Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

561쪽

iα DEQ PRIMA Eer con ulum ferme fuerunt beneficia. tulere editi rogalian Tr. . L. Atilius, C. Martius. alteram, ut I I uiros

nauales clusis ornandae reficiendies causa idem populus iuberet. Lutor huius plebisciti fuit M. Decius Tri pLEiusdem anni rem dictu paruam praeterirem, ni ad retiagionem uisa esct pertinere. Tibicines, quia prohibiti a

proximis censioribus erant in aede I ouis uesti,quod tradiatum antiquitus erat,aegre pusi, Tγbur uno agmine abieri runt:adeo, ut nemo in urbe esci, qui sacrificijs praecinearet. Eius rei religio tenuit senatum: legatosq; TFbur nuberunt, ut darent operam ut hi homines Romanis restiis tuerentur. Tγburtini benigne polliciti, primum accitos eos in curiam hortati fiunt,ut reuerterentur Romam:po loquum perpelli nequibant, consilio haud abhorrente ab ingeniis hominum, eos aggrediuntur. Die βcto alij ullas per speciem celebrandarum cantu epularum causa inuritant, ex uino, cuius auidum 'me genus est, oneratos sopiunt: atque ita in plaustra somno uictos conqciunt, ac Romam deportant: nec prius fientiere, quam plutaris in

foro relictis plenos crapula eos lux opprefit. Tunc cona Uus populi actus,imperatos ut maneret,iatum ut tria duum quotannis ornati cum cantu,nis hac,qui unc βαiennis est,ticentia per urbcin uagarentur: renitutumq, in aede uescendi ius ijs, qui sacris praecinerent. Haec inter duorum ingentium bellorum curum gerebantur. Consides interse prouincio partiti: Iunio Samnites, A Ilio notauum bellium Hetruria forte obuenit. In Sumnio clauium

praesidium Romanum, quia nequiuerat ut capi, obsessi

fame in deditioncm acceperant Samnites: uerberibus que foedum in modum laceratos occiderunt deditos . Huic

influctus crudelitui iratus nihil antiquius oppugnatione clauiana

562쪽

LIBER IX., clauianu ratus, quo die aggressus est moenia, ut emit:

atque omnes puberes interjicit. Inde uictor exercitum Bovianwm duellios. caput hoc erat Pentror in Samnitiu,

longe ditifimum, atque opulentisin m armis vimque. Ibi quia haud tantum irarum erat,ste praedae milites a censi,oppido potiuntur. minus itaque saeuitu in inhonesni:praedae plus pene, quam ex omni Samnio unquam egerastum: benigne que omnιs militi concessa. Cr postquam praepotentem armis Romanum nec acies subfinere ullae, nec castra, nec urbes poterant: omnium principum iusamnio eo curae siunt intentae, ut insidiis quaereretur Iouems: siqua licentia populando effulses exercitus excipi, ac circumueniri posset. Transfugae agrestes, er captiui quidam, pars sorte, pars conjilio oblati congruentia ad

constulem allerentes, quae Cr vera erant: pecoris uim in*sentem in saltu in auium compul am esse: perpulerunt ut praedatu meo expeditae ducerentur legiones .ibi ingens hostia in exercitus itinera occultus inlicderat: π postquaintrasse Romanos uidit saltum, repente exortus cum clua more ac tu multu incautos invadit. primo nova res trepidationem fecit, dum arma capiunt , sarcinas congerunt in medium. dcin,ponquam ut quisque liberauerat seon re,aptauerat que armis, adsigna undique coibant, Cr noatis ordinibus in ueteri diliciplina militiae iam sine praecopto ullius sua stonte striiebutur acies: confiul ad ancipiatem maxime pugna aduectus, desilit ex equo: Cr Iouem,

Martes, atq; alios testitur deos: st nul la suum gloriam indesed praeda militi quaerente, in eum locum deuenisse,nes; in se aliud, quam nimium ditandi ex hoste militis cuis rum reprehendi posse. ab eo se dedecore nullam rem alia,

563쪽

1ό DE c. PRIMA Enno unimo omnes inuadere hostem uictum acie, castris exutum,nudatum urbibus,sitimam striniurio insidiarum tentantcm,CI loco non armis fetum. Sed quem esse ii uir tuti Romanae inexpugnabilem locum Fregellana arx,soranaq;,Cr ubicuncti iniquo successim erat loco, momordabantur. Hri accensus miles, omnium immemor discuit tum,uadit aduersus imminentem hostium aciem. ibi paulalaboris fuit,dum in aduersium clivum erigitur agmen. caesterrum poli quam prima signa planiciem summi ceperiit, sensitque acies aequo se iam in litisse loco, uersiis extemplo est terror in insidiatores eodemq; latebras, quibus sepoloante texerant,palati atq; inermes figa repetebant: sti

loca difficilia hodi quaesiti ipsios in sua fraude impedie

bant itaq; ergo perpaucis effugiu patuit. Cese ad uiginti milliu hominum: victorque Romanus ad oblatam ultro abbocte praedam pecorum decurrit. Dum haec geruntur in sumnio, iam omnes Hetrurbe populi, praeter Arretinos, ad arma ierant,ab oppugnIdo sutrio,quae urbs socia Romanis uelut claustra Hetruriae erat,inges os bellu m. Eo alter CC s. Aeni lius cum exercitu ad liberandos ob bdione socios uenit . aduenientibus Romanis Sutrini corna meatus benigne in cactra ante urbem posita aduexere. Hetrusci diem primum, con ultando maturaret,iraberent ne bellum,iraduxerui postero die,ubi celariora quam tutio

ra confitia magis placuere ducibus, sole orto signivim piis gnae propositum est armatis in aciem procedunt. Qxod postquam consuli nuntiatum est, extempIo tesseram duri iubet,ut prandeat miles , 'matus cibo uiribus arma copiat. dicto paretur. con ut ubi armatos paratosq; vidit, fgna extra uallum proferri infit, Cr haud procul honei inruxit aciem. Aliquandiu intenti utrinque steterunt, opta

564쪽

LIBER In mexpertntes ut ab aduersarijs clamor Cr pugna incipeis ret prius sol meridie se inclinavit,quam telum hinc auti illinc emissum est inde, ne injecta re abiretur, clamor abi Hetruscis oritur, concinuntq; tubae, Cr instruntur. , Nec segnius a Romanis pregna initur. concurrunt inline, sis animis. numero bonis, virtute Romanus uperat. anta; ceps praeliam multos utrinque, Cr βnfimum quenque, absumit. nec prius inclinata res est, quam secunda acies

Romana ad prima signa ntegris is succi serunt. Retru sci, quia nullis recentibus stubsidijs fulta prima acies fuit,

. ante signa circa que omnes ceciderunt.nullo unquam praelio fugae minus, nec plus caedis fuisset, ni obninutos inoae ri Thuscos nox texiset: ita, ut uictores prius quam uicti, pugnandi finem facerent. Post occasium solis signum reis

4 ceptui datum est: nocte ab utros in casea reditum. Nec ii deinde quicquam eo anno rei memoria dignae apud Sues, trium gestum est: quia Cr ex hostium exercitu primu toae, ta acies delata uno praelis fuerat, subsidiarque modo retias ctri, uix quod satis 4bct ad castrorum praesidium: cri apud Romanos tantium uulneru fuit, ut plures post praeae, lium sauci) decesserint, quam ceciderant in acie. Qu. Faa, bius inbequentis anni cos. bellium ad Sutrium excepit. collega Fabio C. Martius Rutilius datus est. caeterum Cr, Fabius siupplementum ab Roma adduxit: Cr nouus exera, citus domo accitim Hetruscis uenit. Permulti iam anni erant, cum inter patricios magistratus, tribunosqnulla, certamina sumnt: cum ex ea familia, quae vclut ni Jιs, trum tribunis ac plebi erat, certamen oritur. Ap. clauis dius censor circumactus decem ex octo mens bus, quod

A γlia lege finitum censurae spatium teporis erat : ci c.Plautius collega eius magistratu stabdicasset: nulla ui ' N 3 compedi

565쪽

DE c. PRIMA Eeompelli ut abdicaret, potuit. P. Sempronius erat Triptqui finiendae relicturae intra legitimum tempus actionem susceperat, non popularem magis, quam iustim, nec in uulgus, quam optimo cuis gratiorem. Is cum identidem

legem Aemγliam recitarct, autorem que eius Mamercum

Aenidilium dictatorem laudibus ferret: qui quinquenti lem ante censurum, er Ionginquitate potemtem dominatem intra si x mensium er anni coegisset statirum: Dic

age dum, inquit, Ap. claudi quidnam δε turus fueris si eo

tempore, quo C. Furius Cr M. Geganius censores fuerui, censor fuiFes s Negare Appius interrogationem tribuni magnopere ad causam pertinere suam, nam etsi tenucrit lex Aemγlia eos censores, quorum in magiaratu lata esse

set: quia post illos censores creatos eum lege populus ius, Albet,quods postremum rufise id ius,raturas esset: no tamen aut se, aut eorum quenquam, qui post eum legent latam creati censores essent, teneri ea lege potuisse. Haec fine ullius alibi u cavillante Appio, En, inquit, Quirites

illius Appii progenies, qui decemvir in annu creatus,altero anno se ipse creauit: tertio nec ab st, nec ab ullo crearitus,priuatus asces Cr imperium obtinuitinec ante contiaenuando abnitit muginratu, quam obruerent eum male parta,male gesta,male rerenta imperia. haec est eadem amilia Quirites, cuius ui atq; iniurijs compulsi extorres pa tria sacrum montem cepit lis. haec, aduersus quam tribunnitium auxilium uobis comparastis, haec propter quam duo exercitus Aventinum inbedi tis. haec, quae foenebres leges: haec, quae agrarias semper impugnauit. haec connii bis patrum, plebis interrupit. haec plebi ad curules magistratus iter oblic P. hoc est nomen milto, quam Tam quiniorum , infinius vestrae libertati. Ita ne tandem Ap.

claudi

566쪽

LIBER IX. Isrclaudi, cum centesimus iam annus fit ab Mamerco AO nolis dimiore,tot ce fores fuerint nobilisimi fortifimisi viri,nemo eoru duodecim tabulas legit s nemo id ius esses' quoi postremo populus i libet, sciuit s imo uero omnes sciuerunt: ideo Aemγliae potius legi paruerunt, quam illi

antiquae,qua pristi censores creati erant: quia hunc po' premum iusserat populus: Cr quia, ubi duae contrariae Ieri gre sunt,semper antiquae abrogat noua. An hoc dicis 'α pis non teneri Aemγlia lege populum s an populum tenea ri: te utim extra legem e se s Tenuit Aeniγlia lex uisis a lentos illos censores, c. Furium er M. Gegani . quiei quid iste magistratus in rep. male acere possiet, indica*: runt: cum ira finitae potemtis, Mamercum Aeni lim principem aetatis siue belli domi que, aerarium fecerunt.

i tenuit deinceps omnes censores intra centum annorum p spatium. tenet C. Plautium collegam tuum, ij dcm austiisv cijs,eodem iure creatum. An hunc non ut qui optimo iures censor creatus esset, populus credulis tu unus eximius es,

is in quo hoc praecipuum ac singulare ualeat s quem tu rem gem sacrificiorum crees sumplexus regni nomen, ut quis optimo iure rex Romae creatus sit,creatum sie dicet. quem is semestri diditur quem interregno quinq; diebus conten' tum fore putes quem claui figeni aut ludoris causa dio torem audacter crees s Quam icti stolidos ac focordes, uideri creditis eos, qui intra uicesiim diem ingentiali bus rebus gestis di ura se abdicauerunt saut qui uitio i creati abierunt magistratu s Quid ego antiqua repeαν tam es nuper intra decem annos C. Maeniim dictitur, , quia, cum quaestiones seuerius, quam quibusdam potenα

t tibus illim erat, exerceret: contagio eius, quod quaereα

567쪽

dios DEC. PRIMAE obuiam iret crimini , dictitura se abdicauit. Nolo ego istim in te modiaiam: ne degeneraueris a familia imprarissifima Cr superbifima:non die, non hora citius,quam necesse est,magistratu abiis .modo ne excedas finitu templa satis est aut diem,aut mensem cessurae adi cere. Trienniam,inquit, Cr siex menties ultra quam licet Aemγlia leoge,censurum geram: Cr solus geram. hoc quidem iam reugno sinule est. An collegam bubrogabus que ne in demoratui quidem locu ubrogari,s est. poenitet enim, quod anatiquit imaem solenne, Cr bolum ab ipso cui sit innitutum

deo,ub nobilifiniri antistitibus eius sacri ad si orum mi nicterium religiosius censor deduxisti: gens antiquior oriaginibus urbis huius, hospitio deoru immortalium sancta,

propter te ac tuam censiuram intra annum ab stirpe extincta smili uniuersam rempublicum eo ne iris obnrimearis, quod ominari etiam reformidat animus. Urbs eo laustro capta est, quo demortuo collega C. Iulio censore L. Pupγrius cursorine abiret magiaratu, M. Cornelisi Maluginensim collegam siubrogauit. er quanto modestior iblius cupiditas luit, quam tua Appi nec solus, nec ultra j,

nitum lege tempus L. Papγrius censuram gesti. tamen nesminem inuenit qui se postea autorem sequeretur. Omnes deinceps censiores post mortem collegae sie magiarum abs dicarunt. Te nec quod dies exqt celicturae, nec quod coli Iegd magi irata ab t, nec lex, nec pudor coercet: virtuatem in superbia, in audacia, in contemptu deorum homisnuans ponis. Ego te Appi Claudi pro inius muginrutus male,rite ac verecundia, quem gestat , non modo manu uiolatum, sita ne uerbo quidem inclementiori a me appetulatu uia sed Cr haec,quae adhuc et pervicacia tua Crsuperbia coegit me hqui:et nisi Aemalis se parueris,in uincula

568쪽

LIBER IX. ubicula duci iubebo: nec cum ita comparatum a maioriabus sit, ut comiti s censorijs,nili duo conjicerint legitimas tragia,no renunciato altero comita distrratu .ego te, qui solus censor creari non posts,solum censi am gerere patiar. Haec tilias, cum dixisci, prehendi censore cir linuincula duci iusit. Approbantibus seex tribunιs actionem collegae, tres appellati Appio auxilio lucrivsummus inuidia omnium ordinum solus censiura gesit. Dum ea Romae geruntur ani Sutrium ab Hetrubos obsidebatum consulis Fabio imis montibus ducenti adserendam opem si rijs,tentandusq; munitiones, si qua pose acies honum

instructi occurrit. quoru ingente multitudinem cu ostenderet subiecta late planicies :conctui,ut loco paucitate suorum adiuuaret flectit paululum in cliuos agmen recierant strata saxis inde signa in hostem obuertit. Hetrusci omnium,praeterqui multitudinis suae,quasola freti erat,ini memores,praelium ineunt adeo raptim Cr avide ut abisiectis misilibus,quo celerius manus coererent iringeret gladios uadentes in honem. Romanus contra, nunc tela,

nunc saxa, quibus eos afatim locus ipsie armabat,ingererire. igitur scuta, galeaeq; ictae cum etiam qVos no uulnera verunt,turbarent: nes subire erat acile ad propiore pugnam:nes nugilia habebant,quibuK eminus rem gereret: stantes,CT expositos ad ictus cum iam satis nihil tegeret: quosdam etiam pedem referentes, luctuantes s , T in laribilem aciem redintegrato clamore brictis gladijs hamuer principes inuadunt. eum impetum non tulerunt Heri trusci: uersis huesignis fuga et usa castra repetunt. Sed equites Romani praevecti per obliqua campi cum beluis gientibus obtulisentionusso ad castra itinere montes potant. Inde inermi prae agmine, ac uexato vulneribuo in

569쪽

DE c. PRIMAE Blum cinumam penetrat . Romanus multis milibus Hetruscorum caesis, duodequadraginta signis militibus

captis,castris etiam bonium cum praeda ingenti potitur. Tu m de persequendo hoste agitari coeptum. Salua erat ciminia magis tum inuia atq; horrenda, quam nuper suore Germanici fultus: nulli ad eum diem ne mercatorum quidem adita. eum intrare haud fere quisquam praeter Luricem inrum audebat. alijs omnibum cladis caudinae inon dii memoria aboleverat. Tu ex ijs qui aderunt,conbulis froter M. Fabiaem, Caesonem ali , C. claudium quidam in tu eadem qua C o s. gentissm,tradunt 1beculatu mistiturum profrsus, breuis omnia certa allaturum. caere tauricatus apud hospites, Hetrusicis inde literis eruditus erat

linguam que Hetruscum probe nouerat. Habeo alitores: vulgo tum Romanos pucros, sicut nunc Graecis, ita H

trulcis litoris erudiri solitos. sed propius est vero: praecis purini aliquid suise in eo, qui be tam audaci simulatione

honium immiticuerit . feruus ei dicitur comes unus luisse, nutritus ima,eos haud ignarus linguae eiusdem. nec quicquam aliud propciscentes,quam Iuminatim regionis,quae

intranda era naturam, ac nomina principum in populis

accepere: nequa inter colloquia insigni non haestantes deprchedi possient. iere pastorali habitu,agrestibus telis, hicibus gaesiis binis armati. Sed nes commercium limgu nec uestis, amorum ue habitus sic eos texit, quam quod abhorrebat a fide, quenquam externum Ciminios saltus intraturu. Vsque ad Camertes Umbros penetrasse dicuntur. ibi,qui esent, ateri Romanaem auctu cintrod elaenis in senatum, confulis uerbis egisse de sociente, domicitisq; atq; inde comi hospitio acceptu m,nunciare Romulus iussi : commeatum exercitui dierum x xα. praeflo

570쪽

LIBER IX. pie, si ea loca intrasset: iuuentutems camertium Vnmbrorum in annis paratam imperio suturam. Haec cum rolatu consuli essent: impedimentis prima uigilia praemisit, legionibus post impedimenta ire iusis, ipse subditit cum equitatu: ex luce orta ponero die obequit iuditionibus hostium: quae extra saltum d posita erant. Cr cum satis diu tenuisset honem, in castra hese recepit: portas altera egressus, ante noctem agmen assequitur. postero die laceprima iuga ciminij montis tenebat inde contemplatus oripulenta Hetruriae ara milites emittit. Ingenti iam abactha praeda,tumultuariae agrestium Hetruscorum cohortes repente a principibus regionis eius concitatae Romanis octaeaerrunt,adeo incompositae, ut uindicta praedarum prope

ipsi praedae luerint. Caesis, fugatis s ijs, late depopulato

agro uictor Romanu opulentusq; rerm omnium copia,

in castra res t. E ὀ forte v. legati cum duobus tribunus pleb. venerant denunciatum Fabio senatus uerbis: ne satium ciminium transiret. laetati strius se,quam ut impediare bellum possent,uenisse,nuncq uictoriae Romam reueristuntur. Hac expeditione collulis motum latius erat,quam profligatum bellum. vastitionem nos sub Ciminij monta radicibus iacens ora sensierat:conciuerat que indigna, tione non Hetruriae modo populos,sed Umbriae finitima. itaque quantus non unquam antea, exercitus ad Sutrium venit: neque e Hluis tantummodo promota castra: sita eistiam auiditate dimicandi quam primum in campos dolata acies: deinde instructa primo suo stire loco: relicto honibus ad instruendum contra statio. deinde postquam detrectare hostem sensere pugnam: ad ualitum subeunt. ubi postquam stitiones quoque receptas intra munimenaeta selibere, clamor repente circa duces ortus: ut eo sibi ecastris