Perspectiva politica regno Poloniae elaborata per quam, quid, & qualiter regibus & regno prospiciendum sit ... authore Andrea de Pilca Corijcinio castellano viscicensi, opus posthumum secundà vicè impressum

11쪽

PERSPECTIVA

s. Nutrirent odium Commune, is 6. Extinguerent Bonum publicum, . Augerent privatum, 8. Redolerent Tyrannum, 9. Exercerent potentiam sapra mediocritatem.

Vel per quas Quicquid aliis non liceret, Tyrannidi liceret. Vel per quas inod non potuerunt, posse voluerunt, qui numium potuerunt.

Vel in quibus Non Vis, sed Ius & Mens Tyranni regnaret. Vel quae, Reverentiam terrore, aut amorem humilitate captarent. Ita fecit Roma: Prius abrogavit Reges, deinde abrogavit Regum leges: Lege Tribunitia decernente; Ne dein- ceps Reges & Regum laees Romae essent, vigerentque. Vel quia Z Malorum medicorum suspecta est medicina Vel quia Z Ius illud Regum, pro uvis tulerat labruscas Vel quiat Leges e nomine improborum Regum invidiam

Contraxerant t

Αbrogatis Tyrannis & Regibus & Legibus. Consultatum: Quae leges possent essc ad finem consequem

dum oportune.

Actum hic ad mentem rudis, & agrestis taculi: Aureae libertatis, Aristocratiae, Necessitatis: Ita modus est sceleri positus, Et ex malis moribus, bonae leges

exortae.

In his sundamenta posita Libertatis. Mens, animus, Consilium, sententia Pistoniae explicata. Q ejuberent: Honcsta, AEqua, Vtilia ;Conditat vetarent Indecentia, Iniqua, Inutilia Constituta quae sequuntur: x. Vt duodecim Viris administratio Reipub. committeretur, belli pacisque tempus. a. Vt horum quilibet suae quisque Satrapiae praeeuet. 3. Vt iidem Duces belli, & copiarum essent. q. Vt ex proceribus legerentur. ζ

12쪽

POLITICA rss. Ut Procerum Optimi,Sapientissimi,Nobilissimi,Ditissimi, 'ε. Vt eorum Dominatus, aliorum surrogatione, necessitate vel utilitate postulante, suppleretur, . Vt idem illis Imperii qui & Vitae terminus esset, S. Vt pcenes eos, omnium quaestionum, injuriarum, differentiarumque decisio de punitio esset. His institutis, legibusquc non solum resormata, sed de ab inte- Nisi.

gro formata, stetit Respublica aliquamdiu, stabilita legibus& libertate, satiusquc visum Nobilitati Polonae, parcre Legibus quam Regibus. An quia Z Polonus selam Legem veretur & colit in Principe: Ideo prius hic Leges constituit, deinde Interpretes legum eligit. An quia Z Non Lex Regis, sed Rex Legis gratia institutus est Z o hs.. . An quiat Mens prius Regni debuit esse, quam Mentis interpretes

Intuere in ipsis Poloniae fasciis, Auream Libertatis infantiam.

Vide

Ut Naturam secuta Ducem, ruditas oculorum, non Vlpianos, non Trebonianos, non Machiavellos , non Callima- Chos, non Tyrannorum Parasitos, Principes libertatis prius quaerit , eosque Caecos, Surdos,

Leges nimirum: . Hae enim solae imperant Polonis : Vt autem vivacius rege-rcnt, addit Polonia illa aetate, oculos Aures bis bissenas, linguas duodenas: Sed cur tot numero tVel quia Z Plus possiunt duodecim linguae,aures,& Oculi, quam lingua una, Aures duae, Oculi duo. Vel quia Z Vnita Virtus sortior, dum omnes volunt, ut unum velint, unum sapiant, unum loquantur , unum videan unum audiant. Hunc

13쪽

16 PERSPECTI v AHunc prima Libertas attigerat, gradum s ix si diu

Legum Principatu viguisset. Conclusum. Has aliasque Leges s quae Posteros estugere vandas ab omnibus esse. Dcsiderabit adhuc Lollior Legum & harum Constitutioitum rationes.

Addo Tuaestima&dispice. Neq; enim subactam viam calco Nulla his fax, nullum praevium lumen, tamen accipe. Cur electi Duodecim Novum ne id placitum Eligentium t An vetus sub Monarchis nomen & officium, nunc adauctum legum custodia Z Vtrum vis amplectere. Id faetum reor. VcI quia In tot proceres partitus fuerat suam Lechus Monarchiam,

Vel quia Unius Imperium hactenus omnibus gravedini fuerat, Vel quia Multis hostibus incincta Polonia, multos defensores requirebat, Vel quia Ita fieri suasit, paritas notorum Et entium, S aequalitas dignitatis, probitatis, ac opulentiae Candidatorum, Vel quia Secuti exempla Romanorum in Decemviris, Vel quia Fortuna imperii Poloni longe lateque diffundebatur. Nosti numeros Arithmeticos Astronomicos. Gradus ad calculos voca.

Incipe ab occasu secundum coeli longitudinem, A gradu 3a, Tanaim versus usque ad gradus 6o. Tantum enim in longum quondam patuit Polonia, FIos gradus partire in miliaria, invenies Aao. Vni cnim gradui I s miliaria Germanica Correspondent. In latum vero Si incipias a montibus Sarmaticis usque ad marc Balthcum , a gradu q9 usque ad gradum s7 invenies

miliaria Ia . Ne igitur mircte tot optimates electos, vix enim unus tanto par Imperio visus. Ius Diuiliam by Corale

14쪽

Ius enim dicendum erat Germaniae, Daniae, aliisque non Provinciis sed Regnis, quae Polona sub sceptra & arma ierant. Sed cur helli pacisque tempore i id in t Cr--.Fatale est sapore vetustati. Intellige. Vel alternasse Ducis &Iudicis officium, Vel divisam aptitudinem suisse, in sex Bellatores , & sex Qyaesitores, Vel Partes Iudicum cum bellarent, vicatio Iudicio S succedaneo suppletas fuisse. . t Transeo ad aliam legem. Cur hi Palatini tantum e Proceribus lecti, cur etiam non ex Nobilitate e An quia Aureos illos antiquitatis mores, jam incipiebat tra-

here in partes vis factionum,

An quia Proceres praecipua Nobilitatis columina, An quia Senatum & Nobilitatem, nunquam distinxit a qualitas sed Oricium. An quia In Procerum nominibus, non Ambitio, non Largi tio, non solae Divitiae, sed Virtus, Probitas, Rei militaris

scientia triumphabant.

Sed de hac Lege satis. Venio ad aliam. Cur placuit singulos Palatinos, singulis Satrapiis praeponere

Mentem antiquitatis aperiam. Inferre suspicionem ibi licet. ubi vetust is posteris invida, actionibus publicis tenebras quaesivit. Ita factum reor, singulas singulis Palatinis ex aequo Regiones determinatas esse, ut quilibet est et Pater, Caput, L . Mens , Dux, Iudex, Arbiter, sibi definita Provinciae. HanC rexisse ad communem mentem Regni, ad commune placitum totius Nobilitatis, & reliquorum Procerum. Ita quodlibet Astrum suae plagae luxit, non tamen alteri, Non laeuit , quia non decuit, , permutato lumine aut vicario

Sed nec Terram aliter proceres Astrici illustrant, nisi Erronesi C septern

15쪽

septem excipias, quos maxime constat in eo errare, quod nulli certae parti in Orbe luceant. 'Ncc mala illa ordinis consermandi ratio SC regula Nemo se in alterius officium ingerat,ac in alienam mellem immittat falcem,maxime vero in Politicis. Sat multa & multos is regit, qui bene novit regere.

Nec sat suit Palatinis suam lustrasse Regionem &illustrasse luxere haec toti Poloniae sydera. Quomodo i inotannis putarem Gnonae in Comitiis. Vbi prospiciendum fuit ab oculis pluribus, uni Menti, Legia bus, Regno.Quid ibi 3 Data ratio Administrationis Nobilitati praecisis Excessibus Defectibus.

Redditus medio sid est) justo, situs vigor id est honor.

Habes conjecturam. Quae sequitur Lex est Tertia. De qua quaerimus Cur iisdem Palatinis ratio belli commissa r& quis hac in re modus Hic enim semper oculos auresqu e vigilantes volueriant Pol ni , & non tantum linguas Regni & Legis, sed & manus Legis esse suos Principes voluere Praeclare Quisecturus es Poloniam intende. In pace lingua Regni MLegis esse debes, in bello manus. 'Segnes visae fuerant Tyrannidis successivae manus ideo delectae sunt plures. Vt essent indefessa potentia. Recentesque viri, recentesque

vires.

Modum adhuc quaeres Copias ducendi, Bellandi Hinc enim, Nomen videntur duxisse Polonorum moicwodae λ id est, Bellorum Duces e Et hic opus conjectura Suppono. Vbi major vis crat ibi promptior Regni manus, Ducisque munus. Ipse praeibat. Non ad speciem virtutis fax, sed genuino Martis exemplo. Ipse

16쪽

POLITICA. Ipse manu sua, pila gerens , praecessit anheli C --

Militis ora pedes, monstrans tolerare labores. etera quae sepivit vetustas nunc tacebo. Moveo cὼamum ut quintae Constitutionis mentem aperiam.

Duo hic in Palatinis ossicia considero Imperatoris & Iudicis. Vtrique necessiim est, ut sit Optimus, Sapientissimus, Ditissimus, Libertatis defensor strenuissimus. Imperator Anima belli est Iudex Pacis vita, spiritus. Majores ergo illi nostri, voluere in Palatino quolibet Imperatorem Optimum. Ita & Cyrus. Non censebat convenire cuiquam Imperium, qui non melior esset iis quibus imperasset. An quia non potest exercitum is continere Imperator, qui seipsam non continet,

An quia Tutissimum illis visum, in virtute Ducis spem positam habere. Loquar ore Tulliano. Quanta innocentia debent esse Impe

ratores ,

--nta omnibus in rebus temperantia, quanta fide, quanta facilitate, quanta humanitate Si selum habeat Imperator, laborem in negotiis, fortitudinem in periculis, industriam in agendo, celeritatem in confi- .ciendo, consilium in providendo. Bonus est, non tamen adhuc optimus. Optimus,Cujus in Exercitu non veneunt Centuriatus. em. Non avaritia ad praedam. Non libido ad voluptatem. Non amoenitas ad delectationem. Non labor ad quietam, a proposito cursu bellandi avocare potuerunt.

A cujus militibus nulla vis affertur. Qui milites fiab Aquilis non ducit. Quorum lingua vana, manus rapacissima, gula immensa, pedes fugacos, quae honeste nominari non pos sent. Inhonestissima. C a Breviter.

17쪽

. . Breviter. Qui non sint lepores galeati, hirudines aerarii: Qui non cum Regibus pictis,lusoriisque Fortunam experiantur. Qtii non super mensa debellent Alexandros, vitreos Vin Ceosque, tesserasque signent non in abaco, sed in campo.Qus non agant praedatores c sociis, populatoresque terrae, quam a populationibus debent vindicare. Sed alii, plures optimi Ducis militumque notas, licet nec hi

Ad Iudicem propero, Quis Optimus dicendus Sumo signa Optimi Qui non solum judicat, sed & vivit ad mentem Regni & Legis. Ex Augustino Qui vcra non credit, licet vera sint, nisi talia

demonstrent.

Ex Ambrosio Qui Iudicans de alterius errore, non habet in seipsis quod condemnet. Qui in serenda sententia, nullo odio, nulla offensione, nulla levitate ducitur. Qui nil praeparatum, & meditatum de Domo defert ad Iudi

candum.

mi ad naturae mentem decernit, obsequitur legibus non adversatur, exanimat causae merita non mutat.

Ex Gregorio Qui in praeferenda sententia nunquam praeceps Indiscussa temere non judicat, quibus:bet malis auditis

non movetur.

Ex Alano Apud quem N v M M v s non loquitur, QVm

non vincit Pecunia.

Ex Phocydide Qui faciem non judicat. Ex Horatio Qui honestum praetulit utili, Et rejecit alta Dona

nocentium.

Ex Lucano Qui dante rabula, non capit quam non habet Iram, neque permittit, ut affectum victrix ducat Loquentia. Disce. Optimus olim Iudeg sine Causidicis, nec sorum fuerat muricibus stratum.

18쪽

Redeamus calame ad Impcratorem. Appinge ei secundum e QSinta constitutione colorem Di

Indagemus.Cureas in nomine Imperatoris quaesivit Polonus An quia Pecunia Amicos militesque facile parat, paritque An quia Imper. ator, qui dives est, minus inhiare visus praedae,

minus ali no,

An quia re rarium Regni, Tyrannidis luxu exhaustum fuerat ZAn quia Multa bella gerenda, Nervis indigebant Militiae, An quia Exactionibus providendum fuerat, quae sub Tyrannis Rem Polosiam amixerant. 'Cur vero Iudices divites ZMagna ratio & sela sussicit. Ne vigerent Corruptio & Avaritia omnium vitiorum radices.

Electum igitur & approbatum in duodecim Proceribus immen Virtutis vidimus supra & legimus. Simul ac optimatium statum & Aristocratiam. Quae nisi optimos vcncratur & sequitur. Nunc junctas & Divitias

monuimus.

En paucorum Imperium , en Oligarchiam. Miscere voluit cum Auro Polonia Paupertatem. Possunt tamen, si vinculum addas Bonum publicum. Disce. Virtutem nunquam exclusit a Sceptris polonus, e clusit. Divitias. In Pia' paupertate. Eas conjunxit in Palatinis cum Virtute. Novam compagem in Sceptro Virtutis & Divitiarum meditatus , Isimirum Aristoligarchiam. . Monstrum dices Non tam Vir probus Dives, quam Dives probus. Aureis tamen illis iacullis frequens miraculum. Disce & pondera. Quale Sceptrum Polonis confixit tunc' ipsa Natura, & quam bzne. - - -

19쪽

Sed Tertia qualitas Procerum nos ad se vocat Prudentia, S pientia. Haec Iudici necessaria. Cyclops Lipsio Poeticus, Princeps sine Prudentia. Parum dixit Belgii sol & lumen Addo. Ipsa caecitas est, ten bis ipsissimae. Et potior haec pars in Palatino visa fuerat Nobilitati.

Non enim. Solis viribus aequum.

Credere, sepe acri potior Prudent a dextra. Maximam enim Artem tractat qui Iudicat hominem. Sapientissimus Iudex est qui Iustus est. Et qui Paucissimis Legibus utitur. Et qui Brevissimo compendio Iudicat. Et qui Oleum gladio scit temperare. Et qui Aure utraque Forum excipit. Sed & Sapiens Imperator sit necesse est. Sic & Arpinas noster. Scientiam rei militaris requirit in Imperatore, cum illo sapere mens est. Vel quia Mens una Sapiens, plurium vincit Manus. Vel quia Plura in summa Fortuna auspiciis vel consiliis,quam telis & manibus geruntur.

Quis igitur Sapientissimus Dux t Qui & peritissimus, Qui & pinvidentissimus. Peritus ille, Qui plures per Provincias stipendia explevit. Quem in omni genere Belli Fortuna exercuit. Cui probe notum. Quis Agminis ordo, quae

cura explorandi.

Quantus Vrgendo trahendoque Bello modus. Providens ille, Qui loco opportuno committit se Fortunae non pondere affectus ruens. Et cui illud Augusti Octaviani in factis Festina lente. Et qui Tum temnit Hostes, dum cavet. Et

20쪽

POLITICA. 23- Et qui Interdum cum Fabio Rem cumctando restituit. Interdum cum Minucio Praelia urget prope-

Interdum cum Caesare Venit, Videt, Vincit. Et qui ut brevitcr dicam Sciat probe; QMntum differant. Agere Temere & Festinanter. Et ubique t

corum.

Tempora Tempore Temperat. Sat de Sapientia. . Propero ad Nobilitatem. Voluit Antiquitas Imperatores Polonos Nobilissimos voluit& Iudices. Pono utrique parti communes rationes. An quia Auctoritatem requirit nomen Imperatoris & Iudicis Hanc autem non habet qui Nobilissimus non est. Auctoritas

enim.

Vt in Iudice usitatis & Severitatis, in Duce Victoriarum &Felicitatis. Ita in utroque Nobilitatis filia essi Multum addet robur nostrae sententiae Roxolanus ille Cicero OH -- infideli subdit. Quia inquit, Nobilissimarum Familiarum auctoritati Regnicolae caeteri parere didicerunt. Restant m Quinta Constitutione Vindiciae Libertatis..Has Majores in Iudicibin requisivere, ut licentiae impetum

Legibus retunderent. In Imperatoribus. Ut Servituti obviam irent Potentia. Domi Forisque in utrisque. Vt auream in Libertate servarent mediocritatem.

Sed vellicat calamum Constitutio Sexta OMe - α