , L. Aemiliam,L. Posthua

365쪽

LIBER VI. 343mum. Ii ex interregno cum extemplo magictratum inis,sent,nulla de re prius quam de religionibus breui eoninsuluere. I n primis foeder ac leges erant autem eae duo

decim tabulae,eτ quaedam regiae leges conquiri,quae comparerent,iusserunt. alia ex eri edita etiam in uulgus. quae ,

autem ad sacra pertinebant, a pontificibus maxime, ut religione obstrictos haberent multitudinιε animos, stupri pressa.Tum de diebus religiosis agitari coeptis, diems ad xv. calendas sextiles duplici clade insignem,quo die ad cremeram Fabi1 caesi: quo deinde ad Alliam cum exiistis urbis foede pugnatum: a posteriore clade Alliensem appellarunt,insignemi rei nulli publice priuatisq; ανα Merunt. Quidam,quod postridie idus Qvintiles non lit et sulpitias tribunus msitum : neque inuenta pace deum post diem tertium obiectus hosti exercitus Romanaes esset: etiam postridie idu3 rebus diuinis supersederi iusis

sum: inde ut pontidie calendas quoque ac nonus eadem

religio esseet,traditum putant. Nec dιu licuit quietis conflia erigendae ex tam graui caseu reipublicae secum agitarire. Hinc Volsci ueteres hostes ad extinguendum nomen Romanum arma ceperant. Hinc Hetruriae principium ex omnibias populis coniurationem de bello ad fanum Votatumnae Am,memcatores afferebant. nouus quoque terarer accessierat defictione Latinorum Hernicorim que,

qui post pugnam ad lacum Regillum Actam, per annos

prope centum nunquam ambigua Ade in amicitia popuα ii Romani fuerant. Itaque cum tanti undique terrores circunstirent: appareretis omnibus non orio solum apud hostes, sed contemptu etiam inter socios nome Romanum

laborare : placuit eiusdem austiciis destndi rempubliiscum,cuius recuperata esset:dictatorem, dici M. Furiaricamillum

366쪽

s 64 D E c. P R I MPA Ecdinitam. is dictator c. Seruilium Halam magistru equia tum dixit : iustitios indicto delecturm iuniorum habuit: ita ut seniores quoque, quibus aliquid roboris superesset,

in uerba sua iuratos centuriaret. E xercitum conscripti armati s tri ariam diuisit. partem unam in agro Veterite Hetruriae opposuit. alteram ante urbem canra locare

iugit tribunu3 militam bis A. Manlius illa qui aduersus Hetruscos mittebantur, L. Aenalius praepositus . tertiant partem ipse ad Volscos duxit: nec procul ab Lanuuio Admetiam in Iocus dicitur cactra oppugnare est adoratus. quibus ab conicia tu, quod prope omnem deletam a

Galus Romanam iuuentutem crederent, ad bellum prostactis,tatium camissim auditus imperator terroris intulerat,

ut uallo se in uallum congestu arboribus se iret:ne qua intrare ad munimenta hostia posset. Quod ubi animaduertit camillus, nem in obiectam si em coni ci tufit. eryrte erat uis magna uenti uersa in hostem. inque non πω ruitsolum incendio uiam,sed flammis in castra tendentiabius, uapore etiam ac sumo, crepitus ustissis materiae latagrantu ita consternauit hostes,ut mgnor moles superantiabus ualim in casti a Volscoru Romanis Icteri quam tria

scendentibus sepem incendio absemptam fuerat. Fusis hostibus, caesis , cum castra impetu cepisset dictator, praeridum militi dedit,quo minus; eratam minime Iurgitore duce,eo mitti gratiorem. persecutim deinde fugientes, cum omnem Volscum agrum depopulatus ese ad deditionem Volscos septuagesimo demum anno siubegit. Victor ex Volscis in Aequos transii Cr ipsos bellum molietes. σαercitum eoru ad Bolus opprefit nec cactra modo, sed urabem etiam aggresus inpetu primo cepit. cum in ea parat in qua caput rei Romana camillus erat, ea fortuna esset, ali

367쪽

, set, alam in partem terror ingens ingruerat. Hetraria et prope omnα armata Sutriam socios populi Romani ob i. sdebat. quorum legati opem rebus affectu orantes cam, senatum adissent,decretum tulere,ut dictator primo quoa , que tempore auxilium Sutrinta ferret. cuius stet moram ii cum pati fortuna obse oram non potuitet conβctaque a paucitas oppidanorum opere,vigilijs uulneribus , quae, semper eosdem urgebit per pactionem urbe hostibus reda, dici, inermes cum singulis emisi uestimentu, miserabili, agmine penates relinquerent: eo forte tempore cantallusi cum exercitu Romano interuenit. cui cum se moesta turbat ad pedes prouoluisset: principiss orationem nec inte ultima expressum, fletus mulierum ac puerorum,qui exilii, comites trahebatur,excepisseet: parcere lamentis Sutrinos, infit: Hetrustu se luctis lacomasq; βrre. Sarcinu inde, deponi,sutrinosq; ibi considere modico praesidio relicto, , arma siecum nasitem fine iubet. in expedito exercitu pro, sictus ad Sutrium,id quod rebatur solata omnia rebus ut, fit secundis inuenit nullam stitionem ante moenia paten, tes porcis, victorem vagum praedam ex honia tectis egea; rentem. I terum igitur eodem die Sutrium capitur: uictois, res Hetrusci pasim trucidantur ab nouo hoste, neque se, conglobandi coeundi in unum, aut arma rapiendi deae, turibatium,cum pro se qui tenderent ad portus qua, βrtese in agros ejicere possent: clausas id enim primum

i dictator imperauerao portus inueniunt. I nde alii arma, capere,alij quos Iorte armatos tumultus occupauera coa, uocare suos,ut praelium inirent. quod decensium ab deste, ratione hostium uiset, ni praecones per urbem dimisi po ni arma, Cr parci inermi ius sent, nec praeter armatos quenquam uiolarc Tum etiam quibus animi in spe ultima inati

368쪽

ε 66 DEC. PRIMAE obstinati ad decertandum luerant: postquam datastes viatae est,iactare pasta arma inermess, quod tutiu3fortuna pereuis hosti osterre. Magna multitudo in custodias diis uisa: oppidum ante noctem redditu Sutrinis inuiolatum, integrumq; ab omni clade belli: quia non ut captum , sed traditum per conditiones fuerat. Canullus in urbem triumphans rediit,trium sitimi bellorum victori loge plarimos captiuos ex Hetruscis ante curru duxit . quibus sub hastivenundatis, tantum aeris redactum est,ut pretio pro auro

matronis persoluto,ex eo quod supererat,tres paterae a reae fictae sint:quas cum titulo no nis canalli ante capitolium incenctum in Iouis cella constat ante pedes Iunonis positas fulsee. Eo anno in ciuitatem accepti, qui Veietiam capenati lac Faliscorum per ea bella trans fuisgerant ad Romanos, agercs ijs nouta ciuibus in natus.

reuocati quos in urbem senatus mouito a Veijs qui aedis

scandi Romae pigritia, occupatis ibi uacuis tectis Veios se contulerant. Cr primo fremitus fuit asternuntium imis perium. dies deinde praestituta capitabis poena, qui non remigraset Romam,ex ferocibus uniuersis singulos metu suo quens obedientes strit. Et Roma curastequetia creascersitium totas i exurgere aedificijs:er republica impensas adiuuante, Cr aedilibus uelut publicum exigetibus opus, Cr ipsiis priuatis admonebat enim deisderia usus filinitibus ad elyctum operis: intrus annum noua urbs

stetit. Exitu anni comitia tribunorum militum consulari potestate habita. creati, T. Quintius cincinnatas, in. Servilius Fidenas quintum, Iulius Tullus, L. Aquilius Corum,L.Lucretius Tricipitinus, Ser. Sulpitius Rufus. Exercitum alterum in Aequos,non ab bctu uictos nanaquese aiebantur sed ab odio ad peruastandos Mnes,neo

quid

369쪽

quid ad noua consilia relinquerent utriam,duxere: alterivum in agru Tarquinies . ibi oppida Hetruscora cora, tinosa Cr cotenebra ui capta dirutas. Ad cortuosum niat hil certaminus it. improuiso adorti primo clamore atquei impetu cepere. direptam oppidum atque incensem est. a con tenebra paucos dies oppugnationem fiuninuit, larii bori continuus non die , non nocte rem in subegit eos.li cium in sex partes diuisus exercituε Romanus senιs horis, tu orbem siccederet praelio: oppidanos eos sem integro, semper cerim ni paucitas 'bos obhceret: cessiere iidem,

i locust inuadendi urbem Romanu datin est. Publicari, praedam tribunis placebat,sid imperiis quam consili i segnius fuit.diam cunctantur, iam mιlit praeda erat,nec, nisi perinuidiam adina poterat. Eodem anno, ne prim i iis tantum operibus cres aeret urbs, capitoliam quos Do, xo quadrato fibstructis est,npM uel in hac magnificena, tia uota eonliciendis. I am Cr tribuni plebιε, ciuitate, aedificando occupari, conciones fisus sequentare legibus, agrarijs conabanturiostencibatκr in stem Pomptinus ais, ger, tum primum post accisas a camillo Volscorum res, posse latus haud ambiguae. criminabatur multo eis inse, stiorem agraem ab nobilitate esse quam a Volscis fuerit.dbii tas enim rintvm, quoad uires Cr arma habuerunt, in αὶ cursiones eo factas. nobiles homines in possisionem agri publici tragari: nec nisi antequam omnia praecipiant,

, diuisus sit, locrum ibi plebi yre. Haud magnopere plebem

es mouerant,er infrequentem in fro,propter aedificandi cu; ram, Cr eodem exhaustim impensis,eo que agri immemoti rem, ad quem inst uentam uires non essent. I n ciuitate: plena religionium,tum etia ab recenti clade superstitiosis, Principibus,ut renouarentur alicia, res ad interregnu redhi

370쪽

3εs D E c. PRIMA EredijLinterreges deinceps,M. Manlius capitolinus, seri Sulpitius camerinus,L. Valerius Potitus. hic demum triabunorum militi consulari potestite comitia habuit. L. Papγrium, Cn. sergi ,L. Aemilium iterum, L. Licianium, M. Menenium, L. Valerium Publicolam tertiun, creat. bi ex interregno magistratum occepere. Eo anno aedes Martis Gallico bello uot dedicati est a T. Quintio duumviro sacris faciundis. Tribus quatuor ex nouis ciuiabG additae,Stellatina, Pomatina, sabbatina, Arniensis: eaech trigintaquinque tribuum numerum explevere. De agro Pomptino ab L. Sicinio tribuno plebA actum ad frequentiorem iam populum, mobiliorems ad cupiditatem agri,quam fuerat. Et de Latino Hernico que bello me nistio ficta in senatu, maioris belli cura, quod Hetruria in armis erat, dilata est. Res ad camillum tribunis militueon utari potestite redJt:collegae additi quinet,Ser. Cornelius Maluginensis, in. Servilius Fidenas sextum, L. . QRintiuscincinnatus,L. Horatim Pulvillus,P. Valerius. Principio anni auerse curae hominum sunt a bello Hetrusco: quod fugientium ex agro Pomptino agmen repente illatum in urbe, attulit, Antiates in armis esse, Latino.

rimis populos iuuentutem subm se ad id bel um,eo abisnuentes publicum fuse consilium: quod non prohibitos

tantummodo, uoluntarios dicerent militare, ubi vellent.

Desierant iam ulla contemni bella. inque senatus dijs disgere gratias, quod Camillus in magictratu esset. dictatois rem quippe dicendum eum fulse,si priuatus esset: r cotilegae fateri regimen omnium rerum, ubi quid bellici terroris ingruat, in uiro uno esse:sibi que destinatam in animo esse cannao sumnlittere imperium: nec quicquam dem temtesua detractum credere,quod maiestiti eius uiri coa