장음표시 사용
261쪽
sione artis pene totum vinari. Nam si ars recte definiatur habitus bene quippiam efficieiadi: planum est,adve bium bene vocabulo artis contineri: ac proinde in definitione Dialectices expresse positum redundare. Si vero ars definieda est comprehensio praeceptorum cath licorum methodice informatorum:prima quidem se te videri possit, notionem bonitatis seu perfectionis Dgendi quam uno verbo αἰ ἱαν Crieci vocant) in a
te inclusam non esse veruntamen accuratius considera
ti,inclusa esse apparebit. Etsi enim n5 est inclusa simpliaciter,uidelicet ut pars essentiae: quo modo continetur indefinitione priore: tamen inclusa est aliquo modo,videlicet ut cffectum in efficiente. quo modo succus palmiatu, inclusus erat in vite: quo modo fructus,inclusius erat in semine. Etenim ευπρα ια ex arte veluti manat ac gugnitur Sed utra artis definitio meliorὶ Aristoteleane,
quam ego: ana quam tu sequerisZAge,primo omnium cosideremus conjugatum,id est artificem. Que ergo intelligimus artificemὶnum eum qui praecepta catholica methodice insormata,vel libro descriptahabet,
vel mente comprehensa tenet 3 an potius eum qui praecepta illa non solum tenet:verum etialis jam saepe multumque ad usum adhibitis atque exercitatis, quoties opus est, promte atque expedite uti,eorumque vi praeci xum opus parere potest.Certe usus artem sacere usitato proverbio dicitur. Et nos Germani artem ex ea faculi te vocamus a verbo I ennen, id est posse: Graeci vero appellarunt τεχνην, a verbo τίκlήν : quod parere significat Nam ετυμον illud Socratisin Cratylo,quod τε
πη quasi ε-οη dicta sit, eo quod cum intelligentiam
iis conjuncta sit: subtilis magis quam vera est. Quin etiam apud Latinos ut arx ab arcendo, sic ars ab artando videtur dicta: eo quod artifex partes materiae inter sese coartet, id est coasiet, coagmentet,aptet. Quod fragitur artifex vocatur is qui praeclarum aliquod opus potest parere: ars etiam recte dicetur praeclari operis pariendi
facultas quaedam. Hic dices fortasse, aliu d esse faces
262쪽
tatem, aliud habitu: Guarum qualitatum illam, δυναMuri hac vero, ἔ-Aristoteles in Categoriis appellat,& pro di versis qualitatis speciebus propon it: ac proinde si ars r iste definiatur bene quippiam essiciendi facultas: non rectε eandem definiri bene essiciendi habitum. Hoc si diceres : responderem, Aristotelenarii εἱή id est habutes,tanquam diversam speciem opponere non simplicia ter δύναων, id est facultatem: sed MMω m. ος emo ς, cu additamento,δυνα ων φυσα id est facultatem naturale. h.e. a natura insitam: unde e uidem colligo, esse etiam δυναμν quandam si pi σμά ἡγουν ἔμ*ίον, αλ'επίύκτον, id est facultatem non a natura ingeneratam,sed consiletudine acquisitam: qualis nimirum est illa εἱie quam in categoria qualitatis definit Aristoteles. Nec vero 'aicquam vetat ut una eademque res,&ε re id est habitus dicatur, ratione subjecti a quo habetur,cuique i haeret : & etram δυναμs, id est ratione finis, nismirum operis ad quod emciendiu et tinata est. Hisce prannisi is , videamus nunc quid tua demo stratio contra primam nasam animadversionem instituta, poderis habeat. Primus syllogismus tuus hic est.
rt essent si consis ruitur ex praeoptu ria ' -- materia, praceptora methodo tamquam forma:
Quid hinc essiciturξ nempe, artis finem nihil assum re ex artis constitutae essentia. Hanc demonstrationem de sine artis in genere si ad speciem quaestionis propositae de arte scilicet Dialonica, applicare velis: sic nimirucolligendum tibi erit, ut syllogisinum principalem pro
Nus in Artis nis quicquam assumit ex artis constituta essentia. Bene disserere, sinis es abc'- artis umirum
Quid jam conclude ur Z nempe, Bene disserendi actio
263쪽
nem nilsit assumere ex inalecticae constitinae essentia. Plus certe ego ex verbis a te positis Hicere bona cosecutione non possum.Jam illa tua conclusio an cum animadversione mea pugnet,tu videris: hoc quidem apparet, te vocabuluar u aliter usurpare, atq; cso illo usiis sum. Ego .n. artis vocabulo usus sum ad sigr 1ficadum habitu quendam & facultatem in mete artilicis tu vero ide vocabit tu usurpas ad significandu legitima prςceptorudescription ena,quoru ductum artifex in agendo sequitur. Sed nec illud mihi probatur, quod negas, sinu arti propositum ulla partem e materia formaq; costitutae artis assumere. Primum ipse sermo,bibricus&incostans est. Quatenus enim arti finis aliquis propositus esse dicitur: intelligitur ars ut habitus in mente artificis; cui propter artem seu ratione artis,finis certus,videlicet,certi operis effectio prie loquedo dicitur esse proposita Quate aute ars dicitur esila constituta ex praxcptis tanquam teria,&methodb iaspia forma:non jam Eprie ut hab, tus intelligitur in mete artificis cum possit etia extra artificis mente ars,h.e artis descriptio,sic costituta esse, ut sane est in monumetis libroru. Sed rem ipsam videam'. Tu fine artis nulla parte emateria formaq; artis costitu assumere dicis. Ergo sine cosideras utreεsuis partib' constante. quibus illismoniae materia &formaZat no mnis finis, neq; etia cujusvisartis finis,lta coparatus est Hoc ioitur no est in mχύος, fini artis absq; ulla exceptione partes attribuere. Deinde alienti hoc ipsu est ab co fine de quo tu mecudisputas. Etenim bene disserediaetici,non est res e partibus constituta nam bonitas illa seu perfectio actionis, ipsa inquam ευπζα ια si cum ctione disserendi conferatur ,non se habet,nec ut materia ad formam, nec ut forma ad materiam, sed ut aductum ad subjectum. Sed intellisamus sermonem tuu commodius,& improprie partes fini attributas esse sentiamus: eamq; catachresin,inqua tolerabile admittam':
maxime quuin qui finis artis est ipsa σκια' astu actio, iniud χτ ευ vero seu bonitas atq; persectio
264쪽
formae analogiam quandam habere videatur:sed negabisne, finem artis, S nominatim ευπα tali,quicqua ex artis constitutae materia formaque assumere, aut ulla
ex parte iis contineri atque comprehendi inclusamve es le3Unde igitur iα manat ac depromiturZNegari non potest, quin ex ipsa arte, ex ipsa inquam artis ener tia seu natura, denique ex artis materia & forma. Quod ex arte depromitur: necesse est ut in arte sit inclusa. Quaeris hic ad confirmandum tuam de finiabus artium sententiam, Ecquid finem constructi a dii V cii, materia ejusdem ac forma,aliqua ex parte contineri dicemus λ Ego vero non puto verendum nobis este ne si
hoc dixerimus, quisquam nos falis affirmationis coa guat. quis enim constructi dificii finis est3nunquid e&moda habitatioῖ at tota commode habitandi vis nonne aedificii materia formaque continetur3Sive enim mat
ria aedificii non sit bona: sed vitiosa,puIris, pestilens; h
bitatio non erit salubris: sive forma; aut nimis angusta, aut nimis ampla, aut alieno loco posita conclavia contianeat;non erit trabitatio jucunda. QuidZ quod hic opus artis cum ipsa arte confindis.Dixeras, finent arti propositum nullam partem e materia formaque constitutaeis artis assumere.Huc probaturus subjungis: Quid enim3is ecquid finem constructi adi cri, materia ejusdem aeri serina, aliqua ex parte contineri dicem us Z Ecce pro e essi plo aramexemplum operis artificiosi attulisti. Quod quidem erratum,novae subtilitatis inventionem rut sporo nobis suppeditabit. Ecce enim quatenus ars ex princeptis & methodo, tanquam materia & forma constrututa dicitur: nonne sic operis cujusdam artificiosi rati nem habetZquomodo videlicet qdificium,e sua materia
formaque constructum, opus artificiosum aut certe ad
tificiale est. Quaero igitur,cujus artis vi illud artimciosum , e prςceptis methodoque quasi compositum sit atque effectum Equidem eam arte Logica esse, promtissime respondebis. Looica igitur illa ars est, cujus beneficio artium praecepta legitimε conformantur sanes
265쪽
Quaeramus nunc ulterius.Nonne ipsius quoque Logicet praecepta legitime informari polluntΘquis negetZmaxi- quum tauric tanta legum Logicarum observatia Logicam constitutam descriptamque videat: ut quae legitima non sint,non multa occurrant.At cujus artis viri amiMartem Logicam ta legitime informavitΘNepe ipsius L sices.Mira s,idem a se ipso ortum habereῖ At profecto ita hic res habet. Atque hinc ut opinor vuloaris illa distinctio Logicae in docentem & urentem manavit.Etsi enim Logicς usius nihil aliud est quam docere: tamen appellatione docentis Logicae eum illius usum notasse videntur,quo ad se ipsam docendam,h .e.Lomcqartis pretcepta describenda adhibetur. Itentem vero appellarunt, quum sese extra proferret, & ad alias artes ac Omnino res quasvis alias docendas explicandasque adhiberetur. Sed ut ad propositum revertamur,excipies fortasse contra Aristoteleam artis definitionem,non eς se eam πιται παντος:quippe quae de solis artibus mechanicis sive mικτικας intelligenda sit. Equidem neoare id non possiun: quum ipse Aristoteles eo in loco ααδεν ab arte excludat: quo tamen nomine no quamvis sed eam tantum quet morum est,intelliginquippe quam postea prudentiae ut propriam attribuite Veruntamen mihi videtur nihil vetare, quo minus verbum misse πeneraliter accipiatur,pers ecdochen speciei; quum generale nullu extet quod οπι ιν &-ν, id est essectione & actione, inqua species oppositas coplectatur.Ita ut omnis ars sive τπικτικη sive κα Anexi,habitus quidam sit in mente artificis, quo is idoneus est ac promtus ad fine arti propositum bene recteque essiciendum. Verum e
nimvero ut ars dicatur habitus, id tibi in disputatione tua Ethica alienu videtur. Quid ita8 Quoniam inquis) ..habitus perceptionem usumq; artis potius notat,quam uillius essentiam accurate complectitur. De perceptione, ies rem ipsim perceptam eo verbo intelligis; quod dicis, aliquo modo concedo:habitus enim seu habitudo notat rem,quae habetur: quae si a natura non insit, ut sile ho-
266쪽
nainis coriori sanitas,agilitas; pulclaritudo; perceptione in habentem introduci olet atque ita perceptio, h. res percepta nominari pollit. De uis tu id dicis, nequaquam concedo. qui S cnim notavideat ustuleste hobitum , aliud usum Z LIsus non est hις, sed utitur Onim artifex habitu mentis suae, id est arte, qDndo: quod suae artis opus molitur: sic ithleta utitur robore, habitu scilicet siti corporis,quando ad colluctandum cum antagonista congreditur. Verum in definiti ne artis Aristotelea, nec illa tibi particula satisfacit qua differentia asine tanta expletur, videlicet M τὰ λ ουα θῆρ, id est, cum ratione vera- Nam ut ars vera ratione nitatur, inquis, id satis arti non est. potest .n. id
is vera niti ratione quod fortuito naturae est.At vel in in ,, chanicarum artium praeceptis requiritur, ut nunquam
es in errorem artificem deducant:quod hercle inquis fieri ri potest, si contingentem veritatem comprehenderint At, inquam, praestantissime Tempelle,tum demum roprehensio haec tua vim aliquam habere videretur, si a tis vocabulo praecepta artis,ut tu intelligis ab Aristotele intelligeretur.at is artis nomine habitu quenda,li .e.'ualitate quanda in mete artificis,crebris actionib copara ira,se intelligere profitetm:Artis vero praecepta,' in a
do arti sex sequitur, iis ipsis verbis, meo quidem judicio,
notare voluit. quippe is demum artificiose& cum vora ratione agit, qui in agendo ductiim certorum Iesitimorumque praeceptorum sequitur. Quanquam tuipse hic inter artem & artis praecepta distinguere videris utaisrarum mechanicarum praecepta appellas : quae desii ctio si vera est ut est:no igitur recte rursim prςcepta a tis cum arte confundis, ubi praeceptis cotingentem vertitatem attribuis, quam antea ipsi arti tribueras. Sed rovoco me ab ethica tua disputatione ad epistolam tuam dialecticam
Quid igitur in hac pcima velitatione sic enim hoc
267쪽
certamen nostrum appellare tibi visuin est) quid inquam peragendum restat Z Nempe ut ad icrtium quoque prosyllogi sinum tuum respondeam: ubi meo utriunt)gladio, iugulare me conaris. Tu quum fini, in- equis,nomen externae caussae assingis : cumque extra CL refectiam consistere,non autem effecto inclusum esse dio reseris: non vis hercle aliquam finis parte materia rei co- ει
positae formaq; coprehendi. Quid si ego hic par pari r feram: &tuo vicissim gladio tuum ipsiusjugulum p
tamξDicis me fini n omen caussae extern quinger . Setis igitur finem caussam externam non esse. Quare erit
tuo judicio finis caussa interna, & effecto inclusa. Sed quaeres adhuc ne fine nominari velim caussam externa Equidem sic nominari posse puto quia etsi finis in destia nato est,quod attinet ad finis essiciendi potestate: no i men finis in destinato inest ut pars essentia constituens: quomodo insunt materia & forma.Exemplo declarare conabor. Munitio pedis, finis est calcei. Et inest calceo vis muniendi pedem, quem tamen non senaser munit, sed solum quit indutus est:non aute inest calceo vel ipsa munitio pedis,vel muniendi pedis vis,ut pars essentiam
calcei cois med altera quidem ut adjunetiam
contingens altera vero ut necessarium. Verum antimadversionis ineae conclusione reprehensii, conatis e tiam ejusdem rationem atque argumentum pervelle
re. Dico, quamlibet artem habitum este bene agendi. Excipis: Quid tum Z Illa ευαζα is, quae finis est cri vivis disciplinae, nulla ex parte materia aut forma artis con- tinctu . Nempe hic rursum eandem quod pace tua . . dixerim) cantilenam canis: &sententiam partim falsam , partim a proposito alienam identidem repetis. Sed addis: Quod de arte generatim dicitur, id ex αlege καθ ο κζῶτον speciatim in Dialectica expli- ..c tur. Artis finis, est bene agere : Dialecticae vero, be rene disserere . Bene , inquam , habet. Si artis finis ,
est bene agere : ergo ars E sub fine recte definietur,
268쪽
habitus bone agendi: ac proinde Dialectica, quum sit ars habitus etia erit bene agendi seu efficiessi. sed quam actioneῖnempe actionem docendi, seudisseredi. Quod quid aliud est,quam Dialecticam esse docendi seu disserendi artem adverbio scilicet Bene non expresso, sed
Ad extremum hujus primae disquisitionis fateris: μsectionem amonis id est totius artis viribus effici, & ab ipsa arte proficisci:at negas tamen, nde a in ipsa arte esse inclusam. quam quidem negationemo dubitatione quadam corrigis, quum ais: Nisi fortasse, is quicquid ab efficiente in ellectum transfunditur, id ef-o nciente comprehendi fatendum sit. Ego vero, si unicuhic verbum addatur,& transfusio non soli1m Ab, sed Otiam Ex efficiente fieri dicatur: quo ouidem modo dicendum fuit, ut ad propositum diceretur accommoda-tεὶ omnino fatendum esse affirmo, de quo tu hic dubiatas. Quomodo enim transfundi quippiam ex efiiciente posset nisi ipso efficiente comprehederetur Verbi se tia: Quomodo succus ex vite in palmites posset transfundi,nisi vite succus contineretur3similiter si perfectio disserendi, ex arte Dialectica sive ve Aristoteleam artis definitionem sequaro in actionem di si
rendi transsunditur: ut certe transfunditur: quis negaverit, persectionem disserendi in arte disserendi esse veluti inclusam 3 Sed satis, ac fortasse plus satis de prima mea animadversione disserui: quae disputatio si illustimoris explicationis vim continere tibi videbitur Leviadem operam me non lusisse gaudebo. r. Sequitur nunc de verbo Hsserenaei cui ego in Dial Ehica definienda verbum dormis, tanquam proprium.
modificato, anteponendum censeo.Tutropum esse s
teris:sed quia & illustris & usitatus sit, justam ejus rejicia, endi caussam subesse negas. At ego tropum hunc nec ut obscurum damno,nec ut inusitatum reiicio: quin potius quam illustris hic tropus sit, ex Varrone declaravi: quamque frequente apud Ciceronem praesertim, optrumum
269쪽
inum dicendi magistrum, occurrat, admonui: Verum hinc non essicitur,arie in verbum non merito, in definitione quidem constituenda praTerri. Ut enim pres raturdusta haec caussa subest:quia proprium est.quo accedit & altera, non minoris momenti:quia nimirum omnes differentiae partes complectitur:quum disserendi verbum non omnem Dialecticae vim quod tu nimis confidenter asseveras) comprehendat: id quod ex tropi declaratione quam in animadversionibus meis posui, manifestum est. Sed negas, docendi verbum suta me requidem accipiatdo ad omnes Dialecticae partea com- α
muniter attinere: quippe cum mihi omnis docendi ra- ωtio, enunciati & svllogismi usu vertatur. ubi ergo quae- cris ex me in tua definitione, argumenti inventio3 ubi remethodi disciplinaῖ tum asseveras, liraque certe eXcI fa est. At eM inventionem argumenti Inclusam, discia coplinam vero methodi si non sit inclusa, non tamen e
clusam esse dico. Quid enim3 Qui docet, id est vel qu
stionem simplicem enunciato declarat, vel conjunciui*llogisno demonstrat: nonne quatenuS haec agit, a gumentis inventis utiturZquis enim sine argumetis docere quippiam possici At ubi manet methodus3 Illi sciliacet tum demum locus est, quum ad docendum quaestiaones complures sunt proposite. Qui autem uno tem pore quaestiones plures tractat,is n 5 magis docet,quam ut unicata, tantum quaestionem explicat. Plus quidem ocet & plus artis adhibere opus habet alno docet magis. Quare vides ut opinor docendi verbo methodumno excludi sed potius tanquam docendi partem,siqua- do necessariam, includi, Praeterea alien a tibi videtur mea de materia & serina Dialecticae explicatio:verum si explicationis illius ratim senem expendisses, fortasse minus aliena tibi visa esset. Nunc tu explicationis meae ratione omissa, cotra ipsam solum explicationem disputas. Dixi, materia Dialecti ces esse argumenta. Rationem apposui: quod ex argu- mutis constet explicatio quaestionis. Formam esse dixi,
270쪽
argumentorum cum qu stione di spositionem.Ratione adjeci:quonia illa dispositio faciat ut explicatio quaesti nis judicari atq; intelligi possit, ac proinde nome expliacationis mereatur. Hic fateor,ine arti tribuisse qFpr prie covenit operi artis.ut si quis diceret,materia artis a clificandi esse laΘides ,caementu, ligna: riaraver6,illoruinter sese dispolitionem: quum hae partes proprie loquedo non artis aedificandi sed ipsius aedificii sint. Peto igiatur ab aequis lectoribus, ut me tanquam τιονυμκωa locutum intelligant: ut qui destinato asscripserim quod proprie fini convenit. Etsi autem habitudines mentis
non videantur ε materia formaque constare: tamen ut haec illis λογικωρ tribuantur, aratione alienum non via
detur. Sicut igitur explicativ qu stionis qui Dialectici
opus est,ex argumetis tanqua materia,& argumentorudispositione tanqua forma videtur constare:iicipsa Di lectici ars ex argumetorum inveniendorum facultate, taquam materia:& ex facultate eorunde disponendoru, tanquam forma, constare videtur. Hic tu rursum ex artis definitione disputas: nec me aliter artem definiisse. D recordaris. In constatuenda logicae artis structura, seu
,, Dialectici artificii fabrica, ipsa inquis prccepta materiet
D ratione obtinent. Cocedo. Sed ego materiam n str Etutae artis,id est, praeceptionis: sed ipsius artis,quatenus in mente artificis ut facultas quaedam consideratur, indicare volui. Porro formam Dialecticae artis non esse argumerorum cum quaestione dispositionem. ideo tibi non placet:quod artis forma toti arti convenire debeata vi Hanc vero quam affers inquis nec capere inventio,nec ,, sustinere ensiciatu,nec mernod'ferre potes fimmo verori nec doctrina syllogi sint. Hic rursu artis Dialecticet pa tes enumera Ruateis ea voce ipsa artis descriptio interuligitur:at ego Dialectiea ut habitu seu facultate quanda disserendi in mete Dialectici seu disputatoris cosideravi. Qua sane ratione disipolitio argumetorticu quςstione, Le.facultas disponedi argumeta cu quaestione, si cu ipsa