장음표시 사용
251쪽
oreees valde importunas incutientes metum, aut fignifieet nisi eontentus fit parte debiti oblata, ti residuum remittat, omnia amissurum; item si cogat creditorem subire mul' 'ne' 'illisti δ' est remissio partis debiti tacta et
mittendi totum creditum culpa, vel fraude debitoris. Nec liberantur potentes, quibus inferiores remissionem
conceduat ex metu . ne iis eispliceant, vel ab us damnum ' pereditor possit eondonare debitum e non enim eo. test condonare, nisi qui potest donare. Hine filius amitras non potest remittere debita paterna. sicut nec procurator, vel commissarius, quae debita sunt domino, vel commitis με 'oheondonatio non sit a iure annullata . prout est in his easibus. A. Si visitantes Ecclestas. accipiant aliquid ab iis praeter necessaria ad victum pro illis diebus , quibuxuisitant, terantur restituere duplum intra mensem, non obstante quacumque remissione ias sponte facta a dantibus , QD 1. de ea . ιn s. a. Si iudex delegatus, aliquid ac-
ead xx d. referipi. i. 6. 3. si inquisitores praetextu iis i inquisitionis pecunias extorserant, leaentur rςsthiuersdillis emissionibus super hoc viaituris . clament MMharad. in 6. 4. Si Canonicus, qui non interest ossicis,acee perit distrillutiones. Cone. Tvid. sest. Quaest. II. An eisso bonorum credis orabus facta,' R.o Nest' sed solum exeusat a dilatione, ita ut de stentationem parcam. comm ' y. .
nec cessio plus praestat. Igitur cessio -um hoc 'lum praestat, ne debitor possit coniici in ca cerem , cu, ne si post cessionem aliquid aequirat, possit eo lpoliari, si eo indigeat ad suam, vel suorum iustentatiostem .
252쪽
- l. o. l. de so . -on. Quod etiam valet H ro eoufeientiae , quum sit privilegium iure concessiam, L con stractus iuxta leges gelebrentur; sed de residuo tenetur debita solvere. Quaeli. III. An intrassas in Religis oem Dbiret a restis
irritatur , ut declaravit Clemenn VIII. qynad hoc punctum ah- , rogans quod si xtus v. statuerat. Uterque autem Pontifex prohi- ,, uti ne in Religionem reeipiantur aere alien gravari.
Reis. I. Si debitor habeat bona, tenetur ante ingrensum re uere . nam nullam habet iustam differendi cauis
Reis. a. Secundum multos, fi debitor possit brevi te mis ore, v r. ην. paucis annis, consuevis Iaboribus solvere debita saltem masna ex parte, venetur disse re ingressu - , ut ea solvat: quia alioqui ereditores essem rationabilitarinviti, ἁ sic iniuriam iis inserret. Resp. 3. Si debita sint incerta, ideoque in pia opera
impendenda. debitor potest religionem ingredi, licet m nens in saeculo possit latuere. Id summant omnes. Quia poterit saltem eae eonsi lux eonfessarii, ea sibi tanquam pauperi applicari ad opus Dei gratum, di meritorium . ut nempe possit ingredi religionem. Resp. 4. Si debitor non possit rubita kruere. nisi longo tempore. vel insolitis Iaboribus. seeundum multos p test licite religionem ingredi. reliciis omnibus bonis suis creditoribus. Quia in hoc easu debitor pateretur damnum in bonis spiritualibus longe maius. quam sit sommodum creditorum, unde hi non sunt rationabiliter inviti. Alii tamen non pauci id negant: tum quia iure natu rati talis debitor tenetur ex iustitia restituere, ideoque iniuriam inserret, si voluntarie se impotentem reddat ad selvendum ; obligatio autem iustitiae praevalet consilio et , Tum quia stuprator virginis sub promi ssione matrimonii, tenetur abstinere ab ingressa religiosis, ut promissior in rosae satisfaciat. Et haec lententia, teste LRIman, fuit approbata a Sixto V. λ Gregorio xlv. Quaest. IV. An βῆ debiιον ini memoν μι debili tantum
Reis. Neg. Nisi ex manifestis coniecturis colligatur eum habere voluisse pis soluto siquid deberet. Quia liberalis, R Rratuita donxtio nee est, nec potest esse solutio ne c. saria debiti ex iustitia : nam hvic later se pugnant. Nec refert quod si debitor debiti sui meminisset, gratis non donasset nam actualis dispositio uoluntatis, non Rutem tonditrinalis, seu conditio nate fatura attendenda est, ὁ operatur in pactis : nam 'uod non existit actu, nihil etificere potest. Si tamen debitor memor debiti tantum dein
253쪽
x3ε ' . Tνactaeus de Ius ilia , or Itire . . donet animo se liberandi, quamvis putetur liberaIiter donare , satisfacit debito, k lie nil iam habeto
quaest. v. an debitor liberetur a νesit titione , si creditor 1 fui ereditoris folvat , qu sd de bee ZR p. Multi affirmant, modo debita utriusque sint eiusdem naturae, nee sint alii priores creditores privilegiati , aut hypothecarii. Quia, inquiunt, solvendo fratri meo centum, quae illi debes, emo. R acquiro ius, quod habebat exigendi a. te centum. At ius, quod habeo ira te
tanti. valet, quanti illud , quod tu habes in me ; δ sic haec iura sunt aequalia, & proinde iam inter iura illa estrosita compensatio, lave acquisitio unius est solutio al
Certe id non licet invito ereditore: nam ereditor habe ius exigendi a aeeipiendi id, quod ei debetur, ti debitor habet obligationem solvendi sito ereditori id , quod ei debet, . nec debitoris est creditoris siti debita solvere .
Et vero in foro externo cogar iterum solvere tibi, nisi mea causa factus sis debitor alteri, ut si gerens mea ne otia mutuum ab alio acceperis, vel nisi ob rem alterius ebitum contraxerim ; ut si conduxi a te domum, quam
tu ab illo conduxissi. . νQuaest. VI. An exe et ur a resilutione, qui non st
N TA. Bonorum naturitiam triplex est ordo. In supremo oris is dine sunt vita, membνa. sanitas . virginitas, libertas et in me
Resp. I. Ex eommuni Tententia, debitor non tenetur, est Auere eum iactura bonorum. superioris ordinis, quin aestimatione prudenti si longe maius detrimentum , quam damnum compensandum. Tum quia creditor non est tune rationabiliter invitus. Tum quia restitutio fieri debet ut servetur aequalitas : ergo non obligat debitorem Mi longe gravius detrimentum patiatur quam si detriamentum creditoris. Sic per se loquendo non teneris cum iactura propriae vitae restituere famam aequalis tui, vel vendere Iibertatem tuam, ut debita solvas. At restitutio fieri debet eum iactura bonorum superioris ordinis, si bona inferioris ordinis restituenda, ex circum stantiis censeatur prudenti iudicio praevalere, aut aequiva lere bonis superioris ordinis amittendis, . ita ut damnum bonorum superioris ordinis aestimetur minoris, vel non multo pluris, quam damnum honi ordinis inferioris. Nam et unc aequalitas reponenda id exigit, L alioqui ermditor esset rationabiliter invitus , quum nulla adsit tauia is . seu iusta excusatio non restituendi. Sic si ad restia tuendam famam, vel magnam pecuniae summam oecessa.
xius fit labor cum periculo morbi facile sanabilis , tu noeum hoc periculo restitui debet, ut notat De Lugo. a Poris
254쪽
23 Potro bonum inferioris ordinis, sed maximi momenti.
vel in magna quantitate, potest moraliter, seu in aestimatione Irali , ti quoad usus humanos praevalere aut sequi pollere bonis superioris ordinis. sed exigui momeniati. vel in parva quantitate ; quemadmodum argentum in magna quantitate plus valet, quam aurum Euum. licet aurum ex natura sua sit pretiosius argento, R in specie sit periori. Sic etiam quamvis fama ex genere suo sit maius honum, quam divitiae, tamen speetatis ci
eum stantiis in certis casibus, hae illi praeponderare po- sunt in aestimatione humana, si nempe sit ingentes , α fama ex leui momenti, qualis est fama personae suspeetar. vel vilis admodum conditionis, quae parvi aestimatur. Ita ' eo. x. Controvertitur an restitutio fieri debeat per
bona inferioris ordinis, ver. gr , pro damno vitae, mem bri . famae , si aliter damnum resarciri nequeat. . Multi a firmant. S. aufeI. . 0Iυ ius, Adrran. C Ieis 1 au. . Sol. , Aeor, Molina , Valentia, Rebellus, Granis
din. se. Quia I. S. Tho m. a. a. q. 6I. Rrt. a. ad. . .
cet: Ouando id, quod in ablatum non es resit vibile per aliquid aequale, debet fieri reeompensatio, qualis possνθν-
arbitrium boni viri. Et ad a. si non possit 'amam τοι mere . debEt ei aliιεν recompensare, fietit s in aliis aselumes . a. Damnum omne iniuste illatum resarciri debet quantiam , A eo modo, quo potest. nec impotentia restituena
ad persectam aequalitatem liberat debitorem ab obligatione solvendi id , quod potest et iustitiae enim commutativae est non modo reddere iustum . quatenus est aequivalens , sed etiam quantum possibile est, sive in eodem, uve in
diverso genere. Praeterea non est universim verum, quod hona superioris ordinis non possint i a se stimatione mora
It ti in ordine ad usus. humanos, aliquo modo com pensari bonis ordinis inferioris; sic enim defectus formae compensatur per divitias; item homines libertatem pecuinnia vendunt & vitae incolumitatem exponunt pro stipendio . Et vero bona eorporis , famae , & fortunae an nos conveniunt, quod sint bona naturalia, α utilia I eitqu homini naturaliter optabile , ut si carendum sit hoc ge
nere mediorum, abundet saltem medias alterura gene Tis . Fatentur quidem vitam , ti membra non cadere sub commutationem , & commercium civile : at negan
inde sequi non debere in eonscientia compensationem pro damno in illis illato; dieuntque peeuniam non dari tunc ut pretium vitae, membri, Vel famae, sed ut compensationem damni vitae, membri, aut saltem illa usurus , vel famae. Hinc concludunt pro mutilatione, derormatione , vel alio damno eorporis infra mortem, vel pr f ma, quae reparari nequeat, fieri debere regulariter Rit -
255쪽
um, excusatur ob impotentiam 3n Iuste abla.
256쪽
charitate consentire dilatim , qtieeessitate spiritu ii. i .
257쪽
a a Tractatus de Iustisia, s Iure.
4. Magnum detrime a tum in rebus propr is non debitis modo creditor smi Ie damnum non patiatur ex dilatione 'postea debitor certo sit restituturus. Nam tunc 'credi tor non est rationabiliter invitus circa dilationem - iose
'I oη bii iter vellet sibi tunc eo nodi dilatione si
effet debitor ; tenetur autem tractare debitorem suum eo modo, quo vellet rationabiliter tractari in pari casu. Item Contra aequitatem naturalem ageret, si uellet sibi statim restitui cum tanto alterius incommodo. Quare qui
non potest statim restituere eentum aureos, quos debet
nisi domum , vel praedium vendendo multo minori si quam
non potest statam solvere sine periculo gravis infamiae: quum fama sit bonum pr. stantius divitiis. Dixi, rn rebus non ebitis. Nam si debitor restituendo patiatur tantum racturam in rebus debitis, vel in lucro quoa intendit facere ex rebus debitis, non potest idcircore titutionem differre: hoc enim non est damnum pati in rebus suis sed relinquare alienas, vel alteri debitas, &nta Lacere veru in ex alieno, vel alteri debito. Excipe. nisi sine 1llo luero aliis ereditoribus satisfacere nequeat ἰtunc enim treditor tenetur ex charitate permittere dilationem . si commode possit , & eontra rectam rationem vellet sibi statim rei litui eum tanto aliorum creditorum amnq, quod dilatione solutionis vitari potest sine magno elus damno.s, Si debitor non potest restituere sine damno in bonis
altioris ordinis Ionge maiore, quam sit commodum creditoris. Nam alioqui non servaretur aequalitas: ideoque tune restitutio sine iniustitia exigi nequit.' 6. Est jactura proprii status, iuste stequisiti , modo debitor sua culpa in noc periculum sese non coniecerit. nec idem periculum subeat creditor . Ouia tu ue creditor pe caret contra charitatem, si vellet tibi satisfieri eum tanto incommodo debitoris, & sic non est rationabi I iter invitus. Tenetur tamen iebitor tenuiter vivere seeundum statum . ti sibi detrahere quantum potest de splendore , & decentia, quae non sunt absolute necessiaria ad statum eo seris vandum , ut sensi in restituere possit: nam decentia natus
non consstit in indivisibili. Ita Lupus, malit. Et genera- tun quilibet debitor ex justitia tenetur opera, labore, parsimonia , vel alia uia sibi moraliter possibili curare, ut acquirat unde debita omnia solvat; nam obligatus ad finem obligatur ad media, saltem non minus dissicilia. sine quibus finem tonsequi non potest. Dixi a. IUe aequisiti. Nam si quis rapinis , usuris, fraudibus, furtis, aliisve iniuriis ad aliquem statum a1-tiorem pervenisset ; ex communi serirentia tenetur cum
eius iaetura statim restituere. Quia hoc non est statum suum amittere, sed alienum, ac iniuste pomessium relinquere, & ad proprium. revorii. Consulendum est tamen famae debitoris, quantum fieri potest.
258쪽
. , Dixi a. Modo dabiιον Da eulpa oee. Nam si debitor sua culpa, puta ludis, comessationibus, superfluis sum tibus ad eas angustias redactus sit c ut faeiunt multi nobiles non meretur dilationem , & sibi imputare debet , quoa non possit restituere sine sui status amissione . Ita Sor. , Totes , Le prus. ει alii. Dixi 3. Nae idam preteulum ore. Nam ex sententia eo mismuni , si creditor ob dilationem solutionis amissurus sit statum iuste acquisitum, non debet differri solutio. Qua
extra necessitatem extremam in pari causa damni, potior est conditio creditoris , ob ius habendi rem sibi debitam,suod possidet; ti quia tunc e stet rationabiliter invitus circa dilationem, quum caeteris paribus possit secundum ordinem charitatis se aliis praeferre. . Damnum spirituale, vel temporale grave ipsi ereditori , vel alicui tertio probabiliter eventurum ex restitu iatione. Nam tune creditor non est rationabiliter invitus :si enim damnum .ipsi immineat , tunc differe δε , ejus negotium utiliter geritur: si aliis, ipse tenetur ev chariis ea te pati dilationem sibi graviter non damnosam , ad viis tandum 9ravius damnum proximi. Imo ex charitate te is emur differre solutionem , si creditor pecunia restituenda certo abusurus esset ad peccaudum, & spes sit . dilata io tutione , malum illud impeditum iri. Quia ex charitate tenemur impedire damnum grave spirituale proximi, etiam cum aliquo ejus incommodo temporali, si possumus sine nostro gravi damno , ut patet ex correctἔone fraterna ι dum adhibentur testes . Item seeundum eommunem sententiam, ex iustitia tenemur differre , si creditor re s Iuta abusurus sit contra iustitiam , ver. gr. si furenS N petat gladium apud te depositum ad occidendum inimiis com ; tunc enim gladium reddere , esset proxime cooperari homicidio , & alter ius habet ne in talibus circumis stantiis gladium restituas, nisi ex recusatione aequale ma-1um ii, impendeat . Quaest. VIII. Au si obligatio eompensandi luerum cessuns , . damnum emergens ex dilatione DIutis it , UeινUitutionis γῆ p Debitor, qui ex culpa fuit in mora solvendi tempore dubito, tenetur illa compensares quia peccavit contra instri iam, R ex peccato contra iustitiam oritur obligatio resarciendi damnum inde secutum. Quod st fine sua culpa non resiluit tempore debito, adhue ad id tenetur
si debitum erat ex delicto. Quia iniuria praecedens est causa illorum ψ quum sine illa non contigissent ; A debitor ex delictoe tenetur ereditorem restituere in eum statum, in quo fuisset. si iniuria illata non missat: alioqui
non integre resarcitur & tollitur. iniuria . sed iuxta multos non tenerue debitor ex eontractu illis sto, nisi fuerat culpabiliter in mora. Quia non est causa injusta nequidem meo lata Ricri eessantis , vel damni ex dilatione onvenientis creuitori ; fieque viuentur contracti Sant. Theol. Μυν. Tom. II. L in-
259쪽
hi se Rd , vix/ndum damnum aliquod Erave
mnem cum damno creditoris . cui solvere notΣ - Σd ereditor non tenetur aliter eonsentire in cne dilati
De Iniuriis in particulari, & necessaria
De iniuriis, s damnis in bonis Diritrualibus, i m necessaria resiturione... NOTA. Do A spiritualia alia sunt naturalia, ut potentiae η . - : 3tur3les . sc)entiae , & artes , sarumque usus et D , qu ad antinae sanctitatem & salutem ., Immediate ordinantur . ut sunt gratia , Uirtutes infusae , earum 'u s bona merita, Saetamenta Se . v-
Quaest. I. An qui Gine tisit alteνum in bonis Ibiria tuatibus teneatur ad refitutionem Reis. Qui veneno, potione, vel alio modo alium mea moria vel usu rationis , aut alterius potentiae naturalis privavit, aut maleficiis dementavit . vel vi aut fraud pertraxit ad aliquid sumendum , ex quo ale 'damnum se cutum est, peccavit graviter eontra sustitiam . & tenetu ex iustitia tollere , he eurare ista mala si potest.& reis
strictum est ., qua in rus ad bona externa, quae possidet.
..i . -' ἶμ' ' x rin ςRust τ' iniusta damni in retentia . , ique vi, fraude, aliave via iniusta aliquos L ire ab Rcquisitione , vel usu earum ; sive quia quum ., - ' V Pqο xζ'ζ etur alios docere , notabilite ed ' . Ibi fias: in docendo, aut sine debita peritia munus docendi sitscepit ; sive quia eu abiliter falsa pro veris
260쪽
docuit. &c. tenetur omnia damna inde ipsis, Ze aliis seis
tuta resarcire, S revocare, quae falsa docuit. Nam qui actione.vel omissione iniusta posuit causam damni , tenetur causam illam tollere , & damnum omne inde secutum xesarcire ς alioqui injuria non tolleretur, nec resarciretur. Gumst. II. an qui aIterum laesit in bonis supernaturaia ιι bus , teneatur ad aliquam rassiturionem ZRes p. I. Qui alterum vi, metu , vel fraude , vel alio modo injusto induxit in peccatum, vel abduxit a bono opere.aut decepit falsa doctrina contra fid , vel bonos mores. tenetur eN justitia vim, ac seductionem tollere , .
fraudem & errorem aperire, removere causas ulterioris
lapsus: & curare, quantum fieri potest, ut alter restituatur meum statum, de quo iniuste eum dejecit; v. g. inducendo ad poenitentiam orando Deum pro eius conversione &c. Est eommunis sententia. Quia est causa inausta talis damni: quilibet enim habet ius ne iniuste laedatur in bonis animae, scuti in honis corporis. At talis in Iu- se laedit ; nam quisque habet ius , ne decipiatur in suis bonis ti ne vis ei inferatur sine iusta aut horitate , quae mequit esse ad peccatum , & errorem. Ergo tenetur cau- sam damnorum, quam iniuste posuit, tollere , ti omni R damna iam ex ea secuta restituere . Hinc qui prava doue mata docuit, tenetur revocare, Zc quantum potest, disse
minatos errores ex animis evellere , etiam cum damna
Resp. Σ. Ex communi sententia , qui sine vi , metu ,
fraude , & deeeptione alium in peccatum induxit , non tenetur ei ex iustitia ad restitutionem , nisi sit praelatus , vel alias, qui ex offieio tenetur promovere bonum spirituale tuorum . duia ubi non est vis, Nec fraus , nec deceptio in inductione , nec culpa contra officium , iniuria non est uippe quae scienti , ac sponte volemi fieri Neia quit . Talis tamen tenetur ex charitate, Pluiquam alii ,
Curare tri alter convertatur; nam charitas, & sequitas eis
di igit, ut is, qui malo Gio exemplo, vel consilio xlium
Pervertit , Turet prae caeteris ut convertatur. Si quis tamen etiam solo con filio, vel precibus induxi net alterum in peccatum injustitiae contra tertium , Peccavit contra justitiam : Nam inducens peccat contra virtutem , cuI Opis
ponitur peccatum, ad quod inducit , in in defectum inducti tenetur ei tertio de damno : quilibet enim habet ius ne quis positive eooperetur ad eius damnum sne eis jus consensu , vel.sine justa causa, & authoritate. aesti l II. An qu avertit aliquem a Religione tene
R p. r. aut vi, metu, calumnia, Fraude, mendacio , Niove modo iniusto impedit , vel avertit aliquem a Religionis ingressu, aut professione , Peccat traviter contra justitiam , R renetur vim , sic fraudem tollere , R ei suadere ingressum , seu reditum , & monasterio compensa re quanti valebat spes commodi temporalis , quod ex