장음표시 사용
41쪽
enim Cic. I. es e p. I 6. Primum et qaod rem ιυν in univers generis humani societine. Mus a tem vinculum est rivio moratior quae docendo, d scenas, eam Maeando , a sceptando, quaicando tonediat inter se homines , con uriitque naturali quaaiam societate. Quare merito autor noster
istum societatis appetitum, qui in hominem c dit , excellentem vocat, quia non quamcunque, sed rationi convenientem, id est ne ordin tam, & ab omnibus rebus instructam societ tem expetati cujusmodi haberi nequit nisi h mines libi invicem praestent ea ossicia, quae alter alteri tanquam ejusdem societatis & eommunit iis membro ac socio debet, quo fit ut mutuae indigentiae desectus suppleatur. Quem in s nemhomini Deus rationem largitus est , ut posset scire quid ius naturae ab eo exigit ratione societatis humanae, atque smul facultatem dedit, ut ratione se queat eqplicare circa ea quae vel ab alio
sibi praestanda petit, vel alteri prestare se undum
rectae rationis dictamen tenetur. Itaque cum humana societas requirit rationem & orationem,l consequenter multum differt ab ea, ad quam bru- is animantes instinctu seruntur, unde merito hominis appetitus vocatur excellens , utpotes qui eum duobus hisce facultatibus ratione & or
tione coniunctus, humanae naturae tantum conveniens est.
misi, 8. Haec vero, quam rudi modo jam expressimus, societatis custodia, pruri- humano intellectui conveniens, fons est ejus juris quod proprie tali no-st m. naine appellatur: quo pertinent alieni abstinentia, & si quid alieni ha
in Diri beamus aut lucri inde fecerimus restitutio, promistarum implendorum i β obligatio, damni culpa dati reparatio, & poenae inter homines meritum.
VIJentur mihi quidam autoris interpretes lia quoque debent esse ea praecepta, qur ratione horum verborum sensum non satis bene im hujus societatis sve custodiae ejus recta nobis tellexisse, cum dicunt ab eo minus dextre gici, dictat ratio, ideoque se ultra sngula, & pa societati, eustodiam esse sontem juris naturalis. ticulares porrigit societates, sive civiles, sue Primum, quia illa custodia societatis indisse- J duorum, vel plurium gere aliqua communit rens, ad bonam & malam societatem pertineti tem contrahentium. In omaei honesto, quod presequod autem sons juris esse debet, id ipsum indis- ex renisum dicimus , nihil est tam illustre, me
sciens esse nequit, sed bonum & rectum. Secum l quod Iasius pinet, quam conj-1tio inter homines h do, quis dictamina rectae rationis universalia manum, Q pias qι am societas, creommian sim ideoque concernunt quaevis objecta; & con- l casso usustinum, in ipsa naritas humanis. Hi ne sequenter sese ultra alicujus societatis limites ex- l Robert. Scharroch. de ossis. eap. r. n. Io. δε tendunt , quippe quae sese pandunt in officiis, taru hoc non indignam est, muti G seMiam, alio quae etiam illis debemus, qui extra eam soci que nonnultis huusmodi Cierionis Itoriamque Ini tatem sunt; tum quia sons iuris naturae nequeat rum ae naturali amnitim hominum eommuni esse societatis custodia , quoniam jus naturale scierate, dicta praedis iis, de suietare tantum etiam versetur circi Dei cultum, & consequen- l civili perperam tmesiexisse , quase nec jus naruris, ter non solum circa amorem proximi, qui in societatis custodiam aliquo modo reduci potest. Autor enim noster sermonem habet de illo inn to naturae impetu, quo impellimur ad societ tem eum nostri generis similibus eoiendam, ideoque cum omnibus hominibus in genere,
quia sunt nostri similes, id est, ejusdem condiationis & originis , eiusdem rationis, eiusdem natura participes , & igcirco habiles ad ejusmodi societatem constituendam & conserva Min , ad quam natura, quae communis est omnium parens, nos congenuit, scit . quae humanae naturae st conveniens, ad quam conserva
dim jure & ordine, ideoque recta ratione, qua prae ceteris animantibus praeditus est homo, opus est. Et consequenter quis ejusmodi societas generalis est, universum complectens genus humanum , ejus custodiam sontem juris naturaedici, quia continet omnia precepta & omnia osscia , quae hominem homini prestare natura sive Deus naturae opifex voluit; quippe eum illa societas se ad omnes extendat homines, univers
nec fac nas naturalis omnino esset, aliusve quam ferinus ille flatus, de quo humanam naturam tam Iopreectatimnι itis est olim Di rus, hae tempestate Hubias. Verum vellem equidem aut rem n
strum Aixisse hanc societatem humanam ejusque custodiam potius esse objectum circa quod jus
naturae veriatur, quam ejus juris sontem elle Altius enim ejus originem repctengam supra demonstravimus, scit. ab eodem principio, a quo omnes creaturae N existentiam&essent lam suam derivare necesse habent: & consequenter omne inclinationes & appetitus iis innati, omnesque qualitates, virtutes atque facultates sive corpo iis sive animi, quartim singulae sunt capaces, aleandem referri debent causam, idemque principium t unde argumentamur, quod, quemaxmodum stitimus hujus universi conditor homia
bux indidit appetitum societatis humanae, ira quoque eosdem iacit habiles ad ejusmodi societatem eolendam. Cum autem ea nequit custo
diei, nἰli ius 8e ordo observetur, arque permotando ossicia, qua homines hominibus ob illam a
42쪽
natura inter eos eoinituram cognationem &s
cietatem sibi invicem prestare tenentur; hinc hominem finxit rationis participem , cujus vi justo posset secemere iniquum, & intelligere
quaenam sibi tanquam societatis humanae membro agenda incumberent. Itaque antecedenter
ad societatem illiusque custodiam habet jussi &decori innata principia, ex quorum convenientia vel disconvenientia cum societate humana dijudicat, quid facere, quid omittere tenetur, ut huic societatis appetitui & consequenter fini, quem in erigenda humana hac societate sbi proposuit Deus, convenienter vitam instituat. Ex quibus meo judicio constare manifeste nobis p test, societatem ejusque custodiam potius dici o lectum, quam sontem juris naturae, scit. quatenus jus naturae versatur circa ea quae homo debeth mini , ideoque non objectum universale, sed par ticulare e generale tamen , quatenus refertur ad quoscunque homines, qua homines, idemque ad universum genus humanum. Tria enim potissimum iuris naturae objectu statui pose mihi persuadeo; vel enim pertinet ad ea, quae Deo debemus, tanquam supreino numini, summo hujus universe Mitori, & nostrae essentiae &existentia autori, cui consequenter debemus Obedientiam, reverentiam, eaque omnia, quae a nobis possunt proficisci ad ejus gloriam celshrandami vel concernit ea, quae nobismet ipsa debemus, ut propriae salutis conservationem&amorem: vel spectat ea, quae socio sive proximo praestare tenemur, cujus generis sunt omnia ossicia, sne quibus societas humana custodiri nequit,
ut mutua charitas, mutuum auxilium, omei rum permutatio , utilitatum communicatio,
dictorum conventorumque constantia, aliaque id genus. Quae tria inciorum genera ad totidem pertinent juris naturat Objecta. Eaque merito objecta dicuntur, quia juris naturae dictamina homini praescribunt, quomodo sese circa sngula gerere debeat, ideoque non ex societatis humanae custodia jura noscuntur, Verum Occ sione & respectu ejus recta ratio sive ipse Deus nobis agendorum quandam normam Vescripsi, quae nostras actiones, quatenus huic societati applicantur , dirigit ad propositum finem & seo pum, qui est societatis humanae filus & conserta vatio, in pace & tranquillitate posita. Quo pertunet adiem abstinentia. Alienum est quod amplius occupari nequit, quia a socio justo possidet uetitulo, & cujus consequenter dominium vel usus ad alium nisi consensu possessoris vel proprietarii
transserti potesti voluit enim natursis ratio, ut rerum dominia essent Aistincta, earumque certae possessiones, quem in finem eadem ratio inu duxit legitimos quosdam modos & titulos trans
serendi & acquirendi rerum dominii & possem
his, facto minis interveniente. Quorum quiadem vetustissimus merito est Occupatio, utpote quae ccepit eum ipso genere humanci, quo multiplicante , cum tanta non omnium rerum esset abundantia, ut quIsque quantum indigebat, tantum Occupare posset, ipse naturalis ratio, ut necessitas cujusque posset sublevari, excogitavit alios quosdam acquirendarum rerum modos, qui bus quisque sibi ea comparare posset, suae quibus vita commode transigi nequit; unde permut tiones, emptiones, venditiones, usucapiones, Io eationes , conductiones, aliique id genus acquirendi dominii vel possessionis transserendae modi introducti, quibus ea quae desidero mihi comparo, vel ad alios transfero, sacto meo S con sensu intervenienter ita ut quicquid hisce modi ad alium pertinet, alienum dicitur, a quo abstinendum, si salvam velimus societatem hum, nam i unde omnis vis, Omnis fraudulosa contrectatio prohibita; illa societatem humanam per turbat ; haec sdem tollendo, societatis vinculum maximum. ipsam tollit societatem: utrumque itaque prohibet naturae jus, sive rectae rationis
dictamen. Cui prohibitioni inest obligatio, qua tenetur quisque alieni quid possidens, re
stituere domino , idque una eum lucro, licet tua cura & cultura perceperit; lucrum enim ex re aliena perceptum ejusdem naturae & mn
ditionis est, cujus res ipsa ex qua percipitur, idi est, alienum; & consequenter nullo susto titulci malae fidei possessor sibi illud acquirere potest rimo ad restitutionem tenetur non solum ejus quod percepit, sed etiam quod perceptum com- sumptit, di quod percipere potuit. I. 62. g. I. l. 3 3. 4 f. de rei v d. modo ipse dominus illud percipere potuisset. Fructus non modo percepti, sed de qui percipi potuerint, honeste
aestimandi sunt, inquit Paulus dict. I. 33. modo dominus eos percepturus honeste fuisset. Quippes proprietarius vel petitor eos percepturus non fuisset,non potest imputare possessori cureos non perceperit. Neque quaeri potest possessor de injuria, quia reddere eogitur quod non habet, neque habuerit unquam. Sibi enim imputare de bet cur alienam rem invaserit vel retinuerit. damnum quod quisque sua culpa sentit damnum non est. Hue etiam pertinere quodammodo via detur promissorum implendorum obligatio, quicquid enim alteri prestare , sive dare vel sacere promisi, illud ipsum ad eum pertinet cui promis liosacta est, & quamgiu promissa non adimplevi, sum injustus possessor ejus, quod alter a me vi istius obligationis, quae expromissis nascitur, petere potest, & consequenter teneor ad restitu endum omne lucrum quod percipere potuisset petitor, s promissa suissem executus, ideoque ad
reparandnm omne damnum , quod occasione non prestitae fiat patitur juxta naturalem aequi talem. Praeterquam quod, si cuivis promissa exe quendi non esset imposta necessitas, qua rati ne posset esse salva societas humana, utpote quae
subsistere nequit sublata justitia, sindamentum vero justitiae est stis, quid autem fides aliud est,t quam dictorum conventorumque constantia, &consequenter promissorum adimpletio λ sublata itaque illa promissorum implendorum necessit te, ex naturali obligatione proficiscente, ipsa inter homines distrahitur societas , atque omne commercium tollitur. Quod tamen ita debet in
telligi, s honeste & sine damno ejus cui promisso facta est, & utilitatis communis, pratari po-C 1 test.
43쪽
test. Nam ut inquit Cic. I. o f. cap. o. Saepe im tem suam ex aliorum damnis non optirdo munumcidiani tempora , cu- ea, qua maxime videntur parιem congistere. Unde inquit Pomponiux jia
di Mese homine justa, eoque, qMem tirum lonum re ninura aquMm et, neminem cum aeterius adiri aicimus, commuiantur, suritque contraria; in re menso, injuria feri Iocupletiorem. Quare natadere depostium, pro sum facere, quaeque pertincm l turalis praecipit ratio , ut omne quod nostra aes ieritialem O au fidem, ea migrare inrerdum, i culpa passus suit damnum socius , quocunquem abis simine . stjustum. Referri enim decet is i modo restituamus vel reparemus. Non cuiuscun- ea, qua proposui in principis, fundamenta justitia. I que igitur damni injungitur reparatio , verum
Himo. in ne cui nocetur; deinde ut commini u Clusmodi tantum, quod nostra culpa socius pati Ihari μοι asur ; ea cum tempora commutamur, t tur. Quae reparatio a nobis exigit, ut restitu-
comminatur officium, Q non semper et idem; po- l antur omnia, qua ei nostra culpa desunt, uela re' enim accirirepromissium aliquod Cr ramorum, i lata sunt, scis. ut constituatur in eodem statu, inti, id in riseisit muriJe vel ei, cui promissumst, vel l quo crat, antequam aliquo suerit damno a l ectus, ei qtii promiseris, & idem .ris cap. 23. Eeto l ne deterior sat alicujus conditio aliena culpa, at promisia non facιenda nonnunquam: neque semper i que illud ipsum divina juvia & humana iura esstiti polita re enua. Si glacitum quis sana mente gunt. Hinc jure civili multae eum in finem pro qua f. a potierit, repetat insaniens, redderepec- l didae sunt actiones , quibus persequimur abi O -fι, non reddere ossicium. Quias si is, qui tum, & ad restitutionem , vel reparationem ηαἱ io pectiniam deposuerit, bellum inferat pa mae, j damni illati contendimus. Damni enim repara
Veia ne aepositums non credo, facιas enim com l tionem sub lege Mosaica inserenti incumbererra rempti f. qu, debet e secarissima. Sic multa. quae plurima testiantur s. Scripturae loca. Habetur honestia narura videmur, temporri us fiunt non ho-:enim Exod. e. a I. v. 3 3. 34. Si res erit f ea nestis . facere promissa , stare conventis, redderet quis, aut foderis. deinde istam non opertierit et adeoque depota , comminina utilitare sum non honesta. ceciderit istuc bos aut Unus, dominia, Me seis. f Sunt itaque certi fines atque conditiones praescri- veae autor) pecuniam restituita rimino illitii. Si eptae, ultra quas extendere nolit recta ratio cita quoque Exod. e. 22. s. s. Si depasti quis fere elisitiones, quibus ex Rus dictamine descenden- agrum, vel lineam , . --iserit jumentum sitium,
tibus homines sibi mutuo devincti sunt quaedam paverisque in agro aeterius; bonitatem agri sui, crdare vel praestare, sive ex conventione, vel pa- Antiarem viae. suis radiuto. Hoc est, si quadrupesctis, vel contractibus, uel promissis, aliisque pauperiem seccrit, vel rebus proximi damnum id genus obligationum vinculis. Cum autem ho- intulerit, restituet proximo damnum qu in-mini inhaereat qualitas, quae ab ejus conditione, de passus est. Levit. c. 6. v. a. Si quispiam ρe
qua h ino est, separari nequit, scis. quia sem- caverit. e sese erisfalsitare contra Rhodia . per debet considerari tanquam membrum hum tuiti con ra proximum suum, vi aeposito, ais danae societatis, rectae rationis dictamen eum obli- societate, avi de rapto, aut de dolo, quo fr- gat, ut omnia negotia, quae ab ipso pera- vis contra proximum suum; sive inventa re, me guntur, communi societati inserviant, & conse- titus suis Iehu; aut jura erit de meniacia; δ aetaquenter ne noceant socio, quia singula conse qua re ex omnitus, qua facere potest homo pereundo vando membra totum corpus tuetur. Atque iniis. Tum erit quia peccat is Q reus est . ut resti hisce limitibus circumscribuntur naturales prae- tuin rapinam ipsam quam rapuis . ais ipsam rem stationes, quae ex dictis conventionibus descen- dolo intret entam, aut depostum ipsum quod apud dentes, vel ad universam societatem, vel ad sti- se depolitum fuerat, aut ipsim rem amisam, quam gula ejus membra pertinenti atque eodem funda-linvenite arat de quocunque juraverit per mend mento nititur illa naturae lex, quam autor nostericium , rependat ilia qu.inti fuerit, in quintismhic allegat, nimirum, damni is a dari repararis sejus seuperadulto ei, cujus est: dia istia in dis. Descendit enim haec obligatio ex uno eodemquellarionis pro peccaro. Imo adeo cavit Deus , ne rationis dictamine, quo prohibemur alterumlquis ex culpa sita lucrum caperet, ut ius sore donon laedere, nullum enim insertur damnum s ictaverit, quando is, qui damnum perpessus est.
cio, sine laesione. vel vita, vel corporis, vel non amplius superstes iit, JAcivae delictum re
famae. vel rerum; quamobrem reparatio dam- stitueretur. Extat enim praeceptum m. c. sni est istius legis adimpletio, quia prohibi-lSi homo propinquum non halet, cui mutila sol Oaruritio illa ne socium laedamus, continet obligati ira 'ho solvitor,* Sacerdos praeter arietem hoenem, qua tinemur ad reparandum damnum tute' accepto ariete) propitiinoriwn, quo pro eosv-Iud, quod nostra culpa proximus patitur, laeso plicetur. Jure autem civili actio ex lege Aqui enim manet laes o, donec ejus sat reparatio. Hinellia competit adverius eum, qui alienum homi Cic. q. olf Luibus, inquit populorum constit inem alienam re quadrupedem, quae pecutum est, ut non riseret sui commoἰ eatis nocere aialdum numero est, iniuria occidit: ut quanti eateri. Atque hoc mulso magis exigit ipsa ratio, γὰires in eo anno plurimi fiterit, tantum dominoo lex disina er hamanu; cui tu, qui parere velitidare teneatur. q. I. inst. dei e Aquil. sic etiam, Sic omnes aurem parebunt, qui se naiam naruram via segetem quis desecueris imminuram, tel vineias rem vere volunt nunquam committet, in Aienum ap-stas, Aquilia tenebitur, quod si maturas in Guperat, in id quia istini detraaereis, si as Jlectas inserceperit, furti te litur. L 27.f. - Q. mar. Scribit Pythagoras Justitiae in ablinen- Aqua. imo usque adeo damnum proximo ill do ab alienis, in neminem iaciendo, in ut, Iita- tum reparandum volunt leges civiles, sic ut etiam
44쪽
divinae, ut etiam negligentiae, & incuriae poenam in reum statuant. l. 3. eod. Si quis ad stia pulam suam, ver spinam comburenda ejus causa, unem immiserit, em vitreius e gallus ignis ali nam segetem tet vinea luserat: requiramus, num imperitia ejus, aut negligentia id acciδι s Nam
suis mento se id fecis , culpae reus est. Nam CV qui occasionem praestat, damnum feci se 1iurium. In
eodem crimine est, qui non observavit, ne ignis timgius procederes. Assi omnia. quia oportuit, obserem iis , vel subita vis venti tingius ignem produxit, caret culpa. Ita quoque jure divino cautum Exod. c. 22. v. s. Cum egressus fuerit ignis, in inveneris spinas , absumptu que Derit acervus , ver seges, vel auer, retidendo reddato, qui ignem accenderit, comballionem. In eundem finem actiones prodi tae jure civili de Sepulcro UMaro, Plagrarus ex L. Fabiis. Homicili ex L. Cornelia. Hinc coniu- A a DPtiva, actio Servι corrupti. Hinc de vi ho norum raptorum, item actio albi corrupti m per vim exempli, aliaeque id genus actiones plurimae. Quae Omnes ad unum eundemque snem collimant, scit . damni culpa dati reparationem. Ex liac autem obligatione naturali, qua quis tenetur resarcire damnum quod sua eulpa socio in tulit , profluit & altera, qua quis subire poenam tenetur deli proportionatam. Nam & ipsa damni reparatio est aliquando poenae executio, unde lex illa talionis, qua cautum, ut idem quis patiatur, quod alteri intulit, nam ut canit Ovidius is arae ammae. -- Neque enim lex kquior ulla est sitiam necis an os arie perire sese.
Hinc legimus apud Piodorum Siculum legem
Charondae apud Thurios latam , qua cautum, F quis alicuι erueret o tam , res parater oculum eratio. Quamvis autem hac ratione laeso non
reddatur quod ipsi ablatum est . vel in int grum, id est, priorem statum restituatur, ait men tenetur reus idem pati, quod socio intulit, justissima enim pariendi vice , quod qMAM alieno excogitavit supplicio, excipis suo. ut inquit Seianeca I. s. comrot. Eausmodi enim damni repμ tio , quae si per modum insigendae poenae, fit potius intuitu eommunis societatis conservandae salutis di tranquillitatis, quam resarciendi damni singulari alicui membro illatir utpote cujus -- gnopere interest ne delicta maneant impunita; impunitas enim maxima peccandi illecebra est. Quid enim salvum, vel ab improborum hominum machinationibus & concussonibus intactum atque illibatum esset, si cuique pro lubitu socii bona invadere, vel personae ejus insidias struere, & damnum inserre impune liceret. Quid inde aliud nisi status belli, & consequenter societatis interitus promanaret. Itaque laeso singularis alicujus societatis membri ad totam pertinet smcietatem, quia est perturbatio communis tranquillitatis, di consequenter reus non solum tenetur ad resarciendum damnum singulare, quo
culpa sua socium affecit, sed & commune, id est, ublicum; quae reparatio si luendo poenas, quitis alii ab ejusmodi delictis deterrentur, eosquet deterrendo communi paci de securitati consulia
tur. Unde beatam illam Rempub. quidam merito inquit, in qua quis alienam injuriam suam existimat. Quia autem singulorum sidus pendet a conservatione totius, hinc unumquodque membrum obligatur quantum potest, providere, ne talione alicujus membri univcrsa societas aliti quid detrimenti capiat, quamobrem mutua ope ad omnia a societate depellenda, quae nocitura ipsi videntur mala, devincti naturali o ligatione cives , sibi invicem quoque auxi lium praestare tenentur ad extirpandos, & ejiciendos atque plectendos, qui societatis tranquillitatem perturbant. Hinc sua sceleribus se plicia decreta sunt, & virtutibus praemia eo stituta , ut non solum , ut inquit JCtus , in I. i. f de just. Cr jur. metu poenarum, Verum etiam praemiorum exhortatione homines a malo avocantur , & incitantur ad id quod justum &honesiuin est, id est, humanae naturae conveniens ; Respicite, ait Phalaris apud Luci an . tale tu
scriptores , eriam irruanuiarum poenarum Orionim consuetudini plurimum tritaentes , quasi cet rarum nullaspectanda urilitas sis, nis meius m e-
factoribus' propositus, ac ceria spes constis ut a luendi pro supplicias flagitii. Itaque maxime inter
est Fumanae societatis, Ilicta, ne nimium sic perent,& tranquillitatem ac pacem ejus pertu in rent , coerceri. Quare ex delicto vel males cio quis obligatur jure naturae pati illam poenam quae legibus, vel naturalibus, vel civilibus, in malefactores & societatis humanae perturbat res sancita est, atque constituta, ut eorum cxemplo alii a sceleribus avocentur. Optime R bert. Scharroch. de . in ostic. secundum natur jus. Si igitur malefeceris, Crin causa fueris curiali is milia Maem se componerem ratione, illud amprimis agendum est , ut ipse peccari desinas,
demis in ceteris a te Iosiamnia reparas, Criamiamos is injuste agendum quOsfecisti promptos, inb niam reducas frugem, Cr humaniora componas studia. Sola, quantum scio, expedita est raris, in f Iiae machinis au Amolienatim improbe susceptu i constitim, tit apprehensio grana oris alicujus mali . quam quia injuriae Derepostii compensari, cr rem te eo e stiri, deliberiami obseelai in t aut igitur necesso est fusurum, ut qui mala suo exempti atios in ' siceias proacarum, se granatori aliquo malo affici sinant, nec paenas detreflant, aut necesse eris, usi damna non reparent jam fassu, sed liuere Mhtia
alios per flant, ipse lior scelere ulteriori propriai
marius non comaminent. Et paulo post. . quum
gitur est , ut, qui injuriis alios impelliant, peν proprium etiam damnum, vi in infinitum ab ipsis
coeptum derivatumque excurreres nefas, commu
nitati conseriram, ipsique sua potius luerent crimiana, quam us hi iamcentum societates Astralerent. l Atque hae est quidem , inquit naturatis , quorum ipse asses r. ratis, quia ita obligatur timo, ut e niam svireaebeas. Postqvium enim irave malumi sibi imminere in eligit homo , n mnia ex improbitare sua nata reparet, tirietur tam naturati ei damna ejusmossi reparare velle, quam dolorem
45쪽
V. Ab hac juris significatione fluxit altera largior: quia enim homo
supra caeteros animantes non tantum vim obtinet socialem de qua dixi
mus, sed & judicium ad aestimanda quae delectant aut nocent, non praeis sentia tantum, sed & sutura, & quae in utrumvis possitnt ducere; pro humani intellectus modo etiam in his judicium recte consormatum sequi,
neque metu, aut voluptatis praesentis illecebra corrumpi, aut temerario
rapi impetu, conveniens esse humanae naturae, & quod tali judicio pla. ne repugnat, etiam contra jus naturae, humanae scilicet, esse intelligitur.
moniam vero homo non tantum animal in sociale, sed & rationale, ita ejus pro prium est, ut juxta regulas sociali ac rationali naturae consentaneas vitae rationem instituat. R tionalis autem natura cum in iis, quae ad societ
tem, tranquillitatem & pacem pertinent oscia, sibi locum vindicat; tum etiam ad ea sese extendit, quae in quacunque vitae parte obtinet; itaque ea omnia complectitur ossicia, quae natura leges, di iura per iactatum rationis nobis cognita, ab homine exigunt praestanda. Nulla mammua pars nequepublicis neque privatis, neque forensibus, meque domesticis in rebus, neques tecum agris quia, meque si eum aetera contrahas, vaca re ogkismis, is eoque colorisita es visa iamlas omnis, in in negligendo turpituri, Cic. I. os. cap. 2. Creavit enim Deus hominem ut convenienter humanae naturae viveret, scit. eiusmodi naturae, qua in principio eum ornavit, id est, integrae, nullis vitiorum maculis adspersae, vel pravis inclinati nibus & eupiditatibus jactatae aut corruptae, sed divinae imagini congruae. Quamobrem ipsi Deus est largitus rationem , cujus dictamine se inso mare potest de omnibus ossiciis, quae vel Deo, vel sbi, vel proximo debet, & consequentersbi praescribere tegulas & leges, quae essent vitae instituendae N agendae norma, a qua quoties
recedit sibi conscius est vitii vel admissi peccati contra naturae legem. Quamquam enim h minis natura post lapsum adeo est corrupta, ut m
gis prona stad malum, quam ad bonum non iaccitamen ista depravata voluntas & inclinatio plane omnem delevit Dei imaginem, quin supersint adhuc ejus rudera quaedam, stil. ita nesti & decori innata principia, quae etiamnum in seme ipso sentit reliqua, ad quae tanquam ad Lydium lapidem eciminandi habet sicultatem omnes, qua a se proficiscuntur, actiones, & ex earum eum talis convenientia, vel disconvenientia iudicat, num justae sint, id est, rectae rationis dies mini consentaneae , nec ne. Atque ita facile perspicit quid faciendum , quid omittendumsbi incumbit in totius vitae cursu, idque non tantum in praesens, sed & suturum, quibusve m diis pervenire queat ad consequendum finem hu
mana naturae convenientem, scit. ut vivat natu
rae socialis& rationalis regulis & legibus convenienter : quibus cognitis atque perspectis , s cultatem insuper habet recte conformatum iudicium sequi, id est, exequi, quae rectae ratio nis dictamini conveniunt, adeoque ruri naturae congrua sunt. Quippe si eiusmodi facultate care ret Eomo, non poliet ei imputari legum trans gressio, cum enim ea est voluntaria, ideoque poena & animadversione digna, includit jussum ab iniusto secernendi, & de hisce recte coniam tum iudicium sequendi facultatem. Non obstante naturae imbecillitate, quae pravis inclinationibus atque eupiditatibus agitata , sepe quidem videt meliora probatque , deteriora tamen sequitur rsibi enim imputet, quod non utitur ista faciat te , quam naturae autor Deus ipsi largitus est. verum huius mundi illecebris sese ab eo, quod justum est, adeoque humanae naturae, id est, rati nati congruum, avocari permittit. Vivere enim convenienter naturae humanae, est honeste & de-ecire vivere in omni vitae parte, & rectae rationis
dictamina sequi; quae locum sibi vindicarent,
etiamsi nulla et societas humana, quia ab humana natura, qua rationali, separari neque di
jungi possunt. Quod confirmat Aristoteles I Rhet. I 3. eum inquit; Est quoddam quia pro
tentin omnes, natura commune Iustum, Q inj-
flum, etiam nuga societas invicem fit, nug -
MDAio. Et Robert. Scharroch. de uis. cap. r. n. Io. Verilsamum sane est magnam inesse his a Diapasiantias ia societates conciliamias in stioris vim, Q magnam proinde utilitatem at ii Emn
venire ; honestatem avium natura procuratrice ortiam
s secisa est inutias, non utilitatem honestas. N tura enim rationalis sese latius extendit quam so cietas, quoniam omnia omnino complectitur naturae praecepta, quae a divina providentia profluentia ad universuem illum finem, quem Deus sibi in progucendo hoc universo proposuit, consequendum pertinent, cui & subolflin ii quidam sines , quibus tanquam mediis altillimum & universalem finem pervenimus, cujusmodi singulis finibus suae sint praescriptae
leges, quas homo exequendo ia universalem finem tendit, & hac ratione legibus naturae ,
id est, naturae humanae convenienter operari,
di vivere dicitur. Cum enim iste finis nequeat esse nisi bonus , utpote qui ex ipso b nitatis sonte prosciscitur, sequitur omnia illa media, quibus ad illum snem tenditur, bona
46쪽
& iusta in se necesse Hie 1 e quibus concIudimus eum, qui ad hune finem consequendum ejusmossi utitur mediis, juste de naturae juri congruum operarit illa enim media nihil aliud sunt quam naturae praecepta, quae homini innata,& per rectae rationis dictamen promulgata eum informant, quam vivendi rationem amplem debeat, si velit vivere illi fini convenienter, de consequenter juste, honeste, & decore, cum respectu Dei, tum socii, &suimetipsius. Singula oblecta sua habent quidem praecepta, verum cum ad commune objectum, & Nvinalem finem pertinent, nimir. Deum, communia quoque sunt precepta, sibi invicem adeo adunata , ut separari nequeant, quamobrem qui unum horum exequi omittit, contra omnia peccasse intelligitur, itaque una eademque omnium exequendarum necessitas, quia una eademque obligandi cauli 3e idem snis. obligatio enim
ad consequendum finem necessario contineto ligationem utendi iis mediis, quibus sinisco sequi potest, & eonsequenter ab uno eodemque autore procedere necesse est Obligationem, qua tenemur ad propostum snem tendere , di qua obstringimur uti ejusmodi mediis, quae ad fi nem consequendum ordinata sunt, nobisque per rationis lumen innotescunt. Quae necessitas siciendi ea, quae recta ratio quae &recte conformatum judicium merito dieitur. quia legi naturae consentaneum ) nobis huie sies inservientia, de consequenter juri naturae comvenientia dictat, eontinet quoque necessitatem abstinendi iis, quae impedimento sunt, vi Gnis obtineri non possit. Ex quo mentis disiuria natura lex prohibens & praecipiens profluit, de
qua mox latius.1 o. Atque huc etiam pertinet in his quae cuique homini aut coetui pro- Impropria sunt elargiendis prudens dispensatio, ut quae nunc sapientiorem mi nus sapienti, nunc propinquum extraneo, nunc pauperem diviti, pro . ut a mascujusque, & rei natura fert, praeponit: qaam juris proprie stricteque dicti partem jam olim multi faciunt, cum tamen jus illud proprie nominatum diversam longe naturam habeat, in eo positam ut quae Iam sunt alterius alteri permittantur, aut impleantur.
HAbet hic autor sermonem de iure quod de- lscendit ab illa iustitia, quae in praemiis, honoribus, aliisque id genus benesciis distribuendis collocandisque versatur, atque uno vocis
Io dieitur justitia distributiva, ad cujusmodi di- stributionem, quia ju4icio nemo cogi potest, utpote quae ex liberali voluntate proficiscitur; hine haee juris species refertur ad juris naturaelatiorem signiscationem, quae complectitur tum ea, quae alius a me exigere potest, cum etiamtula, ad qua praestanda nemo quidem violento aliquo remedio adigi potest , verum naturali pudore & honestate quadam tenetur, in quibus locummi vendicat justitia distributiva , quam prudentem dispensationem vocat autor, scit. ut ii beamus rationem dignitatis, benevolentia, ac meritorum , quibus assecti sumus ab eo, in quem benescium conserre animum induximus ut justa servetur in reserenda gratia de in conserendis benesciis proportio. Vult enim natu- resis aequitas , ut suum cuique tribuatur, id ipsum vero fieri nequit, nis beatur delectus dignitatis, benevolentiae, ac meritorum, qua in socium contulit ratio. Ita enim Cie. i. olfie. Temtium proposiιum et, ut in beneficentia delectus esses
dignitaris e in qko mores Mus erunt spectandi, in qMem beneficium conferetur, e r animus erga nos , se eommunitas ac scieras sita, Craia nostras ut litares officia ante consae qua ut concurrant omnia
optusile est 'minus, vires causae majoresque pomderis plus habebunt. Et paulo post. De benevolemtia autem, quam quiseMe hiabet erga nos, primum iria ι' in Oscio, in ei plurimum tribuiamus, quo plurimam diligimiar. Et idem. Sia si comemtio quaedam CV eompararia fias, Mibus plurimum rei vindiam oscia, principes sum parma, Cr p remes , quorum iam eiis maxime obligari stimus; proximi tiberi, totaque domus, qua visat in nos solos, neerate aliud uirum potest habere pessulum: deinceps diem convanientes propinqui . Pibus metiam comminis plirumque forium s. Cuique enim eorum tribuendum, quo quisque dignus est beneficio. Nec eadem enim tribuenda patri & Glio , civi de hospiti, benemerito de ei qui Iastetit.
alia denique aliis pro ratione assectionis &necessitudinis, quae cum quolibet intercedit, ut in quit Simplieius in Epict. eap. 37. Optime autem societas hominum eo tinctioqua se aitur, si, in quisque eris conjummisimus, ita in eum benignitas plurimum conferetur. Cie. I. olf Beneficia in viastus, effundenda non fiunt, in milius rei, minime ben
i istorum honestis iamritio est : quibus f detraxeris judicium, desinunι esse beneficia, in aliis quodlibet nomen incidunt, Senec. i. de bene'. cap. 2.
Et Ambros. η'. r. cap. 31. Pulchrum estpropen- foris ejus haleri rationem, qui tibi aut beneficium Iiquoa aut munus contulis, s ipsi in necessitarem inelait. Quaci enim tam ramra ossicium est, quam
non reddere quo tacceperis. Verum in collocando benescio & reserenda gratia, si cetera parial sint, hoc maxime ossicii est, ut quisque maximel ope indigeat, ita ei potissimum opitulari, ut inquit
47쪽
inquit Cic. i. osse. Unde suadere iustitiam attributricem vult autor, ut paupcrem diviti pres ramus, in collocandis clargiendisque quae nobis vel coetui propria sunt. Ita enim Lactant. instit.
almin. 6. r. Si virtus mercedem non exigis, s propter se, ut dicitis, expetenda est, euo justitiam
principem matremque virtutum suspretio, non tuo eommori aestimat ei polisimum tribue, a quo nia
hil* res. uuidpersonas eluis ' quid membris imspieiis pro homine tibi habendum est, quisquis
preciatur, iura quia te hominem putat, o post , Iargire caeis, ribilibus, claudis, destitutis, quiabus nise lautare moriendum est; inutiles stin, homi
nibus , utura , qui eos retinet in vita, qua μι- ritu Gnat, qui Iureisignatur. Fove quantum in te es, in animas hominum, ne eminguantur,
manirare sustenta. succurrere peritura potest,snonsuccurrit, occidit. Ne huic deestet ossicio Arcelianus quidam, tradit eum Seneca/Mnes. lib. 2. cap. I . amico pauperi, & paupertatem suam dis imulanti, aegro aurem & ne hoc quidem constenti deesse sibi in sumptum ia necessarios usus , clam ei succurrendum judicasse ; atque pulvino ejus ignorantis sacculum subiecisse, ut homo inutiliter verecundus, quod desderabat, inveniret potius , quam acciperet. Quoniam ver ejusmodi osscia, qu eet justitia distributi va originem suam habent, a cujusque voluntate pendent, ita ut alteri nullum jus competat ea exigendi ab altero, quia non intercedit recipr ea obligatio, qua sibi invicem aliquid praestare, vel facere, vel dare devinciuntur; hinc horum ossiciorum matrem justitiam attributricem abs ratione juris proprie dicti partem quosdam fecisse Jurisconsultos atque Philosophos, autor opinatur. Quoniam justitia proprie dicta versatur circa proprie dictas obligationes , quae alicui facultatem tribuunt persequendi quibuscunque mediis tua suum: ejusmodi itaque, quae acti nem pariunt, di propter quas quis in judicio conveniri potest. Quarum in numero sunt omnes obligationes mutuae, quae sibi invicem respondent; ita ut in eo, cui quid ex obligatione debetur, sit obligatio , cujus intuitu vicissim
alteri quid praestare tenetur. Alterius naturae sunt obligationes non mutuae, quando scit . unus
alteri quidem aliquid praestare tenetur , ita ta-
men, ut in illo altero, cui quid debetur, nulla sit obligatio isti respon&ns. N ad aequipollens
aliquid praestandum adstringens: quarum cons quenter executio vel praestatio jure exigi nequit, cujusmodi sunt esuritatis, humanitatis, grati animi officia, remuneratio honoris & munt rum collatio. Quia vero ex hisce obligationiblis nullae
nascuntur actiones, utpote qua tantum ab una
parte obligant, commode ad jus illud referri nequeunt, quod ab autore stricte sumtum continet ejusmodi obligationes, quae reciprocae sunt, di contrahentes sibi invicem devinciunt, ad aliquid dandum vel praestandum, cujusmodi est
obligatio, qua tenemur lucrum ex re aliena perceptum restituere, damnum culpa datum repar
re, promissa implere; de qua juris signiscatione
sermonem habuit autor in antecedentibus par graphis. Omnes itaque obligationes sive ex legi bus naturalibus, vel civilibus immediate descendentes , sive eet sacto hominum , conventione vel pacto, stipulatione, venditione, permut tione , alioque id genus contractu prosciscentes, 'mutuam continentes obligationem, ideoque producentes vel in societate naturali, vel civili,
actionem, ad jus stricte dictum, & sumtum in
illa autoris fgniscatione pertinent. Verum nullam video rationem, cur jus illud, quod circa ela tenda & distribuenta , quae coetui vel cuique omini propria sunt, propria dicuntur, quia nemo ea jure suo vel petere vel vindicare potest versatur, non posset referri ad juris proprie dictisgniscationem , sumto juris vocabulo pro eo quod semper bonum & aequum est, de obligansas id quod rectum & honestum est 1 hae enim est
propria iuris interpretatio 3e enerina, Omnes Omnino continens obligationes, omniaque onscia, quae homo homini praestare tenetur; u pote cujus unicus scopus& finis est, ut suum cuique tribuatur cum rationis judicio , prout cujusque actus&rei natura fert, & temporis ratio postulat: suum vero cuique tribui nequit, nisi in omnibus actionibus habeamus rationem bonestatis & aequitatis a eam enim sῖ observar
mos in vitae cursu, nihil indecore, nihil vitiose, nihil injuste faceremus, sed sua cuique debita praestaremus officia, iuris justitiaeque tam naturalis quam civilis complementum.
48쪽
it. Et haec quidem quae jam diximus locum aliquem haberent, etiamsi daremus, quod sine hummo scelere dari nequit, non esse Deum, aut
non curari ab eo negotia humana: cujus contrarium cum nobis partim ratio, partim traditio perpetua inseverint, confirment vero & argumenta
multa & miracula ab omnibus saeculis testata, sequitur, jam ipsi Deo, ut opifici & cui nos nostraque omnia debeamus, sine exceptione parendum nobis esse, praecipue cum is se multis modis & optimum & potissimum ostenderit, ita ut sibi obedientibus praemia reddere maxima, etiam aeterna, quippe aeternus ipse, possit, & voluisse credi debeat, multoque ma
gis si id disertis verbis promiserit: quod Christiani indubitata testimoni
Qinmadmodum necessario, ut superius di-
.cere incepimus, Omnes creatura omni
que individua a summo ideoque primo aliquo principio producta sunt, ita etiam necesse est, ut omnia attributa, omnesque facultates atque virtutes, quas in illis perspicimus, ad idem illud principium reseramus r quippe cum non detur progressus in insnitum, verum ad primum aliquod ens tandem perveniri necesse si, quod omnium individuorum eausa est & origo, consequenter non potest alia esse causa existentiae N essentiae, alia iterum qualitatum sve facultatum , virtutumque, quibus singula praedita sunt. Quoniam primum ens debet esse simplieissiamum, nulla in eo locum habere potest multiplicatio entium, quae sngula in creatione individuorum separatas habuissent operationes a priamo independentes. Ex quibus concludimus, quod vix concipere possumus aliquod natura jussive aliqua virtutum semina, honesti atque decori observationem homini innatam, aliasque facultates & qualitates individuis, quibus singula in suos fines seruntur, inditas, quin simul debeamus concipere primam aliquam causam, a qua lillas omnes gerivare necesse habemus, & conti-quenter hasce omnes, de quibus nobis sermo, singulis rebus innatas qualitates, abstracte a prima causa concipi non posse. Unde enim honestidi justi in nobis idea, nis tale quid existeret;
unde autem posset existere , nisi ejusmodi esset principium aliquod, ex quo dimanat tanquam ex fonte suo & perpetua scaturigine ; adeo enim necessaria illa relatio est inter primum illud principium & rem existentem, ut line illo eoncipi nequeat ejus existentia. Hinc se stra quaeri mihi persuadeo, num jus naturale, omniaque ejus pracepta sibi locum vindicassent,& homini innotuissent, etiams daremus, quod sine summo scelere dari non posse merito opinatur Author, non esse Deum, aut non eurari ab eo negotia humana. Idque eo potissimum, quia nullum jus, nulla honestis vel aequitas, nullaeque virtutes vel animi facultates concipi posisunt, quin s mul debeat concipi earum eausa priis ma , sine qua existere non potuissent, & consequenter nulla quoque earuni exstitisset in nobis idea, uel opinio. Non ea istente causa, non potest existere talis essectus, qui necessario ab illa causa produci debet. Itaque si Deus non esset, nullum bonum , nullum jus morale existere potuisset. quia, ut supra diximus, illud ipsum ex divina n tura fuit, tanquam ex sua causa, qua sublata. tollitur quoque effectus, qui ab ea produci debet , & nullam pariter in nobis justi vel h nesti ideam haberemus: quia enim propter divi ni luminis communicationem rarticipes sumus, summae rationis, quae in Deo est, ex illa participatione sequitur, nobis inesse quosdam divini luminis radios, qui nobis tanquam lucerna iusti ideam ex ingenii tenebris in lucem protrahunt, &honesti atque recti principia innata docenti unde. mentis nostrae ad Deum relatio tam naturalis& necessaria est, quam necessaria est justi & hmnesti relatio ad Deum tanquam causam, & principium unde dimanat, & nobis communicatur. Hinc legimus es. I . 6 28. M. V. Quod in ipsa sumus, movemiar, er visimas, id est, quemadmodum existentia atque essentiae nost , ita motuum sue inclinationum, & rationis principium & causa est , quoniam per eum sumus quod sumus. Quod existimus nobis cum omni bus rebus creatis commune est; quod movemur solummodo cum brutis; quod vivimus, tantum hominis proprium. Vivere enim dicitur qui rationis particeps est, cujus vi admiranda Dei opera
contemplando, creatoris potentiam, sanctitatent, justitiam novit. Quamobrem Gen. cap 2. vers. 7.
dicitur Deus inspira se in nares hominis vita spi-muiuum homoDHus est in animam viventem, id est, sactus est rationalis: visere enim propriel dicitur qui ratione utitur 3e intellectu Quare Ebraei contendunt vocem illam originalem, quae spira tum visa fgniscat, ad hominem tantum pertinere. Hine Johan. Euangel. cap. I. vitam de rationem ita copulat, quas a se invicem separ ri nequirent, In principis, inquit, erat sermo,
49쪽
verbum visent, Mγω sive ratio, ut Comment
tores illud explicant) Cr in ipso, scit. verbo, vita
eras. Sic etiam vivere &θυι ainima apud Auth res plerumque eonjunguntur. Is demiam mihi vivere Cr frui anιma viritin, ροι aliqno negotio menIus praeclara facinoris, aut istis bona famam
quaerit. omnia autem per hunc sermonem facta sunt, &sne eo factum est nihil, quod est. Eteonsequenter ab illa ratione, quae erat in principio , nostrae essentiae sive vitae & rationis, in qua essentia hominis potissimum consistit, causam
derivamus. Quod vero essentiae nostrae causa est, idem illud causa est eorum, quae ex essentia iam stra immediate fluunt: eujusmodi omnia ea sunt, quae per divini luminis communicationem menti nostrae impressa sunt atque innata; omnia vero illi impressa sunt & innata , quae ex divina imagine, ad quam conditus est homo, immediate & necessario oroficiscebantur. Omnia immediate ex ea prosuebant, quae sanctitati summi& supremi entis congrua erant, itaque nulla,
nisi quae nobis sub idea boni & justi, recti atque
honesti animus te praesentat, cujus nulla causa excogitari aut fingi potest nisi Deus, quia nullumens nisi unum, quod omnium rerum causa est,
existere potuisse jam supra nobis satis dilucide demonstratum speramus. Ab illo enim, & per il- Ium , atque in illo sunt omnia quae sunt & existunt. Ex quibus argumentis concludimus,
quod posito primo aliquo ente, ponitur & jus
naturale sive morale, eoque sublato, tolli qumque id ipsum necesse ese. Quamobrem si demus Deum non esse, simul quoque negamus aliquod naturae ius locum sbi vindicare , vel aliqua virtutum semina, vel justi & honesti principia homini innata, atqui contrarium in nobismetipsis experimur concludimus ergo esse Deum justi atque recti, cujus idea animo impressa est, principium atque causam. Cujus existentia jam luce clarius a multis asserta est,& pro virili a nobis confirmata argumentis ex rectae rationis diuctamine petitis atque deductis. Cui accedit magis ad nostri Authoris errorem de existentia juris naturalis sve moralis evincendum, quod cum sermonem habeat de obligatione , qua homo tenetur operari quod rectum & bonum est, &fugere quod malum & injustum est , ipse aliquem superiorem praesupponit, qui ejusmodi
habet imperium, quod hominis conscientiam obligat, eumque ad osse tum revocat; hoc ipso itaque quo ponitur talis obligatio , qua homo
tenetur justum de rectum operari, etiam necesse
est, ut ponatur summus aliquis imperans, qui homini ejusmodi obligationem imposuit, & consequenter posto hoc imperio, non potest Author extra Deum, vel ut optime inquit Zeigler. sub hypothesi non esse Deum, talem obligationem eo risiderare. sunt enim obligatio de Obligans relata . quae a se invicem separari nulla ratione
possunt, ita ut posita una alter quoque poni
necesse sti posta autem obligandi potentia. scit . ejusmodi quae ex legibus descendit, ponitue quoque imperium cujus vi subjectum, cui obligatio inhaeret, ad obedientiam & obligationis executionem cogi potesti posito autem imperio Qve potestate illa legislativa, qua civibus vel suta jectis ossiciorum & actionum dirigendarum re gula & norma praescribitur , ponitur quoque esse personam aliquam, cui tanquam subjecto suci imperium illud sive potestas lini sativa inhaeret, atque per necessariam hanc relationem . posta obligatione sive te e naturae, ponitur quoque esse legissatorem, id est, esse aliquem, qui obligat& obligatur, de eonsequenter inde suere unum sne altero concipi non possc. Hujusmodi imperium , quo & universus regitur, & omnia i dividua obligantur ad propositum finem tendere, & homo rectae rationis suae dictamini parens , quod justum & rectum , id est, legibus naturae, sive iusti & honesti innatis principiis conveniens est , cogitur operari & facere, a contrario abstinere , soli Deo competit, ut opifici & creat ri, summoque imperanti, cui, quia ab eius voluntate pentimus, obligamur parere, atque obedientiam praestare. Quamobrem
sua obedientibus praemia, inobedientibus supplicia dccernit, & quidem ejusmodi, qua eminenti
suae potestati & summo imperio conveniunt, ideoque maxima, id est, aeterna. Quippe cum ipse aeternus est, vult eadem impertiri homini bus , quae naturae suae consentanea sunt, imo cum praemiorum & poenarum distributio necessario quoque ex givina fluat natura, ea quoque debet esse conformis & conveniens divinet sanctitati. Cui accedit, quod lex ex eadem Origine dim nans , di proinde quoque aeterna. obedientibus praemia promittit, & transgress*ribus aere
nas poenas comminatur. Poena enim debet esse
proportionata delicto, quemadmodum praemia meritis respondent. Quoniam itaque transgrediendo Iegem aeremam sve moralem delinquitur & peccatur rega aeternum numen, aeterno
quoque supplicio vindicari debet delictum Gue peccatum, quod contra legem sive aeternum numen admittitur : ita quoque promissa aeter na legem adimplentibus , & requistam praestantibus Deo obedientiam liberae aetemi numinis voluntati consentanea praemia, scis. aeternar quae lapsu hominis amissa , persecta obedientia atque omnium capitum qum lcge morali continentur, Christi plena adimpletio restituit omnibus fidelibus, qui eum tanquam unicum suum redemptorem, salvatorem, & salutis suae unicam spem di veluti anchoram amplectuntur. Quare
ipse Christu, praestita legi debita obedientia, a patre suo petit sbi promissa legem adimplenti
praemia, id est, aeternam vitam, cuius partici pes esse voluit, quos essu si me pretiosissimi san guinis sui liberavit ab aeterna, quam lex comminatur , poena mortis.
50쪽
ia. Et haec jam alia juris origo est praeter illam naturalem, veniens sci. i. -- licet ex libera Dei voluntate, cui nos subjici debere intellectus ipse no ster nobis irrefragabiliter dietat. Sed & illud ipsum de quo egimus natura- - .
le jus, sive illud seciale, sive quod laxius ita dicitur, quamquam ex principiis homini internis profluit, Deo tamen adstribi merito potest, quia ut talia principia in nobis existerent ipse voluit: quo sensa Chrysippus &Stoici dicebant, juris originem non aliunde petendam quam ab ipso J
ve , a quo Jovis nomine jus Latinis dictum probabiliter dici potest.
DIcere jam incepimus ex jure creandi di-l mus. Utriusque juris origo a Deo ter. Opi vix manare divinum dominium, atque s i derivanda. Quamobrein utrumque divinum, premam & eminentem potestatem in res cre , e consequenter respectu hominis, qui obligatio-tas. Quippe quemadmodum quod ex rein is capax est, ex aequo obligatorium, seil. quoad mea factum est meum est , ita etiam omne obedientiam,& voluntatis divinae executionem: pus, qua tale, sui est autoris sive artificis a quo diversa tamen a se invicem, quoad obligationi productum est, atque ita nos toti sumus Dei, naturam. Hoc enim ab ipsa voluntate proeegit. tanquam ex quadam a se vel ex nihilo creata ma- ideoque mutabile est: illud ex ipsa proficiscitur
teria producti. Cujusmodi plenum & a nulloldivina natura, & quidem necessario, obligans in dependens dominium sive imperium Deo justomni vide parte N perpetuo ad id quoil rectum conseri rebus a se creatis utendi pro lubitu, atquesti honestum est, id est, supremi legislatoris san- tribuit facultatem potestatemque ipsis praescri-lctitati & bonitati conveniens, quae sanctitas quia bendi, & existendi regulas, & operandi. Quae ex ruta divina natura inseparabilis vi , eique semperstendi & operandi regulae nihil aliud compi l& perpetuo necessarioque initaret, hine ius illud
ctuntur, quam ut unumquodque individuumtex divina essentia ejusque attributis pros nutendat, vel motu innato, id est, instinctu qu sejusdem naturae est, cujus origo unde dimanat. dedam, vel praelucente rationis lumine, ad illumiconsequenter semper unum idemque, necessario finem, quem Deus & conditor hujus univers,l& perpetuo obligans, atque idcirco nullis mut singula producendo individua, sibi proposuit; eoitionibus obnoxium. Hi ne optime Zeigler. is
ipso itaque, quod condidit ad certum snem simi amotation. in Grai. in prati m. Imerim tamen gula individua, etiam obligavit ut decreto dithoe non nego, esse an Deo aeternum aliquam legem, voluntati suae, & eonsequenter pro posto snilh. e. rasionem divina sapiemia tremiam ammum convenienter operarentur; vi enim istius summi actuum CV mmuum in suos Mes, in jus aliquod& independentis imperii, quod Deo tanquam raturale immanem amecia eras omnem liberum creatori competit, obligamur voluntati impe- voluminis assum, secunsum quia non potest veste, rantis obtemperare, & consequenter omnia qua quod uri illi repugnat. Naturale ae sociale hoc
nobis ratio aictat voluntati civinae consentanea jus vocamus, quatenus hominis naturae ration
esse exequi, quaque ab ea aliena sunt, quia alli ac sociali ejusmodi principia a Deo insta sunt, sine, id est, aeterno Dei decreto deviant, fugere unde justi& recti notitia atque scientia duce r tenemur. Quae obedientia in divina exequendatim ratione homini innotesceret. Quippe qu voluntate constans, non selum locum sibi viminiam ea non aliunde prosuist, nisi a divina δieat in iis, quae iuris naturalis sunt, sive quae ex imagine, cujus particeps est homo, consequenter ipsa divina essentia profluentia necessariam exe- ea merito Deo adscribenda sunt, quamvis ex quendi vel abstinendi obligationem eontinent,lprincipiis homini internis proveniant. Quam- propter moralem, quam in se habent, honest iobrem olim Stoicit disciplinae sectatores iuris ti rem, vel turpitudinem, id est, quae sunt de-imen ab ipso Jove derivandum censuere, quia non bita . & illicita per se antecedenter as divinamisiam iuris originem excogitare potuerint, quam
voluntatem. verum etiam in iis obtinet, quae Omnium rerum autorem, & principium. Vide
sunt iuris divini voluntarii, quod ex volunt, quae supra de origine iuris naturae , sive divinite originem ducit, scis. quod justum est, quia necessui3 annotavimus voluit Deus. De quo jure latius infra disputabi-