장음표시 사용
191쪽
lis inst babetur. Est autem obligatio iuri s uinculu,quo necessitate astringimur alicuius rei soluende glatia simn .strae ciuitatis iura: inst. de ubi .circa prin. AetIo autem est ius prosequendi in iud cio, qu'dalicui debetur: inst. Aebs. de a t. circa prin. Actionum genera duo sunt: in rena quq dicitur uendicatio: R in petronam quae condictio appet Actio iolatur. In reni actio est, per quam rem nostram,quae ab a- rem. lio possidetur , petimus: & seis per aduersus eum qui mrena postidet, dac,uel dolo fecit, quo minus posside: ei: In pessis inst. de ain. F. i . in persona actio est, qua cum eo agimus, nam . qui obligatus est nobis ad faciendum aliquid, ut i d m-dum. Et se ita per aduersus eundem locum habet.& aduersus haeredem eius.j. e. l. actionum .f. i . Onane, actio ines Actiant aut ciuile ς sunt,aut honorariae. i. piori . Oes actione, diuisis. aut poenales sunt aut rei persecutoriae. Oes aetiones aut thonae fidei sunt, aut stricti iuris. Omnes actiones aut in simpluim,ue Iduplum, uel triplum , vel quadruplii danis ultra non . Omnes aditiones, aut sunt cosecutinae solidi, aut dantur inquantum qui, facere potest. Omnes actiones, aut sunt perpetu φ aut tempta taleia quod p:oleqΗere,ut instr. de act. per totum, S de perpet.& temp. aa.
D septi . tishmus Deuerborum obligationibus.
DE obligationibus in genere supra dictum est, nunc ea in
in specie. Est at uerborum obligatio, tuae ex inter- turbora. rogatione praecedente,& responsione fcq iente contra
hitur: cum quid dari, fierive nobis stipulamum quae &sipulatio dicta est,exinde ipsi pulum apud ueteres firmum appellabatur, sorte a iii pite descedens. Stipulatio- Distula . num quaedam in d indo,quaedam in faciendo cosistunt. itomim I.eo.l. stipulationum quaedam . Stipulationum abae ita 'tilli. diciales sunt, aliae praetoriae , aliae conuentionales, aliae μcoestam praetoriae quam iudiciales: de quo0.eo. l. sti- 'pulationum aliae.& insti.in proprio ti. Et debet elle continuus actus stipulantis,& promittentis:& comminus stipulanti respondere oportet: ut tame aliquod monaeo
192쪽
Amri ex tu naturae interuenire possit Ex stipulatione duae Osicia Hipuia - scuutur actione : taco dictio certi, si certa sit stipulatio: qum. ex stipulatu, si ineerta sit: instit.de uer. ob l. post priri. Q at dicatur certa, habetur infra e.l.stipulationum quaedicertae. Ois stipulisio, aut pure,aut in diem,aut sib conditionest: qa prosicque re, ut insti. de uerb.obli. f. omnis.
In stipulationibus de quibus. s. aliquando plures interueniunt: nam & stipulandi, & promittendi duo. pluresve, ei fieri possunt .Plures rei stipulandi sunt, qbi abi uno eandem rem insolidum stipulatur, & ipse post omnium interrogationem omnibus promittit: puta cum duobus separatim stipulationibus,tra promissor respondeat,ntrique uestrum dare spondeo Nam si prius Titio spoponderit, deinde alio interrogante spodeat: alia atq; alia erit obligatio, nec credentur duo rei stipulandi esse: in sti .eo. postprin. Plures rei promittendi sunt,qvi eadestipulatione eandem rem insolidum promiserunt: puta, M.euio decem aureos dare spondes & Titio i o .aureos dare spondesis respondea in singulis separatim, spondeo: inst. eo .f.duo. Et dicitur reus stipulidi qui stipulatur. Linsorrogat,& obligationem sibi acquirit, Qui uero,pini sit,reus promittendi habetur,in ira eo.l. I. & capitur hic reus a re, quae in stipulationem deducitur, non a reatu. sed alii a re,id est, reatu ,alii a re, i. contractu , alii a re, i. firmi tale,ideo,quia efficaciter stipulatur,& etscaciter tenetur: ut dicit gl. hic in I. i .& insti. eo. in prin. sic Virgil. s. Aeneid. voti reus extaq; salsos.
Seruus ex person ad ni ius habet stipulandi. Io qc dstipulatur sertas,acquiritur domino uiuenti, quocunq; stipuletur. Eo aute,s domino mortuo acquirit nae reditari iacenti ro a ista uice Psonae defuncti sustinet. inst.eo. in princ. Sed stipulatio in qua seruus stipulatur factum per se adimplendum, hoc non acquiritur domino. Seruus autem communis simpliciter stipulando acquirit unicuique dominorum, pro rata portione dominij, quod nnusquisque in ipso seruo habet nisi iussu unius, uel nominatim
193쪽
minatim unt,uel talem rem,quς uni tantum ex eis acquiri potest stipulatus fuerit,infra e.l.seruus commuxis
D. Deiusseribus,ct man aribus. QVinq; sunt modi interdicendi pro alio, seu species personaru,quae pro aliis fideiubent, s.fideiussor, es ante,& post obligatione principalis fideiubere pia
Mandator autem ante obligationem principalis latum. Nisi in uno casu,ut cum mando creditori, ut non urgeat debitorem suum ad soluendum usq; ad mensem pericu- Io meo.g.si post. vers. plane. I. si uero non remunerandi. s. mand. Constitutor post obligationem contractam tan
xum .Et differt a fideiussore in tribus. Prim quia constitutor nudo pacto obligatur:insti.de act.F.de peeunia.Sed fideiussor solum per stipulationem.t.blanditus.C.e. item constitutor potest obligari in alia re quam principalis ratem citeriori die:sed fideiussor non, secundum gl. in L s. si post. Sponsor uero est, qui sponte, & sine rogamine antercedit pro alio,praesente principali debitore. quispo for etiam habet actionem mandati. l. qui patitur. supra mand.Expromissor est,qui promittit pro alio non obligato:uel non solum fideiubet, sed etiam in totum liberat eum. ut cum promittitur domino, ut seruum suum manumittat.I.eleganter.s.seruus pactionis. supra de d Io.An aut oes isti habeant beneficium diuisionis,dicit ei. quod sic.inl.in persona.M. I. s. de pari racepto expromissore,& fideiussore,qn se obligae, ut principalis , & ut fideiussor. Ee habent et illi aliud beneficiu de fideiossoria
hus, ut prius conueniat principalis, q fideiussor, iuxta auth.praesente. .eod.Exceptis istis duob.ultimis.hoe dicit gl.m d.l.in persona.3. I. s.de pa.& gl.in d.F.s post.& vgI .in auth.de fideius.3. I .colla. I.In omnibus autem obligationi b.pnt assumi fideiutares. Et appellant io fideius. Ad nsores,qa fide sua iubent aliis credi. Solet.n.creditores m res. eo qui vinittit io fideiussore acet pere, ut melius sit sibi cautu: inst. e.in princ. lo.n.pstant fideiutares: ut id quod a deb tore consequi non possit,consequatur, & exigat a N fideiulsor -
194쪽
. fideiussore.msti.de repli .Lfi.sacit. l.Tirius. s. ad Trebes De nouationibus, ct delegationibus. De obligationibus qualiter cotrahantur diximus, &earum accessoriis:nunc qualiter tollantur, & primo per nouatione. Et licet nouatio sat r delegatione, ut infra e delegare.Iurisconsultus in ponit senus, S specie: ς maxime tractat de ea nouatione q fit per delegationem sic C.de ser.& aqua.in rub.Nouatio aute est prioris debi
ς' ii in alia obligatione, uel ciuile, & naturale, uel natura
te tin transfusio,atq; trasiatio:hoc est, cum ex praecedenai causa ita noua constituatur,ut prior perimatur: Nouatio.n. a nouo nomen accepi t,& a noua obligatione , in fraeO.l. I.Et oes qu*res possunt subiici dominio nostro, P0ssu't trasire in nouationem: dummodo sciamus nouaisionem ita demum fieri si hoc agatur, ut nouetur obii gatio.Si uero hoc no agatur,duae erunt obligationes,infra e. t. Et generaliter fit nouatio interuentu nouae personae liberae. Et licet forte secunda obligatio non sit emcax., ut quia facta cum pupillo sine tutoris auctoritate: .nihilominus tollitur prima iure nouationis. S. praeterea. inst.quib.mod.tol.ob. Hodie autem non fit nouatio,nisi expresse dicatur inter partes: instit. qui b. mo. Ob .lol.F. -- sed cum. R C.eo.l.fin. delegare autem est uice sua alium dare retim creditori,uel cui creditor iusserit. Fit autem
delegatio,vel per stipulationem,uel per litis contestationem infra eod. l. delegare. . . De solutionibus , ct liberasionibus. De nouationibusqus aequivalent solutionibus dixit. ερω -- g.ti. i d.si re.in fi. Nune teneraliter de solutionibus. Et Lirim is est solutio rerum,& ita in iacto.Liberatio est obligatio num:& ita iure tantum. Largissime tamen ponitur solutio alias φ qualibet liberatione, infra eo.l.solutionis. Et singulos casus in hoc ti.& C.eo.inuenire magis est i boriosum,quim subtile .ut dicit gl.hic super rubro. So'o b easi lutione at eius,qd debet tollit ois obligatio, siue princi-
Falis sue accessoria:siue fiat solutio a principali debit s. si re,siue ab alto,etia inuito debitore:insti.quib. mod. tot bino. Oban prin.Fallit in quatuor casibus.Primus est, in credi
195쪽
tore, uel debitore pupilli: et co suit datus tutor tacuit sedebitore uel creditore. Na si est creditorii dit creditsi: si - 'ε debitor, no liberat Iblue do, si soluit dum administrata Na ipsi non pfit esse tutores: qilia uerisimile est, quodlia
hros radet, uel lacerabunt ronem:ut in auth. minoris. C.
h da. tu. Scd o si in re soluta deficit ali id ius: ut si solute :re quae prius alteri erat obligata.l. si re mea.I. e. Vel si sol . . ivitur,& de euictione no cauet. l.Iu. F. et fundum p. de ueri
ob l. Vel qn res smissis redditur in deteriori statu,quam
fuerit tpelmi monis. ar.l. 3. . si reddita. s. cenam . Et sic Isilutione eius qu0d debetur,s legitime, & perfecte facta tollitur obligatio. Secus si impsecte , uel illegitime lege
prohibente: uel ratione iuris desieientis in re. Ita intelligitur gi. g.infii.quib. mo. tol. ob circa prin. De acceptilarionibus. De naturali libertate. s. dixit, nisic de ciuili: na n acee Merediataptitatione tolitur obligatio. & sic aequiparat solutioni. -- Sed disserunt,quia solutio est uera, & realis,quando inter ut nit ted acceptilatio ficta, & imaginalia: occ reclui-iritur pecunia numerata in acceptilatione:& ideo no potest opponi exceptio non numeratae pecuniar.sic potest opponi instrumento chirographario.l. si acceptilatio.3. vitetis. Nisi probaret per accepto ferentem,l spe tuturae numerationis liberauerit,ut dicit Ange. d. I. inter. Estantem aeceptilatio iberatio per mutuam interrogati nem,qua utriusque contingit ab eodem nexu absolutio.I. a. s. e.Et est imaginaria solutio. a p. n.ex uerborii obli- satione Titio debetur: id si uelit Titius remittere poterit sic fieri: ut patiatur haec uel ba debitorem dicere: QP ergo promisi: habesne acceptums& Titius respondeat, habeo,acceptumq; fero.Solae autem uerborum obligationes Rcceptione tolluntur, S non aliae niti in itipulationem deducatur. Est enim prodita stipulatio qu euulgo Aquiliana appellatur:per quam stipulatione con Aouintingit omniu rerum obligatio in stipulatum deduci, & mi eam per acceptilationem tolli. Stipulatio enim Aquilis Liti. narenouat omnes obligationes:& a Gallo Aquilio ita composita est .f. est autem. insti. qui b. mod .rol. oblig.
196쪽
seim. a is Praetorium stipulationum tres uidentur esse species: o iudi- iudiciales,cautionales,& communes. iudiciales eas dicietatis. mus,quae propter iudicium interponuntur, ut ratu si atrui iudicatum solui ex operis noui nuntiatione . Cautio cautiora nates sunt,quae instar actionis habent, & ut fiat nouatio D. intercedunt: ut delegato stipulatio,& de tutela:& ratam rem haberi,& damni insecti.Communes sunt stipulationes,quae fiunt iudicio si itendi causa. Et omnes stipula-
- iis. tiones natura sui sunt cautionales: hoc. n.additur in stipulationibus,ut quis cautior sit,& securior, interposita stipulatione. Stipulationum praetoriarum quaedam sunt quae satisdationem exigunt: quaedam nudam repromitationem,quales perpaucae sunt.I.eo. l. I.f. stipulationu ill
rum. Et dicuntur praetoriae,quia a mero praetoris Oincio
proficiscuntur. inlli. de diuit.stipv.f.praetoriar.
pupilli saluam fore,uel adolescentis. - ' Ista species est praetoriar u stipulationu. Et cauet haestipulatione pupillo per satisdatione. Et tenet hac stipulatioue ta is,qui tutor est,quam q P tutore negotia gessit,uel gerit: uel fideiussores eoru.I. l. . 3.iraua . comi titur haec stipulatio tunc demum finite tutela.Et generaliter continuatur haec materia cum ea. s.de admin. tuto. diearum filia..
Aliam specie praetoriae stipulationis ponit: & sit hareante litis coni.ut s. qui satisd .cog. l. de die.f. si seruus. Et olim a quocunque suo, uel alieno nomine conuento reati, uel personali act.prae stabatur. Sed hodie no praestatur ab eo, qui suo nomine conuenitur:ut isti. de fatisda. murinc.& , sed hodie. De sensor autem rei praestat, etiams habeat madatum:ut C.de satis. l. i.in s. & si est praeseus,fideiubet pro procuratore suo: insti. de Latii. 3.taui quis. Si absens est ipse procurator inuenit hdetulia es. .eoda. si ad defendendu. Et continet haec satisdatio tres clausulas Primo de desen dedo: Secudo de dolo, qgabsit. Tertio, iudicatum soluere promittat, ut dicit gl. insti .de satis d. f. r.in uerb. atisdationem .Et ab ista utitima macula denominatur tota ista satisdatio: ut no-
197쪽
men sit consequens rei. insti.de don. .est, & aliud. Rem ratam haberio de ratibabitione. Duae sunt partes huius rub. ut patet per eEepla. infra. e.Vna rem rata haberi.i. quo , & qn quis promittit rem ratam haberiiecundum Irn.Alia de ratiliabitione. Et
traditur hic una regula , P procurator actoris det cair re de rato. i.rem ratam dominum habiturum,si dubitatur de eius mandato. I. I. C. de procur.& in l. non solum.
.alleno .e .lli. S.circa, quod ponuntur tres casus e quia si constat eum habere mandatum, non cauet de rato. Aue constat eum non habere, & tunc. non admittitur etiam
cum cautione rati: nisi sit coniuncta persona, uel ualde amicus.l. sed & ha .in prin. s. de procv. & tunc cum cautione rati.l.Pomponius.in fi.eo.ti.uel pro festinanti perire, i.pro eo contra quem laea est sententia mortis. Nam quilibet admittitur, etiam sine mandato, ad defenden dum eu m,eo et inuito.l. non tin.f. de appell.uel pro rec
peranda possessione absentis,& spoliati.l. I .C. si per vim uel alio modo. secundum Bartol.in d. . si alieno. Si auto dubitatur de mandato, & eicitur dubium negatione sutuoluit glo. in l. r.C. de his qui ad libr. procl. uel quando
procurator docet de suo mandato per unum testem: uel roducit mandatum contra quod opponitur,uel prod tit literas cu sigillo iuxta.l.si procuratorem. s. de procuta . tunc ad supplementum admittitur cum cautione dorato. quod uerum est in procuratore simplici, sed in pro- euratore in rem sitam non admittitur, nisi plene doceat de mandato.l. non solum.f. qui alieno, supra de procurogi. in uetb.habiturum.in 3. sinaut
θ',6 Ω expositum superioribus libris de obligationi Noua ex soatrastu uel quasi:sequitur de obligationi-
198쪽
mlictum bus ex delicto.oe at delictum aut publicum est,aut prutrinain. Datum .i.postremum est,quo ad interesse nostrum priuatim 2g:miis,nobisque alid d dari aut applicari debere pro delicto in nos comuullo petimus. Et nascitur ista obligatio ex re ipsa.i.ex maleficio, ueluti ex furto, rapina,
dano,iniuria, quae singula quat ia fuit suis locis disp ieieneola mus. Et circa ista delicta traduntur certae regulae. Vna,vaurea de in omnibus actionibus quae ex delicto oriuntur,siue ciuiles sint, ut actio legis Aquiliae,& furti non manifestisve honorariae, id est,praetoriae:ut actio ui bon. rapi. dc actio miti manifesti:hoc placet,ut noxa caput sequatur.3.l. i.in s. Sinsti. de noxa.3. Iuni autem. Secunda regula nunquam plura delicta cocurrentia , etiam in eunde . hominem, S eandem rem . ex diuersis tamen factis,f ciunt, ut ullius impunitas detur.Neque enim delictum ob aliud desidium minuit poenam.1.l. z.in princ.cuius regulae octo exempla ibi secundum ordinem ponuntur.
Tertia regula: Quicunq; actionem pro priuato deli intendit ciuiliter, id est,pro interesse suo,non tenetur se
subscribe re,si ordinario iure utitur: si extra ordine eius rei poenam exercere uelit, id est, accusationem,ut poena imponatur:&sic ad uindiciam tunc subscribere eum crimen oportebit .l. f.infra eod.de subscriptione autem intelligo, ut infra de accus. l.libellorum. Da furtis. Furtu a seruo, qd est nigrum dictum labeo ait: eo Ela,& obscure fiat.& plerunq; nocte: uel a fraude,ut Sabinu, ait: uel a seredo: t.auserendo , sibi. n. affert, & aliis aufert .vel a Graeco sermone Eetro του φερειν Graeci.n. a se elatim . rendo φ ας dixerunt fures. Est at surtum contrectatio rei alienae inuito domino faudolosa, lucri faciendi gratia: uel ipsius rei, uel etia usus eius, uel possessionis suae: quod lege naturali,id est, diuina prohibitum est admit-Furitim tere.I.eo.l. I. in s. S insiit.de Obl. quae ex ma .g. furtum. ambe. Furtorum genera duo sunt,manifestum, & nec manifestam . iluna : sur manifestiis quem Grsci appellant: P eema hoc est eum,qui deprcheditur cum furtoidi parui referem si . a quo deprehcadatui, utrum ab eo,cuius rei fuit, an ab
199쪽
alio.Nec manifestu m furtum, quid sit apparet: nam qlmanifestu no est,hoc sine dubio nec manifestu est. 1. e. . nec manifestum. Ad hoc autem, et detur actio furti, ista requiruntur,quae his uersibus cotinentur. Versus. actio no dabit nisi mobile, fraude alienum asportet domino inuito,sur lucra secutus: ut patet ex dictinctioe. s.posita. Da tigno iniuncto. ν' De surto in genere dixit: sed qa immittere tignu alionii suis domibus,est species serti, io de hoc lex Iz. ta. n. que soluere permittit tignu furtivum ςdibus, uel uineis iniunctum,neq; uedicare. Et prouidenter quide in hoc Iex essecit,ne uel aedificia sub hoc plextu diruant, uel vinearum culturς turbentur. Sed in eum qui eouictus est iniunxisse in duplum dat actionem: ut s.de aeq. re. do.hcu in suo.& inst.de re. diui.3.cu in suo .Τigni appellatioin Tranunc ne continetur omnis materia, ex qua aedificium costat,
uineaeq; necessaria.Vnde & regula,& lapidem, & testii, caeterares si qua aedificiis sunt utilia,tignum appellant. Tigna. n.a tegendo dicta sunt.1.de uerb. sis.l. timi. & s. ad exh.lssemma. Lligni. imo,& calx, aretra, tigni appellatione continent. E t oia necessaria in vineis, puta perti-zae,q ponuntur in longum, uiuites sustententur:& pedameta,q fingunt in terram, infra e.l. I.3.hoc amplius,
Si quis teriumento liber esse iussa uerit:opoia
mortem domini ante aditani haereditaremme ,ripuisse,aut corripuisse quid dieatur. supra de furtis in genere, a quaciique personappetra miruis,habuimus:& in quacuq; re mobili,& postea de quo. facis, di speciali furto tigni iniunctimequit uidere modo de finum
quodam alio .Et nota, ista rubrica sim gl. nostram no M vi. ponit materialiter, sed significative:& ponit uerba ediacti praetoris habentia plenum intellectuna, uel ponit c sim totius tituli.Unde quod sequitur in nigro , est commentatio rubricae.Poena delinquentis icontra hunc titulam, est intra annum utilem in duplum:& de hoe etia. a.de man.test.l.Titia 3.pen.Et habet haec actio in facta naturalem potius , ouim ciuilem in se aequitate.Si qui
ciuilis deficit actio. ad naturae et quum est non esset
200쪽
tapunitu eum,qui hac spe audacior factus est:quia neq; ut seruum se coerceri posse intelligit, spe eminentis li-hertatis: neq; ut liberum damnati, qui haereditati surtu
uimus ibi.In eos igit qui naues,cauponas, stabula,exercebunt si quid a quoqua eoru,quos,quasve ibi habebutfurtum factum esse dicetur,iudicium datur:siue surtum opere,&cosilio exercitoris factu sit,sive eoist culpa,e in ea naui nauigandi ea essent. Nauigandi aut ca accipere debemus eos,qui adhibentur, Vt nauis nauiget, hoc est
nautas. Et in duplu actio est: cum. n. in caupona,vel n vi,res perierit,ex edicto praetoris obligat exercitor na-.t Dis,uel caupo: ita ut in potestate sit eius, cuius res su repta est,utru malit cum exercitore honorario,iure,an
cum iure iure ciuili experiri. Et ratio huius edicti est,sta aliquatenus culpae reus est, qui opera malorum homihum uteretur: ideo quasi ex maleficio teneri uidetur:institae obl.ex quafi male. 3.si.& infra eo.l. I .f.penui. Sifamiliasurium fisus dicatur. . Vtilissimum id edictu pior proposuit,quo dnis proinspiceret aduersus maleficia seruorueuidelice ne cu plures furtum admittunt, euertae domini patrimonium si ora noxae dedere,aut pro singulis aestimationem litis ota ferre cogatur.Datur igitur arbitriu hoc edicto,ut si quiis dem uelit addicere noxios seruos, possit omnes debere qui participauerunt surtum. Enimuero si maluerit estimationem osserre, tantum efferat, quantum si unus lia her homo furtum fecisset,& retineat familiam sua.Hare autem facultas datur domino , cum eo ignorante fu tum factum est. Sed si sciente eo,non datur ei haec facul--.Is autem intelligit scire,qui scit,& potui phibere.
Si furtim arbores caelae sint, dat actio ex Iete Aquilia, rex lege in .rabul. aediudex in posteriorem deducat id, quod ex prima consecutus sit: & ex reliquo condemnet