장음표시 사용
31쪽
Septimo. sic daremr cognetio comprehensiva rerum naturalium. Hoc falsum. Ergo. Maior patet, quia cognoscererem per principia, causas, & elementa, est ea in cognoscere inrantum cognoscibilis est, i. comprehennue. Minor probatur,quia data auacunque cognitione terfecta rei naturalis, assecuta per intellectum humanum, adhuc Angelus,ra multo magis Deus, eandem rem persectiori modo cognoscit. Octauo. Sic materia esset incognosei-bilis, nam cum dicat ordinem ad infinitas formas terminati ite, in ea non potest intelligi haec infinitas formarum,cum infinitum sit in cognoscibile.
Nono . Secundum Arili. Mundus estaternus. Sed aeternitas mundi supponit infinitas causas praecessisse, respectu cuiuscunque rei generabilis, ut respectu
Sortis Pater, Auus, Promus, Attauus, &se in infinitum, Hoc autem ei limpossibile scire.
habet, Animam Cnmiti cognouisse omnes effectus, causas, de singularia, quae sunt in potestate cuiuscunque rei create, quia eius scientia erat comprehensua. Ergo ad scientiam comprehensuam,qiis
est illa olis a principiis incipit, per causas
progreuitur,& ad elementa terminatur,
cognitio omnium singularium requiritur. Sed hoc est impos libile humano intellectui, cum singularia sint infinita, dc incognoscibilia Ergo talis cognitio,qua lim nic descripsit Philos. non datur. Pro decisione huius quaeli. primo no-σὸpi x . tandum venit, uod cognitio duplex est. ' Prima dicitur inconmlexa, i. simplex in-μ . tellectus apprehensio, qua intellectus
prima sua operatione essentiam rei intelligit, eam non componendo, vel sep rancio ab aliquo praedicato. Secunda dicitur complexa,qua intellectus secunda, iasi tertia sui operatione rem cu aliquo praedicato consenit, vel ab eo separat, circa eandem discurrendo,& ratiocinati L; Seutraque cognitio necessaria elt ; & si secunda magis i tat ad propositum. U Secun lo notadum venit, quod duplexm ge' - est co,n. t o complexa. Prima dicitur per
Varasim sectat genere, quia re perfecte cogia pliciori se imus per omnia illa quae sunt illius generis, & ad cognitionem eius factuin, ut
quod homo fit ens mobile, quia habet in
te principium motus &c. Secunda dicitur cognitio perfecta simpliciter, quia postulat absolutam, Si totalem rei cognitionem, per omnia principia, causas, &clementa, cuius laque sint rationis, per se ei conuenientis, &de hac praecipue
videtur loqui Philosophus. - Tertio notandum,quod causae quae δε-
ciunt ad cognitionem rei, quaedam sunt per se,quia ab his res ipsa pendet per α& in esse, Se in cognosci, quaedam vero sunt per accidens, sic dicte,quia accidunt
rei. Dicunt ergo communiter D. D. quod
cognitio rati m per accidens non est necessaria ad persecta cognitionem rei, quia res ab iis non dependet, nec in esse, nec in conseruari, sed cognitio causarum per se, si est perfecta in genere, vult c gnitionem omnium causarum illius generis; Si autem sit persecta simpliciter, petit intelligentiam omnium principi
rum, causarum,& clementorum, quonia haec cognitio vocatur comprehensiva, propterea.facit cognoscere rem quantum cognoscibilis est. Intellige tamen per omnia naturalia, sed non per omnia
supernaturalia, ad quae est in potentia obedientiali, de qua diximus in s. Meta- physicae . Mihi autem distinguendum videtur,
quod de scientia dupliciter loqui possumus . Primo in acquisitione, & sic vid tur ne Isaria cognitio omnium princia piorum, causarum, & elementorum, si res ipsa perseete co scatur. Secundo in v lii, & sic non eit necesse cognoscere nisi illas causas, quas considerat, vel per
quas demonstrat v. g. ante inuentionem
Mathematicae, necesse filii scire causam materialem, electivam, & finalem o nium figurarum quantitatis, sed post habitam scientiam, sui scit Mathematico cognoscere causam formalem, per quam de nitrat. Ex his autem patet inteli gentia Arist. Ad primum ergo respondetur secundum aliquos, distingit edo de duplici di
finitione, scilicet pe fecta, uae solum diacit cognitionem causarum intrinsecarii , scilicet ziateriae, se formae,&persectiss-ina,quae supponit cognitionem omnium c arum, etiam extrinsecarum, Modo
dicunt, quod ad persectam dimitionem
32쪽
Primi Ph1 coram. Itngeli cognoscere proprium genus, Se
propriam differentiam. Sed Chrysost mus Iauellus non approbat hanc responsionem, quoniam Atall. 7. Meth. tradens notitiam de diffinitione omni modo perfecta, nullam fecit mentionem de causis extrinseris,sed solum de intrinsecis, Sed haec impugnatio non subsistit, cum n tum sit unam dissinitionem alia esse perfectiorem, Ergo dabiriir, S: Perfectuin a. ΗΠ autem pendet a cognitione Lmnium causarum. Constat enim saepe Arist. n tificasse naturam rei per causam etiam finalem, S e scientem. Hinc secudo resicitur distinctio aliorum dicentium,quod cognitio demonstrativa postulat cognitionum omnium causarum, sed di finitiua, solis causis intrinsecis est contenta. Contra enim hanc responsonem primo sal,quod medium in demonstratione est dissinitio subiecti. Scoindo,quia dissinitio , & demonstratio si mul ad cogniti nem rei perseelam ordinantur, quamuis secundum diuersas operationes intellectus. Nec veru est,quod divinitio secundum totam latitudinem suae perfectionis considerata constet solum ex intrinsecis Causis,cum elare constet A ris .s dissi-nire res etiam per causas extrinsecas, ut
patet de demonstratione, Se de anima; Et quia si di finitio omne esse explicat, illud explicare debet, cum omni sua dependentia , Et tandem, quia sic sequeretur, quod cissinitio esset rei notificativa secundum cuid, idest secundum aliqua, &non simpliciter, idest quo omnia.Censeo ergo, quod de diffinitione dupliciter Ioqui possumus. Primo ut est diffinitio, disic non requirit nisi cognitionem pro- prsi generis, & propriae disserentiae, ex tribus conitat. Se udo respectu rei dif-nita, Si sic si res dissinita quaerit cognitionem omnium causarum, illas poterit explicare di finitio, & si regulariter hoc non faciat. Ad secundum dicitur,quod a mentum procedit de cognitione perfecta simplicitetiquae non est sine cognitione primae causae.
Ad tertium, dicitur quod demonstrationes Mathematics sunt persectς in suo genere, idest per causam formalem, non autem simpliciter, nisi res Mathematica consideretur etiam secundum alias causas, ut faciunt rhy scias, Ze Metaph.
Ad quartum dicendum, quod Millor. intellexit loqui de persecta cognitione rei prout p stulat eius natura, secundula diuersas rationes considerata. Ad quintum dicendum, quod in connexione praedicati cum subiecto duo sue pensanda. Primum est findamentum huius connexionis,& hoc est ens reale, ve bi gratia, homo, qui vere, & realiter est animal rationale. Secundum est formale, idest illa connexio relativa realis, inter subiectum, Se praedicatum, ut inter suilerius,& in setius,& hoc est opus iationis. Quoad primum, res est cognoscenda versua principia, causas, & elementa realia. Quo ad Iecitndum, quoad causam tantum sorinalem, secundum quam subiectium,&praedicatum dicuntur connexa in propostione sempiterna. Ad sextum dicendum, quod essentiae bifariam consderari potiant. Primo effectiue,'realiter, xt sunt res reales, &se habent suas causas. Secundo formaliter, idest,qtio ad significatum solum propositionis, &scdicuntur praescindere a causis, quia hoc modo solum intuemur quid significent,& non quid sint, vel quomodo sint, sicut eas considerat uati talis . Ad quintum dicendum, quod res c gnoscatur quatum cognoscibilis est, stat dupliciter. Primo ex parte rei scitae, Scita si est res naturalis, potest comprehendi ab intellectu creato tantum quantum a diuino, 3e si ea non comprehendat per accidens est. Secundo ex parte cogia scentis,uel medii cognoscendi,& sic Deus,deinde Angelus, & tandem homo magis, minusq. res cognoscunt, prout per- excellentius lumen eas percipiunt. Ad octauum primo negatur, qued materia dicat ordinem ad infinitas formas secundum speclcm, cum species sint in determinato numero, secundum Aristotel. 7. Metaph. cap 2.& Platonem in Philebo. Secundo dicitur, quod data hac infinit te,quod materia non esset cognoscibilis, diap. potest intelligi. Primo secundum se,& ita cum sit ordinis naturalis, cadatqtie sub obiecto p 'portionato nostri intellectis ecundum se esset cognoscibilis,n que maior ratio esset quod cognoscer tur se dum ordinem ad unam formam
33쪽
riaturalem, quam a s aliam naturalem. Secu ad 3 per accide is, S quali ab extrinseco, qu a scilicet infla itu in totum limulni, i Pateit c gnosci,cum non possit pertransiri, S: sic diceretur incomprehe.iubilis, quo a l o: es sortia is simul in attina non uia dicendam, quod sortes geli tus daci genera causarum habet . maiiaeli causarum per se, &tales sunt I 'ater, de M iter, tui per virtutem generati tram illum generauerunt. Secundum
eli causarum per accidens idest illarum causarum, lup actuali inlluxu ad eius a
ne rationem no concurrunt, unde ad eius
generationem non iaciunt nisi in quantum Pater eius fuit ab Auo, & Auus asAttauo, & sic in in fi litum ascendendo . Cognitio ergo rei dependet tantum a caulis per se, et de hac locutus est Philos. non autem de ea quae eli a causa per accidens , de qua procedit argumentum. Ad decimum dicendum, quod duplex eli cognitio comprehensiva. Prima dicitur peifecta in genere, ut est humana, Sehςc perfecta eli, si attingat omnia principia rei, te eius causas, utq; ad elementa. Secunda dicitur persecta,& absoluta simpliciter, quoniam attingit etiam singularia , quae non cadunt s. b directa cognitione diuinana,ia talis fuit cognitio coinprehensiva animae Chrilli,de qua procedit argumentum.
Dinata vero naturaliter vias, erc.
Postquam Phylos tradidit esse exo
diendum a princip:js, & causis, m do explicat quomodo ab his sit incipiendum dicendo, quM ab uniuzrsalioribus,
ut a notioribus ad minus uniueri alia, ut ad minus nota procedendum eli. In explicatione ig:tur huius tria i siemus . Pi imo unam conclusionem eliciemus ex textu, adducendo probationes textus. Secu:ido al iqua ad maiorem expl: cationem adii ingenius. rculo aliqua dubia propo
ora primum ergo Conclusio in iis textio is cit. Ab uniuersal oribus tan clibaa notioribus incipiendum ult, & deinde Procedendum ad minus valuersalia, ut
ad mlaus nota. Quod sic probatur. In
qualibet scientia iiicipiendum est 1 n tioribus nobis,& procededum est ad n tiora naturae. Sed uniuersaliora sunt nobis notiora, Se minus uniuersalia sunt notiora naturae. Ergo procedendum est ab uniuersalioribus &c. Pro notitia mai Aearis ait Philos. quod eadem non sunt no- saliora ἰbis nota,& naturae, a uia illa nobis dicun- ωὐonfuturnota, quς magis sunt sensibilia,& magis intellectui noltro proportiona Illa ρ να Tautem dictitur nota secundum naturam, nostra esqtiae secundum se maioris syntactualitatis in se, & persectionis,ut sunt Deus,&Intelligetiae. Minorem autem probat tripliciter, scilicet in triplici toto. Primo in toto sensibili, ut si aliquem a longe videro,prius coJnoscam,quod sit ens, deinde quod sit subitalia corporea, deinde quod sit homo,& tandem quod sit sortes. Ens autem uniuersalis smum est,ia transcendetis. Secundo probat hoc in toto dissiniabili. quia prius cognoscitur totum di 5-nibile, quam eius paries cognoscanti ir. sed totum disssini bile se habet yt magis yniuersale,quam suae partes. Igitur. Ilaior patet, quia prius cognosco homine, qui ei res di linita,ante quam cognosci animal,& rationale, quς lunt partes eiusdem diffinitionis. Minor est nota, quia homo di suitus se habet ut quoddam c susum. Naindi initio,& diffinitum idem significant,sed distini tum confuse;& diffinitio dillincte. uio probat in toto intelligibili sic, quia sicut uniuersalius inteljigibile, est prius nobis notum secundum intellectuin, ut animal, homine, ita communius sensibile est prius potu nobis secundum sensum, ut hoc animal,qui hic homo,quod dupliciter ostendit. Priamo secundum locum, ut exemplificatum est de veniente a longe. Smindo secui dum tempus, unde primo pueri appellant omnes homines patres, S: seminasina res, & deinde discernunt hunc, vel hanc esse suum patrem, vel matrem, de non illum, vel alteram. Quo ad secundum primo notandum est, quod quadrupliciter aliqua dicuntur magis nota secundum naturam, & quadrupliciter nobis ex opposito; sula quot modis dicitur unum oppostorii tot in dis dicitur & reliquum. Primo ergo m Notis
do aliqua dicundu prius nota siccundum sectimia
34쪽
naturam, quae magis a sensibus nostris elongantur, desunt perfectiori sentita-
quadru tis, ut Deus, S intelligentiae; nam tantoplitarer. magis res de se eit intelligibilis, quanto magis eli in actit, ut sunt Deus, Se intelligentiae, ex quo dicebat Phylosa. Metaph. quod intellectus noster se habet ad manifestissima naturae, sicut oculus noctuae ad lumen solis. E conuerso vero aliqua n bis notiora dicuntur,qui, magis sinit materialia, & sensata, quoniam intellectus noster pro hoc statu a materialibus, &sensatis procedit ad immaterialia , & intellectualia , sic procedendo de imperfecto ad perfectium. Secundo modo aliqua sunt magis nota secundum natura, quia magis sunt a natura intenta, cum natura intendat producere persectissimum ens
pro possibili, Se ideo perfectiora dicetur
magis a natura intenta, ut species, genere,cum sit eo nobilior, ut homo, animali. E couerso maSis nobis di tur nota india uidua,quia minus intenduntur a natura, cum ab ea intendantur propter conse itationem species. Tertio modo aliqua dicuntur magis nota secundum naturam
per indepedentiam, quia scilicet possunt
cognosci sine alio, a quibus non conue titur subsistendi consequentia. Et econtrario, quae per aliud cognoscuntur,magis nobis cognita dicuntur,& ideo quamuis substantia secundum se magis sit c
znita accidente, non tamen ratione n
itri, cum per sensibilia accidentia, ascendamus ad cognitione substantiae. Quarto
in o aliqua dicuntur magis nota ieci indum naturam, quia se haiant ut causae. Et e conuerso nobis, quia se habent tectinis ; nam si natura inciperet cogniationem , inciperet a causis. Nos aute ab effectibus incipimus, ut a notioribus. Natura Secundo obseritandum venit,quod nasu Wratur tura quatuor modis sumitur. Primo enietu Mu sumitur pro principio uniuersaliter actipliciter. uo,&sic Deus, & intelligentiae,&causae rerum dicuntur primae naturae. Secundo
capitur pro principijs intrinseris rei naturalis constitutivis, & hoc modo Phyl.
a Phys. vocavit materiam,& formam naturas, prout tamen habent ordinem etiaad motum.Tertio modo accipitur pronaturali inclinatione rei, quo pacto Aristo. 4 Phys dixit, quod natura abhorret v cuum is muto modo sumitur Pro quolibet agente naturali, D secundum diuersitatem rei potest veriticari iuxta modos supradictos eadem non Esse nGbis nota, & naturae. His itantibus. Tertio loco videndum igitur est, quid Ceη intellexit Phylos. in textu per confiisa, dum dixit magis autem sunt nobis nota conssisa. Consusum ergo ide sonat quod cet.
plura continens indistinete, in potentia ; Distinctium vero idem sonat, quod plitra continens distincte,& in actu, er-bi gratia, animaI dicitur qlioddam constι sum, ut continet suas species incillincte,& in potentia; species autem distincte continet,quia verbi gratia, homo dete minat animal, ad iij dum pro animali r tionali , unde bene inquit Philos. in textu,quod quanto aliquid eli magis uniuersale,tanto magis dicitur confusum, quia Plura continet indillincte,& in potentia.
Quarto ergo loco versandum est circa rarant sintentionem Arist. in iis textib. Nam no Aram . est una omnium sententia. Auermes er--D εgo.&Graci tradunt, Arist. in i s textib. lex. i.
voluisse declarare principia, causas, &elementa rerum naturalium, & hoc D-cisse per composita, quae sunt secundum naturam posteriora, sed nobis notiora. Sed contra hac expositionem dupliciter
instat S. D. Primo, quod sic Arist. notaretur superctuitate, cum in secundo Phys. doceat modum demolirandi haec. Secundo, quia male per composita intelligi in-tur uniuersalia, subinferemio, quod genus componitur ex speciebus, nam nullia compositum ex partibus de eisdem praedicatur in recto; Sed genus prsdicatur iii recto de suis speciebus. Ergo ex ipsis no
componitur. Notandum est tamen,qtio sduplex eli compositio. Prima dicitur rualis, ut est compositio, materiae,& formae,& elementorum in composito. Secunda potest dici intentionalis, & abstractiva, prout intelligimus genus continere species. Prima compositio impedit praedicationem , tecto S in hoc sensu SM.impugnat Alierroem, non autem an secundo. Sed haec secunda compositio dicituc Logica,& non Physica, prout de composito hic loquitur Phylol. Alex der autem relle Simplicio, voluit Arist. in hi textibus docere modum, & viam coan γlcendi prima principia rerum naturabu,
35쪽
p r quasda radii aestiones uniuersales. Sen quod sin talaria nobis sunt notiora, Ientia autem S. D. est, quod ab uniuersa - uniuersaba secundum naturam, quod re lioribus principijs sumenda est doctrina. petit secundo Post.
Ea I m Quinto pro ulteriori notitia horum Secundo dubitatur, quia Arist. aequis non fiant textuum notandum est,quod haec propo- uoce procedit, dum ex toto sensibili, a nolis n. sitio Phylos. od in eadem scientia, Eumentatur ad totum uniuersale, quae
Θ isa eadem non sunt ilobiis nota,& nature, no sunt tota aequivoca.
iis est uniuersaliter vera, sed in pluribus, Tertio dubitatur, quia videtur esse ro' nam in Physicis sic probatur a S.I homa. pugnantia inter primum , & sePndum' fia, Quae sunt magis nota secundum natura, textum. Nam in Primo tradit cilla in ira oris sunt entitatis, & magis elongata piendum a principiis, in secundo vero a a sensibi is nostris; notiora autem nobis, nobis notioribus. At principia sunt nominus: s sunt ent: tatis, & magis propin- tiora secundum naturam, & effectis no qua sensibus. Ergo in Physicis eade non bis .iunt nobis nota, Se naturae. Commetator Quarto dubitatur circa id. quod dixit, autem hoc sic probat. illa sunt priora se- quos diffinitum est uniuersalius diffinitacundum naturam, quae prius natura co- entibus. Nam diffinientia sunt uniuersa- senosceret, si cognitionem haberet,& ea liora, ut animal homine. sunt nobis uotiora,qus prius a nobis co- Ad pri naum autem horum dieitur pri- senosi untur. Sed non eadem quae primo mo, quod duplex pro nuc est uniuersale a nobis cognoscuntiar,cognoscerentur a Primum dicitur in causando, ut Deus, Senatura, quia noli ra cognitio non incipit intelligentiae, & hoc ut maximae entita-
a magis persectis. Ergo. iis,& persectionis,elt difficilis cogniti Notandum est tamen ccirca hoc, quod nis, ut dixit Arist. in 1. Metaph. Secunduin Physicis eadem non sint nobis nota,re dicitur in Praedirando, & hoc hic vocatunaturae, potest dupliciter intelligi. Primo est facilioris cognitionis. Vel secundo di- per se, de hoc verum est, ferirato ordine cendum cu S. D. quod si sermo sit de unia rerum naturalium diuersarum. Secundo uersali in praedicando,de eo duobus mo- fere per accides, idest respectu alicuius, dis loqui contingit. Primo de eius cognia nobi ς, & naturae noti, ut patet de princi- tione incomplexa, & confusa, sequente piis notissimis. Verba D.4 h.& Aristot. in simplicem intellectus apprehensionem a primo sensu intelliguntur, & non in se- Secundo de exacta, absoluta, S: persectacundo. Fallit autem in Mathematicis,cu eius manitione. Primo modo locutus est Mathematica procedat per causas forma hic Phaos. quia sic sumit: ir ut maxime les, tu eius demolirationes sint in primo consusum, S: ideo prius nobis notum. gradu certitudinis, & secundum se, & Secundo autem nodo locutus est Phyl. 1atione nostri, Se ideo propositio Phylos. in primo Metaph. quia ad perfectam c tutelli eda est pro subiecta materia, i. in gnitionem uniuersalis, necesse est cognor hvsicis, quamuis extendatur etiam ad scere omnia, & singula ei seperiora, Metaphysicam,in qua sunt aliqua magis, inferiora.
nunusve in actu. Ad secundum re si det hic S. D. quod singulare duplex est. Primum dicitur sin D V B I A. gulare abissute,quod est sinsulare, sensibile, & materiale. Secundum dicitur CIrca supradicla autem multa occum singulare in respectu, ut est species resperunt dubia. Primum autem dubiu etu generis. Phylosophus 1. Post. locutus accid i contra id quod Aristo.dicit, quod est de singulari primo modo, de quoad
uniuersaliora sunt nobis notiora, quam cognitionem sensitivam, hic autem l miniis uniuersalia. Nam oppositum pri- quitur de singulari secundo modo,prout in Ictaph.dixit,scilicet quod uniuersu verbi gratia, homo poteli dici quiadam lia quoniam maxime remota sunt a sen- sngulare, respectu animalis.s,biis nostris, sunt nobis cognitu diffici- Ad secundum principale dicendum,liora . quod Phyl. argu nutatur a proli ortione, Sectindo. Idem mel Aristot. i. st .ait, quia sicut totum sensibile contusum est ,
36쪽
ra etiam totum vnlae sale, & in hoc stat cipium, & hoe immobile, sed in hoc a
proportionalitas, & vis argumenti. Ad tertium scimus, quod ruit dissicultas, a Arist. in primo textu tradit esse incipiendum a Pincipius, in secundo autem quod incipiendum est ab uniuers lissimis principiis, unde comparat principia ad principia, de non principia ad effectus, , nde non est nobis obiiciendum, quod effectus sint notiores suis principias, nisi vellimus agere de tactia, ut per Inuentionem acquiritur, sed hoc erit extra propositum, cum hic de scientia i quamur habita per modum disciplinae a Magistro,in qua incipiendum est ab uniuersalioribus principiis. Ad quartum respondet hic S.D. quod dissinientia secundum se sunt notiora, secundum cognitionem distinctim. Dii finitum autem nobis cognitione colasa, secundum quam intelligitur esse uniuersilius,quia resoluitur in sua dis entia.
HAne quaestionem habes examina
LECTIO X. OVoniam Phulosa textu s.vsque ad
a. immoratur circa opiniones Antiqiaorum,de principi s rerum naturaliis, quae scitae parum prolici ut,& dilla se tractatae altiora iliadia impedi ut, ideo in haelectione summarie eas peristringam, addendo quadam dubia cum suis soluti
Sciendum est ergo primo, quod aliqua secerunt principia reru naturalium infinita, alii finita, de quidam unum solum. Qui ergo unum tantum principium c stituerunt,divisi sunt. Nam Melissus hoc unum principium dixit elle immobile,& infinitum, quae sentetitia a vcro non aberrat, si de primo principio effectivo, idest de Deo optimo maxi ino intellexit,& non de materiali. Nam ipse Deus immotus manens, dat cunctis moueri, alt et ius. Irarmenides vero cum Mellisso
concordavit, Ponendo vivim solum prinMellisso discordavit, quod hoc principiufecit finitum.Tertiam sententiam habuit Tales Milesius . cum pluribus sapientum
Graecorum, scilicet,quod aqua esset rerunaturalium principium, forsitan ex hoc, ruod humiaum eu principium vitae, de
ii mortis. Quarta sententia fuit Di genis,& Anaximenis, futientium aerem principium rerum naturalium. Quinta filii Heracliti,hoc attribuentis igni.Sexta est Hesiodi ficientis terram. Septima fuit quorundam, tenentium vapore me dium inter aerem, & aquam esse remm
naturalium principium,& isis septe sententiae in hoc conuenerunt, quod unum se erui, principium rerum naturalium. Secundo obteruandum venit, quod similiter illi, qui tenuerunt principia rerunaturalium esse infinita, in plures classes partiti sunt. Nam Anaxagoras inter priamos positit infinitas particulas indivisibiles, constantes ex infinitis aliis parti lis inditii sibilibus, ex quibus com onebatur totum. Posuit autem omnia priris e
stitisse in quoda confuso, vocato Chaos,& deinde aduenisse intellectilin, haec omnia separantem, atque distinguentem.
Democritus vero voluit omnia esse composita ex infinitis attomis, contradicendo in hoc Anaxagorae, quod voluit has
attomos esse eiusdem rationis cum compositis, & solum distingui figula, quia
quaedam sunt figurae cimilaris, quaedain triangularis, iaci Subdebatque, caput eia se rotundum, quia ex attomis rotundit componebatur,& manus Planas, & digitos rotundos, quia ex attomis planis, Gerotundis conficiebantrita
Tertio scien una est circa opinionem eorum, qui plura principia, seu finita socerunt , quod Parmentia duo principia constituit, scilicet ignem, S terram, alij ignem, acrem,& actuam,alij vero ut Empedocles cum asseclis quatuor elementa, Plato vero duo principia sermauit, unutanquam materiale, scilicet magnum, de paruum, videlicet quantitatem,& materiam simul, ut aliqui e ni int,& Ideam tanquam principium formale, ut alii interpretantur.) Puthagoras &ipse duo principia posuit, scilicet par, ut principium materiale, & impar, ut principium formale, propterea quia par cit num D rus .
37쪽
riis diuisus, sicut etiam est ni erus par, ria, & forma, ex quibus constant res na& forma est indivisibilis, sicut est numetus dispar. Sed Empedocles ad litem, Mamicitiam aufugit, ponendo haec principia renim, qitoniam amicitia eas unit,&inimicitia separat ; & iterum per amicitiam dixit res redire ad Chaos, se per inimicitiam ei se dissoluendas, & ita in infinitum. Subdit autem Phylos quod aliqui ex us naturaliter sunt loquuti, ut qui c6celierunt motum, de quidam innaturaliter.
Quarto notandum circa id quod diximus deminione Parmenidis . Nam sibi videtur fuisse contrarius si Aristot .creditur. Nam in initio dixit, illum unum solum principium, Se hoc immobile se- cisse, Se in subsequetibus adiunxit, illum suo principia potuisse, scilicet ignem, &terram. Huic tacita obiectioni dupliciter occurrimus dicedo. Primo Parmenidem duos libros composuisse; unum in quo accurate rerum principia in itigauit,& in hoc unum tantum costituit. Alium vulgarem, in quo duo principia esse v Iuit . Alii dicunt,quod standum veritatem unum tantum costituit principium immolbile, sed secundum apparentiam duo, scilicet terram, & ignem. Si autem multa videre cupis curiosa circa has opiniones, lege Collegium Conimbricei
Virum P0sicus pessit di ut re contra neganter sua principia.
Vrdetur quod sic. Quia expresse hie
Philos disritat coptra Parmenidem,se Melissiam,& alios negantes principia naturalia, ut motum eue,plura entia esla .
Secundo. Ad illud spectat defendere , de probare principia, quae illa habet tanquam sua, quoniam ad unum quemque spectat sua propria defendere . Ergo hoc non negabitur Physico, quod detendat
sita principia, contra negantes ea.
I o enucidatione huius sua st. primo obseruandum est, quod principia sciuntiarum sunt in duplici disserentia. Nam quidain vocantur principia essendi,quia ab res constant , ut in Physica uiate turales. Quaedam vero vocantur princia pia coen ndi, & haec sunt principia rus D immediata,per se nota, in qualibet scien- ba Datia. Dicunt ergo aliqui, quod Phy sicus non potest , nec debet dis Putare contra . ndi, negantes sua immedia a principia cogno nδιου scendi,cum non habeat alia notiora prin- di. cipia,ex quibus possit illa probare, sed pote: t probare sua principia essenda, scilia icet disputare de materia, forma, S priauatione, pro ut facit Philos. in iis Ib
Secundo notandum est , quod principia ellendi, & cognoscendi adhuc dupliaciter considerari possunt. IVimo quoad elle existentiae, ut probando de ipus existentiam, ut quod materia sit, natura sit, de sina ilia. Secundum qumi ei Ie quidl-tatilium, accipiendo proprium genus, de propriam eorum differentiam,& sic linedi timendo. Primo modo non probantur principia, necessendi, nec coenoscendi, quoniam ridiculum esset velle probare materiam in re materiali esse, te natura
in re naturali. secundo autem modo noincouenit singula principia diffinire, per proprium genus, & per propriam diu
rentiam , quoniam hoc munus in artim cis scientis. Sed Tertio notandum, quod principia eL sendi probentur a Physico, de ab eo contra auuersarios defendantur, stat bis, non riam. Primo quoad esse naturae, Se hoc ad arx absurdum est. Secundo, quoad aliquam ea. singularem rationem, ut quod natura in quibusdam est principium activunt m tus, & in quibusdam passivum. Primo modo nullus artifex probat sua principia, sed ea supponit. Sectitulo autem In do de eis quaerit, ostendendo quod ex
medullis rerum, eorum proprietates es- . fluunt.
Quarto notandum venit, quod Phys cus disputet de principijs suis, etiam quoad an est,dupliciter intelligi potest. Primo ut Physicus est, I per principia sua propria, & sc falsum est, cum nullus a tifex particularis habeat principia notiora suis propriis principiis, ex quibus Ni s
possit aduersarium conuincere, de veri- indutustate Lorum principiorum. Secundo po- Aa iristest intelligi prout Physicus assumit m- Mo
bitum Metaphysici, vel Dialectici, &sic ρ . .
38쪽
potest ea probare, quia cum hae scientiaeniae Seneralisantae, per uniuersalissima principia sua risistit probare principia
immeaiata omnium scientiarum; Meta-
physica ostensiue,& Dialectica pro bi- Iiter, S: hoc modo contingit in Physica, scilicet quod Physicus assumpto hastu Metaphysico,disputet de suis principiis, di per hoc patet ad primum. Ad secundum dicendum, quod unu qui'. propria defendit, quando habet modum illa defendendi s modo Physicus secundum se non habet unde defendat sua principia ut Physicus est, bene, ut Metaphysicus.
Vιrum si tantum imum esset principium ,
Videtur quod sic. Quia haedictio
exclusiua, solum, omne aliud excludit, idest valet, solum principium est. Em go non eli aliquod principiatum. secundo econtra arguitur. Quia si videtur virum tantum ens esse, & principium, valet dicere. Est tantum principi u. Eiso non principiatum. Ergo possunius etiam deducere. Ergo nec ecia erit primcipium . Probatur, quia correlativa hoc habent, 'uod uno eorum sublato, aliud etiam tollitur, principium aute, & principiatum sunt correlativa. Dictio Pro decisione huius quatil. primo iam excl-- tandum est, quod de dictione exesusiua excita datur una regula, ex qua tria corrotariavit folia deducuntur. Regula est, quod dictio ex- distin ira clusiua, ut tantum, solum, tantummodo, Appos & similes, excludit esse aliud,quod distinio. guitur Persona, seu supposito a cosortio praedicati. Hinc deducitur primum c rollarii im,quod in relati uis uictio exclu- sua viaia posita, si illa relativa realiter, di sipposito distinguulur, ponendo unutantu, aliud negantiis. Vt si dicamus tantum pater e st: negamus, quod filius sit, quia pater diit inquitur supposito a filio. Si aut c in duo relativa realiter non disting. matur, ponendo unum non tollimus aliud, ut dicendo, Sortes mouet tantum seipsumta, . Secundum corrotarium est.
Quod dictio exesu filia non excludit v , quod in altero includatur, ut quia genus in specie includitur, & species in genere
non valet dicere,tantum homo est. Erga animal non est. Nec tantum animal eit. Ergo homo non est. Tertium est,quo unum includat aliud laquam partem sui, apponendo dictionem exclusium toti, non negamus partem, ut dicendo latum domus est, non negamus quin parietes sint,& dicendo tantum homo est: no excludimus quod habeat partes, ut manus,& pedes, & in summa totum valet in ii squae supposito distinguuntur.
Secundo notandum pro euidentia rationis Phulosophi, quod duplex est principium. Primum dicitur principiti in productivum ellectivum, quod realiter distinguitur supposito ab effectu producto& in hoc valet arguere. Tantum principium et t. ergo non principiatum, quias rincipium a principio proauctruo te iter uistinguitur. Aliud xero vocatur principium materiale. vel formale, quod non distinguitur realiter, de siri posito a prodiicio,& in hoc non valet arguere. Tantum principium est. Ergo nota principiatum, ideli tantum homo est. Ergo animal non est . Modo I hylos loque
tur de iis quae realiter supposito distinguuntur, iuxta in ictionem antiquorum,
Ee per hoc patet ad primum. Ad secundum dicendum, quod tunc correlatiuum, & si se dum nomen comrelative teneatur, non tamen proprie,& aliter, tunc correlatiuum est, quia de ratione correlativi est habere pro termino aliud correlativum. Ergo quando solum principium est, & non principi tum sol maliter non est relatiuum, sed vocatum sic relativum.
LECTIO XII. Q V .E S T I O VIII. Virum Mat/ria sit diu bilii,
V Idetur quod sic. Na partibus quantitatis partes materiae correspOdet.
Ergo si a n ateria separarentur diuersae paries quantitatis, ipsa diuisa, & extensa appareret. Di s
39쪽
Secundo. Substantia corporea secundum se praecedit omnem quantitatem, Et secundum se dicitur totum integrale . Ergo in ea accipimus partes corporeas, quibus subitantia dicitur corporea, iaconsequenter diuisibilis. Tertio. uod est causa antecedentis, est etiam caula consequentis. Sed materia est caiisa quantitatis, di eius diuisil, Iitatis. Ergo secundum se erit diuisibilis, quoniam nihil dat quod non habet. Quarto. Si materia secundum se non esset extelisa, nullo modo posset diuidi; Sed hoe est falsum, ut apparet in toto materiali diuiso, in quo sicut diuiduntur dialtersae eius partes quantae, ita diuiduntur eius diuersae partes mat tales. In contrarium est Arist hic, textu i s.
tis. Metaph. textu 18. Hunc sequuntur S. D. p. p. q so art. 2. Albertus Magnus hoc loco tract. r. Averro de substantia orbis Capreolus L .dilh.ls. q. p. artic. 3.&dist. . q. unica art. 3.&ὰii plures . In Gratiam quorum ponitur haec conclusio. Materia lac dii in se non est diuisibiali , nec exicia se . Probatur primo. Su santia non ult extenta, nec secundum seduli sibilis, cum secundum se non habeat partes,no suscipiat imgis, & minus &cidia materia est subitantia. Ergo. Secundo. Proprium conuellit soli, iasemper,cui est proprium. sed diuisibiluras,& extensio est propria quantitati. Ergin Maior eli Porphyrii cap. de Pr prio Minor est Arist= Metaph. textu is Tertio- Solum totum quantitatiuum in illud quod diuiditur, per Arist. 3. M taph. x t supra. Sed substantia non est i tum quantitatiuum,ut patet. Ergo- Aa primum dicitur, quod materia solam per accidens diuiditur.cad diuisione uanritatis, unde sine qualitate maneret indIussa, nam etiam serra pei sedia sunt indivisibillas, te tamen informant omncs paries quanti corporei viu tis. Ad secundum iacgatur, quod materia secundum se dicatur totum integrale ;hoc enim non conuenit ei, nisi per quantitatem, potest tamen dici tale totum radicaliter, propter ordinem quem includit ad partes ouantitaris, sed non sorin Ater, quia secudum se non habet partes. Ad tertium dicitur, quod materia est causa diuisibilitatis quantitatis materi
sis, idest pars subῖectiva, quoniam in se
recipit quantitatem, cum eius extensi ne, seu in genere caiisae se alis quantiatas eli illa quae extendit materiam.
Ad quartum dicitur, quod si diuidi tur, diuiditur per accidens, idest ratione quantitatis,cui inseparabiliter in heret.
Utrum in rebus naturalibus, oreae in viventibus .detur maximum, θminimum per se existent.
V Idetur quod non . Nam maximum
in augmento viventium a nutritiua potentia causatur ; Sed data quam que quantitate, & magnitudine vivetis, adhuc vis niuestiua, cum non sit diminuta potest nutrire. Ergo nutritum p teli augeri ultra maximam suam quantitatem.
Secundo. Gigantes extra ordinariam sormam magnitudinis hominum stini.
Ergo species humana c exempli gratia
non est determinata ad tanta quantitate. Tertio. Plures naturales feriant Cr codillum, quamdiu vivit, semper crestare . Ergo non habet determinatam quantitatcur.
Quarto.Arist. hic textu 38. dis utans contra Anaxagoram ait, illum sensisse ex minima carne non pol se aliam minimam generari. Ergo secundum vetitatem id
cuint Demus magnitudinem viventis eue quinque cubitorum, si addatur ei cubitus, cubit,& si reducatur ad quartum g risum, vivit. Ergo non habAd terminatam magnitudinem. Sexto. Si datur minimum in rebus nacturalibus, sequitur, quod corruptio su
stantialis non sit terminus alterationis, contra Arist. i. de Generatione, tex. I 8. Probatur. Accipiamus ver. gr. minimum
ignis, i. ininimam eius partem. Modo diuidatur hae pars, tunc vel illae partes separatae remanent, vel corrumpuntur. Si Iemanent. Ergo datur minus minimo. si corruna puntur, cum ii ulla alteratio praecesserit, sequitur,quod corruptio sit sine Micratione, idest non sit eius terminus. Septin
40쪽
septimo. Omne graue est grauius ari- , ,ex 4 Caeli,tex. I. Ergo in graui nonatur minimum. Nam post minimu gα
ue, non datur aliud minus graue.
caelavo. Quantum per Phylos s. M taph.tex.8.est diuisibile in ea,quae insiit,
quorum utrumque,aut singillum eorum
fuit,& hoc aptum natum est esse, idest, per se subsistere. Quod exponens S D. ait, hoc dictum esse propter paries se,ilantra, scilicet propter materiam,&sermam, quia separatae non possunt per se subsiliere. o non repugnat quanto,
quod semper sit diuisibile, non solum in
partes inexistentes, verum etiam in se
Nono. Ignis est a mentabilis in inmnitum, ex 2. de Aruma tex. I. Ergo in igne non datur maximum.
Decimo. Demus maximum ignem, tii ei apponῖmus combustibile,aut illud c6 ret,aut non. Si comburet, Ergo potest dari maius maximo. Si dicatur quod non comburet, hoc videtur sine ratione diaetum, cum in igne non deficiat virtus ad combirendum, sicut etiam hocvidetur Irrationabile assertum, quod data maxima aqua, & et noua pars addita, tam non recipiat, & augeatur.
Vndecim'. Sic dato maximo homine non posset pinPefieri, & ex percussione an fari,quod videtur ridiculum.
Duodecina L Demus unam partem c
Drem ignis suseipientem, aut illa potest
dari minor, aut non . Secundum non est
dicendunt cum calor partibiliter suseipiatur, & consequenter de parte ad D
tem transeat. Ergo non datur primum, idest minimus calor. Tertiodecimo. Alimentum sicut comtinue in rem alitam conuertitur ta comtinue corrumpitur. Ergo in ea parte non
erit minima pars corrumpenda, quod ea minor dari non possit. Quartodecimo. Partes quoad formam sunt eiusdem rationis cum toto. Ergo sicut totum existit, ita & ipsae existere po
Quintodecimo. Partes sunt priores
toto essentialiter. Ergo eis non repugriatmii tradictorie posse esse priores toto ,
Sextodecimo . Qualibet pars habet
naturam, ut pollit iae eiusdem s. ciei
Decimoseptimo. Non datur minimuin moria locali, cum non detur minima gnitudo supra quam fit motus, per Aristot. 8 Phys Emo non datur minimum in rebus naturalibus. Pro resolutione huius quaest. tria laciemus. Primo en ponemus aliquas obseruationes necessarias ad claritatem quast. Secundo apponemus duas conclusiones ,ra eas probabimus. Tertio argumenta diluemus. Primo ergo explicandi veniunt termi Res v nipositi in titulo quaest. Primus ergo est iuratis ly in rebus naturalibus. Res autem na- dupliciaturalis dupliciter dicitur. Primo forma. Dr. liter, & essentialiter, & sic tantum su stantia dicitur res naturalis. Nam naturae uir de materia, de forma, & de composito ex iis,quae sunt substantiae. Secundo consecutium Se concomitanter, desie accidentia necessarib consequentia, seb- stantiam concomitantia, naturalia dicuntur I unde in praesenti in utroque sensu
accipimus rem naturalem, volentes inferre , quod in composito, &eius partiabus , de naturalibus accidentibus datur maximum, & minimum. Secundus terminus est ly praecipue Grininῶin viventibus ) quia in iis est maior dii fi- . litar-
cultas, quam in non viventibus. Scotus enim in 1. Senta esst. a.q. 9.&ocham d. 8.
tenent, suod in inanimatis non datur minimum in homogeneis, i. in iis quae sunt eiusde rationis aluisa, ut sunt aer, aqua, ignis, . terra. Nam quaelibet pars aque, aqua est,& qualibet pars ignis,ignis eit, non sic in aetherogeneis, i. in iis qua sunt dii similariam partium,quia ster.g. animal diuiditur in carnes, in ossa,& in neruos. Quod autem oporteat dari minimum inae nerogeneis concedit Scotus , si sit per se existens, quoniam hoc habet determia
natam virtutem, in determinata quanti tate. Addunt aliqui,quod in homogeneis non datur maximum, qitia quac . part eis apposita, non est in conueniens. 'uod augeatur, sed hoc negant in viventibus. Tertius terminus est cly maximum,&lv minimum.) Maximum autem cum sieniperlatiuum , idem sonat quod ita magnum, ut eo maius esse non possit, deminimum, idem dicit, euod ita paruum, quod Di da Corale