M. Tullii Ciceronis Epistolæ familiares cum auctoris vita a Paullo Manutio edita. ... Maiore, quam hactenus diligenter castigatæ

181쪽

AD TOR. ET ALIOS. χ'

proficietantur, scite iano possim Quare velim statutum

habeas,tne tui memoria summa cum beneuolinia te renua Riae omnes res non minori mihi curas , quam mea, esse . maiore in varietate versata est a cibue tua caussa quam hom nes aut volebant , aut opinabantur ν mihi crede, mn est pro, malis temporum,quod moleste fero: necella est enim, aut asei mis urgeri, Rempublicam sempiternia; aut, his positis, recrear aliquanta, aut sonditus liverire. Si arina Valebunt, nste eos, α quibus reciperis, vereri debes: nec eos, quos adiuvistῖ. si a misi arat conditione positis, aut delarigatione abiectis, aut viatori l detractis,ciuii as respirauerit,ia dignirate tua frui tibi, dc fori nis licebit. sin omnino interierint omnia, iueritque is exitus , quem vir prudentissimus M Antonaua iam tum timebat, cumi tantum instare malorum si hic batur; misera est illa quidem isi cossolatio,iali praesertim ciui,& viro,sed tamen necessaria; i hil duenient in eo juod accusita umacris sis Quae vis infir in hispaucis verbis, solum enim committenda epistolae non erant, si attendes quod tacis profecto etiam lineineis litteris intellige te aliquid ha re,quia speres: nihil, quod aut hoc, ain aliquo Reipublicae statu timeas: omnia si interi rint, cum superuitem re esse Reipublikae,n si liceat quidem v lis, serendam esse fortunam praesertim quae absit a culpa. Sed haec hactenus. Tu vel ina scribas ad me quid agas, & ubi sui rus ; sis ut aut quo scribat aut quo veniam,scire possim. Vale.

ARGUMENTUM. Consolari fiat: sed quia nisu aliud ad consei dum funeris ,

consolationem ait debere esse optimorum consiliorum conscism

M. CIC. S. D. A. TORQUATO. : I

SVperioribus litteris, beneuolentia magis adductus, quam quod res ita postularet, ta longior ; nec enim confirmatione nostra egebat virtus tua; neque erat ea mea caussa, ain sue sorrunasut cui omnia deessent,alterum confirmarem. Hoc

item tempore breuior esse debeo:siue enim tum nihil opus furitam multis verbis; nihilo magis nunc opus est; si tum m I. a suis,

182쪽

suii ,illud satis est praesertim cuin accesserit nihil noui.Narra,etsi quotidie aliquid audimus earum rerum, quas ad te perferri existimo, summa tamen eadem est, & idem exitus, quem ego tam video animo,quam ea,que oculis cernimus:nec vero quidquam video, qsaod non idem te videre cerib sciam. Nam etsi, quem is exitum acies habitura sit, diuinare nemo potest; tamen Sc belli exitum video:&.si id minus, hoc quidem certe, cum sit necesse alterutrum vincere,qualis sutura sit ve' haec,vel illa victoria. s. Idque cum optime perspexi, tale video, nihil ut mali videatur esse futurum, si id vel ante acciderit, quod vel maximum aci t, morem proponitur. enim vivere,ut non sit visendum,miserrimum est; viori autem nemo sapiem miserum duxit, ne beato quidem Sed in ea es urbe,in qua haec vel plura,& ornatiora parietes ipsi loqui posse videantur. Ego tibi hoc confirmo; leuis es consolatio ex miserjs aliorum; nihilo te nunc maiore discrimine esse, quam quemvis aut corum, qui in esserinr, aut eorum,qui remanserinualteri dimicant,alteri vidi orem tunerita lSed haec consolatio leuis,illa grauior, qua te uti spero, ego certὰ lutocinec enim duas ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa:&,si non ero,sensu omnino carebo. Sed rursus γ υκώες Αθη--inqui ad te hsc.Mihi tu,tui, tua omnia maximae curae sunt, &dum vivam,erunt. Vale.

Consolatoria victola, rationibus undecumque collectis: sed, si

consideras uesperationem potius continet.

M. CICERO S. D. A. TORQUATO. Noui, quod ad te scriberem, nihil erat ; 3c tamen si quM

. esset, scieba in te a tuis certiorem fieri solere. De futuris autem rebus etsi semper dissicile est dicere; tamenetoterdum coniectura possis proprius accedere,cum res est eiusmodi,cuius exitus prouidere possit. Nunc tantum videmur intelligere si, imn diuturnum bestum; etsi i J ipsum nonnullis videatur secus. Equidem, cum haec scribebam , aliquid iam actum putabam; non, quo ego cerib scirem ; sed quod non dissicilis erateoniectura. Nam cum omnis belliNars communis , dc cum

183쪽

semper Incerti exitus praeliorum sunt; tum hoc tempore ita magnae utrinque copiae,ita paratae ad depugnandum esse dicu tur 3 ut, utercumque vicerit, non sit mirum futurum. Illa Ilia, oles singulos magis, magisque opinio hominum confirmatur ρ etiam si inter caussas armorum aliquantum intersit ; tamen i

ter victorias non multum interfuturum, alteros propemodum iam sumus expertir de altero, nemo est, quin e iter quavia sit metuendus iratus victor armatus. Hoc loco si videor at gere dolorem tuum, quem. consolando leuare debebam; istein me communium maiorum consolationem null/m inuenire praeter illam, quae tamen, si possis eam suscipere, maxima est,

quaque ego quotidie magis utor ; CONSCIENTIAM recta

voluntatis maximam consolationem se rerum incommoda-rummec esse ullum magnum malum praeter culpam:a qua quando tantum absumus , ut etiam optime senserimus; eventusque

magis nostri consilii, quam consilium repraehendatur, & quando praestitimus, quod debuimus, moderate, quod euenit, fer mus Sed hoc mihi tamen non sumo, ut te consoler de comm nibus miserijs:quae dc ad consolandum maioris ingenij,& ads rendum. sinistaris virtutis indigent.Illud cuiuis facile est 'doc re , cur praecipue tu dolere ninil debeas; eius enim , qui tardior in te leuando fuit, quam sore putaramus, non est mihi dubia de tua salute seritentia: de. ths autem non arbitror te expectare quid sentiam. Reliquum est, ut te angat,quod absis a tuis tam-o tuo res molestar praelerti ab ijs pueris, quibus nihil i potes esse festivius. Sed, ut antea ad te scripsi, tempus est huiuimodivi suam quisque conditionem miserrimam putet: & . ubi quisque sit, ibi esse minime velit. Equidem nos, quod Romae sismus, miserrimum esse duco:non solum, quod In omnibus malis acerbius est videre,quam aqdire; sed etiam, quod ad omnes c stas subitorum periculorum hi agis obiecti sumus , quam si abessemus. Etsi me ipsum consolatorem tuum non tantum litterae, quibus semper studui, quantum longinquitas temporis mitigauit. Qi tanto fuerim dolore, meministi ; in quo prima ilconsolatio est, vidisse me plus quam caeteros, cum cupiebam , quamuis iniqua conditione, pacem: quod etsi casu non diuina,

tione mea Dictum est ι tamen hac inani prudentiae laude dele-

184쪽

H r. Deinde ;m muri ad consolationem commune teram est , s iam vocer ad exitum abyai p. avellar , carendum esse doleami: φnesortem retim ad sine vi sensu fuimrum siti. . Adiuuat etiana aer , -iamcvitae quae cum cursus sene confecto delecta rur;aom verat in eo vim timem, quo nos lam natura perduranat .Postmino is vir et etiam ia viri hod bello Maiderunt' i ,mpudentia uidetur, eandω m 1 tunam .s res cogat, recusare . Equidem mihi'mma prinpono : nec inium est tantum malum, quod non putem impen deres cum plus in metuendo mali sit,quam in illo ips xiv timetur,desinorpretes aetim eum id impendeat, in quo non modo desorἡulias,'e'nymis etiam doloris futurus sit. Sed haec sa- is multa, vel plura potius,quam nes si 'rint,sacit autem nor a loquacitas mea sed benevolemia longiores epistolas . Seruium

clitassisse Athenis, moleste tuli; non enim d-ito, quin magnae tibi leuationi sit solitus esse quotidi ingressus, & sermo cum fa,nili irissimi hominis, tum optinii, A prudentimini viri.

Tu velim te, ut debes,&soles,tua virtus, sustentes.Ego,quae ie male, viaeque ad te,& ad tuos pertinere arbitrabor, omnia mi- giose diligenterqtie curabo;quae cum Fiam,beneuolentianiarmam erga me initiabo merira non equita te.

icum em,s pro Pompeio contra Casa pugnauerat, patria earentem, bene sperare istheti se ue ei nulla in re defuturum polistetur. Ei autem Caesarem ignouisse Hirtius tradit de bello

; CP GERO S. D. A. CAECINAE. '

OVoties v υqtie filium tuum video, video autem fere quo. iidii lli eor ei studium meum, & operam sine ulla ν exceptione. aut laboris, aut occupationi S , aut temporis; gra- tiam autem atque aucti iritalem sum hac exceptioste, quantuni leam quamumque possim . , Liber tuus , & lectus est, & le- titur a nae diligenter, & custoditur diligentissimz. Res, S tunae tuae mihi maximae curae suturmae quidem quotidie

185쪽

quorum de studio, & de sua spe filium ad te pro in ipsisse scio. Is autem de re is, quas eoniectiva constqui potamus, non mihi sumo. ut plus ipse prospiciam, quam revidere,atque i itelli re milii persuaserit, e sed tamen, cpria fieti

potest ut tu ea Drturbatic animo c6gites; to esse reaeun is, quid sentiam,exponere.Ea natura rerum est; & is tenipotum Ascurstis,' ut non possit ista aut tibi, aut caeteris fortuna indid-' turna: timue haerere in taὰhὀna caussa, sc in tam bonis eiul-hus talia acerba iniuria. si are ad eam spem, quam extra ordinem de te ipso habemus, no solum propter dignitatem, & yirtutern ruam, haec enim ornamenta sunt tibi etiam cunia olijs edmmunia P accedunt tua praecipua, propter eximium ingentam,sum namque virtutem: cui mehercule hie,euius in potestate sumias multum tribuit.Itaque ne punctum quidem tem-

horis in ista fortuna missest nisi eo ipso iano tuo, qtio delectaturine violatum putasset qnod ipsum lenitur quotidie; fghific torque nobis, ab ii, q'I simul cum eo vivunt, tibi hanc ipsam s

pter priniunt fac aninio sorti, atque magno sis:ita enim harus, ira educatus Ita doctus es, ita etiam cognitus', ut tibi o facien- dum sit i denique 'em quoque habeas firmissimam ropto ea caussas quas scr*s Α - verd tibi omnia, liberisque tuis parai rissima esse confidas velim. id enim & vetustas nostr amoris. Ec mea consuetuso in 'meos,& tua multa erga me ossicia postra.

Ad consirmandum C cina exulis animum diuisationem quana' dam inducit sumptam ex Caesaris natura, σα ciuilium

CICERO S. D. CAECINAE 6

186쪽

tionem animi tui,complecti litteris maluissem: nune autem , ut fpero, breui gratulabimur, itaque in aliud tempus id argumentum epistolae dissero. His autςm litteris animum tuum , quem minime inbecillum esse, dc audio ,& spero, etsi non sapientissimi , &amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto ; nec ijs quidem verbis, quibus te comister ut afuictum,& iam omni spe salutis orbatum;sed ut eum, de cuius incolumitate non plus dubitem, quam te memini dubitare de mea. Nam cum me ex Republica expulissent ij, qui

illam cadere posse, stante me,non putarunt,imemini me ex multis hospitibus, qui ad me ex Asia, in qua tu eras,Ve'eran audi-ic te de glorioso, & celeri reditu meo confirmare. si te ratio quaedam Etruscae disciplinae, quam a patre no bilis simo, atque optimo viro acceperas, non fefellit; nec nos quidem nostra di- uinalip saltet; quam tum sapientissimorum virorum monumetis, atque praeceptis plurimoque, ut tu scis, loci rinae studio,tum magno etiam ulu tractandae Reipublicae , magnaq; nostrorum temporum varietate consecuti sumus. Cui quidem diuinationi hoc plus confidimus, quod ea nos nihil in his tam obscuris, rebus tamque perturbatis unquam omnino fefellit. Dicerem , quae antea sutura dixissem, ni vererer, ne ex euetis fingere vid rer. Sed tamen plurimi sunt testes,me & initio, ne coniungeret se cum Caesare, monuisse Pompeium, & postea,ne seiungeret, rconiunctione frangi Senatus opes; disiunctione ciuile bellum excitari videba. Atqui utebar familiarissime Caesare;Pompeiulaciebam plurimi: sed erat meum consilium cum fidele Pompeio, tum salutare utrique. Quae praeterea prouiderim, prae-rereo, nolo enim hunc,de me optime meritum, existimare, ea

me suasisse yompeio, quibus ille si paruisset, esset hic quidem is clarus iri toga,& princeps; sed tantas opes, quantas nunc habet,non haberet . Eundum in Hispaniam censui; quias si fecise set, ciuile bellum nullum omnino fuisset. Rationem haberi absentis non tam pugnaui ut liceret, quam, ut quando, ipso Consule pugnante, populus iusserat, haberetur. Caussa belli orta est ι quid ego praetermisi aut monitorum, aut quaerela-rumrcum vel iniquissimam pacem iustissimo bello anteferrEm. Victa est auctoritas mea, non tam a Pompeios nam is moue

batur

187쪽

hatur quM abhs, qui duce Pompeio freti, peropportunam ει rebus domesticis, & cupiditatibus suis illius belli victorian

fore putabant . . Susceptum bellum est, quiescente me depulsiim ex Italia, manente me quoad potui: sed valuit apud Plus pudor meus , quam timor ; veritus sum deesse Pompeij saluti, cum ille aliquando non defuisset meae. Itaque vel officio, velfama bonorum,vel pudore victus,ut in fabulis Amphiaraus, sic ego prudens,& sciens ad pestem ante oculos positam profectus quo in bello nihil aduersi accidit non praedicente me Quare, quando, ut Augures, & Astrologi solens, ego quoque Augur publicus ex meis superioribus praedictis constitui apud te auctoritatem augurii, diuinationis meae ; debet habere fidem postra praedictio. Non igitur ex alitis volatu, nec C ca

tu sinistro oscinis, ut in nostra disciplina est; nec e tripudijs solistimis, aut somnijs tibi auguror ; sed habeo alia signa; quae

obserue mi quae etsi non sunt certiora illis, minus tamen habent vel obscuritatis, vel erroris. Notantur autem mihi ad diuinandum signa duplici quadam via: quarum alteram d co e Caesare ipso, alteram e temporum ciuilium natura , atque ratione. In Caesare haec sunt; mitis, clemensque nat ra , qualis exprimitur praeclare illo libro quaei elarum tuarum; accedit , qudd mirifice ingeni js excellentibus, quale est tuum delectatur, praeterea, cedit multorum iustis, & ossicio incensis, non inanibus, aut ambitiosis voluntatibus; in quo vehementer eum consentiens Etruria mouebit. Cur haec igitur

adhuc parum prosterunt quia non putat se sustineri caussas posse multorum, si tibi cui iustius videtur irasci posse, concesserit. Qqae est igitur inquies, spes ab ira tot Eodem sonte

hausturuin intelligit laudes suas, e quo sit leuiter adspersus. Postremo, homo est valde acutus, & multum protridens: in- relligit, te , hominem in parte Italiae minimc contemnenda. facile omnium nobilissi inum,& in communi Rep. cuiuis summorum tuae geratis, vel ingenio, vel gratia, vel fama populi. Rom. parem, non posse prohibere a Rep. diutius; nolet hoc temporis potius esse aliquando beneficium, quam iam suum. Dixit de Caesare:nunc dicam de temporum, rerIamque natura. Nemo ςst tam thimicus ei caussae, quam Pompeius. animatus

188쪽

melius,quam paratus,sitsceperat,qui nos malos ehies homines improbos audeat. In quo admirari soleo grasitarent, iustitiam,& lapsentiam Caesaris: nunquam nisi honor emtissimὰ Pompeium appellat. At in eius Arsonam multa fecit asperius, armorum ista & victo laesunt facta, his Caesaris. At nos quemadmodum est complexus 3 Cassium sibi legauit: Bim tum Galli praefectuSulpicium Griziae:Marcellum,cui niaxime laceensebat,cu summa illius dignitate restituit. Quo igitur haec

spectant, rerum hoc natura ciuilium temporum non pari turinec manens,nec mutata ratio feret;primum ut non in ca issa pati eadem sit & conditio, de sortunae omnium: deinde ut in eam ςiuitatem boni viri, 8c boni ciues; ista ignominia nista inon reuertantur,in quam tot nefastorum scelerum condetrit a-it,reverteriant Habes aumrium meum; quo si quid addubitarent,n5 potius uterer,quam illa consolatione, qua facile fortem virum sustentarem ite, si explorata v oria arma sumpsisses pro Rep. ita enim tum puta η non nimis esse laudandum , si propter ineri tos exitus , euentusq; bellorum posse vccidere , ytvinoerentur,putasses: non debere te ad secum am fortunam be-he paratum fuisse; aduersam ferre nullo modo posse. Dissiputarem etiam, quanto solatio tibi cobscientia tui facti, quantae delectationi in rebus aduersis litterae esse deberent. Commemmiarem non solum veterum, sed horum etiam recentium, vel

nucum, vel comitum tuorum grauissimos casus ', etiam exter hos multos elaros viros nonainarem; Leuat enim doliorem communis legis humana conditionis recordatio. Exponere ellain,quemad um hirifc quanta in turba,quantaq; in confusibne tersi omnium viveremus: necesse est enim minore desi.

deriq perdita I p.carere quam bona.Sed hoc genere nahil opus est:ifieolume te cito, ur spero,vel potius,ut 'Iaerspicio,videbimus. Interea tibi absenti,& bino,qui adest imagini ansmi,& eor tis ianstantissimo,atq; oprimo filio tuo studiumιinacium, operam,haborem meum iampride & pollicitus sum,&'detuli; nunc noe amplius,quod me alia icissime quotidie magis Cesar amplectituri familiates quidem eius sicuti neminem apud quem quid id vkebo ues auctositat vel gratia valebo tibi. Tu cura ut nimitudine te animi, tum etiam spe optima sustentes. Vale. -

189쪽

Primum agit de librosuem in Caesarem scripserati deinde sis. disse rogat, ut veniam sibi a Caesare, pote ratemque impetret

CAECINA S, D. CIC PRONI. et

OVod tibi non tam celeriter libere reditus; Ignosce timori nostio, & miserere temporis. Filius,ut audio,pertf. mpii; neque iniuria Miber exisset; quando non tam interest quo animo scribatur, quam quo accii laxyr in ea res ineptὰ mi-lai noceret: cum pr-ςrtim adhuc Μli poenas dem. Qua quiadem in re lingulari tum sato; nam, cum mendum si 'pturae t . inra tollatur stultitia fama mqttςtur; meus error exilio corrigi- . tur: cuius summa criminis est, quod armatus aduersario male- . dixi. Ne r o nostrum est, ut opinor, quin vora victoriae suae s cerit ; nemo quin etiam, cum de alia re immolaret, tamen eo 'quidem ipso tempore, ut quamprimum Caesar superaretur, o

talit. I loc si non cogita omnibus rebus fel ἰx est; si scit, v pe , suasus est: quid irascitur ei, qui aliquid scripsit contra Lamia,

voluntate i i , cum ignorit omnibus, qui multa Deos venerati sint contra eius salutem Sed , ut eodem reuertar: caussa haria fuit timoris: scripsi de te, parce medium fidius, & timide, non. reuoςans me ipse,sed pene refugiens. Genus autem hoc scri tiirae non modo libertina,sed incitatum atque elatum esse debere,quis ignorat; silutum existimatur esse, alteri maledicere tamen cauendum est,ne in petulantiam incidas impeditum - ipsum laudare, ne vitium arrogantiae subsequatur r solum vero liberum alterum laudare: de suoquidquid detrahas, necesse : est aut infirmitati, aut inuidiae assigneturia Ac nescio, an tibi gratius, opportuniusque acciderit, nam, quod priectare non poteram, pr imum erat non attingere et secundum beneficium,1 quam parcissime facere , sed tamen ego me quidem sustinui: . multa minui: multa sustuli: complura ne posui quidem... . Ruemadmodum agitur, scalarum, gradus si alios tollas, alios incidas, nonnullos male haerentes relinquas , ruinae periculum struas, non adscensum pares; sic tot malis tum victum, tum in

190쪽

melius,quam paratus jusceperat,qui nos malos elues dχεr ut homines improbos audeat. In quo admirari soleo grauitatem& iustitiam,& sapientiam Caesaris: nunquam nisi honor en tissime Pompeium appellat . At in estis Arsonam inulta se est asperius, armorum ista & victoriae sunt facta,non C satis. At nos quemadmodum est complexus 3 Cassium sibi legauit: Brutum Galli et praefecit: Sulpicium Grςziae Marcellum,cui maxime succensebat,cu summa illius dignitate restituit. Quo igitur haec spectant, rerum hoc natura , vi ciuilium temporum non pati

tur .nec manens,nec mutata ratio feret;ptimum ut non in catis.

sa pari eadem sit & conditio, & fortuna omMamr deinde yr in eam ςiuitatem boni virI, 8c boni ciues; milla ignominia notati

non reuertantur,in quam tot nes iiqruis scelerum condeinna-it,tenertererit Habes augurium meum; quo si quid addubitarem,n5 potius uterer,quam illa consolatione, qua satile seriem virum sustentarem;te, si explorata vi oria arma sumpsisses pessita enim tum putabari non nimis esse laudandum, si ira propter Incertos exitus , euentusq; bellorum posse accIdere , 't in emur,putasses: no' debere te ad secum a m Mrtunam heisibe paratum fuisse; aduersam ferre nullo modo posse. Disputarem etiam, quanto solatio tibi conscientia tui facti, quantae delet Bitioni in rebus aduersis litterae esse deberent. tammemo latem non Blues veterum, sed horuni etiam recentium: , vel

nucum, vel comitum tuorum grauissimos casusietiam exteranos multos claros viros nominarem; Leuat enim dolarem communis quasi lent,s' humana conditionis recordatio. Expone reetiarn,quemadmMum hic,&quanta in turba,quantaq; in con- 'sibile ictu omnium vivetemusmecesse est enim minore desi. derio perdita Rep.carere quam bona.Sed hoc genere nihil opus Est ,ineolume te cito, ur spero,vel potius,ut perspicio,videbimus.

Interea tibi absenti,& hide qui adest imagini animi,& corporistus ianstantissimo,atq; optimo filio tuo studium,inscium, operam,ia rem meum iampride & pollicitus sum, de detuli; nunc hoc ampliusviubd me amicissime quotidie magis Cesar amplectituri amiliares Oidem eius sicuti neminem apud quem quidquid viteta ves auctoritate,vel gratia valebo tibi. Tu cura ut ea flamitudine te animi, tum etiam e optima sustentes. Vale. -