장음표시 사용
201쪽
plethora, aut cacochymia, aut praua victus ratione, aut ob structione. Verbi gratia : unus pleuritide, alter nephritide, alius phthis dec. laborat. Omnes hi morbi fiunt ex pro locutusque vitio, absque tamen contagione, licet lethales esse pollini. . Febris pestilens est de genere continnarum de maligna- Π rum, quae unicam habet accessionein, S: ob analogiam quamps cuin causono ab humore melancholico putro facto habet, aduum reserri potest. Inditio sunt anthraces qui fiunt a sanguine crasso esse tu escente: Idem docent, stigmata nigra,per uniuersum corpus sparsa - sitis inexhausta, inccndium maximum circa cor, pulmonem,uentriculum, splenem Delirium, inania cum studio: dissicultas anhelitus, & alia symptomata quae causonem comitari solent , M tumores praeter naturam, qui in his febribus apparere solent. Si pestis in corpus inciderit, quod iam plethora Vel caco- D f. Echymia vel obstructione laboret, ca simplex non est: sed pu- ρ fulentetrica: sebri implexa & composta dicetur. Hac permixtione, mista signa clucent: ob id in hac curanda, quasi mixta meden. di ratio est tenenda. De hac plura in signis, nunc de causis agendum.
De causis Pestis effecitricibus.
VT Epidem ii ab endemiis morbis differunt maligna qua
litate: sic pestilentes ab epidem iis differunt venenata occontagiosa qualitate, qua breui tempore homines percunt aliunde quam in nobis gcmta,ad differentiam aliorum morborum contagiosorum, qualis est lepra Arabum, seu Elephan. tia sis Graecorum, lues venerea dec. Causae omnes effectrices pestilentium morborum ad tres referri possunt, aut ad exter
nas,aut internas, aut occulm tur
Causae externae sumuntur a sex rebus non naturalibus: I ncmpe ab acre corrupto ex vaporibus corruptis sursum su- Deca iblatis veluti ex barathris, seu speluncis acubus, stagnis, cadaueribus ex publica obsidione insepuliis. Talis aer inspirando attractus non morbos cpidemicos tantum : Vcrum etiam si una cum putredine, inest quaedam qualitas venenata
modo adsit corporum dispositio, sine qua non inficiuntur
202쪽
homines &contagiosa generatur pestis, quae multos contactu aut halitu inquinat. Huc pertinent siderum ortus de occasus a quibus sunt repentinae temporum mutationes, de quibus meminerunt Hi p. lib. r. de 3. cpid. δί lib. 3. aphor. M poli cum Arist. se l. i. probi. de Gal. lib. i. de different. seb.
cap. 6. de comment. suis in Hip.& flatus austrinus.
Potus aquae coenosae, aut pluuiae, quum mali labes pendet cx aere vitiato, est insalubris,&febrem pestilefitcna accersere De Mi ς' potest. Sic annunae caritas cogit homines tenuis fortunae vcsci alimentis praui succi, quibus vescebantur Massilienses
obsessi a Iul. Caesare lib. 2. de bello ciuili nempe lesumi- .nibus, cxtis animalium crudis, selibus, canibus, carne asinina, ' de plantis crudis saepe malignis, hordeo panico dcc . quae ta dem in venenum, de febrem pestilentem degenerarunt. Siquidem in magna ciborum parsimonia, vitiosus humor irrumpit in ventriculum, qui non tantiam morbos epidem icos, sed de pestem ipsam. Quandoquidem qui impuro sunt
corpore , hanc luem facile suscipiunt: hinc natum prouerbium. ME' ο λοι ς: I . ex fame, pestis. Ad haec lanionum auarisia huius contagionis saepe causa fuit, quum boues aut pecudes morbosas de pestiferas pastu herbatum venera
tarum aut tetro ac venenato halitu erumpete e visceribus terrae quo inficiuntur, mactant,& in macello plebi distribuunt. In hos, magistratus, Sc Scabini animaduertere poena capitalim vir Hi debent. Vacuationes solitae cuiuscumque sint naturae, sup-o reientis pressae, aut immodice fluentes : ut alui fluxus, urinae aut sa- dotis, aut mensium, aut haemorrhoidarum profusio grauissimorum morborum , 5e febris pestilentis, non minus quam Venus immoderata , aut intempestiua sunt pestis seminaria: quia in hac fit magna virium iactura, quod maxime perniciosum iudicauit Hi p. lib. dc nat humana quin etiam cruditates , M obstructiones parit. Motos corporis violentus,Vt litatio grauis 5 succusans mox a pallii in aes te, dc region al. corruptos de malignos humores qui alioqui tranquilli, de quieti tenebantur,quique a natura domari & excludi poterant, irritat, & quasi in furorem agit, dc varie corpus jacessit, de putridas de febres pestilantes procrcat.
Ad haec valida exercit topor loca impura,aliqua qualit te maligna aut venenata Praedira, corpora inquinate potest,
203쪽
dc sebrem pestilentem aiu epidemicam accersere. Contra quies diuturnior non solum corpus ignauum reddit, verum ctiam obstructiones de excrementorum prouentum cumulat, quae omnis generis morborum sunt causae proximae. Som- nus immoderatus non solum spiritus animales, sed de uitales obscurat,cludos humores Se omnis generis supcruacua exag gerat. Contra vigilia immoderatae dissipant spiritus, corpus exsiccant, Jc natiuum calorem dii luendo extingunt: humidum primigenium absorbent, bilem inflammant, concoctionem laedunt, hinc crustatum prouentus, ex quibus sobris pestilens, aut epidem ij morbi fiunt. Animi perturbationes cxcepto gaudio nemini frugiferae,
sed perniciosae: ut solicitudo, curae graues, moestus, moestitia, ibi μω timor,formido, terror, piror,aerumna dcc. calorem spiritum' que reuocant,& cor premunt de strangulant, ita ut acti pestilenti resistere non possint. Quod ita sit, quotidie obseruatur in eos qui quaestus causa pestiferis necessaria ministrant etiam-s gulae sint dediti&cacochymi, qui hac luc non facile corripiuntur: quia nullis animi pathematis assiciuntur,etiamsi multos mori videant: contra ob lucrum laetantur.
Causae internae huius febris saepe, de non semper pendet 'ῖς
ex plet hora, aut cacochymi obstructione, excrementorum suppressioneia it eorum immoderata profusione, nisi pariter adsit maligna, & venenata qualitas, quae agat in cor,& spiritus vitales, homini aduersissima, siue ponte in nobis generetur, vel extrinsecus inducatur: sine qua pestis esse nequit. Quod ita sit, plurimos videmus boni habitus,& quadratos in quibus putredinis nulla est sumbitio, qui contactu aut decubitu, pannorum de stragulorum lecti, aut vestium infectorum , peste corripiuntur,ctiam post multos menses δί annos, autorc Alexandro Benedicto lib. abs se edito de peste. Igitur non pQ habsola putredine, quae teste Arist. cap. L lib. . meteor. αGal. cst propris naturalisque caloris in unoquoque humido existentis ab extraneo calore corrupti Q : .causa putredinis potest esse obstructio, sed sola, pestis, minime: licet aer conclusus de non dimatus facile putrescat pestem non accersit, nisi simul de contagio maligna ac venenata qualitas sit eo-pulata.
Huic febri propensi sunt homines sanguinei quia sunt tempcramento calido de humido,potius quam melancholici
204쪽
gido & sicco temperamento, quia sanguis caeteris humoribus praepollet, in quantitate,& qui cute sunt rara,& laxa, & qui incolunt loca maritima calida & humida, austro subiecta, aut tetris vaporibus obnoxia, & qui imbecillo & ef foeminato sunt corpore ac cacochymo, δί qui nimis utuntur coitu aut balneo intempestiuo. Corporum laxitas,oc obstructio interna,ad pestem praeparat. Tertiacau- Causae occultae a peritioribus medicis non sunt satis per se spectie, S: qui inde creantur morbi caeci & occulti illis dicun-ς tur, quod a causa occulta& admirasili, nec ullo sensu comprehens a proueniunt. Q ncquid enim summum ac extra omnem humanae cogitationis atque ingeni j a lesia positum,id veteres diuinum appellarunt, inter quos fuit medicorum coriphaeus Hi p. Vnde diuinos quosdam homines, diuinos quoque morbos quosndam, quorum csset vis admiranda, nec nobis satisJerspecta merito dixerunt. Diuinitus enim immitti morbos,non ethnicorum solum monumentis , sed etiam sacrarum literarum assertione constat. Lib. Exodi cap. . versu s. sic loquitur Mo- ' ses: Sacrificem ii s Deo nostro, ne forte accidat nobis pellis: M Lis, cap 9. Versia is . Nunc extendens manum meam ait Pharaoni Deus percutiam te, S: populum tuum petie,& peribis de terra. Et Levitici cap. 16. versu rs. Q um fugeritis in urbes mittam pestilentiam in medio vestri. Et Numeri cap. i .versui 2 Feriam cos pestilentia atque consilinam. Et Deuteronomio cap. 28. versu aer.& 27. Transgredictitibus mandata Dei, adiunget illis pestilentiam Dominus, donec consumat cos de terra, ad quam ingredientur Et paulo post: Percutiet te Dominus ulcere AEgypti, S partem corporis per quam stercora egeruntur, scabie quoquς & prurigine, ita ut curari nequeas. Et cap. vltimo versu is . lib. 2. Regum Dauidis historia probatur. Et inter ethnicos Homerus Poetarum Graecorum coriapbaeus Iliados i Chrysis P cc xione ad Apollinem , ob negatam illi ab Agamemnone filiam grauissima pestem in a
mina Danaum immisisse quae uni rsam sermo Danaum de to in iumentaque nouem dictum spatio confecit ac perdidit: rei titutaque tandem Chrysae filia, mactatis hic victiniis, rei tincta quoque fuit pestis. Haec a me scripta sunt tantum vita tria dccem peste na, de quamplurimos alios morbos mortali-
205쪽
bus aecidere, ut Deus hominum scelera ulcisceretur,x causam pestis esse abditam, contra Astrologorum doctrinam . qui . huius causam reserunt ad siderum influxum,quorum opinionem pro virili mea parte conuellere nitar,& meam fulcire ratione, expcrientia , autoritate Philosophorum ,& historiis. Veruntamen priusquam ultra progrediar operaeprctium duxi praecipuas corum rationes Z autoritates in medium pro- - . ferro quibus suam sulciunt opinionem. Horum prima rescrtur ad siderum influxum, quoties Saturnus & Mars inter se congrediuntur, qui tanquam contrario hostiles, dura contagione corpora nostra assiciunt: quod unus sit frigidus, &alter siccus. Alteram opinionem fulciunt autoritatibus Hi p. scribentis lib. i. progn. esse aliquod diuinum in morbis: necnon Avicennari n. i. quarti traci . . cap. I.&scia. Σ. primi cap.
8.& primoCanticorum textu Io .& Guidonis Caul iacensis, qui conceptis verbis lib. de tumoribus pect. cap. s. asserit anno a Christo nato is s. sub Clementis vi. pontificatu quandam pestem quae ab oriente duxerat originem , de ad occidentem perueniensὶ adeb crudelem , ut hominum vix quarta pars incolumis superstes remansit spatio septem mensium: Referens causam ad congressum Saturni, Iovis, S Martis a .
mensis Mariij in I .gradu aquari j. Hae sunt Astrologorum praecipuae rationes,& autoritates quibus suam sulciunt opinionem. Nunc videndum si sunt firmae & inexpugnabiles. Prima eorum ratio facilhconuellitur ab experientia. Nam Gnfutatios pestis mortalibus accideret quia haec duo sidera sunt frigi- prima.da & sicca: homines qui sunt eiusdem temperamenti, quales furit melancholici soli, facile corriperentur, quorum cutis 5 totum corpus cst densum. Eadem experientia contrarium docet, homines sanguineos huic labi este propensiores, duplici ratione. Vna,quia sunt calidi&humidi de cute rara Δἴ laxa, qua facit. luem unde qua quo proueniat suscipiunt.
Altera, sanguis exuperat quantitate,& sua qualitate manifesta a calore extraneo facile corrumpitur,cx corruptione, sa re pestis modo adsit Uraeter corruptionem in v cnen ara quae dam qualitas.
Si pestis ex influxu sydirum mortalibus accideret,cur quae so homines illius prouinciae aeque non polluuntur Z respon- 'dent Astrologi, quia in omnibus hominibus non est cadem
206쪽
dis postio, sine qua instuxus,est inanis. Admitto tale responsum di igitur causa pestis reserenda est ad corporum dispositionem, S: non adsiderum congrcssum.
- Nunc quid sentiant super hac re in Philosophi δc eorum pestis Ub. sequaces,videamus Mercurius Tris megistus qui in ciuitate Catialsephei publice docebat paulo post Mosis obitum in Asclepiade docet voluntatem Dei veluti in Pimandro potestatem S: sapientiam Dei) ait coelum de astrorum influxum csse principium rerum creatarum: si vera loquitur quomodo mortalibus internecionem inferent', Plato in Epinomide pag. 98i. litera D. M E. versionis Setrani,& sequenti pag. A. d. C. D. E. ait astra Esse quoddam ge- .nus absque pernicie, sempiternaque corpora ab omni contage alienissima. Et paulo post ait Astrorum naturam esse visu pulcherrimam, progressit& chorea optima Victem quae cunctis animalibus commoda praebct. Si ergo Astrorum naturacst, ut aspectu suo pulcherrima sint, incessu, ordine, ac motu quam Plato choream vocat decentissima coque incessu ac motu suo ordinatistinio commoda , hoc cst bona, cumstis animalibus praebeant, nempe generandi vim, seseque tuendi alimentorum ope,quae fotu suo ac beneficio vitalique calore astrae tetra ad animalium alimoniam proferunt: quomodos tanta bona ut hoc loco sentit Plato) ab astris proueniant,
contagio ulla animantibus manare poteriti Nulla enim essectrix causa, contraria per se unquam cilicere potest omnium Philosophorum testimonio. Et pag. 9s litera, A. B. sub persona Athenaei eiusdem dialogi, coelorum
virtutes reced scias, solis, Lunae, ac quinque reliquorum planetarum ac stellarum omnium potestatem atque naturam admirans, sorores omnes appellat, & nefas cuiquam esse putat,
cxistimare horum siderum alia esse legitima, de alia illegitima taliaque, qualia nefas oc pronuntiare. Quod si nullum sidus ut hic Plato sanistissime censet) malum est, quomodo mala in haec inseriora vi sua plane benefica,ac salutari immit-tcnt 'Chalcidius in Timaeo Platonis conceptis verbis, ait nul-lti in malum a stellis oriri,& nullas maleficas esse,qpia capien- tiae ccelcstis sunt plenae. Quod si at quae ossent malignae aut
maleficae a propria natura degenerarem, quod fieri non potest omnium Philosophorum consensu. od enim xmus modi
207쪽
modi est, a seipso degenerare minime potest. Huic opinioni subscribit Proclus lib. de anima M daemone cap. 37. pariter Iamblichus lib.de mysteriis AEgyptiorum
cap. 8. de Aristoteles lib. t. de coelo, 5 Averro es comment. I9.6c 22. ostendens a coelo dc astris malum in haec inferiora delabi minime posse. Denuo Aristoteles 9. Metaphysices cap. Io. Averrocs quoque negant congressum Saturni de Martis pe- stem mortalibus inferre posse, quia sunt corpora pura, simplicia, de sine materia, oc qui aliter sentiunt,eos ab omni Philosophia esse alienos contendunt. Has rationes aequi bonique consulant lectores quibus iudicium esto. Prudens relinquo quae Pica Mirand. Marsilius Ficinus: D. Augustinus, lib. de ciuitate Dei scripserunt. Nihil certe Astrologiae superstiatione, ac vanitate contemptius esse iudico.
Nunc tempestiuum est respondere autoritatibus medicorum Hip. δί Auicen. quibus nituntur suas fulcire opiniones.
Hi p. fatetur quidem in morbis aliquod diuinum subesse εἰ moas liuersum a siderum influxu aut congressu, ut Gmniatunt Astrologi in quod respondet elemcto stellarum, quod est sit p.
6 elementorum ordine de vires,quodque vix ulla mentis acie comprehenditur: ut interpretatur Aristoteles lib. 2. de generatione animalium cap. 3. neque in hoc morbo quicquam
aliis morbis diuinius agnouit Hip. lib. Consideranda sunt inquit in ambo aequinoctia, de solstitia: siderum
ortum, dc occasum, dc non eorum influxum, aut congressum, ut Caniculae, Pleiadum, Aristuri Sc temporum ac tempestatum mutationes , loca, de regiones, ut libro 3. apbOrismorum. S lib. i. de 3. epid. de lib. de aere, aquis , dc locis. Hanc doctrinam est sequutus Gal. comment. suis in hos libros,& Ptolomaeus astrologorum princeps lib. I. apotelesematum aphor. is. qui fatetur itidera suo occasu vim quandam rebus subditis inferre. Sub solis occasum acrem crassescere, perfrigerari & tenebras nobis offundi cernimus. sic Pleiadum occasu , magnas in aere fieri mutationes, xempestates , aquilonaresque ventos insurgere certum est. Cane occidente atque in arcturo oriri tempestates antiqui obseruauerunt: de Columella non parum versatus in astrologia dc rei herbariae peritus ib. II. cap. a. Actius lib. s. c. p. 94.dd 9S. Paulus I g. lib. 2. cap. 36. de maior Neotericorum pars
sunt eiusdem sententiae: quibus assentiti malim quam Gliq
208쪽
rantibus astrologis qui pestis causam reserunt ad Planetarum Saturni & Martis congressum. Non eo inficias pestis seminaria esse adeo occulta, ut non nisi ab euentibus & effectis deprehendi possunt. Quae si inopinate homines seriunt, id non ex siderum influxu, sed potius cx aeris inquinamento, cacochymia, corporum dispositione, aut ab aliis causis in nobis genitis vi dia
Haec assertio . sequentibus historiis probari potest ab autoribus fide dignis mutuatis. Thucydides lib. L. suae historiae cap. 8. inquit in AEthiopia magna pestilentia per Nilum in Eoptum & Libyam debacchata est , ac inde etiam per ostia
Nili, de mare intcrnum ad Pyrcum usque desuperiorem Py- reo urbem Athenas, atque adeo Atticam regionem totam penc trauit. An ex siderum congressui' minime. Sed potius aventis contrariis qui hanc luem in aere contentam , procul transtulerunt. Polydorus Virgilius in suis Chronicis Anglicis rcfert nouum genus de inauditum pestis , tam saeuum accidisse anno s 1lutis humanaei 86. quae spatio annorum aliquot Angliam prope uniuersam depopulata est,ut ex centum hominibus, vix unus incolumis euasit. Haec ultro saeuiens Germaniam fere totam occupauit. Tandem post aliquot annos eadem contagio in Galliam irrepsit. An ex siderum congressit acciderit nemo sanae mentis asserere audebit. Si Ethnicus, ad aere vitiatu impulsum per vctos coerariosi si Christi nus ad verber irae diuinae victi centis hominu scelera, reseret. Aliud nouum genus pestis ex eadem Anglia anno Domini is 18. in Galliam irrepsit, quam ὐδρο-mra: i. sudorificam appellarunt. Galli vero sua vernacula lingua Suette , a copiosis sudoribus nominarunt,quae multos quosque fortes Mnon debiles homines immoderatis sudoribus breui tempore de medio sustulit, cui auxilia humana inutilia crant. An ex siderum in fluxu, aut congrcssu 'non . Sed potius crediderim amateria crassa, maligna dc venenata.In aere retenta, impulsa aventis contrariis: quae ob eius crassitiem non nisi longo temporis interuallo dissipari potuit. An non erit Hi p. vera sententiaicribentis aliquod diuinum, I. occultum in morbis cia se e quibus nihil certo pronuntiare possunt medicit Sic sentiendum de ea cuius meminit Guido Caul. loco citato. Compertum est aliam pestem incidere, quae solos boves aliam quae
209쪽
sues,aut quae oves, aliam quae gallinas,aliain quae homines interimat,ut pulchre a Virgilio 3. Georg. est descriptum paulo ante finem. Tempore pestis multos videmus febri continua, tertiana, quotidiana, quartana corripi,quae a vitiosis ac putridis humoribus fiunt, qui tamen peste non corripiuntur. Alios, quos optime sanos iudicamus, qui ea polluuntur:alios qui occursu multorum pestiferorum nihil patiuntur etiam absque remediorum usu ; quamuis eorum corpora disposita videantur. Ex his concludo causam pestis hominibus esse ignotam. dc ad Verber irae diuinae potius referendam, quam ad constressum G - is siderum.
210쪽
cimices,locustae,ranae, mures,muscae variae ; dc reliqua quae in terra Vivunt,ut talpae , glyres, buprestes dec. quoties latibula relinquunt,futurae pestis sunt nuntia. Sunt qui pro compet- P tm to habent, pestis futuret , quoties araneas in galla viridi non pi perforatae repertus, ea rupta si currit , pestilentiae futurae esse signum. Alia sub dio panem recentem exponunt,an id vitium cx aere sit,an ex terra: haec signa,quamuis patui sint momenti,
non sunt tamen contemnenda, quia saepe magnarum cala
mitatum sunt indicia, ut refert Plutarchus dialogo de des
Morbi dispersi de Epidem ij qui fiunt sine ulla malignata
venenata qualitate,sed tantum ex putri materia in nobis genita si frequentes fuerint, sunt futurae pestis nunth: ut bres putridae alui profluuia, opthalmiae,Variolae dc puerorum morbilli, pustulae, exanthemata, ecthymata,vtraque plet hora, o structio, cutis raritas,excrementorum foetor dcc. Si quis plura desiderat, legat quae scripserunt Gal. cap. I. lib. I. de cibis boni & mali succi: de cap. I.& . lib. 3. de praesag. e pulsibus, dc cap. 8. lib. de inaequali in temp. Sc Omment. in aptior. Α8. sect . . Hi p.& aphor. 17. sect. 3.d in lib. 3. epid. sin. I. textu 29.6c lib. 6. epid. de lib. i. de simpl. cap. deterra Samia,&ca. q. lib.de atra bile. N S ' Signa quae pestem praesentem denotant, praecipua sumunus rim tur 2 caloris motus modo,qui est mali moris, a pulsu aut uris .for ni situ qualitas venenaIa S contagiosa agat in spiritibus,siue in humoribus,siue in cordis substantiam. Calor licet primo occursu in tactu mitis appareat, interiora tamen uruntur,ut in lipyriis. Ab initio febricula esse videtur: ita ut aegri facile stant nec decumbunt, te si vigilant,nullo loco state possunt interdum adest cardialgia, quoties stomachus assicitur: Cibi fastidium,nausea, aut vomitus tuum ventriculus : spirandi difficultas, quum pulmones : somnus profundus, quum tetri vapores in caput feruntur: respiratio fit m poris .m. gna, si di phragma est occupatum: si hypochondria sunt ten- 'sua aua 1a,hepar aut lien assiciuntur. Sitis si est vehemens Sc lingua scabra & ardens,indicant febrem continuam esse copulatam:
Si delirium acciderit, cerebrum aut diaphragma, assici est
M iam Signa perniciosa sunt anhelitus x excrementorum foetor Galla. Vomitus, alui fluxus spumosus, Pinguis, multa bile tinctus: