장음표시 사용
31쪽
etinemus. Et , Iugurtha: Maius dedecus est, parta amittere, quam omnino non parauisse. Licin cocir Marii: Nobilitatem certe poperiste, quam acceptam cormpi illa, melius cst. Thucydides quodue lib
EX quartum aut m Iocis in quos h messi naturam, ν bus bousis, O cognitione digno operae, Dinae ps
umur. iu simus , primata ille, Pi in vera cognitio' nethr, ui ιme lacidab Iuν: at in astrologia c. vj cium, nec sistit, maxime naturam altingit humanam. Omnes avduum II m Itom tria sex. Pompeium. ipsi cottisus- enim trahimur, o ducimur ad crinitionis, o scientiae mus; multos ιndialectica; plures in ture t initi. quae o cupiditatem,in qua excellere pulchrum putamus labi au nes artes in ueri inuestigatione uersantur: cuius studio atrem, errare, nescire, ct decipi, ct malum, tu pedu rebus agendis abduci, contra osticiam est .vinutis enimemus. In hoc genere σ naturali, o honeso duo uitia ui laus omnis in actone conmit: a qua tamen saepe siti tanda sunt: unum, ne incognita pio cognitia habeamus, remigio, multiq. dantur adstudia reditus tum agitario hisq. temere assentiamus : od uuium fjμgere qui μο- mentis,quae numquam acquiestit, potest nos infusis colet, omnes autem uehe debi bum adhibebiι ad confi- gitati Π, o sine opera nosti a, continere. cmκιs autem derandas res O rempus, ct diligentiam. osterum est ut iriuatio , motusq -Dnt ahi in consi s captendis de re- ιιum, quod quidam nimis magnum studium , multam. bus honi pis pertinentibus ad nne, beateq. uiue operam in res o curas, atque docile, confer l, e - dum ut infudi s It tentiae, coenitionisq. uesulaturi sc
NA T v R A M humanam. l quae potissimum in exccllcntia incntio est posita. Cic. de pth. Lv.Homo
e corpore, aninioq. constat: cum primae sint a ruina partes ; secuudae corporis. Sallust. Cat. Nostra omnis usis in animo, & cornore, sita esi. animi imperio, corpor:s struitio inagis utimur. H. de rep. Ordin.
Corpus animo oboedit. Ideo Plato in Clitophonte uocat Te m, Iiάιχμεν is . TRAHIMvR, erducimur ad cognitionis, o scientiae cuiuitat m, 1 Sophoclcs, animam iam agens, amicis collo prentibi saures pracbuit: semper aliquid additandum ratus. Trahiantiνrta quasi ut, .ctiam inulti . Ducimur a natura enim nos cogit: cognitionis uero sua ilitas maxime deliat. Inde Manographus: Ducunt uolet tem sata, nolentem trahunt. ET malum, o Impe I ut ad damnum accedat infunia. IN hoe genereo Oiώγalι O honesio 1 Duo, inquit Cicero, sunt nominum sene. M utrumque reprehendendum; imum duabus caussis, alterum una tantum . nam, qui di in rebus obseuris, nec nuccisariis elaborant, de nimium elaborant, dupliciter peccant;qui uero optimo iudicio ducti, res deligunt & honestas,& cognitione dignas, in quibus suuin sudium ponant, in eo laudem quidem assequuntur: quod si eatum rerum studio ita teneatur, ut d cbitam patriae opem, ubi tempus possulat, non praebeant, aut amicos deserant, aut rem simili rem negligant; an hoc turpiter se gerunt . omnino enim in uita colendum est opselum: inicium autem de serere scientiae caussa, turpe csi. Quare ita praeclarum est, in ueri inuestigatione uersari, ut rerum actione penitus omittatur: si quidcin tanti in nihil debet, ut ab osmeio nos abducat. Non igitur studium in huiusnodi artibus, sed nimium studium uituperatur; obscuris uero. nec necessariis in artibus omnino siu- bim omne reprehenditur. V N via, ne in rinita pro coinuu hubeamus, i quo uitio laborant ades E r tempus Minographus: Ad paenitendum properat, cito qui iudicat .hIsocrates: Bουλά.υ
a. ταχε- αά I.ξαιῖGVide, quac colic simus ad locum Sallustij, Catilina, Prius. quam
iticipias, consult'; ubi consulueris, mature faeto opus est. Nari renus quoque: Σύμ υλ ιαλτ ων πιον υ Nullus melior consaliarius tepore. L i dιιιtentiam. l quod maxime essicitur per dialecticam,de rhetorica. D: ali ctica namque oculos humanos, in barbarico coenodes stas,sensim attollit,atque abstergi ut in judicando acutius cernatu.uide Plativ I a. de Rep. AL TE R v M estimim l sic Neoptolemus apud Ennium,dcfusi dum ex plutosophia est,non in eam ingurgitandum.quod ait Apell.l.va. I 6.& c.superi re,pNilosopliandii paucis,nam omnino haud placet.Vide apud cundem Ageli l.x.c.aa.quaedam ex Gorgia Platonico. I Ν asi ologia i . Stilpicium, i hic tribunus mil. cons Aemilio Paullo contra Macedones bellum serente, sua astrologia in rati sum in modum profuit, quia praedixit lunae desectionem, qua Romani s lcbant pcrturbam; tum uero, ab co moniti, nihil timuerunt; contra, Macedones ita sunt consternati me tu, ut facili uicti sint. Liuius lib. xi. I v. Pitit. in Paullo Aemilio. Dccomemtitit Cic. de Sen. Val. l. i ix. cap. II. P.m. lib a. cap. Ir. Quincti'. lib. I. cap. II. 1 N Geometν a Sex . Tompertim , t patruum Cn Pompei; Masni: iuris ciuilis, scomet . e , ac Stoicarum rerum scientia praestantem. Cuius studio a rebus gerenuis abduci, ιontra os ι- est. l I ta Archimedes, periclitante ciuitate, suis ipse puluetibus interi
tus fuit. Vi Rr v T l.s citam lam omnis in actione cox stu : l Idem Cicero: Fruetiis ingenisi, S uirtutis tum maxime percipitur, cum in proximum quemque conteretur. Quid, ait Narismenus manibus alli a gati ut ti
32쪽
ratis, linguam armare Vide Lactantium lib. III. eap. 76. An storia redit Hr i Senerat Tam diu diascendum est, quaein diu nescias: &, ii prouerbio cridimu , quain diu uiuas. Idum paullo asperius Menti ri dicit eos, qui turba nesotiorum fieri dicunt, ut liberalia studia non sequantur. Simulant est occupationes, & augent, ct ipsi se occupant. T V M agitatιο meum potest nos in studus coquatronis commere. l. inuitus ab eruditis hominibus dissentio. Idem tamen specto, quid suscepti muneris ratio postulet. post lat enim certe, ut maiorem ueritatis, publici'. commodi, quam cuiustis allu s rei, ravoncm habeam. Hie omnes libri ueteres, ne litterae quide in unius uarietate, habent, Cogitationis. haec cst prima ratio, cur mihi, Cognitionis, quod alii pro Cogitationis reponunt, placere nullo modo possit. At interdum in ueteribus libris mendum deprehenditur. Esto: 'uid turn agimus 3 seistentiam perpendimus; & ex ea de in ratione, aut retinenda lictere lectione, consilium capimus. Sententiam igitur ii idemnus. Consere Cic ro uirtutis actionem cum cogitatione. Summa, inquit, laus est , id l. in primis hominem decet, in rebus gerendis uersari: cum praesertim ipsa uirtutis actio per tu i non sit, sed ab ea liceat interdum ad studia diuertere, unde cognitio manat: aut agitationis motuse quondam mentem, animum'. exercere. Quema modum autem studia cognitioncm pariunt: sic agitationis, motus l. mentis,& animi Cicero fructum ostendit. is porro duplex cst. aut enim agitatione illa montis cons 'Vimiir, iit recta consilia capiamus, quibus omnis uitae ratio consorinetur: aut, uerum inuestigam S, Occultarum rςruin mentiam assipiscimur. Esgo prima est uirtutis actio; sequuntur studia cognitionis; postrema est agitatio mentis, quae non ad unam cognitionem refertur, sed tum in consiliis, ad bene, beateq. uiliendum pertinentibus, uersatur; tum etiam quaerendo inuenit ea, quae stitu digna sint . itaque non omnino scicutia , cognitioneq. caret. Nec umro dubitari potest, quin bis uerbis, Omnis autem cogitatio, inotusq. animi; ipsa mentis agitatio signi sic tur: quae si ad studia tantum cognitionis attineret; non stibi ungeret Cicero duplicem cogitationis fi et una, prudentiam, ta cognitioncm. Haec est huius loci uera,& germana sentcivia.quam nemini antea displicui ite, ideo possum coni j cc re, quod nemo aut locum mutauit, aut alii r est interpretatus. Unus di . sentit, quod nollem. mus enim stud ijs, gloriaeq. uchementer faveo. Cic. Fam. lib. v I. ep. I. ad Torquatum : Est tuum, se agitare animo, ut adhibeas in consilium cogitationum tuarum &e. Sine opera nostra , .l quae nos ab actione abducit. Operam autem intolligit, cum scribimus, disi utamus, audimus. Co si viis capiendis i quod in praecipue m/xur ς acta iis munus . vide Aristi in a. Magia. moralium.
DE tribus cutem reliqηis, latissime patet ea ratio, rundii alterum eorum, qui ab iis, quibus infertur, si pos
qua societas hominum ιnter ipsios , O vitae quasi simi, non propul aut inrariam . namquι Iniuste impetum communitas coni metur. cmus partes duae sunt et lini- in quempiam facit, aut ira, aut aliqua perturbatione i tia. Di qua uta tutis stl dor est maximus, ea qua boni ui citatus; is quas manus uidetur inferre socio: qui a D nominantur; o huic ci uncta beneficentia, quam ea item non defendit, nec obsit, si potis, iniuriae, tamdem vel benignitatem, uel liberalitatem appetiare licet. es in uitio, quam si parentes, aut amicos, aut patriam ditistitiae primum munus est, ut ne cm quis noceat u- deserat. Atque Illae quidem iniuriae, quae nocendι ωνίs lacessitis iniuria; deinde, ut communibus pro comm .sa de industria inseruntur, saepe a mem proficisi untur , rubus utiatur, prinutis autem MDIs. sunt autem priM- cum is, qui alteri vocere cogitat, timet, ne, nisi id aureira nulla natura , Ita aut uetera occupat me, set qui quou fecerit, ine alivo assiciatur incommodo. maaιmam a da in uacua uenerunt; aut victoria, ut qui bello potiti tem partim ad iniuriam faciendam aggrediuntur, M t. aut lege, aut pactione, conicione, Ioue. ex quo sit, adipi cantur ea, quae concupierunt: in quo vitio I tit ager Ampinas Arpinatum dicatur, Tusculanus Tinu tissime patet avaritia . expetuntur autem diuitiae tum morum. Ditis .es priuatarum posscsiom de ινiptio. ad usus miae uecessarios , tum ad perfruendas. ex quo, quia suwm tutusque fc corum, quae Otura suemluptates . in quibus autem maior in animus, in his pr-rant communia; quod cuique obtCit, id qui Pe teneatis cuniae cupiditas spectat ad opes , ad gratiscandi s eo si quis sibi plus appetet u inlabit ius buraratrae sio Ia cultatem e ut nuper M. Crassus negabat ullam satis in sis. sed quoniam, ut praeclare scriptum est a Platone , gnam pecuniam esse ei, qui in rep. princeps uellet esse, non nobis solum natι si M., orans nostri partem pa-,qui suis fruobus exercitum alere non posset. Delictanensa, partem parentes uindicant, partem amit ι; atque etiam magnifici apparatus, ulla'. cultus cum elega placet Stoicis, quae in terris gignuntur, ad usunt bomἰ- tia, ct copia. quibus rebus esserim est, ut in nita peti num omni a creari, nunes autem hominum caussa es- niae cupidatas esset. Nec uero rei familiaris amplioratiose generares, ut ipse inter se ala abiis prodesse posient; in ne ni nocens, vituperanda est; Ied stiventa I mper i hoena am debemus ducem tepy, O communes utili- mria. Morme autem adcumuor pleraque , ut eos m-tates in medium asserta, mutatione osciorum, dando.ac stitiae capiat obliuio, cum in imperiorum, honorum, cipiendo, tum auibus, tum opera , tum facultatibuβ de- gloriaeue cupiditatem inciderint . quod enim est vad
rum autem iustitiae es Firis, id est dictorum, ιοην to- Nulla sancta societas, nec fides rem /st, in . constantia, ct veritas. ex qμο, Pamquam hoc u id latius patet . nam, quidquid ea modi est, in quo non debitur Lrtasse cuipiam dui ius, tamen audeami imia'. possint plures eacellari, in eo pleramque stranta contenri stoicos, qui sudiose exquirunt, unde uerba mi ducta,brio, ut difficillimum si s ctam serrare societatem. d credamusque, quia fas quod Actum es, appellatam Fidε. clarauis id modo rc istis c. caesaris, ροι omnia iura mu stitiae duo aenera smi ; unum eorβω, γ m in Qui , en humana peruoιιι Propter e rimm Iibras
33쪽
Mim mis errare finxerat, principara . est autem m Me rumque breuis est, O ad te ut, an confiusto, O t
Ieaere infestum, quod in maximis animis, Plen adigia stato fiat iniuria. leuiora enim sunt ea, quae repent netis ingenise plerumque sistunt rumoris, mpem, potem. no aliquo motu accitam, quam ea, quae mecιι Ma, σMae, gloriae cupiditates. quo agis caudum est,ne Fid praeparata inferuntur. Ac de inserenda quidem iniuria an eo genere peccetm. Sed in emi iniustitia per lium μιιs iactum est. isto es, utrum perturbati ne aliqua am , quae F
So c.r s T A s Minnam intra ipsos, O uitae quasi communitas continetur. l illustrant hunc locum, quae
sunt de Fin. l. v. In omni, inquit, honesto nihil est tam illustre, nec quod latius pateat, quam coniunetio inter homines hominum, di q si quaedam societas, & communicatio utilitatum, N ipla caritas penς ris humana quae nata a primo satu, quo a icreatoribus nati diliguntur, & tota domus coniugio, ta itirpe coniungitur, serpit scnsim foras cognationibus primum, tum amnitatibus, deinde amicitiis, post uicinit tibus, tum ciuibus, & ijs, qui publice socis, atque amici sunt, deinde totius complexu gentis humanae. quacanimi affectio suum euique tribuens, atque hane, quam dico, societatem coniunctionis humanae munimeri & aeque tuens, Iustitia dicitur . cui adiunctae sunt pictas, bonitas, liberalitas, benignitas, comitas, quaeq. sunt generis elusidem. Atque hare ita Iustitiae propria sunt,ut sunt uirtutum reliquarum comm nia . nam, cum sic hominis natura senerata sit, ut habeat quiddam innatum quas ciuile, atque potulare, quod Graeci πολιΤα,, uocant: quidquid aget quaeque uirtus, id a communitate, & Ca, quam in potui, cae
ritate, atque societate humana non abhorrebit: uicissimq. iustitia, ut ipsi se fundet ii su in ceteras uirtutes, se illas expetet. VIR Turis 'Iemlo l Aristot. v. Eth. ad Nicom.H δο-ον η κρ rka τῶν ἀμνῶν, cras αις α τωθαυρωσο .Excessiorem hanc uocant D.Ambr.Benescentiam uero splendidior . B E-
NE CENτr A, t Beneficientia, alij scribunt. QvAM eandem l pronomen pro aduect usurpatum esse, notauit Valla, dc Linacer, dc alii. N 1 s i lare situs iniuria; l uim enim ui repellere liccre, ait M destinus lib. 3. ff. de Iustitia, & iure: insdiari autem non licere. Videndus A scilius lib. vI. cap. Iq. Fit rem nocturnum,Spoliatorem,de Vim inserentem impune occidi posse, seripsit Plato. S V N T autem pri nata nulla natura, i idest, primo ortu . nam naturam medium omnia protulit . uidc paullo post. V Tqui bello potiti unt; l bellum gerentes . Alii Iesunt: Α ut bello, ut qui uictoria potiti sunt. fortasse non
male. ARPINAs, Tusculanus t exemplo utitur familiari. nam Arpini Cicero natus;in Tusculano v rouillam habuit magnificam. DE sc Riprio. t id est, distributio. Legendum autem hoc loco, Diascriptio. Ius humanaesiocietatis .i Ius humanum Liuio dicitur. VT praeclare scriptum est a Plato ne. in epistola ad Arinitam Tarentinum. sunt autem haee uerba Platonis: Aλλά κακίγο ιεῖσι ἐν θη- θα -
Ψἰ δἰ οἱ λωτοὶ φίλοι. De Fin. I. idein est. Inde Adagium, Homo homini deus.Seneca:Alijsu lucre oportet,quisbi uiuere uelit. Tusc. I. Quae est, ait, in hominum genere natura melior, quam eorum , qui se natos Mhomines seruandos arbitrantur. PARTEM patria, partem parentes uindicant, partem amo ἰl hoc to tum, ita ut a Platone scriptum est, reliqui. ipse enim Cicero Platonem hoc in loco a se conuerti fatetur. Ati ueteres libri duas uoces inducunt, Partem parentes. At ego historiam ipsam, S Platonis uerba, sequi malo, quam fluxam, incertam l. librariorum fidem. cum praelertim facile potuerit error nasci ex uoce Parre ,
ter repetita. Quod saepe contingit in similibus locis . Libro etiam de Fin. ii. Non sibi, inquit,se uili n- tum meminerit, sed patriae, sed tuis. Nec dubitandum, quin uno uerbo Suis, parentes primum, deindQamicos complexus sit. AT QvE, ut placet Stoicis , I particulam Vt abundare, ut inferiorum ucr ruinordo consistat, opinori in Gq. opinioneconfirmor, auctoritate duorum meorum ueterum librorum.ChΠsppum huius sententiae victorem facit Cicero de Fin.i ii . Vide & de nat. de. I i. MuTAT IONE O
sciorum , t sic quattuordecim mei ueteres libri, &unus Terti j. S recte. nam illud, Communes utilitates in medium afferre, nihil aliud signiscat, quam ut ossicium pro ossicio reddaturi ego illud, quo tu indigos a
tu, quo indigere me uides. ita fit permutatio quaedam, humanae uitae necessaria, & secundum naturam , quam debemus ducem sequi. Tu M artibus, tum opera, i Plato, Π τα αυτ αρά Πιν. FuNDAΜεN- v v M autem iustulae est Fides. I beneuolentiae fidem hominem homini mansuetum, de mitem reddere, ait Plutarchus. DICTOR v Μ, conuentorum. eo stania, i Agell. lib. xx. cap. I. Hanc fidem maiores nori stri, non modo in ossiciorum uicibus, sed in negotiorum contractibus sanxerunt, maxim q. in pecuniam mutuaticiae usu, atque eommercio. AvDEAMus imitari Stoicos, i A ligustinus in Dialectic. ait, Ciceronem nimium Stoicos irridere, in uocum originibus inquirendis. CREDAM vsu WE, quia fiat, . quod dictum est appellatam Fidem. P idem ait ad Tironem , lib. xvi. ep. t,. . Tu musis nostris para,uto' ras reddas. nostra ad diem dictam fient. docui enim te, Fides ιτυμιν quia haberet. Et lib. I v. de rep. apud Nonium: Fidesnomen ipsum mihi uidetur habere, cum fit, quod dicitur. San iniustitiae duo gene sunt ii Platonis est haee diuiso, lib. v. de L p. Λυτ ira, i hinc Sallustius in Caesaris oratione, misi, amicitiam, iram, atque misericordiam a consilioribus expellit. N sc obsistit, si potest,iniuriae, I id etia it Vlpianust. Cornelia desiliis. Si parentes, aut amicos, aut patriam deserat .l CaesvI. Beli. Gall. ait, ut milites secuti non essent, eos in deseriorum, ae proditorum numero duci. Plutarchus in Agesilao ali' iis matrimonio a Lacedaemoniis interdici, omniumq. contumelii exponi. verbum socios, hic alij admi Lent; Amicos, delento . contra librorum ueterum omnium fidem. Hocautem dictum est e Stoicorutri
34쪽
sentcnt a. qui aiebant, omnia peccata paria esse. Para L II I. S de Fin. lib. In ΑΥ stv g illae. Didemi iuriae, i Aristoteles lib. v. cap 3 . Pol αα ό. ον GL Oiri, αιτι ἐδικηκοτες, διδιους mi Gera διἱ μίλ-λαίες ἀλωισλ, G, λιμενοι e acres τοιν EI κηθῆναu. MAXIMA N atitcm parIm ad iniurium faciendum grediuntur nonna ti, ut adipiscantur ea, quae concupier t. t Maximam partem, valet, Plerique homines. V t apud Caesarem, lib. I v. Beli. Gall. Maximam partem lacte, de casto uiuunt. Contraria igitur iudentur, Maximam partem, di, Nonnulli. non enim cadem in sentcntia significari possunt & inulti, & pauci. quare nulla dubitatio est, quin sequi debeamus eos libros, a quibus abcst, Nonnulli.Gracci, ω ι επιτο Φλει- σιν,4 α - σαν δέ λ τὰ πολλα δἰ. VT adipiscantMrea. cuae concupierunt: apud Liuium Tullia maritum, Tarquinius, & uxorem dc Seruium socerum, rcgni cupiditate, necant . IN Vno vitio lati me paret auara tia. t auri sacra fames, ait Poeta. EXPETvNTvR aut diuitia el Λ risi. lib. Pol. c. o. Οσω I x.
cvitatem l Opes dictitur, non diuitiae, sed honores, auctoritates, S potestates, quae ex diuitijs nascuntur: quibus egenos adiuvamus. Diuitiae autem ad usuin humanum pertinent. Hanc differentiam ponit Cic ro in Laelio, ubi ita est Diuitiae, ut utarc; opes, ut colam. Qui suis sectibus exercit m alere x poset. ἰExercitus populi Ronrani, quattuor Icgiopcs erant, binae singulis consulibus attributae: in singulis at rem lcgion: bus, extremis. rei p. temporibus, peditum sex millia secta: quod Plutarchus in uita Ciccronis , epistolae ad Atticum, & alia praeterea ueteriim testimonia declarant. nam Africani minoris aetate non amplius quattuor millibus duccntis peditibus in lcgione suisse, idest, uelites mille duccntos, hastatos totidem, principes totidem, triarios sexcentos, Africani comos Polybius perspicue docet. Quo igitur tempore in quattuor legionibus uiginti quattuor millia pia itum fuere, tunc menstruum stipendium totius exercitu suit, centum & ocio sciitatorum millia. singulis cnim doebus dinarium pro stipendi cngulos pcdites accepisse , auctor est Tacitus lib. r. ct Plinius lib. xxx m. cap. 3. Quod si addatur c iturum stipundium, qui crant in singulis legionibus trecenti, haud paullo maior summa fici. N cc Gnturionum par stipendium cum priuato pedite suille, uerum aliquanto amplius, ucri suntlc cst . Hacc ideo collegi, ut M. Crassi pateae immensa cupiditas opum; qui, cum Romanorum ditissimus csset, sibi tanacia diues non esse uideretur: quando ali suis fructibus non posse populi R. cxercitum non intclligerct. quod ci Cicero in Paradoxis quoque obiicit. Multi, inquit, ex te audierunt, cum diccrcs, nemincm csse dimicm, nisi qui exercitum alere pollet suis fructibus: quod populus R. tantis uectigalibus iamprulem uix potest. ergo, hoc proposito, numquam eris diues ante quam tibi ex tuis possessionibus tantum rcsciatur, ut ex co lucri VI. legiones,& in gna equitum, ac peditu in auxilia possis. Quo loco, I v. lcgiones, qui erat integer exercitus populi Romani, non, v i, legendum omnino crcdidcrim. Exercitum in Crassi uita Plutarchus quoque nominat. Plinius lib. xxx III. cap. Io. hoc dictum ad unam legioncm restringit, utpote quinoi-odem in Crassum , quo Cicero, flagrabat odio. M. Crassus, inquit, iacgabat locupictum esse, nisi qui reditu annuo legionem tueri posset. in agris suis HG iiicies centena millia possedit. Nu A sancta Iocietas, nec fides regni es, i
Nulla sides regni sociis, omnisq. potcstas
Cuius rei exempla sunt, Romulus, &Remus; Romulus,&Tatius; Triumuiri, M. Crassus, Caulius Caesetita Cn. Pompeius; Lepidus, Antonius, Augustus. Idem Lucanus subdit hoc exemplum: Fraterno primi maduerunt languine muri. Da CLARA v IT id modo it Uas c. Cassaris, I in quibusdam antiquis libris,Temeritas C. Caesi fis: uerum, Tcmpcstas, malim, quasi turbo, & procvlla: quo respicit , apicq. refertur uerbum infra postatum, Pervcnit. cst enim nimis line uerbum, Temeritas, in cum, qui omnia iura diuina, di humana peruertit: cum si immanitas potius appellanda, quam temeritas: ut infra, in cundem Caesarem: Quo detestabitilior in eorum immanitas, qui lacerauerimi omni scelcre patriam. C. Caesaris et qui, teste Plutarcho, in Iebat in paruo opidulo primus cs quam Romae secundus. hinc illud Lucani lib.i. Nec quemquam iam serre potest, Cacsar iac priorem, Pompeius ue parcn . I v R A diuina, i aerarium inuad cndo, ingentem auri uim e Capitolio surando, lcmpla diuum donis r serta expilando. HvMANAι patriae arma infercndo, libcrtatem rei p. opprimcndo, societatem, de r gna pretio lacndendo, urbes ad deditioncm parat s diripicndo. OPINIONI s errore I putauit enim se beatum fore oppressa rep. quod secus accidit. IN maximis animis, O .l Plutarchus in Demetrio ex
ei maenis animis proficiscunturA CONS TO, O cogitaIol capto consilio, de cura adhibita.
PRAzrx Rui TetrNDAE Olcm defensi is,ibusdamue occupationibus se impediuntur, ut eos, quos deserendis oscis plures solent esse caussae. nam tutari debeant,desertos es, e patiantur. itaque uidendum aut inimicitias, aut laborem, aut sumptus suscipere no- est, ne non satis sit id, quod apud Platonem est in Dil lunt aut ει negli Bia, pigritia, inova, aut Missis 1,qai Ioptis di jura ; quod in Acri inuestigatione uosent in ,
35쪽
uod . ea, quae plerique uehementer expetunt, de quibus inter se a Cladiari Iolent, contemnant, o pro nihilo ducant, pr pterea iustos esse . nam, cum alterum iustitiae senus iniquuntur, inferenda ne cui noceant inivria; in iterum incidunt. discendi enim studio impediti, quos tueri iti bent, deserunt. itaque res ne ad Remp. quidem accessuros putat, nisi coactos. aequius autem erat idu luntate feri . nam hoc ipsis ita iustum est, quod rectest, si est uoluntarium. Sunt etiam, qui, aut studio rei familia Is tuendae, aut otio quodam hominum, suum se negotium agere dicant; ne sacere cuiquam uiueantur inu. riam qui, dum altero iniostitiae genere vacant, in alterum incurrunt: deserunt enim uitae societatem, quia nihil conferunt in eam sudo, nihil operae, nihil sacvit tum. Quoniam igitur, duobus generibus imustitiae pro positis, adiunximus caussas utriusque generis, ea A. res ante constituimus,quibus iustitia continetur; facile, quod cuiusque temporis of tum sit, poterrinus, nisi nu melinos ualde amabimus, iudicare. est enim dolit itis cura
rerum alienarum . quamquam Terentianus ille chr
mes humani nihil a se alienum putat. sed tamen, quia magis ea percipimus, atque sentimus, quee nobis ipsis
aut pro*era, aut adueria eueniunt, quam ista, quae coteris,quae quasi longo interualla interrecto itidemus; alis ter de illis, ac de nobis, iudicamuM. quo circa bene praeciapiunt, qui uetant quidquam agere, quod dubrues, aequumst, an iniquum. acqM .rs enim lucet ipsa per se, dubit tio autem cogitatιonem segnificat miuriae . sed incidunt saepe tempora,cum eo, q'Me maxime videntur digna esseisi homin eoque, chem utrum bonum dicimus,commutantur, funis contraria . ut, non reddere depositum, etiam ne seriolio pro 'lsum fac re, qua . pertinent ad veritat , ετ ad Meni, ea migrare interdum, non semaeare , sit iustum. referri mum decet ad ea, quae proposui in principio, fundamenta in litiae, primitin, vi ne cui
noceatur; deinde, ut communa utilitatι serutatur . ea cum tempore commutamur, commutatur illicium, ut
non semper sit idem . potes enim accidere promissum aliquod, ct conuentum, ut id e Dici sit inutile uel ei, cui missum sit; uri ei, qui p omiserat. nam, si, ut in f hulis est, Neptunus, quod Theseo promiserat, non feci se
set; Theseus silio Hippolito non esset orbatus .ea tribus enim optatis, ut scribitur, hoc erat tertium, quod de Hippobri interim iratus optoit. quo impetrato, mmaximos luctus incidit . nec promissa igitur seruenda sunt ea,quae sint ijs, quibus promistaris, mutilia: nec, si tibi plus ea noceant, quam isti prosint, cui quidem promiseris, coutra olycium est, marus damnum anteponi mn rariat, si constitueris te impiam aduocatum in 1 cm praesentem esse uenturum, atquo interim gratuit cr aegrotare
filiis coeperit, non sit contra oscium , non facere, quod dixeris; magisq. Ere, cui promissum sit, ab ossicio disi dat, si se stitutam queratur. Iam, illis promios timstandum ego, quis non videt, qMe coactus quis metu, aut deceptus dolo pronusnis c quae quidem pleraque iure praetorio ἰrberantur, Munulla legibus. Ea tint etiam in uariae saepe calumnia quadam, O nimis caltida, σ1nesitiosa ians interpretatione rex quo illud, Shmmum ius umma ivturia, factum est iam intum sermone prouerbium. quo in genere ct mrep. mlta peccantur :nt ille, qui, cum triginta dierum espra crum hoste pse Elae indutiae,mctu populabatur atros, quod durum es-
sint pactae, non noctium m. tiar. nec mr quidem probandus est, si uertim est, Q. Fabium Labeonem, sia
quem altum, inhil enim praeter auditum habeo stola trum Nolanis, O Neapolitanis, de inibus agri a sena tu datiam, cum ad locum urnisset, cum utrisque si a tim lacutumue cu'de quid agerent, nec appeterent, atque ut regre es, quam progred , mallente id cum utri e sese ficm, . liquanti agri in messio relictum est': itaque istorum sues, sicut ipse dixeram, te inania: Iu meri relictum quod erat, populo R. adiudicauit. decipere hoc qu: dem, non iusiare, est . quo ιrca in omni re su gienda est totis sollema. Sunt aut m quaedam es clactiam aduersus eos Ieru rvda, a quibus iniuriam acceptris. st enim ulciscendi, O puniendi modus: atque balidsito, an satis sit, eum, qui laceserit, inrariae suae paenitere, ut O ipse ne quid tale posthac, ct ceterisnt ad iniuriam tardiores. Atque In rep. mo e
conseruanda sunt usa belli. nant, cum sint duo genera decorandi, unum per disceptationem, alterum per u cuinq. illud 'oprium seu hominis, hoc beluarum i consu-giendum G ad posteram, se uti non licet superiore quare suscipienda quidem bella sunt ob eam Giugant, ut me
iniuria tu pace uiuatur: parta autem uictoria, consese mori sunt ij, qui non cratiles in bello, nec imp . essuerunt: ut maiores nostri Tusculanos, Aequos, Vol os, dabinos, Hermios in ciuitatem etiam acceperunt at caseibaginem, O Numantiam simitus sustulerunte no lem, corinthum: sed credo illos secures opportunitatem loci maxim , ne posset aliquando ad bellum faciendum locus ipse ad uari. Mea quidem sententιa,paci, Paen hil habitura sit in uiarum, si per est consulendum. in quo si mi u obtemperatum esset, si non optimam , as
aliquam rι mp. quae nunc nuda est, haberemtis. Et cumhs, quos ut deuiceris, consulendum est : tum ii, qui, mrs posivis, ad imperatorum fidem confugiunt, quamuis murum aries per intrat, re ipioidι sunt . in quo tot opere apud noros in uia culta est, ut ij, qui ciuitates, aut nationes deuictis bella in fidem recep sient, earum patroni est ni more marorum. ac bella qui em aequitas sometae fetiali populi n. iure persi rapta est: ex quo intelligi potest, nullum bellam esse iustimi, niue quod
aut rebus λepentis Ieratur, aut denunciatum ante sit. O indictum. Pompilius imperator Ienebat prouinciam, in cuius exercitu catonis filius tiro militabat cum autem Pompilio uideretur unam dinstitere tegionem , catoms quintue filium, qui Di eadem legione mi tabat , dimisiti sed, cum, amore pugnandi,in exercitu remansit et, cara ad Pompilium sinest , tit, si eum par retur in exercitu remanere, secundo eum obligaret militiae sacramento ; quia, priore amisio, iure priuare cum hostibus non poterat indeo summa erat obseruatio in ia Io nouendo. Marcι quidem Catonis senis est epistola ad
Marcum filium, in qua scribit, se audisse eum missum
factum esse a tonsule, cum in Macedonia bello Posico miles esset. monet igitur, ut caueat , ne praetium ineat: negat enim ius esse, νι miles non sit, pugnare cum ho-'. hquidem illud etiam animadu .rao, quod, quι yr prio nomine Muelas esset, is hostias uocaretur, lenita te uerbi trιβιtiam rei mitigante. iasis enim apud maiores nostros is dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus.
indicunt duodecim tabolae, Aut stacita dies cum ii ster itemque, Aduersus hostem aeterna auctoritas. quid ad ham mansuetudinem aduι potest, eum, quicum
bella geras , Iam molli nomine appillare i quamquam id
36쪽
ex durius efficit iam vetastas: a peregrino enim re- st, proprie in eo, qui contra Dr et arma, rema D. cum ti ro de imperio decertatur, belloq. quaeritur Asaria, catissas omnino subese tamen πονtet easdem, as ixi paullo ante itistas causus esse bellorum. sed ea bella, quibus imperit gloria proposita est, minas acerbe
rer, si es numictis, aliter, si compeDI r. cum a reνo temtamen honoris, o dognitatis ut, cMn altero ea us, ET famae: siu cum celtiberis, ctim tam bras bellum, ut cum mimicis,gerebatur, uter e siet, non Mer imperinet; cum Latinis, Sabinis,Samni IIbus, Poenis, Tyrrho de peris dimicabatur. Poetu Dedfragi,crudelis Hannibal, reliqui tristiores. Pyrrhι quidem de captium reddendis illa praeclara semetima esset
Nec mi aratum p co, nec mi pretium dederitis: Nee tau noles bellum, sed seductantes,
Ferra, mo amo vitam cemamus utrique.
Vosine netit, an me regnare heramidue strat fors, Virtute eaperiamur .er hoc simul accipe ductum: quorum uti tuti belli Ioνtuna pepercit, Eoramdem me libenati pauere certum est. Dono: ducite: Gq. ressentibus cum magnis diis. Ilegatis sane, digna Aea ita ν- genere sententia.
tque etiam, si uni s Vreli, temporibus adducti, hosti promiserint, est in eo imo fides seruanda: ut primo Punico bello Regulus captusa Toratis, de captivis commutandis Eomam m sim esset, iurasses. se redit rum, primum,ut uenis, captiuos reddendos in senatu non censuit: deinde, cAm retineretur a propinquis , O ab ami-cιs, ad supplic-m redire maluit, quam fidem hosti datam fallare . Ac de bellicis quidem Osini s satis dictava est.
INrui cirr As,l quas sustinere, graue est, si inopem contra potentem defendax. LAllo Re M, Isine quo nil coufici potest. sv M prvsiqui admodum neccillarij sunt dc in publica re, S in priuata . V i DENDv Mies, i modeste dissentit a Platone, Philosophorum sentcntiainin sexto de rep. improbante. uide Cic. lib. II t. de Fin. IN philosopbos aictum: 1 In, cum laude. Sic locutus in Bruto, a tr. de Dium. & I. de Legibus. DisCEN Da studio impediti quos tueri debent, deserunt. l Benci centia ieitur doctrinae anteponenda. Huiusmodi philosophos, qui in ueri tantum inuestigatione ueriantur , reprehendit Lactantius lib. i. cap. I 6. Epiri tus apud Agellium lib. xv I I. cap. I9. MD τοι πλάτ7ειν, μυρπιυ λεγιο . Dirutus autem ipse, teste codcm Agelliola D. m. cap. xi. urbe cicinus. Et Cicero ad Varronem, Fam. lib. I x. Quis, inquit, hoe non dederit nobis, ut, cum opera nostra patria illic non possit uti, sitie nolit, ad eam uitam reuertamur, quam multi docti homines fortasse non recte, sed tamcn multi etiam rei p. pracserendam phitauerunt. STu Dio rei familiaris et Mnaae , t quod laudabile esse, non dubium est . pater enim, procreandis, educa n lisq. liberis, rei p. seminaria parat: seque,& suos honesta aliqua arte exercendo sit. ODio quodam hominum, ε μισαιθροπία. NE facere cuiquam uideantur iniurI . lcum tamen faciant: quia uitae secietatem deserunt. IN alteum incurrunt: l quod Miltorum est yr
Dippi CILis tuta l molcfia. TERENTIA Nus ille Chremes t in comoedia Heautontimorumcno. Scribit autem D. Augustinus, cum Romae in theatro hic uersus recitaretur, uniuersum populum acclamasse. ALITER de illas,a. de nobis. ms amus. l minus illi , contacre studemus, quam nobis. Quo D dubites,i huc pertinet prouerbium illud, apud Scnecam : Quod dubites, ne se ris. Alline τAs lacet ipsa perse,l Arist. lib. II. Rheti hoc lituit at exemplo Sapphus, di Alcaci. Noes reddere . deposithm . t hoc, de quod de surioso subiungitur, ad illud, infra politum, resero, Sit iustium particulam enim, Non, quae est in plerisque antiquis libris, nam a duo us abcst, tribus auicin alijscit addita numquam sustulerim. ea uero si retinetur: non potest haec sententiae pars cum supcrioribus coniungi . siquidem, non reddere depolitum, S promissum non facere, numcranda non uidentur inter ea, quae iusto digna sunt homine . quare insta reserantur: ut dicatur, insitim csse nonnumquam , dcpositum non reddcre , nec promissum facere. Illud autem, Etiam ne furioso, licet aperte corruptum, mutarc tamen non audeo: opem libri ueteris exspectabo: nam omnes mei consentiunt cum impressa lcctione, uno excepto, in quo pro Furioso, Furiose legitur interca placci relinquere, in quo aliorum cxerceantur ingenia. sentcntia quidcm satis patet. scd ipsa uerba aut abundant, aut certe mendo non uacant. non enim haerere cum eo, debent, Promii sit in facere, sed cum eo , Non roddere depositum . nam libro 'uoque III. loquitur Cic ro, non de promisso furioso non faciendo, sed de depolito furioso non reddendo. cum enim, cxemplis aliquot adductis, satis probasse, pacta, & promisa non esse seruanda, sibi uideretur: haec subiunxit: Ergo &Promista non facienda nonnumquam, neque sempcr deposita reddenda sunt. si gladium quis apud te sanae mentis deposuerit, rcpetat insaniens; reddere peccatum sit; non rediare, ossicium . E A migrare interdum, o non seruare, si iuss-ι .l Migrare, antique dixit; ero, mutare . Sic Σ in decem meis ueteribus libris, & in imo Tertii, de in ijs, quos primi olim impre libres iidcliter ex antiquis descriptos, nulla adhibit a coniectura, ediderunt, legi animaduerto. Huius aut m ucrbi uim primus olim Pater meus indicauit, in eo loco lib. I ii. de Fin. Qui id conseruaret, eum iustum; qui migraret, iniustu in fore. Quod quia durius uisum iri suspicabatur, confirmauit duobus excinplis: uno, lib. I i i. de Leg. Quod quis carum rerum migrassit, noxiae poena par esto. Altero, lib. I. de Diu.Ne communia iura mi frare uideatur. sic enim l git ex antiquis libris, non, Communi iure. NE cui noceatur ;l noceretur emin furiosis. si ei redderetur
gladius depolitus. C o M M v N I viilitati seruitur .l uam, ii Phocbas Phaetonti promissium negat tu
37쪽
non tantum fictum fuisset orbis incendium . uide Ouidium Metam. r. V τ in fabulis est, i Cie. de n- .
πλοῦς τινα --ευτήσαντα Aremorum ν. IRA Tu si quod ab ea Pliataram coniugem de interitu appetia
latam cinderet, cum id a Phaedra, quae se ab Hippolyto reiectam iniquissime serret, fictum crimen citet. N E C promissa igiturIermanda sunt ea struae fuit , , iuibus cmiseris, inutilia : I duo mei ueteres libri: Nee prsinista igitur seruanda sunt iis, quibus promis ris, inutilia si snt. IN rem praesentem l in iudicium.
V ba Iurisconsul totaim. AvT deceptus dolo, i decem mei ueteres libri, S unus Tert ij, Qtiae dec pilis dolo. unus omittit Aut, &, Quae. Metur Dolo: De nictu, Octauim; de dolo, Aquillius practores leges primi tulerunt. CALvMNi A quadam, i quae si uci falsa accusation uel praua intcrpretati ne scripti, aut lcgis. Subi Musa ius, stimma iniuria . I ex Tcrcnt ij Heautontimorumcno: apud quem summum ius, summa malitia. apud Columcllam de re rust. Summu in ius, summa crux. Iurisconsulti apyrestantius strictum: Aristotcles, χρι cedis uον, id est ius exactrus, duriusque. Quo mI vere o In re' multa p/ccantur, i miror, hunc locum incndosuin a quibusdam haberi . Mei omnes libri cum uitigatis consentiunt: sentcntia patet: &, quod alias uisum cst durius, unde orta est mutandi uoluntas, id ustatimi csse, exemplis probemus. I e tr. at. de . I. Empcdoclcs multa peccans. Pro Murcna: Non multa I cccas.
Et paullo post et Nilail peccare. Tacitus quoque, Magna I cccare, dixit. Est enim , Multa, pro, in multis
xcbus: ut, Non multa peccas; pro, non multis in rc bus a te peccatur: Multa peccantur in rep. pro, Multis in rebus peccatur in rep. Sic cnim conuerto: dc, opinor, recte. N OCTvs Ephorus apud Strabonem Thracium commentum dicit aduersus Boeotos. uide Proverbium, O άκ α re ἐροεσι e . Cleomenci Lac
daemonius, cum Argivis septem dierum indutias pactus, tertia nocte fidem fefellit. Plut in Apophthe Laconicis. R. FABI v l Labeonem .stu quem alium, i simile quid narrat Valer. lib. v I I. cap. 3. qui ait, eum, cum regem Antiochum superasset, di ex foedere icto dimidiam part cm nauium accipere deberet, medias omnes secuisse, ut eum tota classe priuaret. HAvD scio, ansatis sit, i idcst, parum abest, quin existimem satis esse. V T ct ipse ne quia telem hac, t ex meis antiquis libris, unus habet, Audeatutinus, Committat; unus, Faciat, & in si alio, quod uersus dirimit, explanandi caussa, Committat; qua tuor, Faciat; unus pro Posthac, habet, Poscat: uerbum scilicet addere uoluit, qui uerbo sententiam carere cognouerat: sex, di unus Tert ij, Posthac, nullo adhibito uerbo. Qitae uarietas apertc dcclarat,quod inque uerbum addatur, siue, Faciat; siue, Audeat; sive, Committat, ut erat in peruulgatis, glossemata esse Omnia: cum per se, sine uerbo, sententia consistat. CuM sint duo genera decertandi, Oc. t Isocrates:
ςάσεις ἡ ν ἀυτ a: h ποιώσαντι e. Idcst. Ad multa mala, quibus natura hominum obnoxia est, nos plura quoque nccessariis cogitauimus, addentes bella, seditionesque. HOC bc aitim: l imitatus sors ancstri siodum I. de re rus f. ibi:
PARTA uictoria, i Ausus . lib. I . de Ciu. Dei negat de Romanis uere dici, parcere subiectis, & debellare superbos:
VT maiores nostrat amplificandae magis urbis gratia, si uerum dicere uelimus, quam humanitate ad aucti. T v CvLANOS, hos, Volycos, Sabinos, Hernicos , Tusculani donati ciuitate sunt anno C c Cl. x x v. I. iv. lib. VI. Pliad. in Camillo, Valer. lib. v I i. cap. 3. Sabini, Romanis iuncti, unam esu ratem ex duabus secerunt, & omnia si a Romam transtulerunt. Liu. l. I. Dionys. lib. 2. Plut . in Romulo, Florus lib. I. cap. I. Hernici a QMarcio in deditionem accepti, anno CDx L Ox. Contra Aequos, Volscosque, saepe bellatum lcgo: nusquam in ciuitatem receptos. Florus lib. I. pervicacissimos, & quot dianos hollas appellat. CARTHAGINEM, O Num vitiam I utramque Scipio Aemilianus euertit. or. in Rullum. Pro Murena duos terrores imperij Romani nominat. Vide de de Senectute. Carthaginem aemulam Romani imperii dicit Liuius . CORINTHuM ri quam Mummius euertit: de quo uidelib. . elogium. Volteius, Plin. lib. xxxiv. cap. 2. cpit. Liu. lib. O I. Oros. lib. I v. cap. I. Eutropius lib. I v. cap.3. Ea incensa, nomen acri Corinthio inditum. Horatius Bimarem, idest, διθαλασσον dicit, in isthmo si tam: qui hinc Ionio mari alluitur, inde Aegaeo. XECvTos tr in cuotcnda Corintho. Oppo
Tv N ir AT pri loci Graeciae compedes propter Isthmum Philippus iunior dixit, Pluti in Arato. Ves, quod Isthmii Neptuni uestibul um, Pind. Od. 33. Olymp. Vci, quia superciliosa, straboni. Vel, quod o licina omnium artis cum,& commune Europae, Asiae l. emporium, Straboni, Thucydidi, Orosio. Vel, quod oculus G raeciae, Ciceroni; Acbaiae caput, Graeciae decus, inter duo maria, Ionium, de Aegaeum quasi spectacula opposita, Floro. Ves, quod αφνειος, Homero, idest dives. SED credo illussccutos omitinuatim ilici mixime, mei omnes uel cres libri pro, Illos, habent, Aliquos. in 'Horum uno tranen,in spario, quod uersus dirimit, legitur, Alias, Eos. Vt uidere liceat, unde uarictas orta sit. Aliquos, si placet, scrisus erit: Ex iis, qui Corinthum cucri cndam censuerunt, alios alia spinasse, aliquos autem opportuni tatem loci maxime. Aliquid secutos, uideo nonnullis placere: quod mihi multo minus placet, quam, Alia. quos spcutos: nee tamen eorum iudicio meum antepono. cum ijs iacit Tertii libcr. PACI, quae nihil habit*ra sit insidiarum, i nam Plato inane esse pacis nomen in terris dicit. Inde Isocrates: Niae, διου
38쪽
mihi sitemperatum egis , t a Pompeio, & Caesare: nam Cicero utrique patis auctornit, erebro ad Caes
rem scribendo, Pompeium crebro rogando, de utrumque mitigando, de placando. quod Plutarchus scri pium reliquit. Id in multis quoque cius epistolis legimus. QvAE nune nuta est, i nam ciuilitatem nimam esse ciuitatis, scripsit Isocrates. ca li non est, ciuitas nulla est. Ov A M v I S martim aries perr serit, i σι ιδοχimi: species pro genere: idest, quamuis quiddam intercesierit hostile. Arietem imienere prius Carthaginienses , cum castcllum apud Gades captum demoliri conati sint. signum manibus suste
tantes, murum uerberabant. Tertullianus de Toga, Carthaginienses sui inuenti admiratores dicit, nouum, ta extraneum fuisse ratos, cum Romani aduersus se uterentur. EARVM patrons esstent. t ut Si
Glorium Marcςlli, Allobrogum Fabij. idest, eos di in senatu, &m iudiciis desenderent, eorumq. curam haberent. FETIALI iure t Fetiales, foederum, pacis, belli, indutiarum, oratorum iudices sunt. Cic.de Leg. lib. r. Α Numa Pompilio institutos, scribit Plut in Numa. De iis, idem Plut . in Camillo, & Probi. raco.Dionys lib. 2. Asell. lib. xv I . cap. q. Serv. in Aen. x.Varro Peliasem ait dici a Fide, de Faciendo.Dionysius ait eos dici posse Mi ηνοδίκους. REBVS repetitist min. lib. xxia. cap. z. VE N v N C I A v v Μ, se indisti . t nempe legatis uiolatis, quod nomen apud omnes nationes sanetiam, inuiolatum q. semperfuisse, seribit Caecit de bello Gall. lib. I G. Vnde Corinthiis bellum illatum, ob legationis ius uiolatu in . oratio pro lege Manilia, Asconius, Strabo lib. I I x. Tarentitus eadem caussa lium illatum. Valerius Max. lib. 2. cap. 2. dc epit. Liu. lib. xl I. ubi etiam agitur de legatis Romanorum, uiolatis a Gallis Senonibus. Vide & Plinium lib. xxxi v. eap. 6. de legatis Romanis interfictis .Vel aliqua alia iusta de caussa. CATON is filiust hunc militasse cum Paullo Aemilio, auctor est Plutarchus in catone censorio: itaque recte legendum hic opinabatur Pater, non,Pompilius, sed, Paullus Aemilius: qui Persen, Macedoniae
regem, deuicit : cum quo militasse Catonis illium, infra cognoscitur, & ex phil. vri t. in crimino. DI- nisi Tri missionum caussae tres et Honesta, tempore militi ae imploto, ut hic: Caussaria, aliquo uel animi, ubi corporis uitio: Ignominiosa, propter delictum . idetit. de re militari, in Pandeetis. Mi Lis Yi AE Dcramento ;l euius sermulam iude apud Agellium lib. xv I. cap. q. & Liu. lib. 2. Victor . . . reuertar ex acie: si fallat, Iouem patrem, Gradivumq. Martem, alios l. iuratus innocat deos. ADEO sun aerat obseruatio in bello mouendo .l mei omnes libri cum impressa Iectione faciunt. Octauius tamen
Pantagathus legendum putabat, Adeo sancta erat bbseruatio in bello. MARCi quidem catenis senis est episti l exstat apud Agellium. Priit. in Catone. B Lo suo l cum Perse, Philippi filio, ultima
Macedonum rege, gesto, non cum Periis. Itaque sunt, qui legant, Boeo Perseo . contra ueteres tamen libri. Qv E M mmc per rimum duimus. I Holtis enim, idest peregrinus, antiquitus dicebatur, qui in urbe acceptus aequalis erat ciuibus . inde uerbum Hostire, pro aequare. & Hostimentum, apud Plautum Aliniaria, Dro compensatione. & Hostorium, instrumentum, quo menstra, ae quid desit, aut supersit,aequa tur. Inde Dinitis, Achille, apud Nonium : seruaeinem de ride' hoste ς, cum potes de ridere. S T A r ut Sol idest, constitutus. Sie Se in legibus x Ir. Tabularum, apud Cic. deIAxibus. Macri sib. Sat. I. cap. 13. Agcll. lib.xx. cap. i. ADvERsus hoste, vi idest, ut ne peregrinus ciuis Romam bona quantumuis di turno usu acquirere, & usucatiere possit et sta iis dominii integrum, & imiolatum perpetuo maneat.
Allet RNA auctoritas. I idest', uindicandi potestas. 1 v s r A s caussas bellarum .i unam , pro pistria ; alteram, propter fines propagandos. Easenim recenset Demosthenes Obnth. riari Diiri fia Y
ti liter contendimus , t ita omnino legendum . itaq. duodecim mei ueteres libri, dc unus Tertia datius, Ciue aliter. alius, Ciuibus. male. Mutationi originem videre licet in uno meo, in quo, sepra Ciuili-eter, adscriptum cst, Idost, cum ciuer ab eo, qui explandire uoluit, Ciuiliter. ALTTER, aliter, i in To, ad iudices, inimicum accusamus: in campo Martio, populi co litiis, eum competitore. C E RT
ΜΕ bonoris, dignitatist seitri iniuriam fiat. quod ait Hesiodus in Ergis, ibi:
S i est inimicus, i hinc I crates : ακι σοιc ωροPuπιθέσθπιταχαλληλυν άμαρτωe. CELTIBE-nis,l quorum urbs prima Numantia. contra eos acerrima bclla gesserunt populi R. nomine Cato
Cens brius, Ti. Gracchus, C. Metellus Macedonicus, T. Didius, Fulvius Flaccus..C I M E R i s i a C. Mario, varansule,deuictis, anno DCrat. De quo elogium adscribere placet, quod in antiquo lapide legitur . C . Marius . Pr . Tr. pl. O. AUGUR. TR . MIL. EXTRA Sortem . Bellum . cum . IUGURTHA . REGE . NUMID Gessit . Eum . cepit. et . TRIVMPHANS . IN I Iouis . Aedem. secundo. Consulatu . ANTE . CVRRVM . SUUMDuci'. iussit . Tertium . CONSUL . APSENS'. CREAT Vs lest . Qitarium . Consul . Teut ONORVM . EXERCITUM
Dcicuit. Quinctum. consul. CIMBRUS. FVG AVIT. EX. I EIS. ΕΤ i Teutoneis . iterum. TriumpHAVIT. R E M TURBATAM Seditionibus .l Tr . PII. et . Praetor . . ut . qui . armati
Capitolium . occupaueram . Sextum . consul . uindicauit. I. poli . Lxv . annum . Patria . per . arma . ciuilia . pulsus ' . - armis . restitutus . Consul . . Septimum . factus . est de . manubi eis . Cimbricos . et '.'Teutoniceis'. Aedem . Honori
et . Virtuti fecit . ucste t. ciumphali . calceis . punio is
39쪽
Vide Plut .in Mario, & Sertorio, Florum lib. III. cap. .epit. Liu. lib. Lx vo. S L X I I x Appianum in Celtico, Oros. lib. v. cap. I S. Eutropium lib. v. cap. I. POENi foedistari ἰ Ter sdem fregerunt Poeni. Inde Val. Max. lib. vII. cap. q. Terrarum orbe infamis Punica calliditas. Liuius : Fides Punica religione. Et: Inlium a crudelitas, perfidia plusquam Punica, nihil ueri, nihil sancti, nullius dei metus,nultatum iusiurandum, nulla religio. Iulius Capitolinus: Fides Punica. Ausbnius Poenam fidem, de Graecam nominat, ad P ullum . Sallustius quoque Iugurtha: Punic fides. Plautus: Nemo me Poenus Pocnior. Et Pomulo: POcnus planc cst. quid uerbis opu's 3 CR via is Nann bal, I Ob condiciones Saguntinis datas . D imilitertia producta; quae corripitur in praeteritis. Virg. VI. Aen.
Vbi Seruius: Eger mus: Metri caussa corripuit. CAvν ONAN vis bellam , t Acstb1lus F, ἰώ unde Cicero sumpsit: Κα--iis μαχων. V. 1T A M t emaraus i idest, de uita dimacemus . UTRI QUE .l Vterque, est iii uno meo uetere libro, ta in Savim qui bunc Ennii uersum recitat Aen.
Vixet, cui uitam deus, aut sua dextra dedissset. . Vbi Seruius: Duplici ratione constat uictoria: aut uirtute, aut uoluntate fortunae. H DRA,lides' dea. Sic Catullus, de Berecynthia, ta Atti: Procul a mea tuus sit furor omnis hera domo Idem, ad Manlium, Lx III. Hostia caeles cs pacificasset heros. Idest, deos. Eos autem dicit Euripides τι- νυ athis μῶα. e. Exmeis ueteribus libri , quinque, pro Hera, habent, Fortuna domina. in duobus, supra Hera, adscriptum est, Idest, sortuna. in uno, supra, Hera, sataptum, Idest, domina. Vt ex iis quoque intcrpretationem petere liceat. La BERTATI parce re certum est. I idest, eorum libertati decreui parcere. Do Nor ducite: l Dono, inquit, uobis captiuos: ducate eos uobiscum. Ita hunc locum distinguendum esse, sententia ipsa contendit. AEACIDARusligensere liquos Pindarus Glebrat. Isocrates i. ait neminem eo supcrasse genvris nobilitate: procreatos nempe a Ioue inter semideos. Aeacum enim Iuppiter genuit, Aeacus Peleum Achillis patrem,Αci illes ex Deid mia Neoptolemum, cui Pyrrito quoque nomen fuit. Tharitas dcinde, longo interi alto, nam nomina portere) Alceten, Alcetc4 Arymban, Arvmbas Aeaciden, Aeacides Pyrrhum hunc,regem Epirotar . Haec Plutarchus. Vide.Iusti dum lib. xvo.&Boccatium lib. xo. Genere; ita lcgendum, non, ut alij, contra ueteres omnes libros, Gente. FIDus seri anda: l se libri duo mei: unus, Obseruanda: undecim, de unus Tertii, Conservanda. An supplicium redire maluit, quod grauis imum tulit, iii Gmma necatus. Silius lib. vi. epit. Livilib. xI I x. Florus lib. 2. cap. a. deuit. Ill. cap. s. Val. lib. I cap. I.& lab.2. cap. q. Agell. lib. v i . cap. Eutrop. lib. z. c. p.3.Oroclib. si x. cap. q.V idc S Lact. lib. V cap. II. Augale civ. D. lib. I. cap. I. 72q sit parad. I I.&in Pisonem.Horat. C. i m. lib. m. Od. I . Senecam de prouidentia,S epist. lib. xvi. cp.sy, FIDEM hosi datam fallere . Iib. ii I. Ut etiam ius bellicum, fidem. iurisi randi saepe cum tu te seruanda. Philipp. xiii. pallere, α Divireresidem, dixit. Post uerbuin Fallere, in quibusdam libris lia intur sequentia,quae sunt & in duobus meis uptoribus: Secundo autem Punico bello,poli Cannenscua pugnam, quos deccm Hannibal Romam misit adstrictos iureiurando, se rcdituros ecse, nisi de rcdimendis ijs, qui capti crant, impetrassent: eh omnes censitas, quoad quisque corum uixit, in peieras lem, in acrariis reliquerunt: nec minus illum,qui iureiurando staude culpam inierat .cum enim permistu Hannibalis existet e calicis, dijt paullo post, quod se oblitam nescio qimi diceret. deinde, gressus e castris, iureiurando se solutum putabat.& erat uerbis, re non erat. Semper autem in fide, quid sensi ris, non quid dixeris, cogitandum cst. Maximum autem exemplum est iustitiae in hostem a maioribus ii stris constitutum. cum a Pyrrho perfuga senatui est pollicitus, sic uene una regi daturum , Scum necatu rum: senatus eum, di C. Fabricius consul Pyrrho dedit ita ne lio is quidem,& potentis, & bellum liltro inserentis, interitum cum sectere approbauit. I ccstialiut di ,m duobus libris meis, ex in quibuseam impressis.Sequitur, Ac de a dic. . o. '.
MEM in Ri Mus autem, aduerso in ' cidae, vis leonis nititur: utrumue alienistatim ab homos iustitiam ese seruandam. es autem ιη a mine est .sed fraus odio digna mutore. Tolius amem m- condicio, fori as morum: qMbM, male praeci- ιυ btrae nulla capi Ialimr e quam eorum, qua tum, cum piunt, qui ita iubeηt uti, ut mercenarus ad operam arme fallunt, id tamen agunt, ut um bovi esseti dea
rendam, O iusta praebenda. c um autem irritas modis, tur. De institia satis dictum est. ides utit ut, aret fraude, fiat imη i ii istini πρ ιρον λ l ti l: .l . .
40쪽
illud LYsandri dictum: ' πιι δε ἡ νε αλ*πι- -- λ in . Idcli : Quo I eortina pellis penetrare nequit, uulpina assumend4. CAPI AELIOR I uci, quod caput, S i ii tam petat ; uel, poena capitis magis digna. EORVM, Qv c. I pCcc ut citim,dc contra iustitiam,dc contra uerit tem . Plato lib. II. de Rep.r ατη - α - *νειν , - οντα. Contra autem dixit Sallustius, Ciatilina: Esse, quam uideri, bonus malebat . in quo imitatus erat Aeschylum lagae . H C, Dis.
tia, ae tiberistate dicatur. qua qurdem nihiι est in tali tiberalitate cupiditas ramidi emnque, ais. natarae hominis accommodatius: sed habet mul- serendi per iniuria rari ut ad largiendum stuppetat copiae tas cautiones . nidendum est enim, primum, ne obse bo uidere etiam licet, plicio Pea n in istis natura liberale eri ut .e ijs ipsis, quibus benigne nidebitur cri, O ce quam quadam gloria ductis, hi benefici titi anthr, saepieris et deinde , ne mutar benignitas sit, quam facultas et re multa, quae ab O Lutatione pro hisiri mutis, quam artum, tit pro dignitate curque tribuatur: id enim est iu - uoluntate uideantur. iam avt cm simulatio δε nitati Hrmus daninitum; ad quam haec reserenda sum omnia. ιοuroctior, qvcm alit Iiberalitat , aut honesta l. Tenanam, cor qui gratificatur cuipiam, quod olim illa,cut pνο- tumi est propositum, ut in beneficentia detestas Idissu dia esse ties e leantur, noubene ιι, neque liberales, scd mratas. in Do o uores et O G Mneste aendi, in qu . perniciose agi Mut res iudicandi sol; O , Ut ali nc' beneficium conser pher ammDs c Ia υδερο te μὴ .ent, ut in alios liberales sint, in eadem pura vulsi ita ut ras, ac Iocietas utrae, ad nostras utilitates o sua e si instam rem aliena convertant. Aunt auro ni ut i, mi te rata. Q ac lit conι raut omnia, optabile es; sa uidem cupidi Jlendoris, O gloriae, qui eripi μη; ab in F, plures caussae, maiores . ponderis plus habebun .nis, quod iis largianitire Lq. a bitrant r se bcrum Laoniam ah tem Ductor hon cum p νβectis hominibis, I s ita os um ccis Di tira: ira ,si sol inpletent eo se acu ' pleni se s 'pientibus, sed com ses, in quibus, praeclar que ratione. id atitem taluum abest ab ossicio , μι nihil agitur ,sisIusini via a virtutis eαι- inret e Inlagas ossicro noli esse ccntiam M. Viden Vm cst igitur, dum paIo, nemin omnino esse negligendum, in quo alii
T , E B LN pictNτr A, ac liberalitate ἰ supra: Iustitia,&cidi huic coniuncta Benescctia, quam eandem uel Beni nitatem, uel Liberalitatem appellare licet.ON iria I L est Ottirae tammis aci-modatius: l hoc enim cli huinanitatis proprium, quam hominis este, uel nomen ipsum indicata nempe eis λ-θρωπία . HABET Mestra cantrinori incernet rest numerat : quae tamen ii subdiuidamur, plures emergunt. NE O u benignitas I Seneca di Ben scijs, lib. 2. cap. 3q. NE maior benignitas si , t c haurietur enim solasti rati taxis, ID enim est iustitiae sinu em in ;l supra dixitFidem esse iundani itum iustitiari hic, Liberalitatem. cre. nam iustitia non potin sic sine fide, neque liberalitas sine nisi
ti, octo, perniciosi S si maiores Q v I clus nocent , ut in alios liberales sui, i Prouerb. De alieno iliberalis .. v T si in m rem aliena conhotam . I cum cnun dando egere coCperunt, alienis bonis manus afferre coguntur. lib. 2. sv v autem Multi , qualis Catilina, sui proni stri , alioni rapax. Avh frct officio, i abest Ab, a sepicinii cis iaci ci bus libras, de uno Teriij,& uetere impresionerarum uno, Ab , ab ossicio: di supra est adscriptum, & adduum, Distat, deictuna'. alterum A b. s quo fortasse mendi ori Iso patet. L. SuL LA E , i Sullae prostr prionem designat. ylutarchus in uit , App. lib. I. Bel .ciaepitatiou. lib. I x. de uir. ili. cap. 7β. Valer. lib. I x. dc crudelitalc, incisi iis lib. v. cap. 21. Lutrop. lib.v. Deca ocPlin. lib. vi I. cap. 'I. Sciacca lib. Mi. de ira, tadces. I. Lucanus lib. R. & D. Aug. dc Ciu. Dei, lib. y cap Q.: s. Ipse Cicero infra, lib. ι i. C C A E s A R, i s l Curionem acre ali cnoleuauit. Suetonius de eius trapacitate plura dicit V dc de Catullum. Seneca de Consol. cap. 9. C . Caesar, quem mihi uidetur natura rerum edidisse, ut olicia deret, quid si immanitia in lamina fortuna postent, centius scstertium cenauit uno die: N in hoc omnium adiutus ingenio, uix tamen inu nit, quomodo trium prout 'ciarum tributum una conati ret. Sumina auicin eiscit incredibile dictu tucccnta scutatorum riuilia. avs et i s domini si iqui opes illas uel a ma: oribus acceperunt, uel propria industria sbi peperere. B E N a GNIOR Es, quam
res patitur, I monemur, de serie, dc summa nihil dccedere opinc 3 io: M ub , & prquentibua liberales E esse