Perspectiva politica regno Poloniae elaborata per quam, quid, & qualiter regibus & regno prospiciendum sit ... authore Andrea de Pilca Corijcinio castellano viscicensi, opus posthumum secundà vicè impressum

21쪽

αι PERSPECTIVA

Cur hi Magistratus non Annui t sed ad durationem vitae au

ligati. . .

An quia Non bene regitur Respublica, cujus Administratio quotannis defungitur, quia is regere bene non potest, Cui intime non sunt Cognata Mox, Lex, Consuetudo. Quorum cognitioni, non unus ibium Sol, sed vix centum suf-

Fato ergo permisit eligens Nobilitas, Vitam, Iudicium, Imperium Procerum Candidatorum. . Rata Diu tolerandos cos Quos Virtus, Nobilitas, Divitiae

commendarent. .

An quia Qvqd optimum esst extra vices temporis esse debet An quia Annis mutationes dissiciles in tanto numero si adjicias, nonnisi Virtute, Libertate, Nobilitate, Divitiis praestantes fuisse' eligendos. Quid moror Transeo adsurrogationem ossicii . . . . Nam & hic habeo quod dicam breviter. . l. Constitutum Vt succcderent alii aliis, non agminatim sed ad Naturae legem, reIictis pluribus peritioribus a quibus haberet quae disceret recentior. Addito si utilitas postulasset,

vel necessitas Publica. . . . . .

Nam si maculata fuisset scelere Potentia, laesum Imperium, violatum ossicium. Fortuna moribus mutata innotabatur& meliori tradebatur. - diu. o A ggredior ultimam legem, qua omne Ius comissum, Palatinis, non Alum Belli , sed & Pacis. Iussique I . . . ' . . Dicere Ius populis, injustaque tollare fata a. Intra tamen cancellos. Ne enim ire liceret qua liberet.

Idco scriptum est Ius, non solum populis sed & Palatinis. Hanc mcntem Vetustatis laudo, & consilia Senatus & Nobi

Claudo. Hic fundamenta prima Libertatis ac novae Reipublicae posuit quondam Polona NobilitaS. . i

22쪽

Qvqrum soliditatem mente propinquiori mecum, Lector, plora ac scrutare, Praeclare enim videtas iandatam Arist Cratiam fuisse. Firmaque tantae molisjacta fundamina, si in aedificii sequiora extructione, tam ab obtemperantibus quam ab Imperanti' bus, exoptanda fuisset servata constantia. '

iis clarius quam Diugossus Sanctum inquit) Regibus ac Principibus propitia Divinit,

te extinctis Poloni nacti consilium, Imperium suum, libe . tale & legibus stabiliendum censebant, optimum factu ra- lti, satius parere Legibus quam Regibus, fuissetque eorum . . . . Respublica, felicibus incrementis prosperata, si partam Libertatem pati & tueri potuissent. Haec ille, Qui etiam non temere hanc Rempub. natam & b ine fundatam fuisse existimavit. Probo viri mentem & amplector. quia Ex Lechi morientis mente & voto constituta Qui Imperii siti Adoream voluit a Martiis selum viris haereditari. An quia Haec Respub. non nisi Optimo confert gradum D, ignitatis iAn quia Plebem exclis dit ab Imperio rAn quia In Rectores, Equites S Aglicolas dividua IAn quia Necessitati & Tempori conformata An quia Par honor non inter impares Nobilitate de Virtute Idiscriminatus quia Contemperationem Carthagiensis Reipub. redolat t9 An quia Nulla hic in dignitate hi aereditaria successio . 'An quia Maximum hic Iuris Imperium, maxima dignitas . Legis 3 . . Minor optimatum. Hi enim nonnisi Custodes Legum & Pastores populorum. . . Non autem Poplivori Principes. Haec ad mentem Stagyritae.

23쪽

C A P V T II. In quo initia Regiminis Palatinorum laudantur.

IActa sunt fundamenta praeclara; laudavimus: Nunc vide: mus & miremur molem aedificii.

Cujus initia non tam meis, quam Historicorum nostrorum verbis effero. Probi aedificatores fuere,ut sere in initiis Blent servere omnia.

Recte ergo in illi initio

Quia nam

Ε Republica etenim initum Magistratum gessere, Commendantur, sed ab Initiis. Palma est in ianua, non iti Fastigio.

Nec abs re Tacitus.

Quod initia Magistratuum fere meliora sunt, sed finis

inclinat: Nec sbium ut jam video, Imperium Virum, sed & Constam 'tem ostendit: Foelix cujus diu ,-- Mens immota manet. Nec ad primam faciem variantis Fortunae, Fato urgenti incumbit.

Illud vero Quod e Reipublicae mente gessere Magistratum 'confirmat Diugossius; Quia inquit Integritate qua potuerunt, amplissima Regno commisso intenderunt. Ne mirere, Gubernabat enim Polonos Virtus. Qiua Ibi Virtus dominatur, ubi regunt optimates; Tu per Optimates Optimos intellige. Optime autem regit, qui prudenter. Prudenter regit. Qui maxima arte tractat indomitum Anino,. Hominem scilicet. . Sed

24쪽

homo est, sed parvus. . . :rPrudenxer regit, QSae Cuncta videt quae facienda, Sed nec semper oculo credit proprio, ast etiam saepe fidit alie--. No, ne vel decipiat vel decipiatur. Optime regit, mentem non separat a pluribus, si plures regant. Sed cum eis unit ad finem illum Reipublicae summe necessarium. Nimirum Bonum publicum. t optime regit, Qui juste regit; . Iuste regit, In cujus penatibus nihil venale, aut ambitioni T--

pervium. :Optime regit, Qui Clcmenter; - Clementer regit Qui languida regnat manu: ληαε

Optime regit, Qui fideliter; Fideliter regit, Qui nullum speciem Iuris fiaude colorat. --. Optime regit, Qui modeste; Modeste regit, Qui in alto positus, non alta sapit.

f. Recte ergo initio moles surgebat in altum. Leges dictae Sarmatis Germaniaeque. Quam mulcae Paucissimae. An quia Vbimultae Loges, ibi multae Lites ξ-- Ibi serrea Iura - . Insanumque Forum. SQuisquis Rexeris, memento breviare Lites, paucioribus leguous judica. . Opus iacies ex voto Ludovici xx Galliarum Regis Principe r-. dignissimum. Fac ne Poloni , Magnis agitent sub legibus aevum. Vistili M. Et multis. Fac ut causidicina sileat, vera tabes Polomae... . Disce a Deo, Qui decem legibus orbem temperat universum. Diste a Natura, Quae multis legibus stare non potest. Et otiosas in mundo odit Entitates. M.

D a Vnum

25쪽

-28 P E R S P E C Τ I V A. Vnum remedium uni sufficiat morbo: Quod si unum non Δουλι sufficit, sufficiant pauca eaque simplicissima..' - Odi profanum vulgus Medicorum , qui linguis tantum sanant multisque verbis. Optimus Medicus qui paucis de simplicibus opem fert medi-

. Multa Medicamenta sunt morborum semina novorum. Piso. Multae Leges vitiorum. Vide ut e summo Iure, summa exoriatur Injuria.

Vt e Codicibus, o Digestis, e Novellis pullulet major in dies vitiorum seges. Id e Platonis divina mente hausi quod scripsi. Vnde & illud. Non fuerint concordes unquam, aut inter. amantes Cives, ubi mutuae multae litos Iudiciales sunt, scd ubi eae brevissimae & paucissimae. . Redeo ad Duodecim optimates, qui quia in initiis Optimi. meriti. Iura dedere Populis Optima, Paucissima, Simplicissima: Quae non in libris neque in Tabulis, sed inanimis hominum' atque vita incidere.

Rude saeculum Cromero quod nobis Aureum.. Hinc disce Quod firmissima sit Lex quae in Mimo sculpitur. Nunc, In ossicina Diplomatica, vulgo Cancelaria die noetiique novae laborantur Leges. Quo fruetu Z Vt haereant in charta, exulent ab Animo. . . Et quod vix feras: Scribitur Lex, ut ematur. Dandum. A sepia, a calamo, a manu, a voce. Scribenti, Legenti, Agenti, Desendenti. Ita Oenopolia Iuris instituuntur, nec ad ea nisi D E. Monetae patet aditus. Et . Si nihil attuleris, ibis, Homere, seras. Melius Antiquior aetas, Forum venile constituit, rei Frumen-

- variae, Diuitiguo by Cooste

26쪽

POLITICA. astariae, Oleribus, Leguminibus, non Iuri, non Iustitiae, non Legibus, nisi forsanaus sorbile excipias. Habet suos Solones, Lycurgos, Zaleucos, quos imitetur Poloinia, potest autem si velit. De Zaleuco libet audire Strabonem. Zaleucum inqui illum olim paucas & simplices leges dedisse, ita olim & nostri Palatini) sed secutos sintellige Principes) alias intellige le- 'ges) per subtilitatem, & nimiam curam addidisse, ut cel bres magis quam boni redderenturi consulant id speculum recentiora Polona tempora, & si qui similes Naevi, tollant. Habes inelita initia, quod sequitur operis, deflectit a rectiatudine. Tu disces hinc Mutari tempora-nos in illis. 'Disces Homines nos ea lege natos ut mutemur.

Disces Quod nihil sit ex omni parte beatum.

C Α Ρ V T I I LDicendum mihi nunc, Cur & quomodo a rectitudine deflexerint Palatini, & quae inde in Regno sisbsecuta ΘCVr Amphora caeperit efformari Et

Institui currente rota, Cur urceus exit Harau .

Cur retrahit pedem ab Aristoligarchia ad Monarchiam Po-

lonus ρ Cur Libertas resumpta abdicata Cur explosa Palatinorum gubernatio . εCur ad unius Imperium animi conversi . - -

27쪽

constantiae esset. Sed pro re nata mutavere Consilia, quod fiterat Prudentiae. Malorum pertaesi, quae agminatim incubuerant. Familiarissima Errori Consuetudo. Errare ubi caeperis, vix aut nunquam posse desistere. Fatum enim labyrintheum Errores trahunt. Error Errori

Incumbunt autem mala quae praemunt, maxime vero Publica. Nullum autem onus gravius Pubuco malo, omnes enim parili mole premit. Publicum malum, publica Spei & Reipublicae mutatio. Et mira Aristocratiae iii Monarchiam Metamorphosis. Cujus fert animus causas expromere. Libet hic cum Poeta: Invida fatorum series, summisque

Stare diu,nimioque gravis sub pomdere lapsus. Seminarium Halorum Nimia Imperantium Clementia. Disces tu hinc ut nimiam Severitatem, ita nimiam Clemem - tiam Imperiis nocuisse. - Imperaverunt Optimates Clementer, sed quia nimium, Ideo non optime. An quia Amari voluerunt non timeri An quia Optaverunt Imperio quam non sunt assecuti Securitatem, Firmitatem, Diuturnitatem. Inviti enim Imperia nemo sustinuit diu, Ideo mites fuerunt Patrum instar. 3Vitium vertendo Regno fatale sequitur e nimia pullulans Clementiae Impressa obtemperanti Poloniae, vilis abrectaque Opinio de

Imperantibus. -

Palatinis eorumque Statu. -

Brevius diacis Contemptus, Qui

28쪽

nimirum Auctoritatem: Nullae igitur erant vires Imperio Palatinorum, quia Nullus in Animis Obedientium consenHIS. . --. i. esse non poterat, quia medica aut nulla fuerat Imperantium AEstimatio. Nec hic quievit si temptus, readum fecit Paritatio Secuta aequo passu Coesumacia, & dedignatio Parendi. Infima Summis reddantur paria, & coaequantur. An quia Poenituerat Polonum, inter Proceres de Nobilit,t tem locum dedisse inaequalitati tAn quia Nunquam bene Par paruit Pati An quia Idem par & dispar sibi esse non potest rAn quia Pares nec metuimus, nec mirari solemus Quid restat 3 Eversa Imperii Majestate, non se jam tulerat Polonia. Ex Libertatis usu nimio pleno alveo emanavit abusus inselitus Libertatis. Qui Fastidiosum & contemptibile nominImperantium red- αιιν didit obtemperanti Licentiae. Si tamen unquam obtemperare voluit, & valuit Licentia. Silendum hic fuit Imperio jam enim impunitate peccandi, Auctoritatis ejus acies fuerat hebetata :Facilis gradus a Libertate ad Licentiam. An quia Difficile est subi nulla starna dum libet non licere. quia Ea natura multitudinis quae & freti. Si enim ali-- quando fluctus sitos impellentibus flatibus extulerit, non facile ad priorem reduci potest tranquillitatem. Quae libertas Adeo potens siti quae interdum non exorbitet Et Luctantes ventos tempestatesque sonoras Impetio premat. . Dum instant. Nullus potentior vcntus & ssu s quam Licentia. . Nec potuit haec Navis occupare portum ' Harui cI . Nudum

29쪽

Cisero.

Nudum enim erat remigio latus. fEt malus celeri saucius Africo, . Antennaeque fracta gemuere malis Ventorum factae ludibrium. Ast tu recentior Polonia, interfusa nitentes, vites aequora Cycladas. Libera es fateor, velim tamen ne sis licentiosa. Non enim liber est, qui non potest Cupiditatibus. suis linet

perare.

Ita ergo Majores nostri concessa libertate insolescebant. Concessam recte dixit Diugossius. Munus cnim e divinitatis haustum liberalitate Libcrtas est. t An quicquam nobis tali sit munere majus Sed quo concessiim Polonis, uti non abuti. Stare nunquam potuit bene Aurca Libertas sine larro, potuit: pe Licentia. Quae in animis Polonorum induxerat veteris. disciplinae rigoris oblivionem. En sobolem licentiae ξ . . . Ita &, . t 3 patriis acer Romanus in armis Fuerat, tamdiu, quamdiu.

Injusto sub fasce viam carpebat & hosti, . iAnte expectatum positis stexit agminc Castris. Et quamdiu non licuit nimium libere. Vis veteris Yigoris & disciplinae Polonae Idaeam Depingam Fuere tempora in Polonia Cum virtus militaris praestatat ca teris omnibus. . . 'Εt potuit quae plurima virtus . Esse, fuit, toto certatum est corpore Regni. Non emebatur Miles sed legebatut , Legebantur aritem MiliteS. Non assueti latrociniis, Non bellorum insolentes, Non purgamenta urbium, Non ignoti inter se ignorantesque. In

30쪽

POLITICA. 33 In Castris Non procacitatis, & petulantiae, sed virtutis & mo- rari in

destiae certamen erat.

Erant Milites illi veteres sub Lecho in procinetia in Campis,

Non per omnia Municipia desides, hospitibus tantum metuendi, Nec se effundebant in luxum & epulas nocturnosque carius, Non lingua sed manu promptiores. Sin M. Nunquam enim vox hominem interfecit. Dis. Ita ergo olim severe consormabatur Miles, ad robur, ad Virtutem exercebatur exercitus, Nec simulacrum Virtutis,sed Virtus in castris fuerat amata. Doccbantur Milites laborare, decurrere, portare pondus & riguis Solem pulveremque ferre, nec pudebat fossas ducere di sudes scienter figere. Iam quam bene ordinatus Exercitus Z Iucundissimus aspici M pMn. amicis, molestissimus hostibus. Vis Imperium t Simul id omnes copiae sentiebant i Intenti ad Curtiuia Ducis non signum modo sed nutum. 'Horridus etiam Miles ille fuit, Non caelatus auro argentoque, sed serro & animis fretus. Non discolori veste, sed ferro vigens & armis. Aurum enim neque tegit neque

' vulnerat

Placetne haec Imago Virtutis Z utinam & Posteritati, Cui optarem ex hoc vigore rigorem. . Audiamus quid ultra Diugosius Z Malum cnim audiemuS natum ex alaecta veteri Disciplina. Si quando iisu aut necessitate cogente imperavissent aliqua Palatini, Imperium detrectabant.

Via; cogebat ad A rma, ad Bella, ad praelia, ad subjuganda Regna, Imperia. Ad Expeditionem gesseralem, ad Iudicia, adi

Comitia.