L. Caelii Lactantii Firmiani De ira Dei liber singularis ad Donatum recensuit, variantibus lectionibus, annotationibus, castigationibus, ac dissertationibus illustravit Fr. Eduardus a S. Xaverio C. E

31쪽

Et quae major , quae dignior admini stratio Deo assignari potest quam mundi gubernatio , quom cura viventium& maxime generis linmani cui omnia terre' na subiecta sunt Za Et quae major , quae dignior administratio Deo assignari potest &c. Al. aliis omissis i Et qua dignior Sc. Al. qua melior . Bon. signarit pro assignΑri.

b Quam cura viventium. Haec desunt in nostro Bon. Cod. sed in aliis omnibus, quos vidimus, extantis e Et maxime generis humani. Al. maximeque . Lego cum Aldo ex altero Bon, Cod. Longobardico .

in s in

Quae igitur in Deo potest: esse beatitudo, si semper quietus , & immobilis torpet , si precantibus surdus, si colentibus coecus ZQuid tam dignum, tam proprium Deo, quam providentia ea Immobilis torpet. Al. immobile optet.

Sed si nihil curat , nihil providet - ,

32쪽

Lib. Syng. Cap. IV. Seg. 6. 7. 8. 2Iamist omnem divinitatem . . Qui ergo totam vim, totam Deo substantiam ς tollit, quid aliud dicit , nisi Deum omnino non esse tb Omnem dioinitatem. Al. dignitatem. e Totam Deo substantiam . Heum. marte suo: Dei substantiam. Bon. substantiam Deo.

Denique M. Tullius a Posidonio dictum reseri, id Epicurum sensisse: nullos Deos esse , sed ea , quae de DIis Deutus sit, depellendae invidiae eavia dixisse et itaque serbis illum Deor relinquere , re autem ipsa tollere - , quibus nullum motum , nullum tribuit o

cium ιa M. Tullius a Posidonio dictum refert. In Cod. Bon. ad Pisidium ; sed prave ; nam Ciceri L. I. de Vat. Deor. cap.χον. ait: Familiaris omnium nostrum Posidonius disseruit in Lib. v. de Hat. Deor. : nullos esse Deos Epicuro videri ; quaeque is de Diis immortalibus dixerit , inviidia detestandae gratia dixisse ;Lege depellenda gratia , ut hele habet Lactantius . b Re autem ipsa tollere . Cic. ibidem, & cap.xxT. eiusdem libri.

Quod si ita est : quid eo sallacius o quod a sapiente , & gravi viro debet esses 3 alie

33쪽

a et De Ira Dei Seg.8. λ. o. 'alienum. Hic vero si aliud sensit, & aliud I eutus est , quid aliud appellandus est , quam deceptor , bilinguis - , malus , & propterea stultus ta Quid eo fallaeius p Al. eo Decius b Deceptor, bilinguis . Vide Servium ad Virg. .en. I. st. 663. Tyriosique bilingves .

in 9 in

Sed non erat tam versutus Epicurus, ut sallendi studio ista loqueretur , quum hae scriptis ad aeternam memoriam consignaret rised ignorantia veritatis erravit inductus enim a principio, seu verisimilitudine unius falsae sententiae H , necessario in ea, quae sequebantur , incurrit.

a unum haec. Scholius. quum etiam. b Ad aternam memoriam eonsuvaret. Al. estUr nemus.

e Inductus enim a mineipio , seu similitudine unius falsa sententia. Al. To seu , & To fassa omittunt. Al. pro inductus legunt inductos. In Bon. autem Τὸ seu postpositum est , ita exaratum ut I superius sit posi

tum, infra vero eu . ,

34쪽

199.su. cap. IC. Seg. IO. II. I 2. Ignon convenire . . Quod quum illi verum, Scinexpugnabile videretur , non poterat conseque hila resecare ς , quia uno affectu amputato , etiam caeteros affectus adimere Deo necessitas ipsa cogebat.

a Prima autem sententia. Al. Prima enim . Al. Primum. h Iram Deo non eonvenire. Bon. Iu Domιno . Al. Deo. Al. ira Deo non &c.c Non poterat consequentia resecare. Sic optime Cod. Bon. Al. recusare. Al. recusari . Al. refutare .

Ita qui non irascitur, utique nec gratia movetur , quod es irae contrarium . Iam δεῖ

non ira in eo, nec gratia es , utique nec metus,nec IcIDia,Nec maeror,nee misericordia . a 'am si nee ira in eo, nee gratia est, utique,

nec metus , nec latitia , nee mcror, nee misericordia.

In Bon. deest T. est , & se pro si , legitur. Al. jam non habent. Nonnulli 'am sic non ira &c.

in II Una es enim ratio eunctis fectibus,

35쪽

α Ira Dei 5M. I a. 3.t4. quicquid assicitur ε , imbecillum ess : eeto nec cura ullius rei,vee providentia es in eo ς.

a Qua in Deum eadere non potest. Al. eadere potes. Bon. in Deo. Al. non possunt.b uuia quicquid ascitur Bon. quiequid agitur .c deo providentia es in eo. Scholius in Deo .

Hucusque pervenit sapientis hominis disputatio: caetera, quae sequuntur, obticuit, scilicet , quia nec cura sit in eo , nec pro vi dentia: ergo nec cogitationem aliquam , nec sensum in eo esse ullum; quo effcitur, ut non sit omnino . Itaque quum gradatim descendi Gset, in extremo gradu restitit - , quia iam praecipitium videbat .

a Sapientis hominis. Sei licet Epicuri per ironiam se appellati a Nostro, ut Lucretium vel licet, qui Epicureae sapientiae laudes tantopere extollit , ut eo sapientior nullus fuisse videatur. h In extremo gradu restitit. Al. constitit. Al. persitus

Sed quid prodest reticuisse , ac periculum dissimulasse Z Necessitas illum vel invitum cadere coegit. Dixit enim , quod noluit :

36쪽

Li9.SIng.Cap. IV. Seg. Iq. II. I. 23 Iuit et quia argumentum sic ordinavit, ut ad illud , quod evitabat , necessario deveniret . Vides igitur quo perveniat - , ira sublata ,& Deo adempta . .

a Quo perveniat . Nempe idem Epicurus. . ALPerveniatur . b Et Deo adempta . Al. addunt e gratia.

Denique aut nullus id credit, aut admodum pauci, 3c quidam scelerati, ac mali , qui sperant peccatis sui impunitatem. Quod L & hoe ε falsum esse invenitur φ , nec iram in Deo esse , nec gratiam ; veniamus ad il- Iud , quod tertio loco positum est .

a Qui sperant peccatis suis impunitatem. Hi sunt. qui apud Eccl. v. q. dicunt. Tereavi, O quid mihi accidit triste, eui ille reponiti Atlisimus est patiens redditor 8cc. b Quod si in boe . Al. eopulam omittunt. e Falpum esse iu*enitur. Τὸ esse in quibusdam

deest . .

quanto melius de divinitate . senilise , ' qui

37쪽

α6 De Ira Des Seg. I. 2. qui ajunt , gratiam in Deo esse et iram nos

a Existimantur Stoiei. vide Lipsium in Manudua. ad Philosopb. Stoleam de Deo , & eius attributis agentem , & Senecam L. II. de ira .h De diminitate. Al. de divinatione .

Favorabilis , ac admodum popularis oratio , non cadere in Deum hanc animi pusillitatem - , ut ab ullo se laesum putet, qui laedi non potest : ut quieta illa , & sancta majestas concitetur, perturbetur , insaniat: quod est terrenae fragilitatis . Iram enim , commotionem mentis esse , ae perturbationem ε , quae sit a Deo aliena .

a Favorabilis admodum . Cellario T4 admodum non placet, sicuti nec Ualchio To favorabilis, sufficiat tamen latine loquentibus, secundam vocem, eodem sensu aeceptam placuisse Tacito, nec a prima faliquem abhorrui me ex caste loquentibus. b Animi pusillitatem . Al. pusillanimitatem .c Me perturbationem. Al. addunt animi.

Quod si hominem quoque, qui modo sit sapiens , A gravis , ira non deceat , si qui dem, quum in animum cujusquam incidit, ve- , Iut

38쪽

Lib. Ang. CV. V. Sex. 3. q. 27 Iut saeva tempestas tantos excitet stitistus , ut statum mentis immutet , ardescant oculi, ostremat, lingua titubet, dentes concrepent, alternis vultum maculet nunc suffusus rubor , nunc pallor albescens; quanto magis . Deum non deceat tam laeda mutatio ξa Alternis vuItum maculet. Sollicet per Nices . Al. alterius . Al. alternus . Suetonius in Augusto cap. LXXxH. Ut manus . ae pedes alternis iactaret.b Quanto magis. Scholtus: quo magis.

potestatem , late noceat per iram , sanguinem sundat , urbes subvertat , populos deleat , provincias ad solitudinem redigat: quanto magis Deum , qui habeat totius generis humani, R ipsius mundi potestatem , perditurum fuisse universa credibile At asi irasceretur ta credibile sit. Haec equidem in Bon. Cod. non reperio, ac ab editionibus Thomasiana , & Isaeana& quibusdam antiquioribus desunt. Videntur tamen

Bunem anno necessaria , quamvis Heum annus censet

Sane abes pupe , idque eleganter . Imo Vitiari latiis nitatem Sermonis . ideoque merito rejici et digniora quippe quopiam medii aevi Monaebo, quam Lactantio.

Langletius, qui post I eum. Lactantii opera edidit.

39쪽

ex XII. Mss. retinuit, & tamen Monaehus non est .malchius ante ipsumi boe, ait , eredibile est . in codd. ms., O editiones antiquiores habent. .ulsaribus abest . vulgares ergo secutus est Heum annus , odio Monachorum , qui equid ab illis processisse suspicatus, temere respuens, ac gratis de more conademnans.

Abesse igitur ab eo tam magnum , tam perniciosum malum oportere,& si absit ab eo ira,& concitatio ,quia & deformis, & noxia, est , nee cuiquam malefaciat: nihil aliud superesse nisi ut sit lenis, tranquillus, propitius , beneficus, conservator .a Ira , O eoncitatio. Al. ira ratio . b Nee cuiquam malefaciat, nihil aliud superesse ιAL malefaciet. AL malefacit. superest. Ita enim demum & communis omnium

pater , & optimus, & vere maximus η diei poterit , quod expetit divina , coelestisque

natura. Nama Et vere maximus . Bon. O vere maximusque . AL oprimus , maximus . Forte . optimus is maxi- in q*e.

40쪽

Lib. Sisi Cap. V. Seg. 7, .

in 7

Nam si inter homines laudabile videtur, prodesse potius , quam nocere : vivificare , quam occidere et selvare , quam perderes nec immerito ε innocentia inter virtutes numeratur ) & qui haec secerit diligitur , praeserturi ornatur , benedictis omnibus , votisque celebratur et denique ob merita , &beneficia Deo simillimus iudicatur e quanto magis ipsum Deum , par est divinis , perse- istisque virtutibus praecellentem , atque ab omni terrena labe summotum , divinis , Rς Vestibus beneficiis omne genus hominum Promereri .

a Salvare, quam perdere. Scholt. servare quam dcc. b Nee immerito. Al. unde innocentia merito. e Diligitur, prcfertur, ornatur. Sic Bon. oc Schol. Al. honoratur. d Omne genus humanum promereri Post ri humanum , puncta quaedam apposita sunt in Cod. Bon., R Heum. legendum putat. demereudum .

Speciose ista, populariterque dicuntur , A multos illiciunt ad credendum : sed qui haec sentiunt, ad veritatem quidem propius ccedunt: sed in parte labuntur φ , naturam