Hermanni Boerhaave ... Institutiones et experimenta chemiae. Tomus primus secundus

41쪽

Secundo ignis debet esse lenissimus &aequalis illi,

qui est solis aestivo tempore, & non major, alias violentus nimis esset, &vasculorum fieret ruptio& succorum confusio, odorisque depravatio; &hliacispo arena illis herbis interponitur, nam ex rosis& liliis gratus ille odor periret, ni fi prius stratum arenae purios mae ponatur in fundo, & sic tali igne moderato aqua habetur, praescripta NB. Hoc stratum arenae debet esse ad pollicis cratitiem, cui tunc superimponitur charta pura, & tunc fores super chartam. Tertio. Sed hic liquor dum sic habetur extillans aliquot dies quiescere debet clauso vase & non moveri, sicque limpidissimus&Odoratissimus manet.

1. 18. Odor &sapor plantae huic specifice insunt ιvires enim harum partium aliquid in imitabile habent. i.)in animi & spirituum deliquiis proprie sic dictis, ut est talis spiritus rutae, salviae, sabinae, cort. limoniori similiumque r. ad delicias suffumigiorum, praesertim melancholicis & hystericis, quum ex hoc grato odore hilares fiant 3)Intelligimus quod Exsiccatio per aeris

teporem plantam omni Pdore&sapose reddit inertem, demit enim aquam, spiritum & oleum essentiale plantae: guit enim io I olei rorismarini dempto spiritu nulluhabent odorem. q. Patet quod nec sal, neque oleum,neque aqua plantet sed aliquod per se existens odore plantet dat,uti patet exemplo arborum in Gallia&Italia ubi si quis viretis rorismarini inii reat, in furorem rapitur, uti si quis odorem fabarum equinarum paulo plus usurpaverit,quasi inebriatur; patet inde,quod nostri spirituqeum illis spiritibus aliquod quasi comercium Comune habeant, nullo enim modo quid pretier hoc in deliquiis reficere potest s). Hinc scimus quod in destillatione pri .ma adscendat quod Odore m,saporeque specificu det,sc. hete aqua hac enim ablata nullus odor: hqc est natura ef-suviorum,quae sunt haec aqua spiritu hoc plena, & denique vires medicatae Plurimarum plantarum imo vires

42쪽

C B E M I IU. 2r venenatet constant in his effluviis. Ergo aliquid inimitabile habent plantq; nulla enim arte aliquis odorem specificum plantae imitari poterit . Si hoc velimus tentare per oleu stillatitiu, illius odor erit nimis gravis, Caput offendet, ut ex oleo rorismar. rosa r. lilior. stillatii. gravitas & dolor capitis, si diu odoratur, oritur, & praeter illud oleum non habemus aliquod specificum, quod plantae odorem imitaretur, ni si aquam processus primi per extremitates plantae exhalantem&collectam. Dein prosunt hae aquae in animi deliquiis, qui sunt morbi ex defectu spirituum animalium orti, sicut illorum, qui

sanguinem ex vena aperta salientem aspicere nequeunt, egregie enim reficiunt spiritus, nullum enim est' organum, quod absque minori laesione omnia perci-Piet quam solus odoratus. Inde patet, quid plantae per exsiccationem dematur, sic ignis calcem herbae a decocto residuae, idest cineres insulsos, relinquit. In processu secundo aqua & ignis ex rore marino omne illud etiaciunt, quod odorem&saporem dat, si vero aeri expositus fuisset rosmarinus, eadem passus fui illat Haec in omnibus experiri licet, sic ligna comburuntur in cineres, arbores vero vetustae, ut & ligna Cariosa flammae concipiendae sunt inepta, sic enim nimis diu siccata ligna nullum salem relinquunt, sed cineres sunt calciformes. Ita etiam in omnibus animalibus contingit,se,ut habeatur sceletonalbissimum, quod probe siccatis ossibus Constat, exponantur ossa aeri jam humido jam iterum Calido, ut successivε expellantur liquida, & sic albescant, uti cineres, nisi quod figuram solidi adhuc retineant. Docemur quoque quost illud,quod sic adscendit, nihil sit nisi spiritus & aquosum ejus vehiculum; omnis enim plantae odor& sapor ab ejus oleo specifico dependet; sic in omni oleo essentiali ne centesima quidem pars illius est, quod tam bonum odorem Je saporem

Praebet. Ergo id, quod odorem dat, est diversum ab ipso B s oleo,

43쪽

dia o P E TIONE Ioleo, spiritus nempe in sulphure haerens, ut adepti

dicunt.

Sie videmus olea illa essentialia non esse proprium illius plantae odorem, sed tantum vehiculum particularum illarum subtilissimarum, quae odorem tam gratum spirant, &scoleum essentiale tantum est domicilium odoris, st. archaei i litus plantarum, ut dixit Helmontius, & qui ad incredibilem adscendit tenuitatem. Illud ergo proprium spirituosum adscendit, sed illud iam non definimus an sit oleum vel sal, suffcit dixisse oleum esse tenuistimum, ut in vino est alcohol, quod ejus spir itus vocatur.

Ad scendit autem in vehiculo illo aquoso spiritus hic

in minima quantitate , s ejus enim aquae processus primi sumamus unciam & aperto vase a lembi m deponimus, totus odor exhalat, Temanente sola aqua pluvia.

Effluvia plantarum cognoscimus, si supra dictis consideratis addimus, in India arbores inveniri, sub quarum umbra si quis dormiverit, insaniat, sub aliis raucus evadat, imo sunt arbores sub quibus diu nimis sedens moritur; causa autem est, quod calore solis tam ingenti aqua hujus primi processus exhalet, & simul spiritus venenatus , superven iens autem frigus imped itne illi spiritus exhaleor. Hinc ergo discimus notae vana figmenta, quae de arboribus vitae, mortiferis, soporiferis, sanantibus, si- milibusque narrantur. Sunt adhuc arbores, sub quibus sputo sanguinis, sunt, sub quibus erysipelate a iuntur sedentes, ct explicatur illud proverbium, Fuissim fabir, quod dicitur de semistultis. Pariter quare quidam sub taxi umbra moriamur, alii sub aliis arboribus

a morbis liberantur.

Priaudium ad proeessam Secundum.

'eocta simpliciter per ignem & aquam tantum fiunt, hic ergo est processus secundus , non primus, quia nimis

44쪽

e H E M I 21 turbat ψ liquor enim hic decoctus continet partes vegeis tabiles aqua solubiles & omnes partes primi processus ohinc nullus decoctum rite examinate potest, ni exa minata priori aqua i continet ergo paries in aqua ferulo da solubiles, demtis partibus exhalantibus primi pro cessus. Haec decoctio si eo usque durat & semper nova aqua affusa ebullit, ut pura aqua tandem redeat . DihIlominus figura rorismarini manet; sic per quodcum ique tempus etiam coquatur, & quotiescumque nova aqua affundatur, omne liquidum quidem educitur , ipsa autem figura solidi, ejusque facies externa non de- si ruitur . Hinc coctio omne solubile detrahit , sed soli da relinquit integra; folia enim haec aeque maana aedura sunt ac ante. Sed ut melius stiatur, quid eduinum fuerit , leni igne hoc residuum exsiccatur ut non de striaatur ; hinc enim patebit, quid emunctum sit u cum alio comparetur, aqua enim solvit liquida hic contenta, reditqtie dives his solutis, per ignem enim in minium constituuntur & inde separantur: nihilominus Integra relinquitur tota structura plantae r continet ergo

illud decoctum aquam quam affudi, & aliquid ex planta quod odorem& saporem habet.

R. ui processus primi Decoctum. s. r. c Ecunda operatio in omnibus debet esse quam in proXime accedens ad primam, & in eadem

plane materia exerceri . . . ass. a. Sumatur residuum a priori operatione, vel planta recens, vel alia exsiccata sponte in aere modice Calido, nam unum idemque faciunt , in recenti enim

decocto exhalae id quod per primum processum fui et Collectum, licet herba viridis adhibeatur, quia ad de- cincta Paranda requiritur calor major quam solis aest tui.

45쪽

24 OPERATIONE 3 in imb affundatur aqua pura pluvia fervidi proxima Iso cundo, fervido caloris gradu continuato spatio Ahorae 4 digerantur, & tum dieitur infusum. Τertio, tandem, per L horae ebulligni simul, liquidum tunc effusum in .

se continens liquidum herbae separatum, decoctum vincatur, vel apoZema plantae, & habet in se odorem, saporem & colorem plantae, sunt enim nonnullae , ' suae planῆ dant decoctum rubrum , licet aliqua sit

digerentia; iunt proin viribus exhaustae . g. 3. Residuo hujus Plantς 9. a.si nova affundatur aqua& iterum decoquatur, & hoc continuetur tam diu, donec aqua pura iteruin redeat prout affusa fuit, remanebit planta sine odore, sine sapores interim tamen,

si non penitissime elixatur cineres ejus adhuc salsi erunt hoc enim in quibusdam plantis decies imo duodecies repeti debet ut in tithymalo haec dum fiunt, spuma oritur, quae Caute auferenda est, est enim oleum Plantae, nam si colligitur magna copia, exponiturque

nudo igni, comburitur , quae spuma semper prodit etiamsi millestes coquatur herba.. F. q. Quo Planta densior, magis relinosa &oleosa est, eo huic operationi ineptior; densitas enim aquae in gressum impediti ergo d igestione & decoctione d iuturniori indiget, oleum quoque dissolutionem partium plantae prohibet, quod idem verum est de resina, cum 1lla nihil aliud sit quam oleum condensatum plantae rhinc si talis pro decoctione adhibeatur, eo diutius deincoctio&digestio continuetur, sic gua jacum cipius 3 vel 4. horis coqui debet aliquando 6. dc prius digeri per

F. s. Si sit planta cum conditionibus I '. haec quo saepius&magis e Xsiccatur, eo pejus succedit; si vero recens sit planta, eo est operationi aptior, exsiccatio enim resinam condensat: si enim viridis rosmarinus immergatur Aquae, decoctum meracius fiet , quam

46쪽

C Η E M I AE . . M Issceatus fuisset. E G decoquitur lignum Guajacum Tecens, eoque decocto solo curatur lues venerea, testantibus quibusd4m viris doctis, quod hic non fit , quia per decoctum sal primum ex oleo extricari non Potest, in antiquis enim inviscatum manet. F. 6. Materia medica pro hoc succo 1 uppeditat her- has vel adstringentes, vel acidas, vel austeras, vel aromaticas, viscosas, vel frigidas, apud botanographas ita appellatas, praecipue sequenteS,

Absinthium. Acacia. Acet Q. Aeetosella. Berberis. Bursa Pastoris. Cotonea malus, Ebulus. Endivia. Filix a

Fumaria is Gentiana. Geranium.

Hedera terrestris. Hypocistis. Hypericum Hyssopus.

Nymphaea.

Papaveris

Pentaphyllum.

Plantago a Polygonum. Portulaca. Prunelia . Rheum Ribesia. Rosa rubra. Scordium.

Symphytum.

TamarinduS. Taraxacum. Tormenti lia. Veronica . . Vinca pervinca

Huc referri possunt omnes fructus horaei, e Orumque succi expressi. g. 7. Vires medicatae horum decoctorum sunt: Primo , ire possunt in cruorem. Secundo, ibi agere virtute Propria. Tertio universali vi aquae calidae. Sed perit in il Aris illius exhalantis proc. i. si i . residet autem omne illud, quod vel exhalando, vel decoquendo, vel infundendo ex planta exhauriri possit.

Primo. Quidquid aqua solvitur,& solutum sit homoge

neum

47쪽

16 OPERATIO N E sneum, vasa lactea intrare potest, quod vero, ut oleum misceri non potest, non intrabit vasa lactea, Cum autem hanc decocta maxima parte aqua Constant, vasa

lactea introire possunt. Secundor virtus plantae propria & potestas agendi consistit in ea,quam aqua recipit, & hoc pertinet ad experimenta; de his viribus plantarum scripsit opti Dodonaeus, Dioscorides, Matthiolus, Clusius, &sic data planta singulari, ejus virtus est etiam singularis. In extracto combusto inflammabile abit. & sal remanet , hinc virtus plantae in sale & oleo constat, non in terra . Si proinde extracto admisceo aquam stillati tiam , habeo vires plantae totius, in decocto vero haec omnia sunt soluta & mista; ergo decoctum est sapo-naceum, in quo ejus virtus consistit; vires ergo decoctorum & a penetratione & a dilutione aquae pendent ,

idest vel ab aqua velabiis in aqua solutis, hinc per se nihil faciunt, nisi calida bibantur. g. 8. Folia dein vel flores vel quaecumque residua s.

a. leni igne exsiccata utcumque suam pristinam reti nent figuram I docent plantae structuram & figuram hac operatione destrui non posse: decoquere enim est aquam ad ebullitionem cogere, sic ut eliciatur ex planta vis sua saponacea. Hinc patet cur corpus humanum non destruatur a suis liquoribus . Ergo vasa nostra & membranae non

constant ex sale & similibus, quae in aqua solvi posisunt, sed ex terra juncta oleoso glutine, imo solida per

ignem apertum nondum destruuntur, sed tantum glis.

ten illud tollitur, ut postea videbimus.

Praludium ad processum rertium.

Decoctum p cedentis processus vasi cylindrico Immissum imponitur igni non magno, ut restet in fundo id quod restitie in roremarino; tunc quod haeret est

48쪽

'extractum vel sapa plantarum , ut Plinius loquitur, vel quod idem est, humor superflua aqua orbatus: hocque extractum per ibo.annos intactis viribus servari potest. Perit ergo aqua primi processus, quae porro abiit inter decoquendum, de in fundo remansit pars, quae aqua solvi non poterat, neque tam volatilis ut potuerit abire in auras i hujus extracti menstruum fuit aqua ; ergo est haec distinctio inter decoctum de extractum, quod decoctum sit Jiquidius, & contra; ergo ex rore mari Romodo aqua, non extractum est colligendum.

PROCESSUS TERTIUS.

. . .

Deeocti processus Secundi in pissario in suam vel

Extractum.

s. I. aedem herbae processus v. g. 6. in decocto mlutae primo quiete, filtro, album ine ovide Purantur; Secundo, vase aperto leni igne in mellis

consistentiam exhalant; ergo debent duo peragi nempe primo sic educi vires, secundo depurari, quod fit primo quiete, sic enim reliqua immiscibilia cleosa& pinguia supernatabunt, de partim fundum Petent. Secundo, per fit tra, quae sunt duplicia, vel ex charta quae Optime depurant, vel ex Parmis, qui dum sunt adeoporos, separatio per eos non tam bene fit, sic sumitur pannus laneus multiplicatus, perque eum decoctum servidum transmittatur, ut aqua inde redeat. Tertio, peralbum en ovi, ubi multa pinguia, oleosa dc crassa decoctis insunt, junguntur enim haecce album ni ovi, quoddein perforato cochleari aufertur.

Haec operatio aperto igne fieri debet & vase, Hauso vase quidem contingit, sed tunc longior & molestior est operatio; ex halatio leni igne fieri debet, alias enim Uptimum&subtilissimum simul exhalat. g. a. Fieri quoque potest ex succo recentis herbae

49쪽

28 OPERATIONES contuis, vel expressione educto fimiliter, tale quid enim fuit vinum portatile veterum. g. 3. Effectus horum extractorum sunt. Primo, solubilia sunt in aqua,& in ea iterum d ilui possunt, ut fiant instar decocti, sicut antea se habebant. Secundo, Permultos annos conservari sic queunt. Tertio, saporemta odorem plantae utcumque retinent, amissa tamen sua volatili parte simplicissima arto, vires plantarum specificas solidis suis partibus liberatas exacte referunt, omnique tempore haberi possunt. Quinto , docent quidnam siccatis herbis pereat, hic tamen non. dicitur de extractorum virtutibus specificis, quae ex Bolanicorum libris petendae sunt: sed nota, lignum cariosum nihil in aqua dat, cum omne hujus fluidum Per vermes fuerit consumttim. Sexto, valde commoda iter instituentibus sunt, facile enim secum vehere posisunt, & ex tempore ex illis decocta parare, sic veteres

succum maturarum uvarum supra lenem ignem in ex tractum in spissarunt, II admixta iterum aqua vinum

vel mustum inde pro libitu praeparare possint, nihil enim nisi id processus i. exhalavit. Adeo in plantis & illarum extrachis raro ille bonus odor servari potest: sic liberet ita sunt omnes solidet partes plantae ab omnibus viribus, salia enim & olea eorum juncia sunt in sapotiem, de sic haec extracta tuto in usum semper vocari possunt, cum herbae non omni anni tempore haberi possint Stesi pro itinerantibus habere velis extractum adis stringens, sume tormentillam, si refrigerans, sume succum mororum vel ribesorum, si sudoriserum. succum sambuci, si diureticum, succum juniperi. q. Huic processui plantae proc. I. 1. II. ineptam sunt, earum enim vires in tenera structura consistunt iade sic si decoquuntur , omnis illa vis perit, sed herba Proc. a. s. 6. aptissimae sunt.

50쪽

pra ludium ad processum Ωuartum.

Iam porro videndum est,quid remanserit unde extractum eductum fuit, per aquam enim amplius educere quidquam nequeo, neque per aquam & ignem simul. Ergo in ing ne solo experior, residuumque a perto igne vasis mundis comburitur, &remanento ineres insulsi, in quibus nAc sal, nec oleum deprehenditur a lingua, estque terrestre quid ,quod nec aqua, nec aere,nec igne solvitur, ille vero terrae adhaeret adhuc inflammabile quoddam, quod Oleum seu sulphur plantae est, adeoque sal facile educitur cum aqua,non vero oleum alias enim non concipiet flammam, aliquod enim inflammabile est oleum. Ergo oleo expulso residuum erit candidum

instar nivis s ignitus itaque erit hic processiis.

PROCESSUS QUARTUS.

Residui protessus Seeundi Exustio in cineres terreos o in Isios.

OUidher ad lenem ignem patiantur, hactenti

vidimus, quid per aquam & ignem ebulliendo,& quid illud ebullitum a leni igne rursus patiatur, pariter jam quid residuo decocti in igne aperto contingat videndum. F. I. Id, quod a decocto plantae restat, leni igne exsiccatum figuram suam retinet, caeterum insipidum nulluodorem nabet,& iners est, suae figurς tenax, quod oculis apparet, & alias nullas habet virtutes quam v. g. arena; hoc ergo residuum in vase ferreo mundo igni sine fumo exponatur. alias si fumus accedat, aliquid salini remanet ab hoc fumo licet paucum & piceum, quod turbabit operationem) ut candeat ad ignem, luceat, fumet, fiteat, flammam concipiat, tandem scintillet &fatiscat in cineres albos tenerrimos quidem, sed figuret laq