장음표시 사용
321쪽
Dixi 2. Ciam plena advertentia: n m potest esse venia Ie non latium oti Ievitatem materiae, & temeritatis . sed etiam ob defectam plenae ad Uertentiae. Imo nullum est, si sit ox scita intellectus promptitudine absque ullo delIberato voluntatis tonsensu eonceptum . Sed ubi primum advertis te sic male iudicare. peccas perseverando In eo iudicio , utpote mortali, posita plena advertentia cum .
Porro ad temeritatem mortalem non requiratur advertentia aitualis ad insufficientiam indiciorum . seu mot vorum, si mala praeoccupatio, voluntaria Passio, invidia, vel odium sit causa praeeipitationis judicii, R delectus advertentiae actualis: nam tunc temeritas illa est i ufficienter voluntaria in causa, nempe in mala affectione ,
di in advertentia insumetentiae indiciorum est vincibilis , ae euhpabilis. Re Im α. Suspicio, ge dubitatio voluntariae graviter temerariae in re valde gravi, L eum advertentia Plena , sunt peccata mortalia, saltem si ex pravo affectu , Ω -- levolentia nascantur. Ita De Lugo , Lessius , Er σι:i mu
ri. Quia 'I. ad Timoth. 6. inter gravia peccata numerantur Doleiones mala. Et ex I. ad Corinth. II. Cisa rixas non eogitat malum. Quem locum sic explicat San. Chrysost. ho m. ra. Non modo nibia male eomparat contra
ilium , qui diligitur , fed ne i picatu ν θυι dem . a. ET S. Aug. e prst. I 37. Ne malevolo animo de δενυrs Dei Iaι- fa funieando pereatis, IIud Apinolieum re eordamin INolite ante tempus iudicare. I. Tεnc fit gravis iniuria proximo: nam qui laue habet ius ne quisquam de ipso lI- ne lassicienti causa male opinetur, sui picetur. R de sua probitate dubitet, illudque ius graviter violatur in re valde gravi. Et nullus est prudens, qui non putet gra-Mem fibi injuriam fieri, indeque gravem molestiam sentiat et nec eum, qui ita de se suspicaretur, haberet in numero suorum amicorum. In dubitatione illa eontinetur
iudicium: nam qui sic cum plena deliberatione dubitat, non solum suspendit assensum; sed etiam iudicat ambiguam esse probitatem proximi, neς eum poste prudente iudicari probum.
Quare quum S. Aug. tract. eo. in Ioan. ait susprciones temerarias ad tentationem humanam pertinere, sin. 90R a duci non potest ista vita; & s. Tho m. qu. 6 . art. I. dicit dubitationem temerariam esse venia Iem , intelligI debent de repentinis nonoum satis deliberatis , Ue I lev ter temerariis, R ex humano errore, non ex male Volentia Et ideo multi doeent, peccarq solum venialiter eum , qui de gravi malo proximi suspicatur, vel dubitat exso Io errore intellectus, quo apprehendit Indicia, ob quae suspicatur, t m quam sufficiendia ad suspicandum, paratus suspieionem deponere, ubi melius adverterit : tum temeritas illa non est omnino voluntaria, quum non e R
322쪽
Tractatur de Iustiis , ω Iure. s7 malitia. sed ex solo humano errore, & fragilitate suspicetur : tu in 'inia indicia, propter quae suspicatur . nonearent omni Ferium alitudine ad suspicandum i quando enim suspiciq non est ex malevolentia, sed ex solo humano errore, indicia non carent omni probabilitate. O . 1. Quando timorati, praesertim serupulosi , inquit Sylvius, erui modi sinistras cogitationes de proximis pari iuntur, R dubitant an lethaliter peccaverint; rogandi sunt, an si tunc advertiment illud eme iudicium temerarium . & peccatum, deliberate voluiment eonsentire 3 Si enim negative respondeant , censendi sunt non peccasse mortaliter, quin vel nubius adfuit voluntatis sensus, ve, non fuit plene deliberatus. Quare regula etiam locum habet in timoratis, qui vel eontra fidem , vel contra castitatem tentationes. 8c varias cogitationes patiuntur , Isuibus nullo modo consentire vellent, si eas plene ad veris
Obs. a. Materia. quae in detractione ad mortale sufficit, hic quoque sufficit. Hinc materia gravis censetu non solum peccatum mortale . sed etiam habitus pe cati venialis spectatis statu , fama, & qualitate personae, veI defeetus inculpabilis , sed infamans, seu unde quis notabiliter vilescit in animo iudieantis . vel in contem pium adducitur, ut esse fatuum, spurium, &c. Ergo mortaliter peccas, si temere iudiees. uel suspiceris Religiosum habere consuetudinem mentiendi , eme vanum , regulas suas negligere , orationi non vacare , Rc. R .
ii quem esse fatuum , ti officio , ac honore indignum ,
sta. 3. Quamvis certum fit, opus ab aliquo factum ,
eme mortale ex genere suo, non ideo tamen potes iudicare proximum certo peccaste mortaliter. Quia potest excusar I coram Deo, ob imperfectam deliberationem, rei comiderati neni , aut tenorantiam invinei bilem. Item incertis rumoribus de proximi erimine, vel malo infam-- te sto est '' ad bibenda est: nam rumores incerti re ponunt fundare audicium prudens. Denique semper e tra necessitatem aoimus a dubitatione, suspicione, di 1V- uisio de peccatis alienis cohibendus est, ut uitetur Per)sulum temere iudicandi. vel suspicandi eum iniuria pro- im . , Et i in temeram actum ti idem deprehendos ῆ νς
partem interpretanda IR e. a. Dubia de personis ad bonxm, vel malam e i .timationem pertinentia , sunt in meliorem partem 3Πx' 'pretanda. εδε communia fontentio. Prob. I. Ex s. ΠλAugustin, Iib. a. de sermone Domini in monte, o P 'o I te Iurieare, tia non iudieomini. se. Hoc ιος . 3 ιι va nobis praecipi existimo. nisi tir ea facta,
323쪽
dubium es, quo animo Fanx, in meliorem partem interia
pretem - . . do quibus temerarium es Iudicare , maxima - condemnemus. M En S. Th. a. I. q. 6O. Rrt. q. Ex boe
NMItis aratam debet alium contemnere , veι uocumentum
reιamdo , quod bitim ess . r. Quia maximθ cavendum est, ne fiaL .niuria proximo, ia ae posse is ana bonae famae
Sic autem hare dubia ire meliorem partem sunt m ter Pretanda . T. Negatis e , ita ut i a dubio etiam positivon Uua in judices, opineris, uel suspiceris proximum esse improbum, via peccksse graviter ς alioQui peccares contra iustitiam , inferendo mafum proximo sine sufficienti , Et iusta cautar qaisque enim ius strictum habet, ne e L in Iam siue iussa tua inferatur : haberi autem improbum , est malum proximi grave , utpote per is concitativum g vis motastiae. Ea disium etiam positivum non est sum siens , nec iussa causa ridicandi proximum peccasse et is sextum enim Mimen non est sufficiens & justa causa eum priuandi bona aestimatiorae, quam possideι. R. Positi ve practice , hog ea , ut ita prafit , α vitae cia
vilis usu , ubi de cautela nota agitur, affectu Interno, αe tet- moda agendi proximus t iactetur, tanquam n te. Vera effex probullia ei praesta do consueta honoris , - uriabanitatis officia, perinde ac si nullum esset de ejus yr bitate dubium . Nam ,ὲ his proximum O, dubium exortam priuare iniquum effet, ia contra has vegulas charitatis : uod tibi non υis fari , streri ne faceris: Omnia quaeis σωmque vultis ut faeiares vobis bomi oes , s vos faeleeiιlis. Item qaoties prauus ita proximum animi motus vincendus est, aut vix hic k num statuere apud te, quo loco sit habendus, aut periculam est, ne bona opinio de eo a in concepta minuatur, si iudicium suspendas; tuus Iudicare debes positive eum habendum ut uirum probum, nec ob dubium exortum bonam de eo opinionem minuendam esse.
Di i , de par fanis. Nam dubia de rebus, puta an con
tractas talis sit licitus necne, non sunt in meliorem Parintem interpretanda, sed suis momentis aestrinanda . Quia tunc id unum agitur , ut cognoscatur Ue1 tas , R Ultetur illicitum, nec timendum, citi cuiquam interatur In urIa; R ex eo nihil boni, uel mali accrescit re . R μα Quum agitur de damno vitando, ve remeetio
adhibendo , dum non constat de probitate Proximi , ex communi sententia licet sibi, ti aliis consulere , ti eam
324쪽
Teactatus de Itissilia, s Iura' a st
us damnum : licitum' est autem sibi ti proximo sine
cuiusquam iniuria γ videre. Hinc cion peccas dum excipiendo ignorum In aedes tuas, ita caves rehus tuis . ac siclubia esset hominis probitas .
NOTA . mnia ess existimatio bona de Misi ..quru putatur bi,, mre, & trabilis as alimem bonum usum : sive est exivi maticiis seu opinio emel lentiae alterius. Hunor est testifieatio exeellentiaeri alterius amian conceptae . Emellentia autem . qσam spectat la- ,. ma. & honor. consistit primario in virtute . ae sapientiae e in Munque sanctιOnlbu . quae hum aes sero laudabit ea modum ἔ s - clario a Mem ita Mias, persectioni L. saal imonium. doctrinae se nobilitas. Item quoad honorem, Potesta sive ecclesiasti ea. si se laecularis , dignitas principii, quae inest parentibua, Me. Ima id , quod singularum quemdam ad has perfectiones tardinem ha- bet, vel M instrumearum viriuris . vel tae effectat. est etiam, , ratio honor udi . ut nUbilitas . quae ex praeci ara gestis orta est ... Hi ne dici a , δε honor inter se differunt . quum fama sis opi-- .iis de emel enni. . teri honor ver erna restideatici no is sis in vi ionis le σασι leatia alterius.
Re'. r. Detractio est iniusta ademptio, seu laesio, vesinam, aut io bonae fimae a uerius in ejus absentia . Nam si quis eorum altero famin ipsius detrahat , jam mn eritnmplex clatraerio sed etiam contumelia. qua coram si latur honor alterius.
Ex S. Thoma fieri potest de fractio octo modis. I. Fala
irii erimen vel defectum imponendo. a. Verum ampιineam1cl. 3. occultum detegendo. sinistre interpretanis do faerum alterius. s. Recte facta , vel dotes altei ius ae-gando. 6. I Ha extenuando. 7. Silendo ubi silentium in.
valer confessioni clefecti is proximi, ut quando ex silentio mi et IrEI facile potest alium vel non esse laude di- ram , ver u In tama , vel habere aliquem defectum S.
. I' , v missis , aut frigisse laudando , juxta dicis
Reu. a. Calumnia est falsi criminis, aut de se diu ς , ponito. Vade est speetes detractionis omnium gravissimam genere suo , quum superaddat detractioni aeueri satum piae mendacium perniciosum . 3. Contumelia injustis inhonoratio perscinae praetentis , feae laesio honoris alterius sine ius a causa. Aa ut noritate eo ram eo tacta, si We dictis , sive factis . -s, ves Menetum , vel ma Ium poenae alteri praesentioo I ciendo ex animo illum inhonorandi; vel eius imaginem concuIeando, ipsum percutiendo, repraesentando λι, que . , quod honorem l Ilius laedat, ei maledice udo. gon
si actando, illum illudendo, irridendo , Lia quod est εκ geneta ino mortale , quum hoc sit per se dissolutivum
325쪽
Quaest. III. An , ει quando detractio . eaIumnia , πeontum uia sint peceata moνι alia 3 Reo. I. Haec tria sunt ex genere suo mortalia eontra iustitiam. Ita omnes. Nam I. ad Rom T. detractores ,δc contumeliosi dicuntur esse digni morte . a. Per detractionem , k calumniam proximus injuste laeditur in ta ma, per contumeliam in honore: quae sunt bona praestantiora divitiis , & ad quae proximus ius habA . Quare haec tria sunt peccata graviora furto, quod ex gen-re suci mortale est ; uam c ut ait S. Th. a. a. q. 73. art. 3.
Peccata, qua committuntur in proximum, stina pensanda per D secundum nocumenta , quae proximo infreuntuν . Tanto autem es majus nocumentum , quanto majus bonum demitur.
Dixi, ex genere suo: nam possunt esse venialis eulpa . x. Ob defectum lassicientis advertentiae . 1 ob levitatem materiae, ut si narretur levis aliqua alterius impersectio Plures tamen ejusdem defectiis leves alteri detegere, potis est esse mortale , quia po*unt tandem collecti laedere graviter bonam existimationem. illius. Item quum peceatum convitii , vel eontumeliae est animo dieentis dependeat c inquit s. Th. q. 7a. arti a. d 3. potes eontiuere , quod sit peeeatum veniale , se sit Ieve eo nυitium , non multum hominem dehoneseans . proferatur ex aliqua animj Iesitate , vel ex sevi ira absque firmo proposito aliquem de bonefandi , puta quum aliquis intendit alta quem per hujusmodi verbum leviseν contriflare. Porro ad a. ait: Sicut licitum es aliquem verberare , vel in rebus damnifieare ea a d eiplina ; ita etiam ea a dia Diptina poto aliquis alteri, quem debet eorrigere , verisbum aliquod eo nυitiosum dieere , or boe modo Dominus Dissiptitor votaυit Iulios. ω 'Volus GaIatas infen- fatus. Et ita excusari possunt plura verba contumeliosa parentum in filios, & dominorum in servos. Rara tamen adhibenda sunt verba eontumeliosa in correctionibus ;quia saepe potius exaeerbant, quam emendant. di subditus facile putat ea p6tius ex aliqua animi passione, quam ex charitate proficisci. Rev. a. Detractio omnis , licet fiat solum ex quadam nimi leuitate, vel loquae ita te, & sine intentione laede adi proximum , est ex genere suo mortalis culpa contra
justitiam . Prob. I. Ex I. ad Cor. 6. Neque Drex. . . . Πe
etis maledic regnum Dei possi ebunt. Et Iacob. 4. Nolite
detνahere alterutrum. 2 i detrahit fratri . . . detrabit Ieiam, re iudieat legem. Hinc illud Pro v. 4. Remo υe a te ogeravum , or detrahentia labia sint procul a te. a. Quia iniusta, ac voluntaria laesio famae proximi est gravius pec-Gntum, quam furtum; nam peream aufertur fama, quae est bonum majus divitiis , quae per furtum auferuntur , iuxta illud Prov. 21. Mutius es nomen bonum , quam λυi
326쪽
d ἐυἐρἐ mu Itae . sed detractio facta ex mera loquacitate, R sine animo laedendi proximum , est laesio famae proxima injusta. ut patet e nam proximus habet ius , ne ejus fama laedatur ex quocumque fine, ac modo , D est etiam uoluntaria saltem indirecte, & implicite . quum uolumaria dicantur ea, ex quibus per se sequitur laeuo lamae proximi; ad mortale autem susscit voluntarium indirectum.
Si autem proferat ex animi levitates vel propter eau. fam aliquam non nece ritim, non ess peecatum mort
genere verborum βabet rasionem pereati moria is , ait S. Th. R. a. q. I. art. 2. Unde tunc est oblistatio restitue
di , ex cap. ust. de iniur. Nec ignoνantia ta oeusas , s. seire da visi ex facto tuo initiriam verisimiliter posse eonissingere, vet jacturam. Ibid. Eliminemus igia ur omnem ex ore nUrs detractionem, ieientes . quod et ' emeremeomedamus, nuIIa nobis asperae vitae δtitus utilatas proiaderit, nis a defractione absaneamus, ait S. Chrysost. hom. s. ad popul. Idem die de eontumelia', qua notabiliter honor pr ximi laeditur, etiam si sine animo laedendi lproferatur; .quia semper est mortale voluntarie , etiam indirecte, inferre sine iusta causa damnum notabile proximo e quovis motivo. Infertur autem voluntarie damnum graisve in honore, quoties profertur aliquid, Quod praevi indetur , vel praevideri potest aptum esse ad laedendum notabiliter honorem, & contristandum graviter Proκ
Caeterum detractio, quae fit per libellum famosum, peior est, caeteris paribus, quam quae voce fit; quia infamia ad plurimos turmeat ; ti vix potest aboleri. Unde morte punitur; & qui t lem libellum spargit, 2 qui inventum vulgavit, i. unic. Cod. de famos. ιιθειι Iure etiam canonico gravissime prohibetur, tum causa I. q. 1.
tum in Bullis Pii V. ti Greg. xl l I. Item peior est, si fiat in aliquam Communitatem, Capitulum, ordinem Rei lingiosum: quia plures labuntur in fama. ia ita damnum maius est. R p. 3. Ex communi sententia, detractio, A contumelia sunt cul'a mortalis, quoties fine justa caula grR-viter laeditur fama , vel honor proximi, licet absque Rui mo Kraviter laedendi; nam mortale est, notabile damnum sine iusta causa inferre proximo. Venialis vero, si non
graviter laedatur; nam te .itas damni exeusat a mortali, nisi fiat ex intentione graviter noeendi , vel praevidcatur Rr Vem dolorem eoneitatura pr imo r nam sine iusta causis, di aut horitate graviter nocere, vel gravem msororem creare Proximo est mortalis culpa, quum sit gravo m luminferre proximo. Graviter autem, vel leviter laeditur fama , vel honor pro
327쪽
pro gravitate, vel levitate materiae, spectatis omnibus circumstantiis, praesertim personae laesae . Nam gravitas, uel levitas materiae hie praecipue spectanda est relate aspersonam laesam , ti eius famam: fieri enim potest, ut quod re pectu unius est materia levis, sit gravis respectu alterius, si sit persona magnae aut horitatis , ti famae saude integrae , aut quae obligetur ad maiorem vitae sanctio talem ut si de puero, vel vili famulo dicas, quod saepe mentiatur, censetur leve: at si hoc dicas de Episcopo , Sacerdose, Religioso bonae famae. vel laico honora. Io, est gravet nam per hoc graviter laeditur fama illorum, quum ii, qui mentiri consueverant, parui fiant.
praesertim si ex statu, munerε, officio caeteris, virtute praeliare debeaut . Regula ergo universalis , inquit De L Eo, ad gravitatem detractionis desunri nda est en eircumia. stantiis personae, defectus, qui narratur, existra nati nis ,
quam persona illa apud homines habet, ti similibus, ex. quihus si grave detrimentum prudentis arbitrio famae i fertur, detractio erit gravis: sin minus, erit te inis. Item contumelia in se levis, potest esse gravis respectu narso M., cui. infertur, ut si M sia periodi, pater. Ac. I mo semper mortalis est . quoties fit ex animo graviter dede corandi vel contristλndi proximum: nam sola solantas ravis mali proximo creandi sine iusta, causa est mort iis . E contra si conuicium absolute , ae in se grave sit, sed propter vilem personarum conditionem, aut morem patrium loquendi. grave esse non censetur, veniale esse docent multi, qui mortalis non damnant pueros , muliere uias , ac viros infimae sortis, quum eertis conviciis ,
contumeliis apud pIebeios usitatis se lacessunt : quia
honor vilium personarum his. iniuriis non censetur grais . viter laedi, nec his fides adhibetur. Fxeipe. si h siti imtentio graviter Iaedendi, vel contristandi, nam haeo mo
talis est. Hinc g. mortariter peccat, 'ni detrahit eum ao imo notabiliter laedendi fama in proximi, uel absque tali animo eam notabili te laedit, aut dat causam talis laesionis, a uertens , . vel advertere debens probabili hen ex eo dicto, uel facto tale damnum inferri. Naυarr. . 4M Na ratior defectis venialis plerumque in solum ve nialis; quiai non solet graeviter trudera famam pro imit, quum etiam iusti sine culpa veniali, non vivant. In
multis e uim o dimtis omnes , lacob. 3. Est tamen ma
tale dicere de quibusdam personis in munera, vel statu majorem Mersectionem exigente constitutis , ver. gr. Episcopo, Relinioso, Rc. quod habeat consuetudinem alicuisius peccati veniali via g. quod saepius plus iusto bibat, si vanus, M. Nam in talibus id censetur magii momeniati , ia eorum fama multum inde imminuitur, & ideo de.
spiciuntur.3. Quamvis possit esse solum ueniale, referre, aut eX-
probare defectus naturales, & in voluntarios, v I ingenii,
328쪽
mo erus periculo fit aut coram talibus . cui orobabiliter e stimstri Possunt tam maculas mortales tuam veniales concepturi; nisi de solis Uemalibus .ade a
vel quod tuum' ἡ 'μ04 ης Q dst illo facile suspiraretur Iim gno pudore viseeret, si diceretur : il ζm nou e*e eum, qui communiter hἰ -
leseretur, his T. R&ς 'Vi elus defectuvnominatim de tam hos tbscuro loquendi modo grave aliis
329쪽
tem, o qua est, quando communitas inde Eravem innis . miam pauiira est . ut Monasterium. Capitulum. Re. Items de aliqua Communitate in Eenere de Irahas. v. e. si di iacas de communitate Religiosa nullam ibi esse disti plinam ,
aut de Civitate eam esse pianan adulterisia usurar 's , R C.
graviter peceas, nisi haec infamia sit publica ubi hoc di eis Quia tunc gravis infamra iniuste infertur illi Q,m
mii nitati , L sic manet oblisatio -eam reparandi. Nam quamvis Coaareeat o Regulari uim re ipsa non maculetur ex
unius hominis nequitia, sicut nec Aeostolorum Colletium ex scelere Iudae ; maeulatur tamen eius fama apud homines praefrt m simplices, & imperfectos. Reis. Est mortale detrahere in re eravi apud unicam personam, & sub secreto , licet putetur non revelatura. EI eommunis sententia , rose De-Lugo Quia tunc iniuste infertur proximo grave damnum ablatione bonae existimationis apud alium, ut patet in judicio temerario, quo quis apud se unum spoliat alterum bona existimatione ; Perinde enim proximo nocetur, sive in propria , sive
in aliena mente ingeneretur de eo prava opinio. Et vero
diffamatio apud unicum est res per se concitativa gravis molε stiae, ac doloris . ut patet ex dissicultate, quam oriabinarie homo habet in aperiendo crimine soli Confessario, quamvis seiat hoc sibi salutare esse. Unde vix est vir honestus, qui naturaliter non ferat molestius bonae famae a. missionem apud unum virum gravem, quam jacturam summae notabilis pecuniae. Resp. 6. Est mortale imponere alteri culpas veniales falsas, vel veras . seu oecultas detegere, aut des eius naturales falsos , quando inde patitur damnum notabile , vel impeditur a consecutione boni notabilis, vel ossicii, autheneficii, quo dignus est, si hoc praevideri potest, aut e animo deteguntur ; A est obligatio haec damna cum fama restituendi ex e. ult. da injuν. Quia tune iniuste datur causa damni gravis, R iactura boni notabilis. Sic Navari ait, se nosse virum insignem, & probum ab adipiscendo
egregio quoὸam munere impeditum Per culpas veniales v ni Iaris, S iraeundiae falso ei impositas. Quaest. IV. A. eontumeIia, or derrarero differans Deeiae
R p. Affrm. Ouia per illas proximus diverso modo,ti in disertis spe et e bonis iniuste laeditur. Imo peccataeontumeliae ponunt inter se speeie disserre; sicut L pe ta detractionis, pro diversitate specifica objectorum ; siciniusta revelatio adulterii specie differt ab injusta manifestatione furti. Unde, qui uno sermone de eodem dicit, eum commisisse furtum, adulterium, λ homicidium, triplex specie peeeatum detracti inis admittit; R qui eum isdem contumeliose compei Iat furem, adui rerum, ti homicidam , tria peccata contumeliae admittit specie distincta. Beor. Nam peccata sumunt speciem ab objecto ; unde
specie diversa sunt, si habebant objecta specie moraIiter