Bucolica, Georgica, et Aeneis Publius Virgilius Maro

151쪽

Nate dea, quae nime animo sententia surgit pomnia tuta vides, classem, meiosque recDpmS. Unus abest, medio in fluctu quem vidimus ipsi Submersum: dictis respondeut cetera matris. Vix ea fatus erat, quum circumfusa repente Scindit se nubes, et in aethera purgat apertum. Restitit Aeneas, claraque in luce refulsit, os humerosque deo similis: namque ipsa decoram Caesariem nato genetrix, lumenque juventae Purpureum, et laetos oculis amarat honores. Quale manus addunt ebori decus; aut ubi flavo Argentum. PariusVe Iapis, circumdatur auro. Tum sic reginam alloquitur, cunctisque repente Improvisus ait: Coram, quem quaeriti,, udSum Troius Aeneas, Libycis ereptus ab undis. O sola infandos Trojae miserata labores, Quae nos, reliquias Danaum, terraeque, marisque, amnibus exhaustos jam casibus, omnium egenos, Urbo, domo, sociast grates persolvere digtias Non opis est nostrae, Dido, nec quidquid ubique ea Gentis Dardaniae, magnum quae sparsa Per orbem. Di tibi, si qua pios respectant numina, Si quid usquam justitia est, et mens sibi conseia recti, Praemia digna ferant. Quae te tam Iacta tulerant Saecula Θ qui tanti talem genuere parentes PIn freta dum fluvii eurrent, dum montibus umhrae

Lustrabunt convexa, polus dum sidera Paseet, Semper bonos, nomenque tuum, laudesque manebunt, Quae me cumque vocant terrae. Sie fatus, amicum

Ilionea petit dextra, Iaevaque Serestum; Post, alios, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum. Obstupuit primo adspectu Sidonia Dido , Casu deinde viri tanto; et sic ore Iocuta est: Quis te, nate dea, per tanta perieula Casus Insequitur P quae vis immanibus applicat oris p

Tune ille Aeneas quem Dardanio Minis in

152쪽

T. 6I . LIBERI. Alma Venus Phrygii genuit Simoentis a I undam PAtque equidem Teucrum memini Sidona venire, Finibus expulsum Putriis, nova regna Peleutem Auxilio Beli. Genitor tum Belus Opimis mVastabat Curum, et victor ditione tenebat. Tempore jam ex illo casus mihi cognitus urbis Irrianae, nomenque tuum, regesque Pelasgi. Ipse hostis Teucros insigni laude ferebat, Seque ortum antiqua Teucrorum ab stirpe volabat. Quare agite, o, tectis, juVenes, Succedite nostris. Me quoque per multos similis fortuna labores

Iactatam hac demum voluit consistere terra. Non ignara mali, miseris succurrere disco.

Sic memorat; simul Aenean in regia ducit recta, simul divum templi S in dicit botiorem. Nec miniis interea sociis ad littora mitti r iginti tauros, magnorum horrentia centum

Terga suum, Pingues cetitum Cum matrihus agnos

Munera laetitiamque dii. At domus interior regali splendida lux ra

Instruitur, mediisque parant convivia tectis: Arto laboratae vestes, ostroque Superbo I rigens argentum mensis, caelataque in auro Fortia facta patrum, series longissima rerum . Per tot ductu viros antiqua ab Origine gentis. Aeneas neque enim Patrius consiStere mentem

Passus amor rapidum ad naves praemittit Achaten, Ascanio ferat haec, ipsum quo ad moenia ducat. Diuuis in Λscanio pari stat cura parenti S. Munera Praeterea, Iliacis crepta ruinis, Ferre jubet; pallam signis auroque rigentem ,

Et circumtextum croceo velumen a anilio,

ornatus Argivae Helenae, quos illa Mycenis, Pergama quum peteret inconcessosque hymenaeos, Extulerat, matris Ledae mirabile donum :Praeterea sceptrum, Ilione quod geSserat olim,

153쪽

Μaxima natarum Priami, colloque monile Baccatum, et duplicem gemmis auroque coronam. Haec celerans, iiser ad naves tendebat Achates. At Cytherea novas artes, nova peCtOΓe VeΓSat

Consilia; ut faciem muta ius et ora Cupido Pro dulci Ascanio veniat, donisque furentem Incendat reginam, atque ossibus implicet ignem. Quippe domum timet ambiguam, riosque halingues.

Urit atrox Iuno, et sub noctem CUI R recurSat.

Ergo his aligerum dictis affatur Amorem :Nate, meae Vires, mea magna Poteritin, Solus , Nate, patris summi qui tela Typhoia temnis, Ad te confugio, et supplex tua numina posco. Frater ut Aeneas pelago tuus omnia circum Littora jactetur Odiis Iunonis iniquae, Nota tibi; et nostro doluisti saepe dolore. Hunc Phoenissa tenet Dido, blandisque moratur

Vocibus: et vereor quo se Iunonia Vertant Hospitia: haud tanto cessabit cardine rerum. Quocirca capere ante dolis, et cingere flamma Reginam meditor; ne qUo Se numine mutet, Sed magno Aeneae mecum teneatur amore. Qua sacere id possis, nostram nune accipe mentem. Regius, accita cari genitoris, ad urbem Sidoniam puer ire parat, mea maXima CUra , Dona serens, pelago et flammis restantia Trojare Hunc ego sopitum Somno, super alta Cythera , Aut super Idalium, sacrata sede recondam; Ne qna scire doIos, mediusVe occurrere poSsit. Tu faciem illius, noctem non amplius unam,

Falle dolo, et notos pueri puer indue vultus ;Ut, quum te gremio accipiet Iaetissima Dido Regales inter mensas laticemque Lyaeum , Quum dabit amplexus atque oscula dulcia figet, Occultum inspires ignem. fallasque veneno. Paret Amor dictis carae genetricis, et alas

154쪽

v. 689. LIBERI. I 23 Exuit, et gressu gaudens incedit Isili. At Venus Ascanio placidam per membra quietem Irrigat; et latum gremio dea tollit in altos Idaliae lucos, ubi mollis amaracus illum Floribus et dulci adspirans complectitur Umbra. Iamque ibat, dicto parens, et dona Cupido Regia portabat lariis, duce laetus Achate.

Quum venit, aulaeis jam se regina Superbis Aurea composuit sponda, mediamque locavit. Iam pater Acti eas et jam Trojana iuventus Conveniunt, Stratoque super discumbitur ostro. Dant famuli manibus l7mphas, cereremque canistria ExΡediunt, tonsisque ferunt mantelia villis. Quinquaginta intus famulae, quibus ordine longo Cura Penum struere, et flammis adolere Ρenates. Centum aliae, totidemque paros aetate ministri, Qui dapibus mensas onerent et pocula Ponant. Nec non et Tyrii per limina laeta frequentes Convenere, toris jussi discumbere Pictis. Grantur dona Aeneae; mirantur Iulum, Flagrantesque dei vultus, simiar isque Verba, Pallamque, et pictum croceo Velamen acantho. Praecipue infelix, pesti devota sutorae, Expleri mentem nequit, ardescitque tuendo, Phoenissa; et puero pariter doniSque m Vetur.

Ille, ubi complexu Aeneae colloque Dependit, Et magnum falsi implevit genitoris amorem, Reginam petit. Haec oculis, haec pectore toto , Ilaeret, et interdum gremio fovet, inscia Dido Insidat quantus miserae deus. At memor ille intris Acidaliae paulatim a holere SFchaeum

Incipit, et vivo tentat praevertere amore Iam pridem resides animos desuetaque Corda. Postquam prima quies epulis, mensaeque remotae, Crateras magnos Statuunt, et Vina Coronant. Fit strepitus tectis, vocemque per ampla volutant

155쪽

εαε AE NE IDOS LIBER I. T. 25. Atria: dependent Uchni laqnearibus aureis

Incensi, et noctem flammis funalia vincunt Hic regina graVem geminis auroque POPOMIt, Implevitque mero, pateram, quam Belus et omnes A Belo soliti. Tum facta silentia tectis:

Iuppiter, hospitibus nam te dare iura loqnuntur, Hunc laetum Uriisque diem Troiaque proscctis

Esse velis, nostrosque hujus meminisse minores:

Adsit laetitiae Boechus dator, et bona Iuno: Et Vos, o, Coetum, Tyrii, celebrate faventes. Dixit, et in mensam laticum libavit honorem ;Primaque, libato, summo tenun attigit ore.

Tum Bitiae dedit inerepitans: ille impiger hausit

Spumantem pateram, et Pleuo se proluit auro :Post, alii proceres. Cithara erinitus Iopas Personat aurata docuit quae maximus Atlas. Hic canit errantem lunam, solisque labores; de hominum genus, et pecudes; unde imber, et ignes; Arcturum, pluviasque I adas, geminoSque Triouea; Quid tantum oceano properent se tingere solea Hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet. Ingeminant plausu Tyrii, Troesque Sequuntur.

Nec non et Vario noctem sermone trahebat

InseIix Dido, longumque bibebat amorem,

Multa super Priamo rogitans, super Hectore multa: Nune, quibus Aurorae venisset filius armis; Nunc, quales Diomedis equi; nunc, quantus Achilles. Immo age, et a prima dic, hospes, origine nobis Insidias, inquit, Danaum, casusque tuorum, Erroresque tuos; nam te iam septima portat omnibus errantem terris et fluctibus aestas.

156쪽

LIBER SECUNDUS.

CON Treuna E omnes, intentique ora tenerint IInde toro p ter Aeneas sic orsus ob alto: Infandum, regina, iubes renou re dolorem; Trojanas ut opes et lamentabile regnum Eruertat Danai; quaeque ipse missrrima vidi, Et quorum pars magna sui. Quis, talia sando, MFrmidonum, Dolopumve, aut dori miles Idyxi, Temperet a lacrymis p Et iam nox humida eoeIo Praecipitat, suadentque cadentia sidera somnos: ged, si tantus amor casus Cognovere u tr , Et breviter Troiae supremum audire laborem, Quamquam animus meminisse horret, laetuque reae sunt, Incipiam. Fracti bello, satisque repulsi, Ductores Danaam, tot iam labentibus annis, Instar montis equum, divina Palladis arte, Aedificant, sectaque intexunt abiete comas e tum Pro reditu simulant; ea fama Vagatu . Huc delecta virum sortiti eo ora furtim Includunt caeco Iateri, penitusque cavernas lasentes, uterumque, armato milite complent.

157쪽

rit in conspectu Tenedos, notissima fama Insula, dives opum, Priami dum regna manebant ἔNunc tantum sinus, et statio male fida e rivis r Huc se Provecti deserto in littore condunt. Nos abiisse rati, et vento petiiSse ΜΥeenaS. . Ergo omnis longo solvit se Teucria luctu: Panduntur portae, juvat ire, et Dorica castra, Desertosque videre locos, littusque relictum. Hic Dolopum manus, hic saevus tendebat Achilles 3 Classibus hic locus; hic acie certare solebant.. Pars stupet innuptae donum exitiale Minervae , Et molem mirantur equi: primusque Thγmoetes Duci intra muros hortatur, et arce locari;

Sive dolo, seu iam Troiae sic fata serebatit. At Capys, et quorum melior sententia menti, Aut pelago Danaum insidias suspeetaque dona Praecipitare jubent, subjectisve urere flammis;

Aut terebrare cavas uteri et tentare latebraS. , Scinditur incertum studia in contraria Vulgus. Primus ibi ante omnes, magna comitante caterva, Laocoon ardens summa decurrit ab arce ;Et procul: o miseri, quae tanta insauia, cives pCreditis avectos hostes p aut ulla putatis Dona carere dolis Danaum p sic notus UI3xespAut hoc inclusi ligno occultantur Achivi; Aut haec in nostros fabricata est machina muro , Impe tura domos, vetituraque desuper urbi ;Aut aliqnis latet error: equo ne credite, Teucri. Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes. Sic fatus, validis ingentem viribus hastam In latus itique seri curvam compagibus ut umContorsit: stetit illa tremens, uteroque recusso Insonuere cavae gemitumque ded/re caVernae.

Et, si sata deum, si mens non larva fuisset, Impulerat serm Argolicas foedare latebras: Trojaque, nunc stares; Priamique arx alta, maneres.

158쪽

v. 56. LIBER II. II Ecce manus juvenem interea post terga revinctum Pastores magno ad regem clamore trahebunt Dardanidae; qui se ignotum venientibus ultro, Hoc ipsum ut strueret, Trojamque aperiret Achivis , Obtulerat, fidens animi, atque in Utrumque Paratus, Seu versare dolos, seu certae Occumbere morti. Undique visendi studio Trojana juventus Circumfusa ruit, certantque illudere capto. Accipe nunc Danaum insidias; et crimine ab uno

Disce omnes.

Namque ut conspectu tu medio, luctatus, inermis, Constitit, atque oculis Phrygia agmina circumspexit: Hent quae nunc tellus, inquit, quae me aequora POSSuut Accipere Θ aut quid jam misero mihi denique restat, Cui neque apud Danaos usquam locus, et super ipsi Dardanidae infestisi poenas cum sanguine poscunt pQuo gemitu conversi animi, compressus et Omnis Impetus: hortamur fari, quo Sanguine Cretus , Quidve ferat memoret, quae sit fiducia capto. Ille haec, deposita tandem sormidine, fatur: lCuncta equidcm tibi, rex, suexit quodcumque, satebor Vera, inquit: neque me Argolica de gente negabo ;Hoc Primum: nec, si miserum sortuna Sinonem Finxit, vanum etiam menda mque improba siPget. Pando aliquod, si forte tuas pervenit ad ames Belidae nomen Palamedis, et inclyta fama Gloria; quem falsa sub proditione Pelasgi Insontem, infando indicio, quia bella vetabat, Demisere neci; nunc cassum lumine Iugent: Illi me comitem, et consanguinitate ProPinqUUm, Pauper in arma pater primis huc misit ab annis. Dum stabat regno incolurnis, regumque vigebat Conciliis, et nos aliquod nomenque decusque

GeSsimus: invidia postquam pellacis Ulyxi Haud ignota loquor superis concessit ab oris,

159쪽

Afflictus vitam in tenebris Iuctoque trahebam , Et casum insontis mecum indignabar amici. Nec tacui demens; et me, sors si qua tulisset, Si patrios umquam remeassem Victor ad Argos, Promisi oliorem; et verbis odia aspera movi.

mno mihi prima maΙi Iabes; hinc semper UFxes

Criminibus terrere novis; hine Spargere voces In vulgum ambiguas, et quaerere Conscius arma. Nec requIevit enim, donec Calchante ministro. . . .

Sed quid ego haec autem nequidquam ingrata revolvo pQuidve moror P Si omnes uno ordine habetis Achivos, Idque audire sat est, jam dudum sumite Poenas.

Hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae. Tum vero ardemus scitari et quaerere causas , Ignari scelerum tantorum artisque Pelasgae.

Prosequitur pavitans, et seto pectore fatur :Saepe fugam Danai Troja cupiere relicta Μoliri, si Iongo fessi discedere bello. Fecissentque utinam i Saepe illos aspera ponti

Interclusit hiems, et terruit Auster euntes. Praecipue, quum jam hic trabibus contextus acernia Staret eqnus, toto sonuerunt aethere nimbi.

Suspensi Eurypylum scitatum oracula Phoebi Μittimus; isque adytis haec tristia dicta reportat: Sanguine placastis ventos et virgine Caesa, Quum primum Iliacas, Danai, venistis ad oras; Sanguine quaerendi reditus, animaque litandum Argolica. Vulgi quae vox ut venit ad aures, stupuere animi, gelidusque per ima cucurrit ossa tremor; cui fata parent, quem poscat Apollo Hic Ithacus vatem magno Calchanta tumultu Protrahit in medios; quae sint ea numina divum Flagitat: et mihi iam multi crudele canebant Artificis scelus, et taciti ventura videbant. Bis quinos silet ille dies, tectusque recusat Prodere Voce sua quemquam, aut opponere morti

160쪽

π. I 27. LIBER II. Isto Vix tandem magnis Ithaci clamoribus actΠs, Composito rumpit Vocem, et me destinat arae. Αssensere omnes; et quae sibi quisque timebat Unius in miseri exitium couverSa tulere. Jamque dies infanda aderat: mihi sacra parari, Et salsae fruges, et circum tempora Vittae. Eripui, fateor, leto me, et vinciata rupi; Limosoque lacu Per noctem obscurus in ulva

Delitui, dum vel a , darent si sorte, dedissent. Nec mihi jam putriam antiquam spes ulla videndi,

Nec dulces natos, eXOptatumque Parontem ;Quos illi sors ad poenas ob nostra reposcent Essugia; et culpam hanc miserorum morte piabunt. Quod te, Per Superos et conscia numina Veri, Per, si qua est quae restet adhue mortalibus usqua IIntemerata fides, oro, miserero laborum Tantorum, miserere animi non digna ferentis. His lacrymis vitam damus, et misereSCimus ultro. Ipse Viro Ρrimus manicas atqDe arcta levari

Vincta jubet Priamus; dictisque ita fatur amicis :Quisquis es, amissos hinc jam obliviscere Graios;

Noster eris; mihique haec ediSserct Vera roganti. Quo molem hanc immanis equi statuere ρ quis auctor

Quidve petunt 8 quae relligi op aut quae machitia belli PDixerat. Ille, dolis instructus et arte Pelasga , Sustulit ex tas vinclis ad sidera palmas:

Vos, aeterni ignes, et non violabile Vestrum Testor nrimeti, ait; Vos, arae, ensesque nefandi,

Duos fugi; vittaeque deum, quas hostia geSsi:

Fas mihi Graiorum sacrata resol Vere jura, Fas odisse viros, atque omnia ferre sub auras , Si qua tegrint: teneor patriae nec legibus Ullis.

Tu modo Promissis maneas, servataque SerVeSTroja fidem, si vera seram, si magna reΡendam. Omnis spes Danaum, et coepti s dncia belli, Palladis auxiliis semper stetit. Impius ex quo