장음표시 사용
31쪽
revorari nequeanti Iniquitas partis diverse j sta ingerit perenda sapienti, inquit August.
decisis. Dei. lis. I9. cap. 7. Recta itaque ratio suadet sapienti humanam improbitatem coerce
dum bello & vi justa. Verum eadem simul prae seribit bella gerenda secundum iustitiae normam; dat enim suas leges militibus 3e exercitui; imo de imperatori imponit necessitatem, ut disciplinam
militarem severe di prudenter ut decet, exe erat; ea enim polluta, non miles centurionis, non centurio tribuni, non tribunus legati, non
legatus consulis, non magister equitum dictat ris parebit imperio; non edicta imperatoris οὐ servabuntur; sine commeatu vagi milites , in peccato, in hostico errabunt immemores sici menti, licentia sola se ubi velint exauctorant, infrequentia deserantur signa ; neque convenitur ad edictum; nee discemitur interdiu, nocte , aequo, iniquo loco jussu imperatoris pugnent . non signa, non Ordines servant, latrocinii modo caeca S sortuita, pro solenni de sacra militia eriti Et ut uno verbo dicam, sublata justitia& militari disciplina, bellum nihil erit quam latrocinium de carniscina, id est hominum in mutuam perniciem advolantium belua multitudo , quae jura negant sibi nata, omnemque in viribus justitiam positam existimantes, nihil sanctum, nihil inviolabile habent, verum divina juxta de humana jura pedibus conculcant, pe miscentque.
Iulla s. Cum vero frustra de jure suscipiatur disputatio si ipsum jus nullum,
V t m, & ad commendandum & ad praemuniendum opus nostrum pertinebit nunc gravissimum errorem breviter refelli. Caterum ne cum turba nO- - bis res sit, demus ei advocatum. Et quem potius quam Carneadem,
qui ad id pervenerat, quod Academiae suae summum erat, ut pro falso non minus quam pro Vero vires eloquentiae posset intenderet Is ergo cum suscepisset justitiae, hujus praecipue de qua nunc agimus, oppugnationem, nullum invenit argumentum validius isto: iura libi nomines utilitate sanxisse varia pro moribus, & apud eosdem pro temporibus sae
pe mutata: jus autem naturale esse nullum: omnes enim & nomines Scalias animantes ad utilitates suas natura ducente ferri: proinde aut nullam
esse justitiam; aut si sit aliqua, summam esse stultitiam, quoniam sibi noceat alienis commodis contulens.
A Naequam vero juris sive publici sive privati, l sive quod in pace sive quod in bello sibi locum vindicat, suscipi potest explicatio,examinaride investigari prius Oportet, an aliquid sit in rerum natura, quod nomine susti vel injusti, boni & aequi insigniri queati quippe redicula plane & ab omni ratione aliena esset disputatio
de eo quod nonquam extitit, vel existere potuisse negatur. De nihilo enim nihil seri vel dici posse, vetus ait proverbium. Eius autem indag tio eo magis necessaria est, avia de multis ante seculis non defuere; neque me nostra tempestate desunt eiusmodi impostores, quorum eo processi audacia, ut nullam agnoscentes divinitatem , Omnium rerum vitabilium' & in,isbi lium causam & originem . principium de finem, nullas Omnino leges divinas vel naturales , nullasque sve virtutis sive religi nis morales esse tegulas . nisi quae a summo cu)u uecivitatis , summorumque imperantium arbitrio de voluntate constituantur, enixe defendere & aliis persuadere omnibus viribus intendunt. Cuius improbae turbae princeps merito dicitur Carneades Philosophus. Qui cum olim egregium juris naturae oppugnatorem se praebere vellet, juris mensuram utilitate de appetitu determinabat: Quare eiusmodi axiomata dis minabat in vulgus. Mil. homines sibi jura sanxisse varia pro moribus , eaque pro temporibus mutabilia; jus autem naturae esse nullum, verum ut bruta animalia, ita quoque homines naturae impetu 3e stimulis ad utilitates suas serri rapique, eas unicum esse scopum, ad quem omnes suas actiones ecillimare volunt, non solliciti quibus propositum sibi snem assequantur mediis, m do aciem intentionis obtineant, & acquirant quia utile sbi fore judicant, cujusmodi acquia sitio quia utilis omnibus modis licita, offici rum , quae socius praestare tenetur socio tamquam naturalis cognationis vinculo sbi devincto, nulla habita ratione. Rusmodi iuris naturae oblisatio potius summa stultitia existima da est, quoniam huic obtemperans continge re posset, ut alienis consulendo commodis sibi noceret. Cum quisque sibi prouimus est, suadere charitas videtur omnia propter semetipsum expetenda. Quod perniciosissimum humano generi axioma, Omnem plane tollit inter homines justitiam, liberalitatem, amicitiam, ae societ tem, Omnia denique ossicia . quae ut in se invicem conserrent mortales voluit natura , Ut pote quorum permutatio humana societatis vinculum
32쪽
culum est, quo dissoluto , homines ab omni cultiori vivendi ratione dcsciscentes, in seras degenerant, cuin quibus nullum commercium, nulla consuetudo haberi queat. Quippe quemadmodum homo secundum naturae scys & a quitatem vivens, perseetissimum & mansuetissiamum animal evadit: ita ubi a lege & jure recedit& alienus sit, pessimum omnium est animalium, ut inquit, ArψοI. i. polis. uυιu enim homise est truculentim, quid imitius, s dempto metu superiore vim legum aut fallere potucris, uui comtemnere' inquit Lactant. Itaque si jura, & 1 es , atque ossicia , quae homo homini de- et, utilitate metiamur; si ea erit nobis avndorum norma, nullum prorsus erit naturae jus, nulla justitia, nulla sancti erit societas, nec s-des humana, qua sublata, homo homini lupus erit, & qui voracissimus justissimus habendus.
Optime Cicero I. o R. cap. 2. Nam cpti summum bonuis in ii mi, iat nihil habeat cum virtvie comi untium: idque suss commοι, non honestine me
nasura bonitate Muruin, neque amicisiam cor
re possit, nec 1 titiam, nec liberae ratem. Quae in tergentiles statuit Carneades, eadem inter Christiano, Hobiasus tradidit dogmata, eo magis horrenda, quo clariora e puriori sonte potuerit haurire iuris, de quo nobis sermo, sin .lamen
ta Quanqualm ideo non excusandus Carne des, quoniam nulla gens adeo extra leges moresque projecti sit, ut non aliquam alvinitatem credat, ut Seneca loquitur ; a qua , saltem moratiores Πntes, jus tanquam ex unico atque purissmo sonte derivarunt. Unde ab ipso diis nomine jus Latinis dictum probabiliter dici potest. Oportet itaque Carneadem aliosque, ut ejusmodi de jure naturae dogmata in vulgus isseminant, omnem plane rejicere divinitatem quippe posito summo aliquo ente vel principio, a quo caelum & natura dependet, necessario soquitur illud ipsum, quod summum ens dicimus, quia omnium rerum causa est , quoque originem istius juris esse , quod naturale vocamus; quod ex ordine isto, quo omnia, quae producta fiunt ad silem suum tendunt ac seruntur, abunde perspicitur. Illa omnium individuorum ad s-nem, ad quem singula ab autore ordinata sunt, propensio de inclinatio reverasus natum est, Omnibus innatum rebus, unde unumquodque individuum secundum jus natura agere & operari dicimus , quoties ad finem natura suae congruum& convenientem rapitur. Quare non a vero a
errare eum arbitror, qui per jus & institutum natura intelligit regulas cujusque individui, secundum quas unumquodque determinatum concipimus S ad certo modo existendum & ope randum, ex aeterno decreto & immutabili sum mi entis voluntate prosuentes: nam ex ea rara quam ex unico sonte omnes naturae leges deri vandas mox demonstrabimus. Hinc plato ait:
Luem naturatim in seminibus positam se: est enim τώ quaerim rerum seminibis innasa , qua singulaeaa proprios actus propriosque Ines propendum O inclis aer. Quam opinionem amplexus quoque
videtur August. de cim Dei Iah. I9. Op. 2I. Quando concludit justitiam ad normam natu
dirigi oportere, cum id ipsum justum sit, quod
secundum naturam est, scit . unumquodque in suo genere, unde & Connanus statuit, non licere jus a natura se ungere, cum illud nobis non opinio, sed innata quaedam vis asserat. suod
enιm universmiachina, ordine certaque rinio L-ti dispositione constet; quad omnia se teneant, rurιμque successi sitis in nodos suos urgeamur ; Fouelementa suas si servem regiones; quod feramur leviora sursum, araviora deorsum, motuque pro prio sibi vindicent, quod vis aeterna si rapueris;
quia dies Cr nox, Mems maestas, quies Gramo tempus omne Petra antur e quia amvis pq ij. eorruptionibus generationibus respondeant; qώod opposta quialitates med D concilιentur ; quod una cuique speciei fit indit avis is sti eonservat onem propagaraonem, in inturum restitutionem ; quia congrata metitia ducant ad proposito, sines, ju est a
Deo natura datum. Ivon. in praefiat. de iur. nat.
secundum quod individua operantia juste& be
ne operari dicimus. Quoniam itaque jus natura aliunde derivari nequit nisi a summo aliquo ente, quod omnium individuorum principium est & causa, consequenter ejusmodi entis existentia probata , ipsum naturae jus , quod necessa rio ex summi entis natura profluens singulis in dividuis communicatum est , eadem probatur ratione omnibus innatum esse creaturis. Quod quidem ratione originis omnibus individuiqeommune est; verum ratione cujusque subjecti, secundum innatam sibi naturam Opctantis, dive sis modis, ea, quae juris naturae esse dicuntur, exequiatur Z adimplentur. Nam ut inquit Me- steri. dej . st. Rom. lib. I. dus. 7. D, quod natu ris animalia docuit, nullo modo discrepat A eo , quia voetiit homines, nisi duntaxat quia ερο iditas tirentium disert. Hinc autor noster, Profecto nonia de Jure nis inest, quin vero nequiuem δε iugo in rerum natura Jure quaerendum est, an ineli rionis naturali, an rariona humanis qui operat Uat, sed an in se aequum m bonum sper3aridum est. Potest enim id, quoa naruria omnia animalia Leuit, ira intelligi, ut operario per rationem hominum propria
sit, operario autem pre inest tionem ceterorum an majιum Ogurae a re Luin , nec Limen eo minus
utraque acie dem nautiris finem, Q eundem iustiatiae rasuraeis scopum tendas. Quamobrem eanit
Vimilius Geou. lib. 9.riis quidam signis , inque bae exempla secuti, Me sisti amem divina mentis, Cr haustus
Quoniam enim in brutis ceterisque creaturis communis alicujus juris animadvertimus speei-mina, hinc omnes ejusdem mentis participes csse non line ratione statuimus; scit quemadm dum ab una eademque origine & causa dependunt : ita omnia ad unum eundemque tendunt scopum, qui scopus nihil aliud est quam Oper tio singulorum individuorum secundum naturam , quam summus hujus ut versi autor, Omnibus , quascunque produxit, rebus, secundum suum aeternum decretum & beneplacitum inai
33쪽
dit. Hoc enim dceretum universae naturae sinis, & i sim statuerer eamque vel nosmetipsos vel ex te singulorum individuorum agendorum norma est, nam aliquam causam a nobis ingependcntem si tuamus necesse est. Quod vero non produximus nosmetipsos, satis probat nostra imbecillitas atque impotentia, quae nobis impegimento est, ut ea acquirere non possimus, quae optamus,
ratione dicimus aeternum illud decretum Dei esse j & quorum destirio tenemur. si enim mihi sontem & originem iuris naturae,&ex ipsa natura j ipli causa fuissem, ut essem e&isteremque, etiam divina necessario profluere, ideoque i inmutabi- eam mihi potui siem dare sacultatem existendi eole. Quod paulo post luce clarius probare conabi-iquo vellem modo, itaque nihil mihi deesse ponmur. Verum, ut inquit Cicero I. Os quanquam set, & s quid desceret id ipsum mihi tribue omnes creatum ejusdem iuris participes sint, rem e nam si illud ab alio quam a memetipso inter hominem tamen & beluam hoc maxime in- exigere debeam, argumentum est me non depen-rerest , quod haec quantum sensu movetur, adliare a me ipso, & consequenter aliud quoddam id solum, quod adest, quodque praesens est se esse meae existentiae principium, quod seculm accommodat, paululum admodum sentiens prae-item habet mihi tribuendi ea, quae ad felicitatem
teritum & suturum ; quam naturae inclinatim meam conducunt. Quippe cum homost aninem sequens, caeco quodam impetu ad snem, id inal quod tenerrimo erga se amore asscitur, est, ad juris naturae executionem rapitur. Homolideoque ea omnia appetat vehementer, quae ad
vero qui rationis particcps est, per quam cons isset bene esse pertinere judicat, certissimum est, quentia remit, principia di causas rerum videt, si semetipsum produxisset, sibi quoque omnium earumque progressi is, & quas antecessiones non bonorum assiuentiam dedisset, ita ut nihil hab ignorat, similitudines comparat, rebus prae- isset, quod magis optare posset, sed ab omni par-
sentibus adjungit atque annectit suturas, s ite beatus in siimma animi tranquillitate vitam cile totius vitie cursum videt, atque per illum transiectet. Verum eum rerum usus nos doceat,
meniis discursum dictat sbi quid facere de- l nobis non tantum deesse quoe ad humanam felicitati vi enim rationis justum ab injusto sece l talem conducunt, sed quod & iis quoque canere valens, sbi praescribit leges, quarum ori- l remus, quibus necessitati nostrae subvenire ne ginem duce recta ratione ad summum aliquod ens cesse habemus, multaque nobis accidere, quae reserre facile queat. E quibus facile perspicimus, i plane a natura & intentione nostra aliena sunt, ad saliquod naturae jus dari velimus, atque Carne, i altius quid ascendere debemus, atque ad ejusmodidis aliorumque, qui ejusdem de jure naturae per-ἰprincipium confugere, quod omnia ea possidet, niciosa dogmata amplexi fuere, sententiam op-l& simul nobis eadem tribuendi facultatem h
pugnare atque evertere, ante omnia necesse esse,ibet, quibus indigemus; a quo omnia ortum ha ut aliquod summum ens, quod omnium rerum bent, ideoque non caeperit esse, verum semper
visibilium 8c invisibilium principium & auctori& ab aeterno extitit, quia sui causa: Oportet est, demonstremus. Eiusmodi enim, ut diximus,lenim pervenire ad summum aliquod ens, quod principii probata existentia atque essentia neces-lsui fuit causa. ideoque a nemine esse coepit rsaria , necessario inde siquetur jus siquod es-lquippe quod esse caepit, shi non potest causa eL se naturae omnibus commune, atque illud ip-lsu existendi, quia quod non est agere non po- sum tam necessario singulis connatum , quamitest; nec ipsa res esse potuit antequam esset, unde necesse est, aliquam eorum esse causam a qua pro- s sequitur ad aliquod summum principium, quod ducta sunt & depcnssent. Quoniam, ut supra ὀixi- l semper extitit recurrendum', a quo omnia aliamus, ex ipsa natura dias, quod summum ens vo- individua, quia esse caeperint, sunt producta&eamus. prosuit. Omnibus creaturis insculptum, i consequenter dependentia. Dari autem ejusm ut haberent operationum suarum aliquam nor-ldi primum principium, a quo omnia ortum demam & regulam. Cuiusmodi entis probatio rivare necesse habent, praeterea, quae pro tenui-
non admodum difficilis mihi videtur: propterea i tate nostri ingenii adduximus argumenta, probat quod innumerabilia recta ratio nobis iuppeditat i id ipsum persectissima ideoque summa admira-
testimonia, quae sujus veritatis quemcunqueitione digna huius univers fabrica, summo con- convincere debent. Illud autem certissimum, ut stio & sapientia constructa, ita ut quoties hane quoties totius nostri corporis fabricam, qua mia mundi machinam comtemplemur, 1latim con-rabili harmonia snt inter se conspirantia membra victi nihil eorum, quae vidimus, temere &Ordinata, & quod omnem captum superat, vimisortuito nasci, sed ab arte aliqua esset clara
mentis nostrae ratiocinantis comtemplemur, ne-itestemur voce, di in summam rapti iam ira
que elegantis hujus structurae sive nostrae emitionem , exclamare necesse habeamus , o mitiae& existentiae nosmetipsos causam & principi- ram divinae sapientiae profunditatem Si quisum esse ejusdem mentis discursu constituere va- admiralitem istuam sideriem innumerabilium redialeamus, toties extra nos ad Miud quoddam prin-imm M pexerit, utcunque Ili istius ratio nesciat, cipium recurrendum est. Quippe alterutrum ve- non polit, quin mire in immensam istam eum s rum esse debet, uel quod nosmetipsos profluxi-lpientiam, tum potentiam, quae tot tantosque orbes esmus,uci quod ab alio producti sumus. Cum enim orium instruxit . ur ab omni at tu se omnes tam certi simus nos esse & eqistere, istiusmodi exi id vi rurantur. Sin quis naturalia omnia contemple stentiae & essentiae nostrae oportet aliquam cau-itur, quomouo singula in suos fines naturae sua maxi
lecundum quod operantia, uicuntur cie quocijuri naturae est conveniens; operantur autem se- eundum illud divinum decretum, quoties naturae suae consentaneum agunt; quare summa cum
34쪽
me consentiam eos ferantur, stasim confiitio aliqua iri suaves alieno regi fatebitur, cum in sinem eostimare aut eundem assequi nequeant, nise causast, qua
do idoneis elegeris, crpos emo de mediorum, eligit , usu iudicaveris. Noste vero, eligere, jud, me, iuruis ni consilio morione utent s. Pa Ierus-Deo Provia. dis. disp. a. se l. 3. Si itaque naturalia singula naturae impetu & innata quadam inclinatione rapiantur ad snes suos naturae suae maxime consentaneos, id ipsum fit vel suo vel alieno consito; suo autem id fieri nequit, quoniam intellectu & ratione carent, e go omnia rectoris cujusdam consilio ac ratione
regi & gubernari debent, atque is est, qui ab
aeterno fuit, a quo Ortum suum derivant quaecumque existunt & producta sunt, quem summum numen, hujus univerti auctorem, id est, uno vocabulo Deum nuncupamus. Docet itaque id ipsum nos recta , qua Ornati sumus, ratio, quae hac cuncta intuens dictat eadem illa Gemtilibus, qui omni penitus lumine excepto naturali destituti sunt, este Deos, esse summum aliquod ens intelligens, quod haec omnia ita ordinavit & gubernat. Possemus hic innumera adiacere Gentilium testimonia , sed unum di alterum describere satis erit, ut eorum Opinio de eYistentia summi alicujus numinis lectori constet. optime in hanc rem Cieero
sidetur , cur Deos esse credamus, quod nusta gens tam fera, nemo omnium tam fit immanis, esus morem non imbuerit Deorum opinio. Multi vi
Dii, pravi sentium, id enim vitioso more egris
Iese omnes tamen esse vim in naturam 9ivinam a biframur. Et idem lib. I. de Nar. Deor. cap. 16.
sua est enim gens inquit, aut quod genus h miniam , quod non habeat sine doctrinis anticipa tionem qώianuam Deorum s quam Diaeurus , id est , anseceptam animo rei quaridam im formissionem, sine qua nec intelligi quicquam, nee
quaeri, nec disiputari post. Et paulo post. Cum
enim non instituto ialiquo, auι more, aut lege vianio sit Onstitu a, maneatque is unum omnium
Iismis eos ior intelligi necesse est se Deos, quoniam insitas eorum, vel polius innatas cognitiones habemus. DE QUO AUTEM OMNIUM NATURA CONfENTIT. ID VERUM EssR NEC EsssissΥ. Ε se igitin Deos comΑὸndum est: quod 'tioniam fere constat inter o es non philosophos stim, sed etiam indoctos, farra mur constare illud etiam, hanc nos haberesive anticiparionem , ut anete dixi, sis praenotionem Deo---. Eandem in sententiam Seneca Epist. at . Deos esse inieraria sic colligimtis, quod omnibus ae Diis opinis infra est: nee Hugens usquam et adeo
projecta extra Ieges moresque, ut non Aiqtios Deos credar. Harum vero in nominum animis in Gmatarum de Diis notionum quatuor causas adfert Cleanthes apud Ciceronem de Nai. Deor. Il. a. cap. s. c. quem locum describere operat esse pretium duximus. Primum posuit eam, quae omta est eae praesensione rerum futurarum: aeter M.qMam ceperimus ex magnitudine commodorum ,
quae percipiumtur caelι temperatione, fine ditare
terrarum , aeιatrumque commoditiarum comptiri iam copiae tertiam, quin terret animos Dimini
sus , tempestinibus, nimbis, nivibus, i nibus , vastitate, potilentia, terrae molibus, Crsaepe fremitibus, lapideisque imbribus, in guttis
imbrium, Cri. quartam causam ese eamque vel μαι-- aer L starem motus , conversionem eae
ii , solis , luna, si derumque omnium di tin Aonem,
ram a pectus ipse satis indicaret, non e se eis fonti ta , ut se quas an domum adiquam, autgymnasium,
aut in forum venerit: cum videat omnium rerum
rinionem, modum, disciplinam, nonposui ea sine
eatis feri Ddicare, sed esse aliquem inrestigas, quaproι, CV cui p.reearure mutio magis intamis morionibus , sami Mevicissi uci nibus . tam mutiarum rerum atque t.vrtarum oriundus, in quibus nihil unquum immensa in in ira vetustias mentita sit,fla uin necesse est, ab ae qua mente ι.mus natura morus gubernami. Et Chrysippus argumentatur. Si est, inquit, in rerum niatura, quod hominis mens, quia risio, quod vιs, quodpotest is hum
na efficere non pho, es cerre id, quod istud esseis
homine meritis. Atqui res caelestes, omnesque eae, quarum est ordo sempiternus, is homine confici non possunt. V igitur id, quo assae conficiuntur, semiane messus. Id autem q id porrus dixeris quam
Deum s Henim FDti non sunt, quid esse potestis r
ram natura homine melius s in eo enim so o ratia
est, qua nihil pote' este praestantius. Ese autem
iaminem, qui nihia in omni mundo medius ese quam sepulti, desipiensis arrogantia est. Ergo est liqvita melius. E igiturprofecto D s. An vera, domvim magnampiachramque videris, nonpossis
adduci, ut, etiamsi dominum non viueas, --νdvis iliam Cr mustelis ata caram putes: tantum
chrittidinemque rerum caeres ιum, tamam vim Crmia ἰudinem maris atque terramum, I tutim ac non deorum immortalium domicilium pures, non
plane desipere viaeiaris. Firma itaque est omnium nationum &gentium consensio, esse supremum aliquod numen huius universi autorem & g Lernatorem , qui infinita sua potentia omnia produxit S creavit, eaque etiamnuin sustentat& conservat. Ex eo autem quod omnium rerum causa est & principium , cum quoad natu ram , tum quoad existentiam, sequitur illum esse en; simplicis limum persectissimumque. Rusin di enim principium, quod Deum vocamus, si quod compositum esse ab omni ratione prorsiis alienum esset, quoniam per se clarum sit& evidens, partes, ex quibus compositio conflatur, priores esse natura ad minimum re composita, consequenter necessario illa substantia, ex quarum coalitione & unione Deus componitur, ipso Deo priores essent natura, & unaquaeque per se poterit concipi, quamvis Deo non tribuatur. Deinde cum illa inter se realiter distinguantur, necessario etiam unaquaeque per se absque ope aliarum poterit existere; qua ratione tot possent
dari Dii quot sunt substantiae, e quibus Deum
componi supponeretur. Quippe eum unaquae-ὼ 1 que
35쪽
oue per se possit existere, etiam deberet esse causa suae existentiae; & consequenter sibi potest dare omnes persectiones, quae Deo insunt. Hoc autemtiihil absurdius sngi vel excogitari potest. Ex eo vero quod diximus Deum esse ens simplicissimum, quia a se ipso existit, & sbi e, istetidi causa est, fuit quoque eum esse persectissimum,
nam si aliqua imperfectione laboraret , non pollet dici prima causa, a qua omnes creaturae dependent, quia ab ea productae. Prima enim causa nulla perseetione potest orbari; non aliunde, quia quod aeternum est, ab aliis rebus non pendet, neque quicquam ab illarum actione patituri neque vero a te, quia natura omnis suam persectionem appetit. Quippe cum Omnia a seipso habeat, nullo deseem potest laborare, neque ulla re indigere; esset enim contradictorium
esse primam causam, a qua ceterae creaturae productae sunt, & non possidere in se omnia. Concludimus itaque illud , quod summum numen vocamus, S simplicissimum N persectissimum esse, & consequenter ab eo Omnes persectiones, quas in ceteris individuis perspicimus , tanquam ex unico sonte dimanare di ortum suum habere. Quia vero persectissima est causa, oportet quoque singula ab ista causa producta individua , scit . unumquodque in suo genere persectum esse 1 quod enim summe bonum & persed tam est, nil nisi suae naturae consentaneum producit, ide que nil nisi bonum. Quonia igitur summe pe sed ium, ab omni labe & vitio purum atque illibatum . nullo Aesectu, nullisque imbecillitatibus vel affectibus quibus post lapsum agitatur mori te genus, laborare oportet: vitia enim & affectus&ceterae humana naturae imbecillitates sunt imperfectiones , a quibus immune necessario debet esse id , suod summe persectum vocamus ex hac summa persectione prosciscitur summa sanctitas, quae in eo consistit, ut necessario amet
veritatem & virtutem; abhorreat autem a vitiis;
ita ut nihil velle possit nisi quod bonum, quod
sanctum est, issest, naturae suae conveniens: nihil vetare, nisi malum , scit . quod sanctitati suae contrarium est. Unge ex infinita hae Dei sanctitate profluit summa justitia, inde poenarum S praemiorum distributio. Dei sanctitas indicat legem & normam, ad quam rationales ercaturae vitam instituere tenentur. Justitia autem corripit actus hominum eam laetamus. Ex hac itaque Dei sanctitate derivandum necessario jus morale sive naturale, seu divinum necessarium, quarenus jus resertur ad Deum , tanquam originem &principium omnium virtutum & legum mor lium. Per juris verbum hic intelligimus regulam actuum moralium obligantem ad id quod rectum est , & consequenter prohibentem contraria, cujusmodi regula revera lex est , ex ipsa divina natura Prosuens, quae versatur circa actus qui debiti 1unt vel illiciti per se, suentes ex eadem sanctitate, adeoque moraliter boni vel mali, &consequenter necessario vetiti vel praecepti dicuntur. sanctitas enim in Deo nihil aliud est quam recta ratio, imperans bona, prohibens contraria. Quare lex naturae optime desnitur
rectae rationis dictatum, ex convenientia vel disconvenientia cum natura rationali, id est, cum istis honestis nobis innatis principiis, ex divina illa lanctitate & imagine, ad quam creati sumus, Mentibus, nobis indicans quid bonum, quid Iustum, quid malum, quid injustum, & consequenter quid vetitum, quid praeceptum est. Quae cum ita fiat, evincimus, esse aliquod summum ens quod Deum vocamus, a quo omnia cum visibilia, tum etiam invisibilia producta sunt, illi, que necessario esse summe persectum, quia autem summe persectum , etiam infinite sanctum; quia infinite sanctum, ideo necessario
quoque bonum & justum, id est, quod sanctitati
suae conveniens imperans , quod contrarium prohibens. Optime Joh. Andr. Vandermuclen si ater meus germanus, deforo Consilem. in diserti praelimis. 2. Lex naturalis est quae exprimit imaginem Dei, in sin litatis Dei typus est , quan. obrem necessaria in immutabilis existit. Est is que, pergit, haec lex naturalis, lex Dei moralis,
quae natura sua nota est, ac per consequens omnes omni tempore obligans; homines emm us Dei
eo sum. Unde jus illud quod naturale voca mus, omnium cordibus insculptum; cujus v stigia in omnibus cernimus individuis, egregie vero in ipso homine , qui quo magis cςteris excellit, eo in omnibus ejus actionibus videmus splendidiora specimina: utpote qui rationis particeps, ejus vi in intimos penetrat juris recessus,& per mentis suae discursum tibi dictat normam, quam in actionibus observare tenetur. Quare diacit Paulus c. 2.v. I . I s. epist. ad Rom. Quod gemes quae legem non habent, narina quae luis sum faciunt, eae legem non habemer,fibi ipsis lex sum; ut qui ostendunt opus legisriptum in cordibus stis, una testia
momum reddente ipsorum constemia, in cogit tionibus se mutuo accusantibus, aut etiam defendemissus. Hi ne tot Gentilium testimonia, e qui bus perspicimus , ipsos credidisse esse in rebus atque actionibus humanis honesta vel turpia, quaeque ipsa natura, sive qui naturam condidit, Dei lex vetat, vel jubet, adeoque legem aliquam naturalem. Unde Cicero a. de st. de hac lege sermonem habens, ejusque Originem reserens.
Hane dicit sapientissimorum fuisse memiam, i
gem neque hominum ingeniis excogitaram , neque scitum esse aliquod populorum, sed aetereum quirida , quod universum mundum regeret, imper. diprohibendiquesapientia. Da principem istam cruri imam mentem esse dicebant, omnia rarione aut cogentis aut velamis Dei: ex qua ista lex, quam Dii humano gener ι dederunt, recte est laudata; est enim rinio mensques pientis ad Jubeudum, in addere rendum idonea. Et paulo post eius vim & vetust tem demonstrare volens, ait. Quaevis non modosi mor est, quam aetas populorum, Q civitatum, si qualis illius caelum in terras tuentis in regentis Dei; nec si regna e Tarquinio nulla erat Romae' taliae de furis, idcirco non contra legem Eum sempiternam Sextus rarivimus Ῥιm Lucretiae Tricipiis millia attulit. Erat enim ratio prosecta a rerum natura, in ad recte faciendum impetreus , cr adclicto Hocans; qua non tum denique incipit leae
36쪽
ese, eumscripsa est, sed tum, eum se est; orta i rare legem Dei posset, quam homo longe is simias eum mentedimina. si mobrem lex I a veritatis notitia remotus eqpressit, ut alibi vera atque princeps, apta ad Iubendum Q ad υ linquit Lactantius, recensens similia Ciceroniat naum. ratio est recta summi Iovis. Quis sacra-lde existentia juris naturae sermonem habentis mentum Dei sciens tam significanter ena l verba.
c. Verum quod hic dicit Philosophus, & sequitur Poeta; x Natκ-
Nec natura potest justo secernora iniquum: admitti omnino non debet ; nam homo animans quidem est, sed exi
mium animans, multoque longius distans a caeteris omnibus, quam caeterorum genera inter se distant: cui rei testimonium perhibent multae actio
nes humani generis propriae. Inter haec autem quae homini sunt propria est appetitus societatis, id est, communitatis, non qualiscunque, sed tranquillae , & pro sui intellectus modo ordinatae, cum his qui sui sunt generis: quam Stoici appellabant. Quod ergo dicitur natura quod
que animal ad suas tantum utilitates ferri, ita universe sumtum concedi non debet.
DEstendit autor ad resutanda Carneadis argumenta , quibus probare conatus est, naturam non posse justosecernere iniquum, & consequenter mulum jus naturae dari: & si quid est, quod hoc nomine venire posset, id ipsum ex
sola utilitate, quae jussi prope mater & aequi est, dimanasse & originem duxisse r ideoque pro
ratione utilitatis sepe quoque variasse & mutatum esse: quibus mutationibus obnoxium esse non oportet jus illud, quod naturale voca mus e quoniam ejus origincin derivamus tiquidem necessario ab causmodi principio , ruod quia a seipso existit, & sibi causa exilien
init, summe persectum est, &consequenter immutabile esse debet, quia omnis mutabilitas est imperfectio. Solet enim mutatio dividi, vel in melius, vel pejus, vel idem. Mutatio in idem
proprie mutatio non est, cum res non mulctur.
Mutatio in pejus, est magna corruptio ; in melius, indicium est quod persecta res non sue rit di nulla ergo in Deo locum habere potest. Er dite admodum Franc. Burman. in Synops lib. I. cap. 2 8. Unde omnisprorsus miserio se maιasi ita a Deo removenda est; Pippe qua semper aliquia imperfectionem infert, vespraeteritum, si mutatione ista persessior prius acquirinis , vel futuram, si deterior ; neque usta res beatis mae ac perfeltissima essentiae magis a res est, quam istam musagioni bus obnoxiam esse, easque vel aliunde pati, ves a se ipsa, ae fleam sese non omni modo beata in comtenta foret. Sequitur itaque ius naturale sive divinum morale esse immutabile, quoniam immediate fluit ex ipsa natura & imagine divina,
ut super demonstravimus t quare nec mutari
nee augeri vel persectius redgi potest: non m gis quam imago , aut sanctitas Dei, aut ipsa denique ejus natura augmentum pati potest, ut inquit statim allegatus Theologus lib. 4. cap. 3. E quibus concludimus vel nullum esse jus naturae , si non aliunde quam ex utilitate natum, ideoque mutabile; vel sialiquod est jus naturale. statuamus necesse est, ab alio illud derivandum principio, & quidem ejusmodi, quod aere num, quia a se in , & consequenter immutabili, summe perfecto, quod sanctum, suod justum est, a quo omne illud, quod justitiae vel
aequitatis nomine insigniri potest, necessario doducimus. Quia quemadmodum necessario &non contingenter est& existit; ita quoque nocesse est esse causam ejus juris quod omnibus
innatum est creaturis. Itaque quamvis Cameadi concederemus non posse naturam justo secernere iniquum , tamen non sequeretur nullum jus naturae dari. Justum enim omne quod a divina procedit mente & voluntate, quia iusius in omni bus suis operibus Deus, jusse itaque operantur quaecunque individua, quando, licet caco quodam naturae impetu, voluntati & creatoris sui decreto convenienter ad metam & snem ipsis eoi stitutum tendunt: nisi cum Carneade negemus
eiusmodi si quod dari principium intelligens
extrinsecum, quod eorum aetiones & operati ncs ita moderatur, ut sint convenientes isti stii,
quem in ereando mundo sibi proposuit Deus, ut supradicere incepimus. Non admitti itaque omnino debet impia illa Carneadis de jure naturae sententia. Ad juris naturalis existentiam investigandam non susscit sive coelestium sue suta
lunarium eorporum naturam perscrutari, quo ordine, qua ratione & quomodo omnia movet tur, vel sese movent, & unumquodque eorum naturae suae congruenter operatur, & ad snem& scopum tendit. Haec enim omnia, quia suntsne intellectu, & ratione operantis, catenus ipssapplicari potest illud, quod natara justo non potest secernere iniquum; verum ad altius quod tam principium extrinsecum ascendere δeb mus, quod & hominum actiones & inclinationes
37쪽
atque propensiones brutorum, arborum, fruticum, aliorumque corporum naturalium motus dirigit, ut omnes tendant ad finem quem in creando & gubernando mundo sibi proposuit. Quales s ni congruentes operationes dicuntur justae, quia Dei voluntati & decreto , unde jus natu rae dimanat, consentaneae sunt. Hinc inquit David. Ceum praeceptum p aisse Soli, Lmnae , Stellis, quod non tram rediuntur. V. 2 2. vers. 6 de v. 8. Vnis, C rando, nix, in vapor, rurbines faciant verbum e M. Id est, legi naturae obtemperant, quoties ad finem ipsis determinatum tendentes, voluntati divinae convenienter operantur: susscit enim ad haec praecepta naturalia exequenda naturalis inclinatio & impetus, quem omnibus creaturis implantavit hujus uni vers conditor Deus t quamquam jus illud ratione non careat, cum ab aeterna lege suo aeterno decreto proveniat, quae est summa ratio in Deo existens. Verum si quis clariora & splen-d1diora hujus juris a Deo tanquam unico sonte profluentis . cujus omnia individua . quanti eorum natura rapax est , participant, des-derat documenta , non aliunde melius , quam a se ipso petere potest; utpote cui recta ratio, divinae illa particula aurae, qua prae ceteris animantibus ipsum ornavit Deus, facile dictabit,itisti&honesti sbi innata principia, ad quae tanquam ad Lydium lapidem omnes examinare que at actiones, num iustae sint& voluntati divinae
consentaneae, non ab humana natura derivanda,
verum ab ejusmodi causa sibi communicata & insculpta, qualem paulo ante descripsimus. Atque haec ratiocinangi, & inter bonum & malum, justum & injustum distinguendi animi sicultas, cum sibi eonscius si eam non habere a se ipso, simul ipsum convincet, non minori facultate praeditum illud esse oportere, quod ipsi hujusmodi facultatem tribuit. Nostrae itaque naturae sive rationis vis, qua duce sentimus quid si ordo, quid sit quod deceat in factis dictisque, qui modus nos ad illam quasi manu ducit naturam, ut cum Carneade loquar, quae est ipsa ratio, ipsa iustitia,
fons & origo omnium virtutum, cu)us nostra tantum parva scintilla est, imo vix aliqua cum ea potest comparatio institui. Sano enim sensu ipsa natura Deus est, cum naturam aleo, Deum dico,
ipse enim est natura opis ae , inquit Chusost
anus. Homini, sue naturam, sive quem Deum. nihil mente praestabilius dedisse, inquit Cato major de Senes. Sive itaque naturam, pro univershujus moderatore, sive pro cujusque rei ut phil sophi loqui amant. essentia & conditione sumas.
surdis mum, impium juxta de salsssmum est
Carneadis citatum. Quoniam , ut satis clare jam demonstrasse pro tenuitate nostri ingenii putamus, omnes animi nostri facultates, omnes Omnium individuorum operationes, quia illas a se non habent, ad aliud principium reserendas esse , & consequenter eas Omnes ei inesse longe. imo i nite majores. Operae pretium, ut hic audiamus disputantem Ciceronem a. de Nat. Deor. Op. II. de per gradus argumentandi
ad summum aliquod principium, quod intelli-
gens, sapiens, & rationis particeps est, perusnientem. Nasura est igitur, inquit, quae con
tineas muridum omnem, eumque rueiatur, CV ea
quidem non fine sensti inque ratione. Omnem enim naturam necesse est, qua nonsolitariasii neque simpleae, sed eum alio iuncta atque connexa, habere aliquem in se principatum, vi in homine memem,
in hestua quiddam simile mentis, uiae oriantur re rum appetιItis, in arboriam aurem Crearum rerum,
qua 1 gnuntur e terra , radicibus inesse principartis puratur. Principatum autem ad duo , quod Graeci ἡγημνικον morante quo nihil in quoque nere nee potest, nec debes esse praestansιus. Itaque necesse est, istud vitam, in quoΝ totius natur prime inus, esse omnium optimum, omniumque rerum potestate dominat ut dimismum. Miamus amiem in partibvi m di nihilo enim in omni m-do , quod non pars universi sa) inesse sensum
ratιonem. In ea parte igitur, in qua mundi insprincipartis, hae inesse necesse est macriora quidem, inque myora. uuocirca sapientem esse mundia
necesse se naturamque eam, quae res omnes com
plexa teneas, perstilone rationis excellere, eoque Deum e se mundum, omnemque vim minui aisi natura contineri Et paulo post. cuia enim est imscitius, quam eam n.uuram, quae omnes res fit complexa, non optimam dici: aut, eum sis optima, non primum amim rem esse . deinde rationis me filii compotem, puram sapientem λ qtii enim potest aliter esse Optima P neque enim, irpium si-lis si avi elion bestiarum, optima putandas potius, quam deterrima: nee vero, s rarionis particeps sit, nec tamen principissapiens, non si ἀ- terior mundi portus, quum humana condiris; homo enim sapiens feri potest, mundus aurem si in aeremo pristeriri temporis spatiosuit insipiens, nunquam profeso sapientium consequitur. IIa erit homine deterior. Et cap. 6. eod. Et tamen eam ipsa hominum sere am esse aequam mentem, eam quidem acriorem, Cr divinam, existimare debemus. Unis enim sane homo arripuis, ut ait apud Xenophontem Socrines. Esse igitur Deos haperspicuum, in is qui neget, vix ram sanae mentιs existimem, inquit idem cap. 16. Ad resutandum itaque Carneadis errorem susscit allegare ipsum hominem, eximium illud animans, quod multo longius a caeteris omnibus distat, quam carier rum genera inter se distant, cujus natura rati ne praedita celenaeque anim sacultates abunde docent, posse naturam iusto secernere iniquum. Non obscure ejus prae caeteris animantibus praestantiam testantur tam multae actiones humani generis propriae, quae documenta sunt qua sumus origine nati. Inter eas autem, quae hominis propriae sunt, quibusque a ceteris animan
tibus potissimum distinguitur, est inclinatio illa & naturalis propensio, qua sertur ad societatem non qualemcunque, sed ejusmodi qua conservationi suae inservit, eum his quiuii sunt generis colendam. Destendit enim iste appetitus ab eadem natura. qua homo est, scit. quae particeps rationis facile totius vitae cursum videt, & consequenter ipsum d cet, quae res ad vitam degenam ipsi necessariae sunt
38쪽
sunt & prodesse queant. Quoniam vero solus sibi ipsi non suscit ad praeparanda ea, quibus indiget, & suae conservationi & felicitati promovendat inserviunt, verum sui similis aukilio opus habeat, si salvucisse velit, di frui commodis ac bonis sine quibus vitam neque beate neque tranquille potest transgere, necestarium est, ut sit sociabilis. & naturae quadam impetu rapiatur ad caetus cum sui similibus celebrandos..Hinc Ciccro I. off. cap. q. Eiaemque rura virationis hominem concusat hominι, Crauaratι nis Q ad vita societarem: ingenerisque imprimis praecipuum quendam amorem meos, qui procreauisum; impellitque ut hominum coetus, Cr celebrationes esse , Cr a se obiri velit. Per societatem non intelligimus praecise illam , quam civilem vocamus , vel alias quasdam particulares soci tates, quas homines inter se quandoque celebrant: Verum generalem illam, quam ipsi natura i stituit, ad quam nati sumus ; itaque ejusm di ad quam eum omnibus hominibus cole iam , nulla habita rati ne huius vel illius personae, naturali quodam impetu serimur. . niam itaque, ut superius diximus, homo sim lac natus est sbi conciliatur propter innatam n turalem ergo se inclinationem, ideoque omnia appetat vehementer quae conservationi suae insem
imaeium crvii 3 imae, de vitissimus Cesarissimus sanguis. si uoniam ceteris amimalibus in tureia sui sinis virium est. uuaecunque vaga Osumur, actura vitam segregem, a masa sunt. Hominem imbecillitas cingit, non uiritum vis, non dentium, terribitim ceteris fecit, mutum m in mum sui tas munis. Duas res aedit, quae tirum, obnoxium ceteris, validissimum facerent, rarionem Cr soci
risum. Itaque qui par nulli essem set ,si diduceretur,
malium aedis: societas terris gentium , in alien naturae tria misit imperium, Ur dominini et, is in mini j D. Haec morborum impetus arcuit, sen Auti is inicula prospexis, se uisa contra dolores deuis: Mesenes nos facis, quod licit eamria fortuniam advocare. Hancto De in initatem teneris
humani, qua vita sustinetursi inris. Et epist. o.
Consortium rerum omnium inter nos est, nec secum
divi equam finguris nee adversi in commune viviatur. Non po est quis in beate degere, qui se radi
I- intuetur, qui omnia ta utilitares sitias conve iit: aeteri vivis oportet, s vis r ιι vivere. Haec
soc eras diligenter in sancte observanda est , qua
vos omnes omnibus miscet , Q yiaicas aliquiae se commune jus generas humani. Hoc est quod de Catone Lucan Iib. 2.
e sibi, sed lati genitum se eriaere mundo. viunt, di ad vitam tranquille degendam necessa- l Quoniam itaque natura nos ita genuit, ut si-ria sunt, necesse quoque eadem natura ipsi in-ine aliorum ope & auxilio nostrae conservationi generavit propensionem ad societatem ; unde i prospicere nequeamus , simul nos & rationales merito dicitur prima & lundamentalis lex naturae stii conservatio. Verum cum ea haberi ne iurat sine quibuliam mediis, quorum potisiimum est sociezitis cum sui similibus cultus; hinc eadem natura, quae homini indidit acres stimulos. quibus ad sui conservationem impellitur, eum quoque snxit animal sociabile, & consequenter ex jam dicta lege derivatur & altera lex naturae. scit. societatem colendam ese cum his qui ejusdem sunt generis. Atqui nulla potest coli si cietas, nisi praestentur mutua quaedam offeia, dijura exerceantur , eadem natura hominibus in-aungit necessitatem , qua tenentur sibi mutuo praestare ea, quae ad colendam & conservandam humanam societatem necessaria sunt. Ita enim Cicero I. a L. cap. 7. Non nobis solum nari s. mu3 , ortu ire nostri partem patria vina in , partem amui: arque , vi pueri sese s) quae ad usum hominiam omnia&sociabiles produxit; sociabiles, quia societas est medium sine quo snis, qui est sui conservati consequi non potest; rationales, quia ejusmodi societas coli non potest sine permutatione ossciorum, & quarundam legum executione, quas ejusdem rationis vi, qua praediti sumus, nobismet ipsis dictamus. Itaque merito Auctor noster, ut probaret naturam non posse secundum illu3 Horatii justo secernere iniquum, ideoque homines tantum utilitate jura sanxisse varia pro moribus, eaque mutabilia, non universaliter esse verum, sed aliunde ea petenda, hominis sociab, lem appetitum adducit: cujusmodi appetitus vix eadere potest nisi in subiectum juris capax, &eonsequenter quod rationis particeps est cujus vi justum ab injusto, honestum ab inhonesto secernit, omniaque ea ossicia, quae vel praestare alii debet, vel sibi praestanda exigere potest ad eo se vandam de tuendam societatem humanam sibi ereari, homines aditem ho minum causa gener iproponit. Rationis enim diminina, quae legestos esse, ut ipsi inter se alii aliis nou se possent, i naturae vocamus, sunt quasi vinculum societ in Me naturam ὐbemus ducem seqvii, in eo- tis, quibus sublatis , & ipsa societas quoque
mines Militates in medium a fore, muιatione of l tollitur. Ex quo sequitur, obligationem, qua friorum, diando, accipiendo, tum artistis , tum tenemur societatem cum nostri similibus cole- fiscutiatdias disineire hominum inter homine, soris re , ut salvi esse possimus . & conservationem talem. Homines nati sunt alter alterius causa, procurare valeamus , nobis quoque necessit ut inquit Marcus Antoninus. Et ut senem est, rem imponere, qua tenemur omnia, quae adde ira lib. i. e p. s. Homo in adjutorium mutuum utilitatem hujus societatis pertinent, facere, quae generistis est. uuamobrem con Vari vult, at- eidem nocitura videntur, omittere; unde sequiia
γε prurisse. Et idem 5 . eap. 38 . de bene'. tur ut sibi quis prosit , prodesse dinet quoque Nam quo alio turi sumus, quam quia missis j. - l aliis r prodest autem S sibi & aliis , quando.
ro is, Me Mno in vitior vita, eontraque imcursones sulitas minuior est , beneficiorum commercio. Fac nos sngulos ; quid sumus 3i praeda quantum in se est, colere & conservare studeat
tranquillam cum sui similibus societatem, qui scopus & finis est, quem Deus sibi proposuit in
39쪽
creando humano genere 1 & se iteram illa naturaedictamina ad primum juris sontem revocamus. Non opinione, itaque, sed narura constitutum esse jus parebis, b hominum inter ipsos socierinem coniunctionemque perspexeris , inquit Cic. de si lib. 1. Et idem in M. Id. 3. aes . ubi inquit. Praesare enim C minus , cetera nata esse homi
num caras CV deorum, eos autem communitinis
societatis stiae, ut bestiis usita utilitatem seu pose sunt sine Dyuria. Uuomamque ea natura esset homι-nis , ut eum genere humano quasi civile jus intere derri r qui id e servares, eum Iustum , qua migraret , i ustum esse. Quemadmodum eniin t tum constans cx pinibus conservatur conse uando sngulas partes , ita genus humanum ex tot partibus constans quot sunt homines, singu-Ios homines conservando, totum conscrvatur: Unde concludimus quoniam Deus voluit, ut humanum genus cx tot partibus constaret, simul cum quoque voluisse, ut quaeque pars sese eonservando totum conservaret, & consequenter homi nem obligavit omnibus uti mediis,qua huic conservationi consentanea fore duce resti ratione a bitraretur quippe qui vult consequens, etiam velle presumitur antecedens , sine quo conset quens obtineri nequit; cui voluntati inest &iustis & prohibitio di iussus hominem obligatia saciendum quod cum illo sanc , quem , ut statim direre incepimus, Deus in creando hoc universo, & consequenter in producendis singulis creaturis, tibi proposuit, convenit, & ad Omittendum, quod huic contrarium est, &sie iterum ad juris fontem pervcnimus, hujus universi auctorem Deum. Itaque sibi consulere
tenetur homo, ut servet totum , & totum conservare, ut sibi consulat; utrumque lex naturale ab eo exigit, adeoque Optime autor, ita universu sumtum non concedi debere, quodque animal ausuas tantum usilitates'vi.Ejusmodi utilitatis studium. quia societatem humanam evertit, naturae
jure probitum ipsa die it ratio, imo dietit idipsum adeo contra naturam csse ut & bruta animal ia
non sine aliqua moderati ne utilitati suae inser-l viant: quod autor noster in sequentibus ostendit.
. Nam & caeterarum animantium quaedam utilitatum suarum studium, partim foetuum suorum, partim aliorum sibi congenerum respectu, aliquatenus temperant: quod in illis quidem procedere credimus ex principio aliquo intelligente cxtrinseco, quia circa actus alios, istis neutiquam difficiliores, par intelligentia in illis non apparet. Idemque de infantibus dicendum,in quibus ante omnem disciplinam ostendit se ad bene aliis faciendum propensio quaedam, prudenter a Plutarcho obser - .ra: sicut & in ea aetate misericordia sponte prorumpit. Homini vero persectae aetatis, chim circa similia similiter agere norit cum societatis appetitu excellente, cujus peculiare solus inter animantes instrumentum habet sermonem, ineste etiam facultatem sciendi agendique, secundum generalia praecepta, par est intelligi, cui quae convenient ea jam sunt
non omnium quidem animantium, sed humanae naturae congruentia.
AD confrinanda quaedam juri naturae consentanea vel contraria esse , merito ab exemplis brutorum eorumque actibus argumenta
deducimus. Quippe cum ejusmodi actus pro- lcedant ab aliquo principio intelligente, quod e
rum natura indidit inclinationes'& appetitus, quibus incitantur operati congruens natu suae, ideoque fini conveniens, quem sibi autor hujus universi proposuit, non sine ratione concludimus hoc vel illud natura justum, vel injustum esse, quia ipsa bruta natura impetu ad illud impellantur, ab hoc abhorrent: praecipue iis in rebus, quarum communia cum illis nobis natu- ira implantavit principia, cujus generis sunt, se liueri contra vim illatam, conjunctionis appe- ltitus procreandi causa , & cura quaedam e rum quae procreata sunt, aliaque id genus. Qui natura instinctus efficiunt, ut ceterae animantes quaedam utilitatum suorum studium aliquatenus temperant. Quoniam enim sepissime videmus eorum, quae a se procreata sunt, curam agere S defensionem suscipere eum proprio incomm do , & vitae periculo, necesse saepe est, ut propriam utilitatem quodammodo deserant, dum alienis commodis consulant Imo ipse ad ei talem colendam, quem in quibusdam animantibus perspicimus, naturae appetitus, siquatenus propriae utilitatis studio eas renunciare facit, quoniam impossibile est ut aliqua posset subsiste re societas, quando alieni commodi nulla ha tur ratio. id est, nihil in commune desertur. Mirari sane debemus miram quorundam animalium industriam, amorem, ordinem, &societatem, quam inter se erigere & in suo genere colere videmus; unae illa combinatio & conglutinatio sub duce aliquo seu rege. Sic apes regem
40쪽
comitari, omnia in commune deferre, & qu si Reipub. speciem tueri videmus. Quemadmodum ti formicae mutua ope aestare ea congerunt, quibus hyeme vitam sustentare pollunt. I mo&ipsae serae inter se coetus & societates celebrare a que tranquille vivere animadvertimus. Unde s
neca I. ue clementia, cap. 26. Ida rationis inex pertia nobis immanstruis crimine damnaria,
abstinent suis, Φιώιa est etiam inter feras simiaiasticio. Et controvers. 9. Si quaesierit aliquis, quacuus hominem in facinus coegιι: nam neque feris
in se bella sum, nec si forent, rauem hominem a
erant , placidum proximumque divino genus. Unde Juvenes. Sin . I s.
- timis inter se convenit ursis.
Et Plin. prooemio lib. 7. Caere animaeia in suos nere probe duum; congregaσι virimus, Crflareeoniris a. milia e leonum feritas inter se non dia miras : serpentum morsus non perunι serpentes r neminis quiciem belua acpisces nisi in diversa genera
solum. Eangem naturalem ad societatem eum
sui generis similibus colendam inclinationem
cernimus in insantibus, qui antequam rationis usum habeant, vel bonum injusto secemere valeant, non obscure declarant suam ad aliis benefaciendum propensonem; non Obscurum testimonium naturam inter nos cognationem quandam constituisse, atque nobis ostendere voluisse, ut homo homini, quicunque sit, ob eam causam quod sit homo, consultum velit: & necessum secundum eandem naturam, omnium utilitatem communem esse. Quare homo naturae obediens,
Inquit Cicero 2. olf. homini nocere non potest. Itaque ab ipso momento, quo anima nostrae mpori infusa incipit operari, suam erga alios sui similes amorem & benevolentiam declarare e natur 1 scit . ut ostendat in se aliquid divinat imaginis , ad quam creata est, residere. Quippe quum Veteres nec quicquam aliud Deum esse putaverunt, quam prodeste mortalibus; hinc quo hominis propentior natura erga socium sive proximum, eo propius ad naturam divinam accedit, quippe mortales tum Deum maxime imitari diacuntur, cum beneficia conserunt. Stobae. lib. Io. Hinc apud Plin. Nar. His . Isb. 2. cap. 2. Deus est moriati jufame mortarem, Cr haec is aeteream stiriam via. Unde vetustissimus refer Misenem
tirent. Non ignoro hominis naturam post lapsum adeo corruptam, ut sit proclivior ad malum , quam ad bonum , quodque voluntas nostra sit adeo depravata , ut videamur potius contra naturam sacere, si quid boni a nobis in proximum prosciscitur, quam ei convenienter
agere. Verum haec naturae nostrae depravatio non
adeo omnem delevit in nobis Dei imastinem, quin reliquae nobis adhuc sint istae inclinatio nes naturales, quae humanae naturae ita firmiter inhaerent, ut ab ea divelli nulla ratione queant rcujusmodi sunt omnes quae vel ad conservati nem sui, vel societatis humanae pertinent: u pote quae necessario ineste debent naturae humanae, ad consequendum snem, quem Deus sibi in creando homine, tanquam huius universi par-
te, & eonsequenter necessariam relationem habente ad totum, proposuit. Verum in eo consistit potissmum naturae nostrae corruptio, quod cum vitae integri scelerisque puri, ea quae civi Deci creatori, tum proximo prestaremus. post lapsum non eo quo decet modo , neque omni tempore, neque sponte & libenter exequa mur; imo saepissime in totum negligamus, id que eu nimio utilitatis studio & amore erga no metipsos, quem propter contractam post lapsum
imbecillitatem voluntatis nostrae ita icmper re nequimus, ut sit ordinata I temperata secundum Dei voluntatem, B consequenter, quia a
proposito sne & ordine deviat, mala merito dicitur & corrupta. Omne enim illud quod ab illo fine, quem in creando mundo, & tingularibus producendis individuis , ex quibus universum
constat, remotum est, malum & injustum est, devenit nomine peccati ae vitii. quia voluntati de decreto divino contrarium. Ex quibus conci dimus inclinationes naturales cum erga Dcum, tum erga proximum, lapsu hominis non penitus
esse ex anima eradicatas, verum voluntas ag eas
exequendas idonea de prompta nobis deest . ita ut ad naturae ossicia, quae ex naturae integritate sponte praestabant mortales, es pravata jam n tura . metu poenarum revocari necesse fuerit 1 de
quo latius infra, s Deus velit,disputabimus. Non abs ratione itaque quae de insantibus tradit autor noster, quod in iis se prodat inclinatio naturae ad benefaciendum aliis, imo etiam cum proprio
aliquando incommodo in adultist ea enim voluntas homini ita cohaeret, ut magis contra naturam esse Seneca testetur, hominem hominis incommodo suam rem augere, quam mortem, quam paupertatem, quam dolorem, quamque caetera, quae possunt aut corpori accegere, aut rebus externis. Homo vero postquam ad provectiorem e que persectiorem pervenit aetatem, & consequenter rationis suae habet usum , eui inest saeuitas sciendi agen/ique convenienter huic societatis appetitui, quem in finem peculiare habet instrumentum sermonem, humanae societatis sortis mum vinculum, vi rationis suae facile intelligit.
quam vita debet instituere rationem, atque cujusmodi ossicia prs standa, ac praecepta servanda, tanquam societatis humanae, cujus tanto tenetur desiderio, sibi membro incumbunt. Quae rati cinandi de secundum eam agendi facultas , sibi prae ceteris animantibus propria, eum docet omnia, quae huic sacultati sive potius rectae rat; nis dictamini conveniunt, non omnium quidem
animantium, sed humanae tantum naturae congruentia. Unde videmus non quamcunque hominem societatem appetere, sed eam, quae tra quilla est & pro sui intellectus modo ordinata, scit . quae naturae & rationi, qua prae ceteris exeellit , suae eonvenit, & respondet rationis dictamini. Cujusmodi appetitus vix cadere potest in aliud
animes praeter hominem , quia ceterae animantes , usu rationis ac sermone carentes, simul de
stituti sunt illis mediis, quibus ejusmodi societas, qualis inter homines intercedit, & quae vera societas dici potest , conservari debet. Ita