Bucolica, Georgica, et Aeneis Publius Virgilius Maro

181쪽

V. 94. LIBER III. 15 a

Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto Accipiet reduces: antiquam exquirite matrem: mc domus Aeneae cunctis dominabitur oris, Et nati natorum, et qui nascentur ab illis. Haec Phoebus: mixtoque ingens exorta tumultu Laetitia; et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt; uno Ρhoebus vocet errantes, jubeatquct reveYti. Tum genitor, veterum volvens monumenta Virorum, Audite, o proceros, ait, et spes discite Vestras. Creta Iovis magni medio jacet insula ponto ;Μons Idaeus ubi, et gentis cunabula nostrae. Centum urbes habitaut magnas, uberrima regna :Μaximus unde pater, si rite audita recordor , Teucrus Rhoeteas primum est advectus ad oras , Optavitque Ioenm regno. Nondum Ilium et arces Pergameae steterant; habitabant vallibus imis. Hinc mater cultrix inbelae, Corybantiaque sera, Idaeumque nemus; hinc fida silentia sacris, Et j uncti currum dominae subiere leones. Ergo agite, et divum ducunt qua jussa Sequamur. Placemus ventos, et Gnosia regna Petamus. Nec longo distant cursu; modo IuΡpiter adsit, Tertia lux classem Cretaeis sistet in oris. Sic fatus, meritos aris mactavit honores:

Taurum Neptuno; taurum tibi, pulcher Apollo; Nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.

Fama volat pessum regnis ceSSisse paternis Idomenea ducem, desertaque littora Cretae; Hoste vacare domos, sedesque adstare relictas.

Linquimus Ortygiae portus, pelagoque VolamUS; . Bacchatamque jugis Naxon, viridemque DonFSam,

Olearon, niveamque Paron, Spavsasque Per aequor Cycladas, et crebris legimus freta consita terris. Nauticus exoritur vario certamine clamor Hortantur socii, Cretam Proa OSque Petamus. Prosequitur surgens a PuΡΡi Ventus euntes;

182쪽

Et tandem antiquis Curetum allabimur oris. Ergo avidus muros optatae molior urbis, Pergameamque Voco; et laetam cognomine gentem Hortor amare secos, arcemque attollere tectis. Iamque fere sicco subductae littore puppes; Connubiis arvisque novis operata juventus; Iura domosque dabam; subito quum tabida membris, Corrupto coeli tractu, miserandaque venit Arboribusque satisque lues, et letifer annus. Linquebant dulces animas, aut aegra trahebant Corpora: tum steriles exurere Sirius agros :Αrcha ut herbae, et .victum seges aegra negabat. Rursus ad oraclum OrtTgiae Phoebumque remeuso Hortatur pater ire mari, Veniamque precari: Quam fessis finem rebus serat; unde laborum Tentare auxilium jubeat; quo Vertere cursuS. Nox erat, et terris animalia εomnus habebat. Emgies sacrae divum Phrygiique Penates, Quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis Extuleram, visi ante oculos adstare jacentis Insomnis, multo manifesti lumine, qua SQ Plena per insertas fundebat Iuna senestras. Tum sic assari, et curas his demere dictis:

Quod tibi delato Ortygiam dicturos Apollo est,

Hic canit; et tua nos en ultro ad limina mittit. Nos te, Dardania incensa, tuaque arma secuti ;Nos tumidum sub te permensi classibus aequor ἔIdem Venturos tollemus in astra nepotes, Imperiumque urbi dabimus: tu moenia magnis

Magna Para, longumque fugae ne linque laborem. Μutandae sedes; non saec tibi littora suasit Delius, aut Cretae jussit con'idere, Apollo. Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt,

Terra antiqua, potens armis atque ubere glebae; Oenotri coluere viri: nunc fama minores italiam dixisse, ducis de nomine. gentem .

183쪽

I te nobis propriae sedes; hinc Dardanus ortos, Iasiusque Pater, genus a quo Principe nostrum. Surge age, et haec laetus Iongaevo dicta parenti Haud dubitanda refer: Co tram terrasque reqUirat

Ausonias. Dictaea negat tibi Iuppiter arva. Talibus attonitus visis ac voce deorum Nec sopor illud erat; sed coram agnoscere Vultu S, clatasque comas, praesentiaque ora videbar: Tnm gelidus toto manabat corpore sudor , Cor ripio e stratis corpus, tendoque AHPina SΑd coelum cum voce manas, et monera libo Intemerata focis. Perfecto I peius honore, Anchisen facio certam, remque ordine Pando. Λgnovit prolem ambiguam geminosque ParenteS , Seque novo Veterum deceptum errore locorum. Tum intimorat: Na e, Iliacis exercite fatis, Sola mihi tales casus Cassandra cauebat. Nunc repeto haec generi portondere debita Nostro, Et saepe Hesperiam, saepe Itala regna, vocare. Sed quia ad Hesperiae venturos littora Teucros Crederet aut quem tum vates Cassandra moveret pCedamus Ptinebo, et moniti meliora Sequamur. Sic ait: ρt cuncti dicto paremus ΟVanteS. Nanc qNoque deserimus sedem, Paricisque relictis

Vela damus, vastumque cava trabe currimus aequor. Postquam altu in tenuere rates, nee jam amplius

ullae Apparent terrae, coelum undique, et undique pontus; Tum mihi caeruleus supra caput adstitit imber, Noctem hiememque feretis; et inhorruit unda tenebris. Continuo venti volvunt mare, magnaque Surgunt Aequora: dispersi jactamur gurgite vasto. Involv/re diem nimbi, et nox humida coelum Abstulit: ingeminant abruptis nubibus ignes.

Ex utimur cursu, et Caestis Erramus in undis.

Ipse diem noctemque negat discernere coelo,

184쪽

Νec meminisse viae media Palinurus in unda. Tres adeo incertos caeca caligine soles Erramus pelago, totidem sine Sidere noctes. Quarto terra die primum se attollere tandem Visa, aperire procul montes, ac volvere fumum. Vela cadunt; remis insurgimus: haud mora, nautae Adnixi torquent spumas, et eaerula Verrunt.

Servatum ex undis Strophadum me littora Primum Accipiunt. Strophades Graio stant nomine dictae Insulae Ionio In magno, quas dira Celaeno, Harpyiaeque coluut aliae, Phineia postquam Clausa domus, mensasque metu liquere priores. Tristitis haud illis monstrum, nec saevior ulla Pestis et ira deum Stygii, sese extulit vadis. Virginei volucrum vultus, foedissima ventris Proluvies, uncaeque manus, et pallida semper ora fame. Huc tibi delati portus intravimus; ecce Laeta boum passim campis armenta Videmus , Caprigenumque pecus, nullo custode, Per herbas. Irruimus ferro, et divos ipsumque Vocamus In Partem praedamque Iovem. Tum Iittore eurVo Exstruimusque toros , dapibusque epulamur Opimis.

At subitae horrifico lapsu de montibus adsunt Harpyiae, et magnis quatiunt clangoribus alas, Diripiuntque dapes, contactuque omnia foedant

Immundo: tum vox tetrum dira inter Odorem. Rursum in secessu longo sub rupe ea sita, Arboribus clausi circum atque horrentibus umbris, Instruimus mensas, arisque reponimus ignem et

Rursum ex diverso coeli caecisque latebris Turba sonans praedam pedibus circumvolat uncis; Polluit ore dapes. Sociis tunc arma capeSSaut Edico, et dira bellum cum gente gerendum. Haud secus ac iussi faciunt, tectosque per herbam Disponunt enses, et scuta latentia condunt.

185쪽

V. 237. LIBER ΙΙΙ. Ergo, ubi delapsae sonitum per curva dedΦrs Littora, dat signum specula Μisenus ah alia Aere cavo: invadunt socii, et nova proelia tentant, obscenas pelagi ferro foedare Volucres. Sed neque vim plumis ullam nec vulnera tergo Accipiunt; celerique fuga sub sidera lapsae, Semesam praedam et vestigia foeda relinquiant. Una in praecelsa consedit rupe Celaeno, Infelix vates, rumpitque hanc pectore Vocem: Bellum etiam pro caede boum stratisque juvencis. Laomedontiadae, bellumne inferre paratis, Et patrio Harpyias insontes pellere regno pAccipite ergo animis atque haec mea figite diota: Quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebas Apollo Praedixit, vobis Furiarum ego maxima Pando. Italiam cursu petitis, ventisque Vocatis - Ihitis Italiam, portusque intrare licebit: sed non ante datam cingetis moenibus orbem , Quam vos dira fames, nostraeque injuria caedis,

Ambesas subigat malis absumere menSas.

Dixit, et in silvam pennis ablata refugit At sociis subita gelidus formidine sanguis Deriguit: cecidere animi; nec jam amplius armis, Sed votis precibusque jubent exposcere Pacem, Sive deae, seu sint dirae obscenaeque VolucreS. Et pater Anchises, passis de littore palmis, Numina magna vocat, meritosque indicit honores: Di, prohibete minas; di, talem avertite casum ;Et placidi servate pios. Ttim littore funem Deripere, excussosque jubet Iaxare rudentes. Tendunt vela Noti; ferimur spumantibus undis,

Qua cursum Ventusque gubernatorque Vocabant.. am medio apparet fluctis nemorosa Zacynthos, Dulichiumque, Sameqne, et Neritos ardua saxis : 'Effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna; Et terram altricem saevi execramur Ulγxi.

186쪽

V. 2 3.

Μox et Leucatae nimbosa cacumina montis, Et sormidatos nautis aperitur Apollo :Hunc petimus sessi, et parvae succedimus urbi. Anchora de prora jacitur; stant littore puppes. Ergo insperata tandem tellure potiti, Lustramurque Iovi, votisque incendimuS aras , Actiaque Iliacis celebramus littora ludis ;Exercent patrias oleo Iahente palaestras Nndati socii: iuvat evasisse tot urbes Argolicas, mediosque fugam tenuisse per hostes. Interea magnum sol circumvolvitur annum, Et glacialis hiems Aquilonibus asperat undas. Aere cΘVo clypeum, magni gestamen Abantis, stibus adversis sgo, et rem carmine signo:

Linquere cum portus j rabeo, et eo idere transtris. Certatim socii feriunt mare, et sequora Verrunt. Protenus aerias Phaeacum abscondimus arces, Littoraque Epiri legimus, portuque subimus Chaomo, et celsam Buthroti accedimus urbem. Hic incredibilis rerum fama occupat aureS , Ρriamiden Helenum Graias regnare Per urbes,

Conjugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum,

Et patrio Andromachea iterum cemisse marito. obstupui; miroque incensum metus amore Compellare virum, et casus eo OSCere tantos. Progredior portu, classes et littora linquens. Solemnes tum forte dapes et tristia dona , Ante urbem in luco, falsi Simoentis ad undam, Libabat eineri Andromache, mnesque Vocabat Hectoreum ad tumulum, viridi quem cespite inanem, Et geminas, causam lacrymis, Sacraverni ROS. Ut me conspexit venientem, et Troia circum Arma amens vidit, magnis exterrita monstris, Deriguit visu in medio; calor ossa reliquit; Labitur; et Iongo vix tandem tempore fatuT:

187쪽

Verane te facies, Verus mihi nuntius assers, Nate dea 3 vivisnep aut, si lux alma recessit, Hector ubi est Z Dixit, lac masque essudit, et Omucin Implevit clamore locum. Vix pauca surenti Subjicio, et raris turbatus vocibus hisco: Vivo equidem, Vitamque extrema Per omnia duco. Ne dubita; nam vera VideS. Heul quis te casus dejectam conjuge tanto Excipit 8 aut quae digua satis fortuna revisit pHectoris, Andromache, Pyrrhin' connubia servas pDejecit vultum, et demissu voce Iocuta est: O felix una ante alias Priameia virgo, Hostilem ad tumulum, Trojae sub moenibus altis, Iussa mori, quae sortituS non pertulit ullos, Nec victoris heri tetigit captiva cubile lNos, patria incensa, diversa Per aequora Vectae, Stirpis Achilleae fastus, iuvenemque Superbum, Servitio enixae, tulimus; qui deinde, secutus Ledaeam Hermionem Lacedaemoniosque hγmenaeos, Me famulo famia bratique Heleno transmisit habendam. Αst illum, ereptae magno inflammatus amore Conjugis, et scelerum furiis agitatus, Orestes Excipit incautum, patriasque obtruncat ad aras. Μorte Neoptolemi regnorum reddita cessit Pars Heleno, qui Chaonios cognomine eampos,

Chaoniamque omnem Trojano a Chaone dixit; Pergamaque, Iliacamque jugis hanc addidit arcem Sod tibi qui cursum venti, quae fata ded/repAut quisnam ignarum nostris deus appulit oris pQuid puer Ascanius' superatne, et Veseitur aura pQuem tibi iam Troja....

Ecqua tamen puero est amissae cura parentis pEcquid in antiquam virtutem animosque Viriles Et pater Aeneas et avunculun excitat Hector pTalia fundebat lacrymaus, longosque ciebat Incassum fletus; quum sese a moenibus heroAI4

188쪽

Priamides multis Helenus comitantibus assert, Agnoscitque suos, Iaetusque ad limina ducit, Et multum lacrymas verba inter singula fundit. Procedo, et parVam Troiam, simulataque magnia

Pergama, et arentem Xanthi cognomine rivum, Agnosco, Scaeaeque amplector limina Portae. Nec non et Teucri foeta simul urbe fruuutur:

Illos porticibus rex accipiebat in amplis. Rulai in medio libabant pocula bacclii,

Impositis auro dapibus, paterasque tenebant. Iamque dies, alterque dies processit, et aurae Vela vocant, tumidoque inflatur carbasus austro. His vatem aggredior dictis, ac talia quaeso:

Troiugena, interpres divum, qui numina Phoebi, Qui tripodas, Clarii lauros, qui siclera sentis,

Et volucrum linguas, et praepetis ominu Pennae, Fare age namque omnem cursum milii prospera dixit Belligio, et cuncti suaserunt numine divi

Italiam petere, et terras tentare repostas e

sola novum, dictuque nefas, Harpyia Celaeno Prodigium canit, et tristes denuntiat iras, Obscenamque famem , quae prima pericula vito pQuidve sequens tantos possim superare labores pHlo Helenus, caesis primum de more iuvencis, Exorat pacem divum, vittasque resolvit Sacrati capitis, meque ad tua limina, Phoebe,

lase manu multo suspensum numine ducit; Atque haec deinde canit divino ex ore Sacerdos: Nate dea, nam te majoribus ire per altum Auspiciis manifesta fides: sic fata deum rex Sortitur, Volvitque vices; is vertitur ordo. Ρauca tibi e multis, quo tutior hospita lustres Aequora, et Ausonio possis considem Portu, Expediam dictis; prohibent nam cetera Parcae Scire, Helenum sarique vetat Saturnia Iuno.

Principio, Italiam, quam tu iam rore Propivssunm

189쪽

v. 381. LIBER III. 159 Vicinosque, ignare, paras invadere Portus, Longa procul longis via dividit invia terris.

Αtite et Trinacria Isutandus remus in unda , Et salis Ausonii lustraudum naribus aequor, Infernique Iacus, Aeaeaeque insula tareae, Quam tuta possis urbem componere terra. Signa tibi dicam: tu condita mente teneto.

Quum tibi sollicito secreti ad fluminis undam Littoreis ingens inventa sub ilicibus sus, Triginta capitum fetus enixa, jacebit,

Alba, solo recubans, albi circum ubera nati; Is Iopus urbis erit; requies ea certa laborum. Nec tu mensarum morsus horresce futuros: Fata viam iuvenient, aderitque vocatus Apollo. Has autem terras, Italique hanc littoris oram Proxima quae nostri perfunditur sequoris aeStu,

Effuge; cuncta malis habitantur moenia Graiis. Hic et Narycii posuerunt moenia Locri, Et Sallentinos obsedit milite campos

Lyctius Idomeneus: hic illa ducis Μeliboei

Parva Philoctetae subnixa Petilio muro. Quin, ubi transmissae steterint trans aequora clasSes,

Et positis aris iam vota in littore solves ;Purpureo Velare comas adopertuq ami tu;

Ne qua inter sanctos ignes in honore deorum Hostilis facies occurrat, et omina turbet. . Hunc socii morem sacrorum, hunc ipse teneto ;Hac casti maneant in relligione nepotes. t, ubi digressum Siculae te admoverit orae Ventus, et angusti rarescent claustra Pelori, Lae a tibi tellus, et longo laeva petantur Aequora circuitu: dextrum fuge littus, et undas. Haec loca, vi quondam et Vasta conVulsa ruina, Tantum aevi longinqua valet mutare vetuStas Dissiluisse ferunt, quum protenus utraque tellus

Una foret: venit medio vi Pontus, et undis

190쪽

Desperium Siculo latus abscidit, arvaque et urbes Littore diductas augusto interluit a Stu. Dextrnm Scγlla latus, laevum implacata Charybdis, obsidet, atque imo harathri ter gurgite Vastos Sorbet in abruptum fluctus, rursusque Sub auras Erigit alternos, et sidera Verberat unda. At Scyllam caecis cohibet spelunca Iatebris,

ora exsertantem, et naves in Saxa traherilem.

Prima hominis facies, et pulchro pectore Virgo Pube tenus; postrema immani corpore pristis, Delphinum caudas utero commissa luporum. Praestat Trinacrii metas lustrare Pachyni Cessantem, longos et circumsectere curSus, Quam semel informem vasto vidisse sub antro Scyllam, et caeruleis canibus resonantia Saxa. Praeterea, si qua est Heleno prudentia, vati

Si qua fides, animum si veris implet Apollo,

Unum illud tibi, nate dea, praeque Omuibus unum, Praedicam, et repetens iterumque iterumque monebo. Iunonis magnae primum prece nrimen Bdora; Iunoni cane vota libens, dominamque potentem Supplicibus supera donis: sic denique ictor, Trinacria fines Italos mittere relicta. Huc ubi delatus Cumaeam accesseris urbem, Divinosque Iacus, et Averna sonantia silvis; Insanam Vatem adspicies, quae rupe sub ima Fata canit, soliisque notas et Domina mandat. Quaecumque in soliis descripsit carmina virgo, Digerit in nrimerum, atque antro seclusa relinquite Illa manent immota locis, neque ab ordine Cedunt. Verum eadem, Ver,o tenuis quum cardine ventus Impulit, et teneres turbavit ianua frondes, Numquam deinde cavo volitantia prendere Sax , Nee revocare situs, aut jungere carmina Curat. Inconsulti aheunt, sedemque odei e Sibyllae.

Hic tibi ne qua morae fuerint dispendia tanti,