장음표시 사용
281쪽
parari non possit: quorum posterius de testimonio Aristoteles assirmat:sed falso. Etsi enim testimonia ad confirmationem alicujus cauta jam deforensibus caullis Aristoteles proprie ibi loquiti tu in potestate oratoris nosunt:tamen in ejus potestate est,ex admonitione & pra scripto artis Dialectici ,de testimoniis coSitare,& testes in medium producere. Tu vero quam hujus nominis expositionem affers Testimonium ideo,inquis, inartificiale dicitur, quia arguendi vim ab artificialibus asi semit.At haec interpretatio quam acuta sit tu videris. Mihi potius quodam modo artificiale argumetum appellandum testimonium videtur, si ab.artificialibus vim
suam assumit. At r peres, artificialibus argumentis credi propter se ipia: inartificialibus id est testimoniis,propter artificialiam pe propter testantis adjunctos mores aut ingenium. Esto: sed quid hoc ad nominis rationem, te qua sola hic quaestio est 3Porro ad caussarum tractationem quod attinet: non placet tibi,quod verbum Fu ad perficiendam causς definitionem adjungendum puto.videtur enim tibi particula EA c uilibet causi e vim satis enucleate coplecti Optarim equidem, unico verbo differentiam in causice de itione absolvi posse: valde enim rotunda illa brevitas nescio quomodo jucunda est; & verbum M verbo My ad compledum differentiam adjectum, divisionem
sapit. Sed meminisse debes,plures esse res quam rerum vocabula: ac proinde quum generale nomen desideratur,nominibus specierum ad significadum genus ano
nymum adbi ri' om necessitate solere. id quod
aliquot locis consectante obse vatum esse non ignoras. Sic enim efficientem caussam& materiam pro uno genere anonymo proponit: sim,
liter conjungit formam & finem: item cojugata & n lationem , denique distributionem & demaitione . Quare quum verbum Ego efficientem caussam & mnem non satis enucleate notet: neque enim dicere usitatu est,aliquid ab aliquo,aut alicujus rei gratia esse: sed
282쪽
s gini aruulfactum esse aut factum iri Verbum aute rei singulis caussarum generibus coueniat: sane si alterutra in definitione causiae omittenda sit:satius fuerit omitti verbu Es,quamiseri:psertim quu quaten res ex mat xia & forma esse dicitur, materia & sorma non ta cauosam qua partium ratione habeant.Essentia.n .rei ex in teria & forma,tanquam inteorum ex membris constat. IO. Non etiain tibi placet quod caussam divisi in exte nam & in ternam: quarum illa in efficientem & fine hac vero in materiam & formam rursiis distinxi: meque mom nes ut videam, ne dum partitioni legantiam colecter, σν a lege methodi descivisse videar. Nam si rei esseetie fini v extiterit,inquis:necesse est,pr cessisse materia & Arma: νγ at si materia fuerit, non ideo sequitur finem esse. Hic primum animadverto apodosin antitheseos tuet impe fecta esse. Cum .n de antecessione materiae &formet diaxisses,in apodosi solius materiae mentione facis. Deinde harum sentetiarum prior laborare mihi videtur eo faulaciae σenere fallaciae mentionem facio,non quod sen
tia te fallere velle, sed quod te falli existimem) eo inquit
fallaciet genere quod Aristoteles vocat ατιονως ωτιον. nam quod necesse est praecessisse materiam &
forma, si extiterit rei qffectet finis:no ipse finis,sed potius
res effecta in caussa est quippe quae ex materia & forma generata atque constituta est. Finis autem etsi materiam no semper antecedit, tame antecedere potest,&qui- dein prima reru creatione antecessit in qu hic causiaruordo sese offert. prima, efficiens; Deus: proxima, finis; gloria Dei: tertia, materia; cha nostrema, rina; sex
dierum spatio partim e materi partim in eam
1 introduci a.quod postremum de serma hom inis intelli- 2:quam creator in nares hominis teste Scriptura insiuia avit. Etsi autem gloria Dei ab aeterno proposita Deo fuit ac proinde tempore simul est:tamen ordine naturae Deus ipse ut prior in cosderationem venit. Unde quoq; intelligitur, finem in rerum creatione priorem materia
sitae.materia nab sterno no fuit, sed eo quo visu Deo fuit,
283쪽
fuit,tempore creata est: ad creandum autem tum illam, tum ex illa mundum,ipse finis,gloria scilicet sua, Deum permovit. Hic caussarum ordo aliquo modo etia in re-Dus humanis observari solet. Verbi gratia, qui domu ς-dificare vult: is primum ad hoc faciendu movetur fine, nimiru ut comode habitet:deinde quςrit architectu, cujus ea sere est ratio, ut jam ante aedificaturi deliberationem ac propositu in rerum natura fuerit: vix enim qui Lquam tam longe in futurum de aedificanda sibi domo deliberat, ut nasciturum aliquem architectum velit e pectare. porro architecto coaucho, curat illi materia, ex
qua educat sua arte aedificii formam. Objiciat luc se lasse aliquis e sacra historia denunciationem illam coninsilii Dei ad Davidem de Salomone nascituro qui domu nomini ipsius dificaturus est et Cui objectioni breviter respondendum puto:quae hominum respectu futura diacantur, ea Deo esse praesentia: coram cujus oculis teste scriptura omnia resupina jacent. Jam ad posteriorein hiij us loci sententia tua quod attine falsam eam elie,ex iis quae jam dixi, apyaret. nam si materia suerit:sequitur inde, finem praecenisse.Sicut enim finis primum effici
tem nempe Deum in mundo codendo impulit ut in teriam ex nihilo crearet: sic etiam finis efficientes lec dos, ut homines) in operibus artificiosis efficiendis,ad materiam comparadam ac praeparandam impellit. Sed ne as, si in re conlponeda de fine primum cogitetur, ita circo illum c teris caussis natura priorem dicendum eς se. Neque vero ego hoc dico: nam efficientem fine pria orem statuo: no autem simul materiam & formam uetis facis illi praepono, is In undecima quaestione de amplificata prima efficie- tis distinctione diligentiae meae paulo aequior es: quae si
cuiquam inutilis aut supervacanea videtur, per me licet ut illam non valde curet.praesertim quum cotrarietas in aliis quoque argumentoru generibus locu habeat. neq;.n. silae efficientes caussu contrarietate recipiunt: ita uegenerati corrueens, procreati abolens, coscrvanti lab
284쪽
factans e regione opponatur: verum etiam opponi in ter se possunt contrariae materiae, contrariae forma: c uarii fines contraria essecta contraria subjecta, contraria adjuncta: similiter contraria nomina, contraria: n lationes, c5trariς distributiqnes, contrarii; definitiones: deniq; etiam contraria testunonia. Veruntamen coit
rietatis usius in essicientibus caussis uberior esse atque illustrior videtur. 72. Jam in ea quam attuli partitione formae omnes illas de artis materia formaque leges violari assirmavita as- firmationis tuae nullas rationes affers. nam quam a. fers , non ad ipsius partitionis, sed ad membrorum partitionis definitiones pertinet:in quibus equide me hallucinatum fateoTut qui voces latius patentes,angusti ribus significationis limitibus circum cripserim. Sed ut assirmationi tuae fidem faceres, quatuor ad n nimum rationes in medium attulisse oportebat: continet enim illa enunciatum copulatu quatuor partium nempe hoc, Partitione formae in substantialem & accidentalem via
ακῶτον,& denique lex methodi. Ad quae singula quid respondeam attende quaeso. Ad primum: Omne Ens, aut substantia est aut accidens. Ergo omnis forma per quaeias est id quod est, aut sibilantialis est aut accidentalis. Est, itur clivisio proposita Gm-ντος. Ad secundum: Formae definitio ad praecepta Logicae eroprie pertinet: Eroo & formae partitio. Partitio igitur formae in Logica
est καθ' orO.at num ideo partitio proposita erit καθ'αντο Sane aest.n. Sc κατα -ντος ; ut demonstratu est:& rei quet
est καθ' ro.Jam ad tertiu. Sicut ori forma aut sit stantialis est aut accidentalis: num sic vicissim quicquid aut substantiale aut accidentale est, id etiam forma est3Hoc quidem assirmare non ausim. Nam & reliqua a gumenta partitione eadem continentur. Sunt ina &caussae substantiales ut parentes caussa sunt liberorum & accidentales, ut otium caussa est amoris aliorumque vitiorum dimilis est ratio in reliquis.Fateor igitur, partia, rione
285쪽
tione ista violari legem Uθολου σαωτον. Restat lexm inodi: num Millam violari dicemus 3 Equidem quar tione id dici possit, non video :1 ed formae partitionem definitioni formae convenienti loco annexam judico. Finis distributionem ex Rodolpho Aῆricola repetitam illustrare volui: non quod illam plane necessariam,
sed quod utilem esse judicarcin: scdeam negligi facile patior : maximε quum finis qui sebordinatus dicitur,
quatenus talis est, non jam amplius finis, sed destin ' ti rationem habeat. non secus ac genera subaltemna quando cum seperiore aliquo genere conferuntur: tum non amplius generum, sed specierum rationem. suseipiunt. PReprehensione decim aquarta sic scribis, Quod vero ad parem rei explicandae & illustrandae facultatem attinet , quam in tu bjecito & adjuncto esse vis, in co mihi
non nisi aliqua ad austoritatem tuam ratio accesserit. Primum attendas velim, me non deviret explicando uandae, sed sententiar probandae seu demonstria oculum esse , id quod verba mea apertό profitentur. ita enim scripti, Immo par adjuncti de stibjecti in argumen eis uso vis est: interdum quidem necessaria, interdum vero probabilis : ut paulo
post in exemplis intelligetur. Et vic, tu, quasi ego pro
authoritate pra ceperim, rationem adjungi postulast An non fatis magnam ad propo p demonstrandiani rationem continent exempla Θ quae Plato haud inicite vocat ομηρους του λογου,id est vades disputationis. Ea a rem exempla partim ab ipso austore proposita sunt, partim a me adjecta.Author exempla argumentationis ab adjuctis tria proponit: primum ex Cicerone de Famnio Chaerea secundum ex Martiali de Zoilo, tertium ex Platone demiseria civitatum. quorum exemploria duo priora vim argumentationis probabilem seu conting
tem: postremum vero necessariam continet. S1 militer
empla a me annotata tria sunt: primum ipsius Christi de veritate sui corporis, secundu Eliae prophetae de veror
286쪽
falsoque Dei cultu: pcistremum de acrificio Abelis: quae
tingula argumentandi vim necessariam obtinent. Et certe in gravissimis theologorii depersona Christi controversilS,argumenta necessiaria ab adjunctis propriet tibiis ad demonstrandum veritatem utriusque natura θεοτητος sita ανθρωποτητος, adhiberi solent. Nec non e tra argumentationem maximus adjunctorum usius est in saccis sexipturis, ad declarandum nobis naturam Dei:
. o. Iura 'ini nis illa Dei descriptio quam Deus ipse
an monte transiens Mose pronuntiabat. Sςd ais teI ea,sententiam meam non es le Urα -donNam vi
, tutis utilitas inquis masis e stat echo in quo exercetur ,, quana ab alucta laude illustratur. Verum haec ratio cimea sententia non pugnat: quippe quae non de illusti tione, sed de probatione loquitur. I s. Definitionem propriae qualitatis in xcuses, , per illius consilium, quod scilicet non accusi clefinire is propositum habuerit, sed c5munem voluerit secui l quendi consiletudinem. At hoc ZEn tam acrem se moni censorem,nequaquam exculat:praesenim quum illa loquendi consuetudo non sit popularis, sed scitot
stica: quippe quae ex isagoge Porphyrii in stholas Pertipateticora manavita quod vulgo proprium quarto m do appellant: eo quoa laic proprii modus apud Porphyrium quartus sit. Quorum modorum definitiones Po pnyrianas quum Ramu in suis stliolisjure reprehende rat: non satis costan ter hoc loco inertis sophistae somnia potius quam communem ac popularem loquendi con- erudine secutus est. Sed negas, tibi rationem meam ,, satisfacere; quia non sit καθολου πζωτον, id est reciproca. Etsi enim propria qualitas vere dicatur,quq soli subjecto convenit: non tamen vicissim, quicquid soli sitbjectois convenit,propria qualitas est: ut liquet e duobus exemis plis, anima & arbore, quae tu hic ad me convincendum
attulisti. Verum hic tuus elenchus sophisticus est, & ex figura dictionis non observata fallit. Quippe quum di citur, Propria qualitas E AI qua Folis lecto consenit:
287쪽
r ellipsin Grammaticam post verbum ΕΠ, intelligiatur repeti nomen qualis 3: quasi diceretur, Propriis quatit. D. H qualita quas bubi o convenit. Quod certe enunciatum reciprocatur. Deinde falso mihi a tribuis,quod propxiam qualisarem definiverinu definiavi enim proprium γενικως. Videamus minc, an merito reprehenderim in disparatis exemplum de liberalitate & avaritia. Dixi,illa non disparari,sed adversiari. tu affrmationis meae argumen tum expectas. Affero igitur adversorum dcfinitionem, ex eaq; assirmationem meam sic concludo: Contraria; a rmantia qua intersi λlut e re ooneperpetuo adὐersantur sunt adὐersa ti Atqui liberalisinoe istaritia sunt eo raria a firmantia qua inter se sistat e rePone perpe inuo adversantur:
Assumtionem probo ex effectis. Liberalis dat libenister quoties & quibus dandum est,avarus non dat sed sibi retinet. Sed affers meam ipsius refutationem, atq; ita meo me gladio scilicet jugulas. At observare potuisiti. refutationem illam in capite de contrariis, non ita a me allatam esse, quasi in ea acquiescerem: mox eis nim alces, definitionem illam Aristotelis qua resut tio ista nititur, falsam mihi videri: nimirum propter εν- σασιν exemplorum quς ibi a me enumerata sunt. Sed ne me, meo scilicet gladio vulneratum, absque vulneris obligatione dimittas qua in re amici stadiatoris ossicium facis impertis mihi aliquid disciplina
tuae: & ais, tibi liberalitatem & illiberalitatem adversa esse e speciem vero illiberalitatis in avaritia, ese liberalitati disparatum : quum non e regione eidem adversetur. Fateor, hanc institutionem mihi primastonte arrisisse. Sic enim cogitabam : Quemadmodum homini ut advexsum opponit bestia: at species
288쪽
bestiae verbi gratia equus opponitur eidem homini ut disparatum: sic quum liberalitati opponatur illiber
litas , ut advetium: consequens est, ut avaritia tanquam
illiberalitatis species, cidem liberalitati ut disparatum opponatur.Verum re diligentius considerata,depreti di apodoseos, hoc est sententiae tuar,falsitatem. Etenim ut non dicam,prima fronte videri posse,illiberalitatem, quum sit vocabulum negans, non opponi liberalitati ut adversum hoc enim non probo; quum &nomen lar
tionale in divisione animalis, disterentiam adversam noted hoc quidem certe falso mihi dici videtur,avaritia esse illiberalitatis speciem: quum illiberalitatis de avaritiae nominibus una prorsiis eademque res intelligatur.
Nec obstat, quod appellationum diversa ratio est: M rus enim ex eo dictus est,quod temper aveat & plura ha, bere cupiat: illibeselis autem, quod non libenter det. Illud vero quod tu verbis tuis innuere videris, videlicet alteram illiberalitatis speciem esse prodigalitatem temfalsum est:quippe tantum abest ut prodigus pro illiberali habeatur, ut etiam nimium liberalis esse videatur ac dicatur. Dices fortasse,nimiam liberalitatem non es.se liberalitatem: quia in virtute nihil sit nimium. Sanε vero, prodigalitas non est liberalitas illa quae sic appellatur: haec enim laudabilis est, at illa vituperandaeveruntamen quum prodigalitas sit liberalitas nimia, necesse est ut eadem prodigalitas liberalitas quaedam esse concedatur. Sic autem potius divisio videtur institituenda. Affectus ille qui in pecuniis & facultatibus o Cupatur atque exercetur, aut liberalitas est aut illiber litas. Etenim qui divitias possident,aut ita affecti sunt ut divitias suas libenter cum aliis communicent aut illibe teti quorum illi, liberales;hi,illiberales & avari nomin tur. Jam vero liberalitas,aut est moderata de laudabilis,
-- aut immoderata ac vituperanda:quarum illa, vocabulo generis isberalitas propter excellentiam nominatur : haec vero, nominu specialiprodigabit seu cffusio dicitur.
289쪽
Porro an exemplum argumentationis a contradice-tibus quod e prima Tusculana affert Ramus, consent neum atque accommodatum videri debeat, age ex illius loci analysi aestimemus: in qua quidem analysi non enucleate ipsas etiam illustrationes persequar, sed solas
argumentationes attingam. Initio dialogi,quaestionem proponit Atticus, mortemsibi malam Uiderν. Hac sententiam quo commodius refutare possit Marcus,dedua cit inde per argumentatione a conjugatis: Mortuos igitur esse miseros.uod quia Atticus cocessisset: tum Ma cus ut istud falsum esse ostedat, aggreditur demostrare, mortuos omnino non est quod quide demonstrata necessario adjuncto, nempe loco: Mortui nusiqua unitergo mortu Omnmo no unc Antecedes probat argumento diivisioniM. Si mortui alicubi sunt sunt aut apud snferos,aut at M'. yed nec apud infero uni: quas nati strias Atticus ut Epicureus fabulosas esse concedit nec etiam alibisiunt. N cymam Cleursunt. Hoc quum c&cessissetAtticus: ox inde insert Marcus,mortuos ur
equidem es Quod quia &ipsum Atticus concellisset:& tamen propolitu sivum, videlicet mortuos miseros GF, pertinaciter & quidem per inversionem sieti κατατο pibuιν ut ipsi videbattio iteraret: tum Marcus eum pro pter contradictionis implicationem, tanquam magnae incogitantiae atque etiam hebetudinis argumentum, gravissime reprehendit: eumq; pugnantia loqui ostendit.Hoc autem ostendit argumentando primum ab a Gjuncto, ad hunc modum: Morruisint m pH: ergo mortui sunt. Antecedens affirmavit Atticus fateatur igitur neceGse est & consequens:ac proinde fateatur,se loqui pugna tia,quum dicit, mortuos non esse. Deinde eandem con tradictionis implicationem demon strat a subjecto: Mortui non Fne: ergo ne m/si quidem μπη. Antecedens concessit Atticus: concedat igitur neceς se est&consequens:ac proinde rursum fateatur, se loqui rugnantia,quum dicit, mortuas m seros esse. Postea inis
290쪽
terjecto inepto effugio Attici per omissionem vinculi verbi scilicet substanti vi) in enuncianda sententia hac,
Mortuisunt m serie Atticus tandem concedi mortuos miseros non esse.sed quonam quςso argumento motus, is hoc concedit3Audiatur ipse: Oniam extorsisti inquium ut faterer,quι omnino non essent, eos nem/feros quideo inrisse. at unde hoc argumentum est Θ num a conta dicentibus Z Minime, quia contradicentium alterii tantum,non utrumque,negat: at hic negat utrumq;, nempe, Actis essemc mu esse miserum. unde igiturξMihi quidem a subjecto sicut in animadvessionibus exposui) via detur argumentum hoc sumtum esse: id quod tu quoq; concessis. Sed nihilominus quasi Atticum illum perimis nacemi initatus urges propositum. An idcirco inquis
is Marcus contradictionis argumento illam Attico coriis sessionem non extoriit ξ Non, inquam. Si enim extorsit argumeto subjecti:certe non extorsit argumento comtradictionis . at argumento subjecti exto sisse, ex ipsius verbis Attici manifestό liquet. Sed ne excipere possis, Attici judicio standum hic non esse, quippe cujus heb tudo atque imperitia Dialectices hoc ipso in loco a Marco reprehendatur & convincatur: age rem ipsam paulo accuratius spectemus. Quaero igitur ex te ; posteaquam Atticus contradictionis a Marco convictus esset: ut qui utrumque fateri cogeretur, Sc mortuos esse, dc tamen mortuos non esse: an viliustus contradictionis permotufiisse Atticum putas, ut tandem cocederet, mortuoS noesse miseros3tu quidem sic post Ramum sentis: sed cui tandem Quia aut nullo consilio inquis contradictio i- ,, sta explicatur, aut idcirco ut istam confessionem Ma s, cus eliceret. Esto, hoc Marci consilium fuisse: quia sciebat, Atticum ut Epicureum facile cocessurum, mortuos non esse.at num propterea vi propositet contradictionis. confessio ista ab Attico fuit elicita3 Minime vero. Nam ex illa contradictione plus elici non potest, quam si ali rum istorum enunciatorum verum sit, tum alteru esse nisi . utrum autem verum sit, id aliis argumentis a