장음표시 사용
21쪽
decipiundi: r, c si quandoq. falluntur, per ea qliae intellectus cognoscit corriduntur, di si unum saliunt, alium non scdii-
Ad decimum artum dicendum,quod Socrates, & Pythagoras voluerunt inferre nos non nabere perfectam scientiam de rebus naturalibus, co modo qtio
scibiles sunt per lacte , & quidditatiue,
quia non penetramus eorum totales pro prictates. Plato autem concessit sc: entiam sed per ideas, de Acadcmicis vero
LECTIO V Q. V S T I O II .. virum P0sica sit sciantia peculativa. V Idetur quod non, sed quod sit scientia practica . Primo. Nam scientia speculativa ordinatur tantum ad scire, practica vero ad operari ex Arist. i. &χ Metaph. Sed Phunca non solum ordinatur ad scire, sed etiam ad operari. Ergo erit praetica. Probatur minor, nam cognitio rerum naturalium Dei amorem in nobis excitat, dum Per eas tamquam per Dei similiti id es in ipsum amore rapimur. Sed amor est operatruus, de nunquam est otiosus per D. Gregorium Ergo
Secundo. Sesentia speculativa cum quaeratur gratia sui dicitur libera, At Physica non est scientia libera, quia non
est i talis, non enim connumeratur Inter septe in scientias liberales. Ergo. Tertio. Scientia nostra eis diuinae scie-tiae similitudo, & participatio. Sed Deus de rebus naturalibus non solum habet
scientiam speculativam, sed & practi
Quarto. Agere de operationibus munus eii Artificis praetaci propter quod Moralis dicitur practica . Sed Physica agit de operationibus animae in libris de
Quinto. Physica, R: Medicina sociantur, per Ariit. dicentcn quod vi a per alteram damnitur, t.iliter quod Meci: cinadscitu r corpora, Physica, di P hysica, δε-nimae mcdicina. bcd Me,cina cum agat
de corporibus medendis,3d curadis practica est. Ergo. 13ro superficialiqiraestionis intelligen- Πιtiarulla, nam de scientia practica & speculativa habes in s. Metpph. Primo ilotan- Da, dum venit, quod speculatiua scientia dia siccitur illa, quae ordinatur ad scire, practica vero quae dirigit scire ad operari, climautem Phy sica tantum intendat nobis tradere notitiam rerum naturalium, ideo dicitur speculativa. Secundo tamen est notandum, quod si M. D. quis ordinat et Physicam ad opus, ci ad Iri . t olucrum, hoc esset per accidens, ita ut noesset finis scientiae, sed scientis, & ideo non faceret quod esset praetica.
Tertio ergo proliatur conclusio. Pria Coaeeta mo. Nam Plausica ordinatur ad scire. Ergo est speculatiua ut supra. Secundo patet ex eius partibiis,qua de rebus naturalibus notitiam tradi riit, nec ullam de operationibus praticis mentionem facilliat. Tertio est lententia Aristot is Metaphys. textii l.& ii. Platonis apud Alcinouum
lib. de doctrina Platonis cap . Diui Augustini 8. de Ciuitate Dei cap. 4. & Bo iij de Trinitate,& cst opinio communiter
Ad primum ergo dicitur, quod ordinari ad amorem, & ad opus stat dupl: citer . Primo immediate,& per se. Secundo occasionaliter, quia scilicet ex re nota procedit occasio amandi, de operandi. Primum per se facit scientiam practica . Secundum non, nisi per accidens, & ab extrinseco, &in hoc sensu procedit a
Ad secundum dicendum,quod dup ex est scientia liberalis. Prima secundum veritatem, S realitatem, Se sic omnis scientia ingenua, & Iibera, vi cst Physica p teli dun liberalis Secundo secundum famositatem,& vulgarem hominum numerationem, de sic non est posita inter si ptem liberales, quae enciclopediae, siue
Ad tertium dicendi ina, quod scientia Dei est practica, N' speculativa. Primo,
quia Deus res cognoscit, & ut uniuersa lis prouiscit m suos fines eas dirigit, homines autem non halbent omnrs res ad suos fines ordinare. Sectindo, quia scientia Dei est perfecta, infinita, & comprehciuiua, te ideo comprehendit Omnes
22쪽
raclon et rerum, speculativas, &pra triscas ; scientia aute nostra imperfecta est, unde intellectis noster potest rem scire vltra progrediendo, & ordinando omne Lire ad opus. Ideo ad argi mentum dicitur,qucra scientia nostra est imperfecta similitudo diuinae scientiae,& ideolion
habet quod simul sit speculativa, & praebca, prout habet diuina. Ad quartum dicimus, quod operationes sunt in dupli ch differentia. Nam qu dam dirigutur ad otius externum, & pro regula habent praxim, S pro actit actum voluntatis, de hae conitituunt scientiam Ira ticam . Aliae solum ordinantur adciendum ,& ad intelligendum, & pro actibus habes operationes intellectus de quibus agit scientia de anima,hae faciunt scientiam speculatium. Pro solutione quanti argumenti scito, quod Avicenna initio suae Metaphysicae,
di Galenus in finitionibus, volueriit Medicinam in partem cise speculativam, -- licet, ut docet structuram hominis, coinpexionem dcc. & in partem praeticam,
ut de medicamentis tra. tat. At D.Thom. in Boetium de Trinitate q. s.art. I. Scotus in q. . prologi sententiarum,& Averroes in I. de Anuna. comment. i . defendunt
Medicinam esset simpliciter praeticam. Primo quia habet pro obiecto corpus f num, S: infirmum,& pro fine ei rellitum re sanitatum,quando est infirmum, de illud conseruare in valetudine, quando est sanum. Hac autem pro regula habent praxina, Se finem praelicii. Secundo,quia scientia extensione ad opus fit practica, idest quando ordinat scire speculatiuum ad opus, ut facit Medicina ordinando scitam complexionem hominum ad opus. Nam etiam scictia moralis, S: omnis alia
scientia practica habent sua principia speculata , sed praetica fit, quia ea ad opus dirigit. Ad argumentum ergo dicitur,
ii od medicina, & Physica in principiis
tanti ir, cum medicina assumat principia naturalia, at distinguuntur in fine,&in subiecto, a quibus ratio scientiae practicae, de speculatiuae trahitur.In fine qui dem , quia finis scientiae naturalis est facere scire res naturales, at finis medicinae
est mederi. In obiecto etiam, quia obiectum naturalis est ens mobile,& med cinae est corpus sanabile, v t cit ens mobile motu alterationis.
losophia subiectum . π rIdetur quod non . Nam ens mobile, V vel significat substantiam, 'el accidens, vel aliquid commune utrique. Si substantiam, cum substantia mobilis, corpus mobile sint idem conuertibiliter, sequitur quod corpus mobile poIsit esse sibi ectum . Si secundum, est contra veritatem,& contra communem sententia.
Si tertium, sequitur quod ens dicat unutertium conceptum abstrahi bilem a substantia , S accidente, quod non admittis tur a Thomistis,ut paret . MetaDh. Secundo. Subiectum debet cite unius rationis, ex Philosopho primo de ani irra. Sed ens mobile dicit duas rationes ; dicit enim aggregatum ex duabus rationibus, scilicet ex ciato, S: ex m0bili. Nec valet respondere, quod illa duo ponuntur ad iror mloquendum unam rationem formalem, quia ratio formalis de t esse notissma in scientia, di non indigere ci
Tertio. Si ens mobile esset subiectum
in scietia naturali, sequeretur, quod l/hysica subalternaretur Metaphysicae . Sed hoc est salsum, cum genere distinguanti ir. Ergo. Probatur allumptum, Sura una
scientia dicitur alteri si baltem ari, quando addit differciatiam accidentalem su tecto superioris scientiae. At subiectum Metaphysicae est ens, ut ens. Er o si l lix sca ei addit driserentiam mobilitatis, sub alternabitur Metaphysicae. Quarto. sie sequeretur, quod Physica non eisci scientia parii lar: s, sed pars . Metaphysicae. Hoc falsum ut I atet ex Philosophos. Metaph. ENO Probatur
assumptum,quia eadem scientia conside rat subiectum, de modos cilis. Si ergo ens mobile est modus entis. Igitur consideratur a Metat hysica. Quinto. Ens per accidens sicut non est
scibile, ita nec potest esse subiectum in aliqua scientia. Sed ens mobile est ensper accidens, .cum sit quoddam aggrc-patum ex ente, & mobilitate, qua in
23쪽
Sexto. sublectum in scientia est illud ad quod resoluuatur passiones, & conclusiones illius scientiae. Sed omnes pysiones, S coclusiones scientiae naturalis resoluuntur ad substantiam mobilem, vel ad colyus mobile. Ergo. Maior est conditio subiecti. Minor probatur,quia on nia accidentia Physica causantur a su stantia naturali. septimo. Inter subiectum, & ratione sibi ecti debet else proportio, Sc adaequatio. Sed inter ens, & mobile non est adaequatio, ut patet in hac serie, em, fu, stantia, corpus, vivens, animal, homo, Petrus , in qua patet quod eras non recte coniungitur mobili,nec mobile adaequat rationem entis aliter omne ens ellat m bile . Octauo. Per Aristot.6.Metaph. tex. 3. Si non essent substantiae separatae, scientia naturalis ellet prima Pnilosophia. Ergo distinguitur solii a Metaphylica, quia
non considerat genus sebstantiarum separatarum, alia vero omnia,quae a Met pysico considerant speculatur utique. Atens mobile non se extendit ad haec omnia, ut ad transcendentia, & multa praedicamenta, quae praescindunt a motu .
Nono Astrologia est illa, quae init de
te mobili, ideli caelo. Ergo non Pnysiaca. Probatur, quia diltinguuntur. Sed in contrarium stat authoritas D. Tho.in proemio primi Physicorum. Pro enuescatione huius q. Primo ponam diuersas opiniones cum suis land
mentis, id lationibus. Secundo eas in probabo . Tatio opinionem D.Tho. explicabo, de propriam adiiciam. Quario omnibus argumentis contrariis rei i de . Qito ad primum liceat pro prima optinione illam ponere, quae in nopere c angustat amplitudinem subiecti scientiae
naturalis,dum statuit, non omne ens mobile, vel corpus mobile motu Physico eust subiectum sed tantum corpus mobile, quod est generabile, 8c corruptibile, ut
corpora caelestia excludat. Hane opim nem tenet Georgiirs RaPseus disput. r. cap. s. de Peripateticis clis putationibus , de eam probat I. Subiectum scientiae dohet elle uni cum. At corpus mobile a,
solute iumptum, non , uiuo , sed aqvb
uoce dicitur de corpore caelest, Ineomio ptibili, Id generabili corruptibili, iuxta
ea quae tradit Aristot. Io. Metaph. Ergo.
Nec valet inquit) respodere, quod eo
pus mobile non unita e , nec aequivoce
dicitur de caelesti incorruptibili, te gens rabili corruptibili, sed analogice, de hoe
iussicere. Nam necesse est omnem rati nem esse viri uocam, vel aequivocam, Se ita rationem analogam ad unam harum accedere. Probat hoc aliis etiam arm-
mentis sundatis supra positiones a n is reiectas, ut quod caelum sit corpus sim- siex, de non compositum ex materia, Morma, quod solum a Physico consideratur. Et quod definitio naturae Nio non conueniat. Et suod eius principia non quaerantur in primo Physicorum, sed tantum corporis generabilis. Et quod ni tus non sit esus actus, quia non est in D tentia . His enim omnibus obiectis diciamus, ens mobile esse analogum Physieae analogia inaequalitatis ad corpora cael stia, Se inferiora, Lo ce autem esse uni-uocum , iuxta a nobis tradita in trin. de analogia in arostrae Metaphy. Ceterum falsum est caelum no esse compositum ex materia Se forma, ut probo 8. Metaphys Et quod definitio naturae caelo non conis ueniat, ut ostendo secundo Phy. Et quod materia, Se forma non sint principia etiacosi, in communi considerata, de non ut sunt tantum priuationi adiuncta, prout locutus est Arist. de his, primo Phy. ut ex notiori ratione ascenderemus ad altiore,
tradita in pluribus locis suae Philosophi ς
naturalis. Et quod motus csti non sit inpotentia secundum rationem ad diuersa ubi, maxime dato ei dexterum, de sinia strum cum Arist. r.coesi. Censemus a tem hane sententia cecidisse. Primo, uia sic scientia de coelo non es et narit is, .sed Mathematica,vel Meta hysica, quoa est contra Arist. Σ.Phy. Secundo quia consideriuio primi motoris no esset Phusica contra Arist. 8. Phys te i. ubi habet hac verba tex. . Duo sunt principia moue tia Physice, quorum alterii non est Physicum, quia non habet principium motus
in seipsum. Ex quibus verbis deduco se quelam , EFo quod habet principium motus musici in seipse a sortiori erit
considerationis scietiae naturalis, utpota
cadens sebeius obiecto. I, caelo autem hac
24쪽
hae testatus est Arist. nam in s. menti nem facit de motu circulari, qui couenit coelo,de Quo ad longum in 8. pertractat,& ex probesse de coelo in libris de coelo.& mundo, qui cu non cadant sub abstractione Mathematica, vel Metaphysica necesse est lateri, eos spectare ad scientiam naturalem. Item de tempore agens in . ipsum ponit in motu primi csti, R in e dem qu arto disputat,quomodo eplum sit in loco. Dicere autem quod corpiis coeleste consideratur in Physica, ut princia pium corporum naturalium, & non ut pars scientiae fuga est.Primo,quia ad eandem scientiam spectat considerare principium,& quae sunt a principio. Secundo
patet Arist.de coelo, ut em mobile secundum se saepe sermonem habere 3 Et te tio , quia nobilissimum corpus esset praetermissum a propria consideratione. Sed apud Scotistas communis est se nos. tentia, substantiam mobilem, seu naturalem esse subiecti totius Philosophiae naturalis. Primum horum fundamenta est, quod in subidino duo cemutur. Primum se tenet tanquam materiale, idest res cxsderata,ut substantia in Physica. Secundum se tenet ut se ale, idest ratio sub Ia res eosideratur,verbi gratia, ut se antia est mobilis in eadem. Secundum est, quod sex sunt conditiones subiecti, Infra ad tres reducam. His duobus mentis stantibus probant Scotistae, quod substantia vi stat sub mobilitate, vel naturalitate sit subiectium in Physica. Primo sie. Quia Aristot. hoc expresse asserit . letaph. ubi ait. Quod Physica versatur circa substantiam, quae in se habet principium motus, de quietis. Secundo. Quia Angeli sunt substantiae mobiles, Se tamen non sunt corpora mobilia .
Secunda opinio filii Aldi primo Phys.& Pererii lib. a. suae naturalis Phylos phiae asserenthim, subieetiam Physicae eL
se corpus mobile, & ideo notant, quod triplex est corpus. Primum dicunt MN inphysicum,scilicet substantiam compostam ex materia, & serina, cum aptitudine ad quantitatem, quatenus tamen tallis substantia consideratur ab intellectit absque qualitate. Secundum dicunt corpus Mail ematicum , idest corpus trinae
latitudini,& prosunditati. Tertium nominant corpus naturale, cruod in se habet unde moueatur,& hoc uicunt esse hibiectum in Physica,& hoe probant sic. Illud est subiectum in scientia cuius principia, & passiones in illa scientia consideratur.
At tale est corpus mobile, nam materia,& se a sunt eius principia , motus, quies,&c. eius passones. Erγ. Tertiam opinionem habet Tolenix his, scilicet, quod 'liamuis sit probabile ens mobile esse subtemina in Physica,rectius tamen dicitur,illud esse ens naturale,hoc probat. Primo. Quia illud non est subie-chim in scietia quod facit praedicationes identicas,& ridiculas. At tale est ens in bile, & non ens naturale. Igitur. Minor Irobatur, quia bene dicimus ens natur e est ens mobile, sed ridicule dicimus , ens mobile, est ens mobile. Secundo. Subiectum debet exprimere radicem suarum passionum, & rationis sermalis scietiae. Sed hoc magis facit ens ,
naturale, quam ens mobile, cum natura
in secundo Physicorum diffiniatur peresse principium minus. ETertio. .ia ens mobile mul 'lex est, 'nam quandoq. sumitur pro passione, de aliquando pro principio passionis. At oin ne multiplex parit confusionem, a qua
longe est ens naturale. Ergo. Qi o . Ens mobile non exprimit quietem, quam ens naturale exprimit. Igitur ens naturale magis quam ens in
lute erit subiectum in Physica. Quo ad secundum sit prima conclusio Cae si contra opinionem Motistarum. Substan- ρνimatia naturalis, seu mobilis non est adaequatum subiectit in Philosophiae naturalis . Probatur primo. Nam illud eli subiectu adaequatum in scientia,quod est subiectu primarum passionum scientiae. Sed sui ilantia naturalis, vel corpus mobile non sunt subiectum primarii passionum Phuscae. Ergo. Probatur minor. Quia su stantia, & corpus pertinent ad praedic mentum substantiae, ens vero mobile est etiam ad quantitatem, S qualitatem, de ad ubi,ut patet quinto Phusicorum. Nec valet respondere, quod substantia naturalis virtualiter,de in obliquo prNicatur etiam de his, quae mouentur, secundum quantitatem, qualitatem, & ubi ; quia
status expresse tenet in prologo primi
25쪽
Sent. l 3. quod si e lectum tormaliter, &non tantum virtualiter debet continereo ianes veritates illius scientiae. De qua
re vide D. Caietanum p .P.q. I .art. 7.
Secudo. Scotus in primo pol teriorum'. Α . habet hae r verba formalia. Hic diu citur, quod ens sub eadem ratione ii 5 est subiectum cuiuslibet scientiae, quia ens rationis est subiectum in Logica, ens in Quasi luna mobile eli subiectum naturalis scientiae, S: ens sub absoluta ratione est subiectum Metaphysicae. Item quaeitione tertia uniuersalium, non multum sibi constans ponit subiectum scientiae naturalis co rus dicens haec verba. Nec oportet subiecti ina praedicari de omnibus inscientia consideratis, sed esse id propter
quod alia considerantur, ut patet de subiecto naturalis scientiae, quod ea corpus mobile, ibi tamen agitur de motu,& anima, quae non sunt corpus mobile. Ergo opinio Scoti non est solida . S cunIa Secunda conclusio ponitur contra Aleael o bertum, de est. Corpus mobile non elle straal subiectium adaeinlatum scietiae naturalis. oerium. Probatur. Nulla scientia probat sui imsubiectum esse. At Phylosophus 6. Physicoriam probat, quod corpus mobile sit. Ergo non erit Physicae subiectu. Respondent Albertistae, quod aliud est probare, quod corpus mobile sit , idest, quod existat, prout significatur esse per propositionem de secundo adiacente, de aliud eliprobare quod omne, quod mouetur sit corpus, per propositionem de tertio ad. iacente. Primum quaelibet scientia sup-potiit, Se non probat. Secundum vero poteti probare, in quo sensu ibi procedit
Aristo. & non in primo sensu, secundi iniquem procedit argumentum. Sed haec responsio non saluat opinionem Alberti. Quia, probare praedicatum non repugnare biecto. est consequen ter probare subiectum esse, sicut qui probaret rationale non repugnare homini, consequenter probaret hominem est e rationalem. Secundo . Quia ratio formalis subiecti, v pote cuius viri; te omnia alia notificant: ir, debet esse notissima in scietin,& nuulo modo de subiecto eli probanda, unde
non susticit quod ibi Phylosiophus non
probet exilientiam de corpore mobili, sed adhuc opus eii quod nec probet o mPus naturale esse inobile, hoc enim sup- Ponet aduni est.
Confirmatur: subiectum duo d est .
unum tanquam materiale, Sc hoc est ecundum adaersarios, corpus. Alterum se
habet ut formale, idest mobile. Ratio autem formalis in scientia notior est rati ne materiali, S per ipsam cognoscitur , sicut per rationalitatem cognosco hominem. Ergo mobilitas non potest probari de corpore, ut de subiecto. Nam si labis ctum est notum, notior debet esse ratio subiecti. Nec valet responsio, quos ibi
probatΗr omne mobile esse corpus, non vero corpus mobile esse. Nam dit ferentia cli verbalis, quia probando mobilitatem de corpore, probo naturam corporis, sicut probando rationalitatem de nomine , probo hominem csse, de esse rationalem . Secundo probatur conclusio per primam rationem factam contra Scotum.
Quia scilicet: corpus mobile est de praedicamento substantiae, motus autem reperitur etiam in quantitate, qualitate, Sextii. Respondet Toletus virum taurum es.se corpus,ex materia,&strina campos tum, & hoc moueri secundum quantita lcm,qualitatem, de ubi . sed haec respo: so non evacuat argumentum. Quia hieloquimur de irvitii per se, ut est talis speciei ; modo non conuenit corpori, ut est compositum substantiale moueri secundum augmentum, vel alteracionem, sed ei tantum conuenit per accidens, idest , ut est substantia. Enti auto mobili quanto per se conuenit moueri secundu quantitatem, de quali secundum qualitatem. Ergo. Secundo ,-quaa ens mobile, ut est quantum per se habet unam differentia,& ut alterabile aliam, ut autem est lata stantia has ditierentias non exprimit. Tertio principaliter potabatur. Quia subiectum debet continere omnia mali derata in latentia, &'de illis praedicari. Sed corpus mobile tron dicitur de mat
ria , forma, priuatione, & de mobili per
accidens, nam materia est ens mobile si biective, de forma terminative. Ergo. I spondet Toletus sufficere,qii omnia consi clarata in laletla verificentur de
subiecto, vel in recto,vel in obliquo, m do & si materia, & sorma no sint corpus mobile, sinat tamen principia corporis mobilis. Sed hac responsio non soluit difficultatem. Primo, quia non attingit
26쪽
ve Horim , & ivrgis prcpri: m prassica tioncm. Nam bene Pollamus dicere in recto. Materia cst ens mobile subiectice, cum sit subiectu motus, & seima est ensivobile terminatiue,cu sit tei minus α
tus, at d.ccre non rcssi mus materia, Nforma sunt corpus mobile. Secundo, sia Si fi ve tum sit,qucd sumcndo ens mobile pro eo quod proprie fit, materia & forma sic non dicantur entia mobilia, sed principia eatis mobilis, tamen sumendo ens mobrie aptitudinaliter, pro eo quod potest motat ri, materia, & forma dicuntur entia mobilia secundu se, uia st cuneum se apta nata sum moueri active, de passive. Tertio,quia compositum accidentale mouetur, nec tamen proprie est corpus,cum non sit de genere substantia, de Teri a per se est ens mobile. e. eius. Tertia conclusio contra Toletum est. ca is T. Rc istius dicitur cucd cns π.c bile sit sti,tiitim. iccium in scientia naturali, quam ens naturale. Probatur primo. Qiliarici: us diacimus ens mobile est subicctum in scientia naturali,quam ens naturale est subiectu in in scientia naturali. Nam per ly mobile exprimimus passionem subrecti. Perly naturale vero nequaquam, scd idcinvidemur significare. Secundo. Arist. 6. I ctaph. dum scientias reales speculati uas diuidit, ait, Phy- scam esse circa naturam, quae est principium motus, & non dixit eam cste circa naturam, quae est prircipium naturalit tis. Igitur iubicctum Phy sice melius ex-Prinitur per mobile, quam per natu
Tertio. Fns mobile profundius explicat naturam subiecti Physicae, quam clasnaturale. Ergo. Probatur antecedens.
Quia ens mobile non solum significatens naturale, sed ulterius annuit ens naturale, quod est mobile. Quoad tertium, scilicet, quoad opinionem S. D.& pro eius explicatione. Primo obseruandum est, circa ly mobile, quod motus dupliciter sumi potest. Primo c muniter, pro quocunque πutabile, & uacuque mutat:oue, siue sit sicundum rubstantiam, ut patet in generatiore, &Metile corruptione, sitie sit secundum accidens, hi sumi ut patet in motu secundum quantitatem,cεm idess, secundum augmentum, & decre- η'iter inciatum vel secundum qualitate madcit, secundum aberaticncm, Iel sccindi inmotum localcm. Secui. e sumit ili proprie, idest, pro triplici tanti in sycci. n olus,de quibus in quinto Ihysico ii iii, scilicet si cur eum si antitat cm,qualitat cin, de ibi. Primo nodo ly mobile hic sumiatur, idest, pro quacunque n. ut atrono, de non secundo medo.
Secundo notandum, quod mobile est duplex. Primum dicitur mobile subiective, quia est ies, qua mouetur, vel bi gratia, parres qui dealbatur, vel dcnigratur. 1ecundum daeitlii mobile terminatiue,quoniam terminatorum, verbi glatia, dealbationcm, vel denigrat: irent,&utrumque comprehendit. Verum est tamen, quod mobile, hic non sumatur pro mobili quocunque motu, scilicet Physico, S: Metaphysico, sed pro mobili tanti ni motu l laysico si hic cliue tamen, vellet minatiue, idest, si iindi in materiam, imam, vel cc inpositum. Terrio notandum parithr circa ly mo- Crenabile, qucd quandoque sigiar scat apto tudinem ad motum, & quandoque sun damentum ipsius aptiti:Ginis, nam sicut risibilitas quandoque significat aptit LG-ncm ad ridendum, dum explicat homine esse risi bilem,& quando'. spniscat sundamentum aptitudinit ad iidendii, ides , rationalitarc m,que est causa risibilitatis; ita in proposito nacbilitas i ic non simitur, ut sigilificat fundamenti ni mobilitatis. id st nanc, vel illam rem, sed sumiturpio aptitudine ad motum, quia significa id quod aptum natum csi mouet i, Se ita mobilitas se habet, ut ratio formalis deter minatiua entis ad hoc, i t stet tantunipio ente apto nato moueri. Vnde quan uis passio cum subiecto in genere entisfaciat unum per accidens , an genere tamen scibilis, idest, uoad quid eli passionis facit num per re, quia quod quid cit
passionis se habet ut causa formalis determinans ens ad standum pro mobili, S: ideo dicimus reduplicatiue,quod ens 1 2 bile in quantum mobile, est subicctu in naturalis Phylosophiae. Qi alto autem mihi distin yuendii ve- In reo ianit, ly mobile duplo citer. Primo , t signi- Araiari ficat aptitudinem ad irotuni, se ii mobile in actu signato, idc si, quod si ens mutabile . Secedo ut significat motum in aestieχercito. Si primo modo consideretur lymobile
27쪽
mobile prout considerandum est, sic dicendum venit, quod ens mobile, & non corpus mobile constituendum est subie.ctum in Phylosophia naturali. Primo. Quia ens prius eth mobile, quam sit corus mobile, non enim corpus esset molle, nisi conlitaret ex entibus mobilibus, unde prius diuiditi ir ens in ens mobile, in ens immob: le, quam in corpus m bile , & immobile, unde corpus mobile continetur sub ente mobili, & non econ' tra, unde corpus mobile datur, quia ens mobile suprenitur. Secundo. ita ratio serinalis subiecti per se explicat aptitudinem eius, S: non actum. si autem sumatur pro mabile in a tu exercito, idest, pro eo quod proprie exercet actum mo. rus , sic subiectum Physicae erit corpus mobile,quia nihil proprie mouetur in aetii exercito, nisi corpus, de hoc cit, quod voluit assirinare Arist. 6. Physicorum da dixit, quod omne quod mouetur, idest, iuactii exercito, est corpus. si ibi. ri Quinto breti iter recolligendae sunt conditio conditiones subiecti, qliae sunt tres prinnes. cipales. Prima est,quod contineat omnia
considerata in scientia, vel in recto, vel in obliquo, vel primario, vel secundario, unde debet praedicari de omnibus consideratis in scientia, vel viri uoce, vel analogice . Secunda est quod habeat ratione rinalem per quam uistinguatur ab alijs scientiis, prout per mobilitatem non abstrahentem a materia diuiditur Physica ab aliis scientiis. Tertia est quod subiectum sit principale consideratum in illa scientia, ad quod omnia alia reducantur, prout omnia considerata in Physica r ducuntur ad mobile aliquo modo. Rati G His stantibus ad primum Scottilarumnet Sce- dicimus,quod ibi Aristot. loquutus est de ιsary subiecto principali, ideit, de parte nobi-ιρtuun- liori ,& principaliori considerata in istatur. scientia , Nam talis eli substantia naturalis; Nos autem hic loquimur de subiecto' ad rquato,qiiod ens mobile dicimus; nam
etiam multa accidentalia mouentur.
Ad secundum pudet respondere, cum certum sit Angelos non moueri quacunque specie motus I)hy sici,sed tantum inoueri motu Metaphylico. Ratio Ad argumentum Alb. patet ex supra- alberti dictis; nam materia, de torma prius insoluit m . tel iguntur et se entia transi nutabiliaban
te quam intelligantur esse prine la
poris mobilis. Nec te moueat quod S. D.
primo Coeli dixeria corpus mobile esse subiectum scientiae naturalis, nam huic authoritati aliqui respondent, quod ibi loquutus est de subiecto materiali, leprincipali, hic autem de subiecto ada uato; Sed nos dicimus ibi esse loquutae subiecto in arei exercito, nos autem de eo loqui in actu signato. Nec tamen laudo responsionem illorum, qui dicuntens mobile, & corpus mobile esse idem , etiam secundum rationem. Primo quia odiximus ens mobile infert corpus mobile, Se non econtra uniuersaliter.Secundo, quia proprie corpus mobile n minat substantiam mobilem , ens verum a mobile adhue dicit mobile secundum ac- .ciden s, in actu tamen exercito idem esse
Ad primum Toleti dicitur,quod ly enseum se teneat ut materiale in subiecto, mi Tola& ly mobile ut ratio sermalis, & ratio tis lusi- formalis distinguatur ab eo cuius est ra- tur. tio forma lis,ut passo a subiecto, ideo nopotest dici, quod ens mobile faciat praedicationes ridiculas,sed proprias. Secundo dicitur, quod em modo ridicule dicitur, corpus mobile eli corpus mobile, & ens naturale est ens naturale, non vero ridicule dicitur ens mobile, est ensnaturale, quod in se habet principium motus activum, Se Passivum. Ad secundum dicimus, quod ens mo bile verius, Se proprius explicat passi nes subiecti quam faciat corpus mobile ,
vel ens naturale, unde Parmenides, geMelissus concedebant ens naturale,& negabat ens mobile. Secundo dicitur,quodens naturale magis explicat motum filia-damentaliter, uia natura dicitur principium motus, sed formaliter magis hoc explicat mobile,quia exprimit actionem
Ad tertium dicimus, quod ly mobile
stat pro ratione sorinali, ut diximus, edideo nullam parit aequivocationem. Ad quartum dicimus, quod ens mobiale principaliter exprimit principium motus, qui se habet, ut habitus denominatiuus rei, quies autem se habet, ut priuatio motus, a pririatione autem res non denominatur, Se si a secundaria ratione non cxcludatur.
28쪽
Aetia Ad prinium autem argumentum principale respondetur, quod ens mobile sit gnificat quodcum commune analogum, tubstantiae,&accidenti, nec hoc est contra Thomistas,qui negant coceptum uni-uocum, & pratari sum subitantiae, & accidenti,non autem analogicum, ut in quarto Metaphys. ostendimus. Ad secundum dicimus, quod ens mobile significat unam rationem iis duobus terminis circumimuram. Ad rationem autem in contrarium dicitur, quod ratio debet esse notissima,
quoad quid rei in scientia a priori, sed in
sciesia habita a pol teriori, qualis est ista, si scit notitia quoad quid nominis. Secundo dicimus,quod illa ratio debeat esse nocillima dupliciter intelligi potest. Primo auoluta, & perfecta cognatione , di hoc est falsum. Secundo compararaua cognitione,idest maiori cognitione, qua alia in illa scientia considerata, se hoc est
verum. Unde in proposito mobilitas notior est quacunque re cui conuenit moueri,cum prius cognoscamus mobilitatem, di deinde eam rebus attribuamus.
Ad tertium dicimus, quod Physica nosubalternatur Metaph. nec ei ag it dii se, rentiam accidentalem,quia enti communissime sumpto subiecto in Metaphysica non potest addi differentia accidentalis , cum nihil subterfiigiat natura entis, nec principia Physica probantur in Metaph. iii si negentur, unde in Physica prael opponuntur per se nota. Ad quartum dicendam,quod modi entis iunt in duplici disserentia. Nam quiddam sunt generales, manantes a naturaciatis, ut Mas est, de illi sunt de considerationc Metaphysici. Alii sunt applicati, Seper ciuersas rationes fornaeses formalizati, ut ens mobile in Physica, &ens quai. tuni in Mathematsca, de ij modi has scientias coniti tuuiit. Secundo dicitur, quod illi modi ut cadunt sub abstra ii ne Metaphysica pertinent ad Metis hys cum, sed ut cadunt lub alia abliractione, x t ens mobile sub abstractione visi a ma-tςlia singulari nec secundum rem, nec
secundu ui rationem pertinc.at ad illam scientiam, sub cuius abi tractione cadunI. Ad quin tu negatur minor. Sunt enim unum iraliter, de cistinguntur formaliter. secundo cicitur,quod de si in genere
entis essent quodda aggregatum ut iunt substantia,&accidens, non tamen aggr natum sunt in genere scibilis,quia unum se habet ut ratio formalis alterius. Ad sextum dictum est supra.
Ad septimum Pererii respondemus, quod ens dupliciter summi potest. Primo
ut est quodaam transcendens, & sic non habet nec adequationem,nec proporti nem cum moruli. Secundo ut est ens naturale , cui competit motus, & sic cum
mobili habet proportionem subiecti, de
passionis. Ad octauum dicitur,quod sublato genere substantiarum separatarum Phyltara esset prima Philosophia bifariam intelligi potest. Primo absolute, de simpliciter, & hoc est fusum, ut probat argi
mentum; quando adhuc essent transcendentia. actus, de potentia, ut sic sumpta,& multa alia quibus non repugnat esse separata a materia, de consequenter non possent esse de consideratione Physici, cum hic non abstrahat a materia. Secundo suo ad labitantia . S. earum considerationem, de sic est verum ; nam si nonciserat substantiae separatae a motu, &a materia, non esset nece saria Metaphys-ca , sed bene Phy sica, cum adhuc essent subflatiae materiales, & mobiles, & ideo Physica est et prima scientia, ut scientia est de subitantia, quia esset de primis substantiis. Secundo dicitur, quod sic esset prima scientia primitate digiti ratis, de principalitatis, sed non adaequationis. Ad nonu patet, quod Astrologia agit de motu ad ubi, sed Physica agit de motui a comuni, de quo ad omnes eius species.
IN explicatione primi textus primi
Physicorum tria agenda sunt. Primo citim adnotanda sunt aliqua necessaria ad dilucidationein textus. Secundo ex textu elicienda est una conclusio, cum sua Probatione. Tertio erit dubitandum.
29쪽
Quoad primum ergo primo sciendum
με raxi. est, quod in duobus iis textibus i 'rimi, Phylosophus duo quasi proemialiter docet. Pr. mum qu :dem est, quod omne ii telligere, & scire incipiendum est a cognitione principiorum, &causarum, &descendendum est usque ad elementa. Secundum est , quod in cognitione principiorum exordiendum in a cognitione principiorum uniuer liorum, quod e cci in s cnndo textu Arist. Ibi, innata est
'ut d D. Secundo notandum venit quid Phylo..itigaι soph. intellexit in textu pro intelligere, P l . scire. Scntentia ergo S. D. cst, quod ιν int,l Phylosoph. per intelligere annuerit o mitioneni rei, habitam per di sinitione, Iri .. se per scire cognitionem ex demonstratione deductam. Nam haec est differentia inter cognitionem habitam per di sinitionem,& habitam per demonstratione,
quod per diis nitione simplici appraehentione intelligimus quod quid est rei, at
ter demonstrationem rem ipsam cogia cimus per secundam, & tertiam operationem intellectus, scilicet per compositionem,& diuisionem, per discursum. S ratiocinationem. Alii tamen per intelligere interpretantur cognitionem principiorum, S per scire cognitionem cocli
nonum quia principia simplici apprehensione intelli intur, reconclusiones per discursim deducuntur, de scii intur. Sensus ergo Arist. erit, quod ad rem cognoscendam oportet de ea habere cogniti uena, & principiorum, & diffinitionum, de conclusionum, & Mraq. expositio flare potest cum fere in idem coeant.. Tertio nondum circa illa verba Arist. quoniam quide intelligere, & scire con-r aram circa omnes scietias quarum sunt principra, aut causaliquod utitur verbis disiunctivis, dicendo, quarum sunt prin-
' cipia,aut causae, aut elementa . Quoniam omnes scientia risi requirit cos nitionem omnium principiortam, omn:um causarum, de omnium clementorum, propterea quod non omnis stientia per omnes causas procedit. Nam Mathematica soluxtitur causa formali, si Mathematicus ut Mathematicus de inonstret,& n. I'hysicus, vel Metaphy sicus, quia tunc etiam utitur aliis generibus causarum . Quod
etiani intelligo secundo loquendo de Ma
thematica, prout abstrahit a materia le- . v
cundum rationem 7 nam quatenus realiter cocernit materiam omnes causas rei
speculari potest, sed hac non erit eonfiaceratio Mathematica, sed Physica. Meta- physica autem solum triplex genus calis artim speculatur, scilicet genus caiis e efficientis, seu agentis pro eodementi sumimus essicientem, & agentem ) nisive limus dicere quod per causam et sci tem intelligis iis causam res pro lucer tem motu Physico, & rer agentem O sam simplici emanatione, ver in inlianti, vel imperio voluntatis aliquid agentem,
quae tamen dii ferentia in Arit f. non reperitur expressa. Coesiderat etiam MN
taphy sicus causam formalem, Se finale, quia haec possunt abstrahere a motu, te a
materia, materiam autem no considerat,
ut eli subiectum transinutationis, quo pacto a Physico consideratur, sed ut eliens. & potentia quae non subtemigit sieconsiderationem Metaphysies. Physicus
autem quadruplex genus causarum contemplatur, quoniam res eius considei
tioni subiectae, omnes illas quatuor cau-ris habere poterunt. Quarto notandia venes quid per primet pia, per causas, & elementa voluerit inferre Phylosophus. Albertus ergo, geAuerroes cum quibus videtur sentire D. Thom. arbitrantur, per principia intelligendas esse cansas ericientes, quoniam
de ratione causs efficientis est importare ordinem, id processum, quae itidem principium dicit, ut patet ex quinto Metaph. Per causas autem intelligendum dicunt causam finalem, quoniam haec causa causarum nominatur. Per elementa vero materiam, de sormam stim int,propterea
quod elementum est ex quo aliquid fit,
re ita ex materia, de forma tanquam ex duobus prinespiis intrinsecti compositum constituitur.
sed contra hane expositionem in sum git Pererius lib. . suae naturalis Phylo2phiae cap i. & eam duplici argumento impugnat. Primum est. Quia si finis v
catur causa causarum, quomodo etia vocatur principium, sicut e sciens 3 Secundum est, quoniam per Eudemum,& Al xandrum Deus est principi uim omnium rerum,non ut ericiens, sed ut finis. Igitur finis ille erit, qui vocandus est principia
30쪽
Irim Physicerum. I9cipium . sed haec friuola sunt. Nam ad
primum dicitur, quod causa efficiens vocatur principium, & finis troia,tum,quia de ratione principii est solum dicere originem, Se processum, & non causalitate, modo essiciens dimnitur a quo incipit motus, &consequenter signincat origianem, sicut facit etiam principium. Hinc
pater dicitur principium filii in diuitiis,& punctiam lineae, & mane diei, & non
dicuntur causae. At de ratione finis est mouere, & agere, quae proprie conii niunt causae. Ad secundum dicimus, secundum veritatem Deum esse appellandum agentem, & efiicientem omnium rerum primo, secundario vero dicedum esse finem carundem rerum, quia omnia et fecit, ut ad ipsum essent ordinate, quod voluerut inferre Eudemus, Sc Al
Alfarabius vero ter principia sumit prima principia intelligendi, scilicet, prima principia complexa, quae communes animi conceptiones vocantur, & ut ir tissima ab omnibus coceduntur. Per causas vero praemissas,&propositiones ex quibus conclusio deducitur capit ; & per elementa terminos iiigredierites demonstranonem ita telligit, ut sit sensus. Quod si persectam cognitionem cuiuscumlueret volumus habere, oportet scire rem ipsam per principia not: ssima, de per propositiones , & terminos conclusio:iem
uigredientes, scitos, de notos. Sententia vero Auerrois i 2. diuinorum eis. Quod per principia,causas extrinsecas, scilicet e iuentem, & finem intelligimus. Per causas, materiam, deformam,efficientem, se finem re perelementa, materiam tantum de formam. Mea autem opinio non dein ruens superiores est. Quoed per principia Phylosophus non sumit alia uana cx qu.atuor causis, sed intelligit uniuersaliuiniana rei cognitionem, sicut per causas annuit co-snitionem per propria cuiuslibet rei, intrita seca, de extrinseca, Sc per elementa exactana, perfectam, atque completa cognitione, unde eli sensus. Quod qu relido cognitionem alicuius rei, oportet illam habere a pruno actu, vssi te ad ultimam potentiam, idest ab uniuersat si in is principiis, usque ad ultima, procedendo per propria ipsiua rei. Hanc aure expositionem ostendit Pli; los in textu sequenti, in qlio subiungit. Quod innata est nobis via a notioribus, de uniuers lioribus principiis exordiri. Ultimo notandum est, quod Arist. in hoc primo textu talem conliqiiit coclusionem. In omni scientia exordiendum est a cognitione principiorum, Ze pro cedendum per cautis, usque ad ultima rei, se hoc eraecipue in ista, in qua haec
omnia conspiciuntur. Hoc autem probat, uia communis animi conceptio est.
quod in scientiis tali modo sit procede
Virum ad eepetitiauem alicuius rei, nece sesit cognoscera principia, causas,
Videtur quod non . Nam diffinitio
scientiam perfectam generat. Sed haecinori constat nisi ex geuere, dedit reirtia quae se habent ut materia, de somma . Ergo ad perfectam cognitione suia ficit cognoscere materiam, Se sormam. Secundo . Sic sequeretur, quod nullius rei perfectam notitiam consequeremur, nisi primam causam, a qua omnia
dependent cognosceremus. Hoc autem
vititur, vel impoli bile, vel difficile.
Eigo. Tertio. Scientiae Mathematicae persectis sine demonstrant, per Commentato rem secundo Meth. Sed tales non Proc dunt per omnus causas, sed solum performalem. Ergo. Quarto. Nina constat quid intellex rit Aris L in textu per persectam, de cinam pletam cognitionem. Quinto. Scire est sempiternorum,quoad ii :saliam connexionem praedica icum subi o, ut dicitur primo Post c y. Sed haecneeellaria conexio cum sit opus ration: s ab omni caiisalitate abstrahit. Ergo ad cognitionem rei non ei l i:ecessat irim cognoscere eius causas . Sexto. Commune alsemina est, essentias non habere causas. Ergo ad carunt cognitionem non est necessaria cognitio