장음표시 사용
61쪽
18 De Olusis corrupi. J udiciorum
qui hoc iniquum est . unius sententia
gni utique: si altissimae prudentiae viris credimus. qui melius agi cum Repub.
judicaverunt, quae nimis etiam probabilibus institutis acquiesceret; quam quae per crebra innovanda exempla.duobus tenacissimis legum vinculis laxatis. Auctoritate iplo aevo aucta, ct inde Reverentia. Consuetudine. 3c ab ea facili, nec moroso obsequio, statum Iuris incertum redderet. Denique
ipsi AEquitati praesidium interim esse in subtilitatu . infinitis probari possit: uno defungar, sed luculento. Aristoteles Hippodamum reprehendit, qui duobus calculis ut tune passim moris 3 absolutionis uno. damnationis al. taro. adstringi pronuntiantis religionem aversatus; tres tabellas dari Judicibus voluit, ut tetria inscribi media quoque inter damnationem S absolu. Iionem Sententia pollet. Quid enim si quindecim talentis petitis. decem de .ri pateat y damnare, durum erit; absol. x ere. dissolutum. Atiistoteles, inquam, hoc reprehendit : quia eo recepto. nihil certi esse possi. sententiis variantibus, quid enim si unus quindecim, alter de- Cc m. tertius denique quinque deberi judicet 8 Res . inquit. sne exitu erit: una enim sententia in alteram impingente, sese in x icem destiuunt. At vero Iurisprudentia quam manifestam
D. α - aequitatem . quam recondita ratione μ' constituit . a confusione vindicatam δSi ex tribus arbitris unus in s. alius tu Io. tertIus tu condemnet , Julianus scribit. s. debere praestari: quia
tu hane summam omnes consenserunt. quia ut in toto parseontinetur, ita major numerus includit minorem. Idem
qui in Iudicibus obtinet: At, inquietaliquis, non opus erat subtilitate ista isusscit enim ratio aequitatis. quod dubium est, in mitiorem partem interpretantis ; atque ita condemnationem ad exisuiorem redigentis summam. Imo vero ratio ista non sustecerit. Fingamus enim. unum Iudicem in ciuindecim eondemnasset alterum in accem. tertium absolvisse Reum t ex ratione
jam dicta, absolutio praevalebit. At-
separari duos: quos ut consentne utique in decem appareat, opus eli Iubcilitate illa.
CAPUT XI. Ipsiam Dri prudentiam esse artem
Equitatis: ideoqueρerversid moerrore fes naIura cognatas vulgo separara.
EX iis quae hadienus disserta nobis
de aequ itate sunt, apparere potett. quam perverso illa errore a Juris prudentia vulgo separetur: cum ex adverso assiimandum sit, Ecbam olim a Celso rediissimc definitum. Juri rudentiam' esse scientiam Aquitatis. Quorsum enim omnis Iu reconsultorum industria spectat. nisi ut illa naturalium civiliumque prsceptorum tu ba suo Oidine digeratur; ut in concur
sv δέ conflictu aliquo, quod cedere. qaod praevalere debeat. discerni possit' nisi ut leges suis quaeque finibus distin.
guantur; ut singulis factorum, rerum . .c ventuum articulis sui Iuris ratio constet 48 Etenim. Jus&aequum non amnatura pugnant invicem, quam e cntu : adeo ut quod aliquo ex transverso
accidente summum Ius est, idem in suo gcnere ipsissima aequitas sit. Idomnium liquidissimh Juris auctor docet :Saepe, inquiens. accidit, ut licet i a. , , 'persecutio, qua actor experitur , Iu- 'm . .
st: tam, iniqua sit adserius eum D cum quo agitur. Verbi gratia , s m
tu coactus , aut dolo inductus , aut
errore Ia us , simiauti Titio promisisti , quod non debueras promittere, palam es Dre Civilite obtiga. tum Use, si, actio qua intenditur ,
dare te oportere , escax est, sediniquum est te condemnari e ideoque --ttir tibi exceptio quod metus causa, aut doti mali, aut in factam, composta ad impugnandam actionem. Quod si illam ipsam aequitatem ultra fines suos produxeris; evadet quod appeti mus , summum Ius. Ait enim Iuris auctor. Interdum evenit, ut Replicatis
62쪽
Et Remediis Lib. II. Cap. XI. y 9eatio quae prima facie justa est , ini
ogatione opus est adjuvandi rei gratia, quae 'Duplicatio vocatur. Enim. vero celebratissimis exempli , edoceri potest . aqui bonique thesaurum esse Juris prudentiam 1 eosque qui aequitate vera nituntur. ab ipsa Iutisprtideiatia instrui & juvari; ab ea destitui vcro. qui summum jus defendunt. Et quod iij u. serius exemplum. quam hinc a crassio inde a Mutio secundiae tunc e fori ornamentis agitata causa M. Curii y hunc heredem initi lucrat Coponius his verbis i Si mihi post mortem meam in Io. mensibus proximis si ius natus crit, is
mihi heres esto. Quod si is . antequam
in tutelam suam venerit moriatur; tunc
in locum partemve ejus M. Curius heres esto. Post hunius natus non est. Controvertitur. an Curio hereditas debeatur. Si recte examinamuS. non magis aequitas . quam Juris prudentia a Curio stati & ab utraque deseritur qui
cx adverso summum jus urget. I uitas voluntatem defuncti verbis Σnteponit: ct norii nato posthumo vocavit eum cui eandem destinaverat post humo moriente herede. Utriusque enim even. tus eadem ratio, idemque finis est, haec enim summa est . ut heres Curius sit, si non existat quem solum testator vomit
praelatum. Idque ex aequo. n nascendi ae nioriendi sorte evenit. Sed videamus quam haec aequitas cum Juri ru. dentia congruat quς cum pupillari substitutioni vulgarem inesse decrevit utique insinuavi id solum spe tandum
S hane voluntatis deiuncti summam esse, utrum existat heres, quem solum substituto praelatum voluit testator. Similis contentio aequitatis & summi juris inter summates, patronos . scribentem. 3. Cicerone, agitata fuit, cum Marius Sergio aedes tuas, quas ab eodem ipse paucis ante annis emerat, vendidisset. non indieat1 servitute qu1jam inde alteri obnoxiae erant. Sergius summo jure nitebatur. quo emptori venditor in id quod interes tenetur. vitio vel servitute praedii celata. Α Mario aequitas ita.
diat, quod non intelligeretur celatus emptor idquod sciret : Sergium autem statum aedium non ignoraste, quas codem
jure pauid ante vendiderat: Ius Civile
cum celationem coercet. non aliud spe- 'tasse, quam ut emptori consuleret adversus fraudationem : quae autem captio reticentis venditoris, ubi emptoris scientia supervacuam admonitionem
sacit 7 Videamus igitur utrius horum intentio disciplinae suris consentiat summo eajuri sust agetur, din aequitati'Enimvero non tantum communia per
increta Iurisprudentiae aequitas illa illustratur: velliti: Non studari eoS, qui sciunt&consentiunt: Non esse certio-randum, qui tenus est: sed&specialis Constitutionis auctoritate stabilitur. L. t. sVenditor , inquit Ulpianus . sicust iret deberi strvitutem, celavit non
ezadet ex empto actionem esimodo eam rem emptor ignoravit. Alioqui non vis
detur me celatus , qui scit. Neque cretiorari debuit, qui non ignoravit.
Te Iure in arbitraru Pudicis consis te, causae arbitrariae exemplis
Utastratae, S propriis notis ab Or-rinariis distinctae. Mnium itaque periculosissimo
errant, qui sequitatem arbitrarii juris ex temporali libertate definiunt. Nam quemadmodum ex cauta Ulpiani sententia. Stipulationes commodisp. r.mfnium es ita componere, ut quaecumque GH b.
Decialiter comprehendiso ant, eon 'tineantur; doli autem clausula ad ea pertineat, quae in praesentia occurrere non posthait ad incertos casus: Sic Leges quoque optimum est omnes amilculos compleeti; religionem vero ju- dieis ad ea solum pertinere, quae com prehendi nequeunt : idque in prudentia dc seientia clatissimus Sophus ita Pro A lanuntiavit. Quid igitur I inquiet aliquis, i. a mnumquid causarum quaedam arbitrariae sunt, ex sola pendentes aequitate judi. eisy Quis neget 8 sed non eo tota
quitas sic referenda est, tanquam vis ejus non pertineat ad Iurisprudentiae de-H 1 cie
63쪽
6o De Causis corrupi. Judiciorum
Ied c sitio u on desiderato respondeat
creta &praecepta. EnimverbJus Albitrarium a Jute finito, limite sub discrevisse, hoc est magni erroris obstruxisse sontem. Diligenter igitur distinguen. dum et . inter causas ordinarias, Sex. traordinarias: illae Juris praescripto, iraejudicis arbitrio diriguntur: illae ab actione. hae a cognitionejudicis dependent. Unde in illis ad leges & aequitatem coninstitutam judex animum intendat opor. tet; in is is ad inveniendam aequitatem, vel utilitatem ejus cui Ius consultum
voluit, vel denique veritatem : nam
sadii quaestio, quoniam divinare leges
non possiunt, cum maxime in arbitrio
est judicantis. Ideoque in his judex
simul Advocati partes sustinet in omnes negotii sinus penetrando : cum in causis ordinariis tantum ad actionem exceptionemque propositam respiciat;
quaeque alia partes argumenta alte nant. Argumenta , inquam. suprema, quibus quas cardinibus status causae volvitur . non secundaria, illorum sulcimenta illa enim dijudicare tantum,
haec etiam invenire habet. Quo sensu suppurejubetur , quae partium Ad eatu desunt: hoc enim de iis argumen. tis quae causae statum probant, intelligendum est ;'non etiam de iis quae statum faciunt. Hςc quippe in causis ordinariis supplere judex nequit, in partis allegatione omissa, multd minus in ipsa Iuris descriptione deficientia. Etenim Leges quasi mandata sunt, judex man. datarius, Legislator vero is qui man.
t. a. f. dat. Quemadmodum igitur mandatum certa forma descriptum. examussim sequendum est: nec ad illecebram eventus
facilioris stliciorisve ab illa deflecten. dum ; nisi solo eventu finitum siti se
quoque a Legum Iimite non velificandum aequitati clariori: nisi ipsae praeceptum suum , sola constituendi ex aequo hono religione terminaverint. Nam si adverSus cum . qui a mandati forma recedit ad blandientem majoris utilitatis auram, redie arbitrati sunt pruden-Ma tes , Corrumpi duDItaque omne οσAι. cium imperantis , s quis ad id quod
iacit i. facereIussus eu , non obsequio debito,
quis non justius dixerit, omnem labefactari audio: itatem Legum, si in judicis aestimatione consistunt' Plan E mandatis . quae solum eventum spectantia. agendi modum occasioni & prudentiae mandatarii relinquunt. similes sunt eae Leges, quae judici pro re nata constituendi arbitrium deserunt: idque in iissere causis quae vel ad facti aut voluntatis conjecturam pertinentes, ,cl ad agendi magis opportunitatem, quam limatam disserendi rationem . scientiae fines Urietate propemodum infinita evadunt. obnoxiae soli prudentiae; cum rebus ipsis deliberaturae. Unde hae causae per libellum tractari non posse. dicuntur : cum judex partibus cominus constitutis& auditis instruere se debeat. Nam ut Ulpianus: Ubicumque me. t. cretum necessarium in , per litiuum
enim in ordinariis caum sententia dici- Deos tur . ea in arbitrariis. Decretum Magi y 'stratus: nam judicibus pedaneis causae eae non committebantur . sed ab ipso expediebantur Magistratu, Praetore scilicet vel Praesde, etiam municipali-hus Magistratibus non permissae.Εxem - Lxε pla nunc quaedam proponamus. quibus ' earum causarum genus atque natura ilia' ' lustretur. Et Modestinus huc resert om r. 1 fnes in integrum restitutioneS : nam Demeum introductae sint contra Iuris Civiblis tenorem , propter aequitatem eo
non comprehensam, tamquam extra
fines ejus vagantem, magis per singulas species prudentia vas expendere, quam per genera in perpetuum con stituere iurisprudentia potest.Deinde ad a. gelidi quoque opportunitatem tu restitutionibus respiciendum est : ne earum nimia licentia turbet atque impediat
commercia: idqvi nominatim de reis L. .
stituendo minore ita scriptum est: quid Dialenim si laesio minimi aut modici mo--λmenti si Τ Nam non recte quidam hoc Faeb. quoque casu restituendum utique pu- 23'tant. Etenim ad judicis arbitrium ne- οῦ
res Iario hoc reserendum est. Nam γ'
tiamsi eadem Lex quae propter mini
64쪽
Ft Remediis Lib. II. Cap. XII.
negat. eam propter mediocre concederct; adhuc in arbitratu esset judicantis. Neque enim pariter definivit mediocris damni quantitatem . neque definire commode possit, rem non nisi per singula constituendam. Non igitur quia Lex in mini, mo damno restitutionem negat; ideo eam in mediocri conccditi sed potius quae deminimo cavit . quia aliquis ejus modus est; vagam mediocritatis aestimationem judicis arbitrio commist. Similiter dolo adversarii laesis. non nisi causa cognita subvenit Praetori quid
enim si modica summa sit δ Nam cum
ad commercium uterque lucri volo ac,
cedat. dissicile est illud conservati, si
omnem circumscriptionem ad vivum recidimus t recteque Tullius , aliter Philosophos,aliter Leges fraudem aesti. mare; illos qua animo & ingenio cernitur. has vero qua prendi & teneri manu Potest. Praeterea quamvis in universum
recte descripseris dolum machinatMnem simulatione & dissimulatione adornatam in damnum alterius: sere per singulas tamen species supereriteontroversia. Verbi gratia: cum in agro Τitii stires reconditum ingentem thesaurum, eo dissimulato. id egisti, ut tibi eum venderet: cadit id quidem in definitionem doli. agri enim desiderium smulasti. dissimulati quae ad emptionem stimulabat cupiditate estodiendi thesauri: qui alioqui estodi non poterat, nisi ut domino minimum dimidiatus cederet. Quid igitur 3 contractu nairritum dicemus. aut thesaurum com .
municandum venditori y Atqui quam fraudem admisit, qui fortuna & bene. scio scientiae suae usus est y Neque vero tenebatur indicare, cum ad fundi aestimationem pertinere non videatur: non enim recte accessionem cae dixeris id, quod non in fundi jure . sed sor
tunae arbitrio consistit, quae nondum
cuiquam id largita est. Et proinde nec damnum venditori intulit, qui id egit, ut quod nullius cst , ipse potius praeoccuparet. Damnum enim vi diminuendo cernitur , quod utique disteti ab omissa acquirendi occasione. Quid tamen est y Puto judicis albitrio de hoc dolo constituendum. Quid enim si
magna importunitate di arte persuasisti venditionem domino. qui constitu erat cum fundum non vendere 7 Quid si inventio thesauri in proeli vi & proximo erat venditori. eum fortasse locum jam primum araturo Z Poterunt sane haec talia tam evidentia concurrere, ut non nique arbitretur Judex dolum malum non pati. ut approbetur talis ven-
ditio. Nam si invito & inscio domino
quaerere thesaurum. improbant leges: adeo ut tunc ei in solidum cedat; multo magis hanc avaritiae fraudem damnant. quae ut thesaurum in alieno emeret, id
egit, ut dominus possessionem sibieederet. Quis illo manifestius sanistissimam de Thesauro Legem violat: quae hoc prospiciendum putavit, ut unusquisque suis fruatur, A non inhiet alienis y Itaque comprehendi est definitio- L. . ne dolus nequit, ut non per singula se-ς D. re arbitrio Iudicis opus sit Eadem enim ratione, an mora facta st, extra definitionem juris esse. & proinde apud
Iudicem examinandum, ex Pomponio s& Divo Pio refert Marcianus: cum ta L. 21. men ipse moram fieri scribat, te pri- Iatus Onortuno loco non solverat. Nam quamviS communiter id ita sit: potest tamen interim id non imputati morae.
quid enim, inquit Ulpianus, si simico L. xi. adhibendos debitor requirat , veri ex hpediendi debiti, velf dejusior ιbus rogandis , vel exceptio aliqua allegetur tmorafacta non videtur. Deinde oppo tunitatem loci & temporis, quae circa interpellationem requiritur, quis in universum defini vetit 8 Pariter de Culpa dicendum est. Nam quamvis eam in latam. lex em S levissimam Leges distinguant. illam desectu ejus providentiae sollicitudinisque quae omnibus communiter familiatis est, aestimantes; istam vero neglectu diligentiae partim in propriis rebus. partim industriae patritam. consuetae; hane dcnique ex adverso accuratissimae cautionis conllituentes: non eo secius per singialas set E
65쪽
6 1 De Causis cormpi. Judicior uni
factorum species dubitationis causa nascetur, de qua Iudicis arbitrio decer. natur. Exempla dedimus sere ex Statu definitivo i sed quanto earum faecula. dius est genus causatum Conjecturales Atque adeo ne Legalis quidem Coiastitutio iis vacat: ut mox palam faciemus. Hac quoque in parte utrimque peccari solet. sive cum universae aequitatis momenta vulgo ad aestimationem judicis reserunt; sive cum interpretos cru-
. da quadam scientiae adiicia, etiam ea quae in secto consistunt. praeceptis suis omnia devincire conantur. Quid tamen dicemus de iis arbitrarii juris articulis quos jam ad liquidum redegit sive artificiosa. sve etiam nimia di superstitiosa industria Τ Tractemus cum cura hanc quaestionem: quod ut fiat, ad di. ligentiorem inspectionem revocemus
CAPUΤ XIII. Au Suasio Facti a Puris rudentiae inibus separata rejus si χ Agni. inquam, momenti haec
iniquaestio eli. Quis enim nescit.
quanta voluminum mole in omnes Probationum snus .& Conjecturarum Iatebras inquiri coeperit. idque agi. ut nihil in iis praeceptorum vinculis solutum esset yeum illa tamen olim non
modo a juris praeceptis . sed & Prudentium consultis remota existimarentur.
Namque Gallus Aquilius ad facti quaestionem dilabentes consultores able Cie. in gare ad Ciceronem solebat. nihil hoe ad yus , inquiens. Sed N aperte maximus subtilitatis mysta Aristoteles . de facti quaestione legibus constitui posse
negat & necessario ad Iudicis hoc ambitrium reserendum esse. Quod nostri conditores juris passim secuti videntur: dum probationum momenta Judicis religioni permittunt; cumque cum rebus ipsis magis, quam cum Legibus deliberare jubent: adeoque non Principem , vel Magistratus , sed animum suum consulere, usque motum sequi.
Prohibita quippe est Consuliatio in
facti quaestione di me enim res , In- ὸ p. quit Ulpianus . nonnunquam rUamat, o materiam gratiae vel ambitionistribuit. Nam propter liberratem vavi rietatemque alii mandi probationum
pondus . infami se suspicioni gratiae vel offensae subjiceret Proconsul. con- .silium impertiendo Iudici de facto ambigenti i ideo scilicet Ulpianus id faciendum negat. Senecae illud huc ap.
tem : Consitium sub die nasii debet: Dbr. 1.S hoc quoque tardum es nimis et sub
manu, quod aiunt, sub manu nascatur. Adeo a Principe peti non debet. Imb in re praesenti consilium in hoc genere quaestionum capi debet : ideo.
que praefiniri legibus nequit. Quid mirum y Legis est , de faciendis praescribere; non iactorum notas & indicia tradere : adeoque toto haec genere separata videntur. Quis Iuris prudentiis non aequi tantum iniquique . sed & veriae falsi regulas competere existimabit;
ut non eadem opera ignorare se artium
fines profiteatur 7 Etenim instrumentum omne probabilitatis Topice sibi vindicati facti verb conjecturam proprie etiam Rhetorica sibi sumiti idque
Iurisconsultus Gallus ins nuavit: cmus hae in re aemulator Scaevola noster fuit, ut ex innumeris Pandectarum locis constat. Itaque eum ab eo quaererethrde legatis aedibus titi pomoedi , an id 'significaret. scut instructas in diem is mortis habuit. id est, cum mancipiis.
pecoribus . instrumento rustim : tam tum respondit: Non de jure quaeritur. L 2ο.
Aliquando quoque de jure non ambi. guo respondet. relicta facti ambiguita.
te. Tabernam cum caenaculo legaverat L. Dcum mercibus.& instrumentis. N supel. lectile, quae ibi esset: item horreum, vinarium cum vino.& vasis.& instrumeniato , Mnstitoribus quos secum habere consueverat. Vivo testatore insula. in qua coenaculum erat, exusta est, sed post biennium restituta : Horreum quoque veniit: vini autem venditio destinata in occasionem. Scsvola respon- L. 43.dit. Ea, in quibus voluntas legantis 3- - fmutat esset, non deberi. Similitet te με'gato
66쪽
Et Remediis Lib. II. Cap. XIII. 6 3
gato lando eum silvis quae ei cedere solent, uti optimus maximusque esset: qu rebatur. An ea quoque quae in diem mortis ibi suissent id est scenum, pabulum, palea. item machina, vasa vinaria terrae assixa . item granariaὶ legata
essenti Respondit. Non rectepeti quod legatum non esset. Par responsum est, eum quis Maevio spoponderat, sedaturum . quicquid patrem suum ipsi de bere conititi siet; idque demum in judicio heredi patris intentato constitisset i Si conditio non exstiti et, stipu--..5 . lationem non commi m. Pariter, cum mulier gravida repudiata. partum suum
in actis professa esset spurium: R de sta-. tu sobolis quaereret ur: hactenus responditi Veritati locum superfore. Denique cum stipulatus dotem sibi reddi in casum divortii. post illud quidem de-
cellisset. sed dote non repetita; de eo n. sensu heredis ejus. redintegrato matri-2. xy. f. monio : quaerebatur, an heres a προ-
f titione repelli posset exeptione pacti JScaevola assirmat, si consensisset heres ut dos una cum matrimonio pristino statui redderetur. His sane exemplis constat, quid Scaevola lenscrit die quae .ltione quae prae manibus cst: satis enim aperte prosessus videtur. I acti conjecturam a professione Iureconsolii remotam et . Quid Τ quod eo ipso quo Juris disceptatio.& Facti quaestio exad.
xerso constituuntur; liquere . idetur, Facti conjecturam non pertinςre ad Jutis disciplinam. Non desunt ramen argumenta in contrariam par cm. Videturque Scae ola cum consili aliis illis pa-ZA D. riter reprehendendus. q ios Tacitus notat. qui veri copiam :3on faciunt s
sed suspensa, is quo duc Mntur , inest.
natura , respondent. Atque hhe nota ClaudiusJureconsultus scaevolam perstrinxit in hae specie. Rogatus est. acceptis a cohereae centiam. eidem resti. tuere hereditatis noritionem suam. U. troque deinde defuncto, quaerebatur. an ad fideicommissu in pervenire heres I. to . pollet osterendo centum. Respondit: Heredem eouitio i parere non posse.
Hie Claudius ironi se; Msuo, inquit, ingenio de jure aperto respondit: cum posis dubitari, an in proposito conditio esset. Quasi dicat: non de vi quaeritur conditionis fideicommisso adjectae : constat enim ejus implendae facultatem in contractibus quidem ad heredem transire ; in ultimis verb voluntatibus cum eo cui injuncta est exstingui: sed quaestio est. an Conditionem contineant verba illa , acceptis centum ὼ coherede : possunt enim videri pertinere ad modum. cujus est non suspendere dispositionem. Verumtamen cum modus a conditione hae potissimum noth secernatur, quod cum illud quod injungitur impleri ant debet, quam capi ex dispositione possi. sit; imputetur conditioni : videtur ea in proposito intervcnite, ubi rellitutio portionis hereditariae mandatur, acceptis centum s quod verbum utique praeteritum spectat. Itaque rebus ipsis refutari Scaevolae auctoritas posse videtur; redigendo scilicet ad liquidum, quae ille nulli obnoxia definitioni puta, it , vel ambiguitate responsi su Dpensa reliquit: sensum clijusquc secutura. Quale illud de repudiata filium spurium proscua . Veritati locum superfore e namque hoc & simpliciter intelligi poteti . tanquam nihil praejudicet prosellio et di rursum tanquam gignat praesumptionem . sed quavclidi possit veritate . utique a filici illuminandi Haec enim vis praesumptioniς , subjicere cum probandi necellitati contra quem stat : ideoque multum interest inter hune R illum sensum. Atqui prior sententia tam aperte prO- serenda fuit . quam liquido frmari po- teli triplici argumento : odio matris. contumelia repudii.stimulatae in vindictam mariti. subtrahendo ei filium: quem furorem magis ostendit spontanea in suum dedecus consessio. idcoque fide indigna: accedente fide graviditatis antegressae repudium . unde filius est . quem nuptiae demonstrant . Similiter de repetente dotem qui consenserat reconciliando matrimonio:
quam inepta responsol Repetere noni posse,
67쪽
6 De Causis corrupi. Judiciorum
venit: colonorum retiqua non debentur.
posse. si consensisset, ut dos restitueretur pristinae causae, etenim hoc ipsum quaeritur. An in hoc censeatur consensisse eo ipso, quod in statarando ma. trimonio consentity Et cur non liquidi hoe negetur δ Cur enim videatur in dotis redintegrationem consensiste, qui redintegrando matrimonio consensit δalterum enim ab altero separatum est i potest enim matrimonium esse sine
dote. Neque ver b divortium . quo semel commissa stipulatio fuit, insectum reddit hcconciliatio . nisi in tontinenti secula: repentina animi perturbatione , non judicio illud intercessisse iid est . ite intercessisse quidem, arguisset. Alioqui quomodo videatur juri
suo renuntias Iet. consentiendo in id
quod non modo diversum ab illo est, sed quod ne quidem impcdire dissensu suo potuis leti Deinde quorsum illa vere suspensa responsio de spondente, quav- tum debere patrem constitisset y Nam
illud constare. nec loco , nec tempore finitum. eur locum habere non possit'. post tempus vitae patris , cum in stipulationibus conditio non desietat cum persona λ Neque enim movere debet. quod defuncto patre , non ejus debitum sit, sed heredis : connexa quippe in jure persona utriusque. Tantundem dixeris de legato illo tabernae: nam quae Scaevola in illa specie ambiguitate respoisti involvit. non tantum explicari possunt. sed jam explicata erant. Nam quod attinet ad horreum venditum :' constitit . ita demum exstingui legatum vcnditione rei legatae . si illa voluntaria fulti inde enim manifestam esse adimentis voluntatem. Sed neque de Menaculo restituto ambiguum est , non deberi. nisi particulatim tantum
resectum fuit. non de integro funditus excitatum. Quid i quod Papinianus definit. de quo Scaevola non liquerei pronuntiavit 8 Ait illa: his verbis os f Lucio Titio praedia mea illa cum prae-' L t toris, fit ut d me in diem mortis me
possessa sunt, do ; Instrumentum rusicum , Somnia quaeibi fuerunt , quo dominus fuisset instractior, deberi con-
Cur non igitur auctoritate potius st
tur summi procul dubio ' viri & Iute. consulti Papiniani , quam Scaevolae 8 Ille enim passim divinis illis responsis faciti quaestiones componit: nec ille tantum . sed & reliqua Iureconsultorum
manus , idque adeo feliciter, ut interim unus aliquis qui definitionem tan- .
quam de faeti quaestione reprehendit.
ipse reprehendendum merito se praebeat. Re N hie exemplum desit: Ecee
Celsus Proculum notat. existimantem legatum uxori, quae ejus causa parata να
sunt , exstingui divortio. Nimirum.
inquit ille. Iacti quaestio esse nam res nee repudiatae adimere voluissF. Utique, si hoc probet ipsa. in probationis vero defectum sequenda probabilitas est; inde redie Proeulus ade
ptionem legati praesumpsit: triplici suffragante argumento. Divortium enim
nisi bona gratia . quod rarb interpo-stum graves utique inimicitias . leg tum solenniter exstinguentes, constituit: acerrimo quippe eorum odio. qui violato amoris scedere disjunguntur. Deinde uxori legaviti desiit autem uxor esse divortio cui proinde vix congruunt verba: quae ejus causa parata. Simbliter idem Proculus . in specie venditat insulae, cum ut prioris anni pen-lio venditori; sequentium emptori acincedat a pignorisque ab inquilino eonis stituti jus utrumque sequatur: respondit, in pignore praerogativam sole vemditoris, si utrique non sufficiat. Paulus notati factiquistio HI: definitionem t. istamen improbare non potest. Ait enim: F. alia
Sed verisimile es , id actum , ut 'Lt ''mam quamque sensionem Fignorum
caua sequatam. ia scilicet cautum non est , ut pignoris utilitas communicetur. pro rata cujusque summae runde res permissa juris ordini videtur. sequentis ordinem temporis: quo qui praevertit obligatione rei, is praevalet exactione. In proposito autem ei prius quaesitum pignus videtur, cujus p
venit obligatio . id est cui prima cedit pensio. Unde apparet . faeti quaestim
68쪽
Et Remediis Lib. ΙΙ. Cap. XIII. 6f
nes plerumque ad ipsum juris ordinem l tia sua dirigendi. Quod si igitur rei plareduet. Sed quid exempla cito Τ quibus
adeo abundant juris monumenta . ut si illa removeris, tertiam propemodum Jurisprudentiae rejeceris partem. Sic enim Quintilianus. omne uriS quaestionem aut verborum proprietate contineri . scribit; aut aequi unquque dilectu; aut denique voluntatis com iura: cujus quoque testimonium vel maxime imputo qua Iurisprudentiae manifesto adscitiat facti quaestiones ; non detracturus uriqie amplitudini proses.sionis suae . si pertinerenr, ut volunt. ad oratoris tantum facultatem. Quid λquod non modo Conjecturalis status , sed N Finitivus plerumque ad iacti quaestionem vergit 8 utique Scaevola arbitro, ut apparet ex responso ejus dcle. gato domus uti eam tofator possedit.
idy quod ipsum Qualitatis sive judicialem statum ambiguitate quaestio- t. vh. num facti implicat atque involvit ZExempli loco : Seia , pollicitatione is 2 certi alarii literis comprehensa . Ti. di . tium ad convictum suum invitavit. jussum illico distrahere rem suam. si pristino in ipsem affectu duceretur Paruit ille. Quaeritur. an annui salarii obligatio consistat 3 Hic Scaevola: ex Iersonis causisque eum cujus notio sit , existimaturum. Atqui quid opus comodo, ut cum Plauto dicam, perplexarier 8 Nam quemadmodum alias responsum suum adjus dirigit, ubi prae cipua de facto ambiguitas: ita hic rem ad facti quaestionem injicit, cum principaliter tamen de jure quaeratur. Quin potius liquido affrmavit, emeacem nasci obligationem, quippe impleto ab una parte contracty innominato : nisisti licet obligationem impediat commercii turpitudo, quae ut nullum cum jure commercium , ita nec praesidium ejus habet. id est actionem. Turpitudinem autem arguet vel causς vel persons infamia: veluti si Titium ad stupri eonsuetudinem excivit Seia , vel saltem ab illa non abhorrente vita ejus, alia obabilis causa deficit. tanquam consilio & industria Titii res ti negotiatia Iua dirigenai. Uuoa igitur rei Plae
constat. definiti quoque posse ea quae in iacto consistere dicuntur : quis tam inimicus majestati duri rudentiae existat, ut fines ejus in angustum con trahi velit 7 Neque veth finium Juric prudentiae amplitudini obstat vel Dialectica vel ais oratoria; si hae quoque probabilitatis signa atque adminicula, et monstrant vel investigant .: co Venit enim eas artes . ut alias plures. in ministerio atque instrumento esse
Iurisprudentiae. Quin potius hoc ipsum argumento est, obnoxiam esse juris arti conjectura, facti , quod ab aliis quoque altibus explicatur: quae si id per summa genera praeliant, multo magis ad disponendum singula apta censebitur jurilprudentia, principiis quippe illis instructa. Haec fiere sunt. quae dici utrimque possint: disputata
enim haec ex adverso quaestio est a. Duareno atque Roberto Aurelio, quos videamus an conciliare quasi arbitri ossicio possimus. Praesumendum au rem est, non esse novum. de finibus artium ambigi; aliis illos proserentibus , reducentibus aliis. Sic enim& Epicurei & Cyrenaici duas Philosophiae partes resecabant; Logicam ct Physicam i utrique tamen ea dem alio modo . sed vi ipsa reducebant: ut nec novum sit . conciliare hujusmodi sententiatum dissidia. Atilio Chius hoc amplius, ipsam Philosophiae moralem partem circumcidit: dum ad ejus culturam solum decretorum radiiscem pertinere, scripsit; non etiam praeceptorum ramos. Ea enim Paedagogi.
quam Philosophi curae incumbere Sed quemadmodum Seneca ei respondet: nihil aliud esse Philosophum , quam humani generis Paedagogum: se objicientibus . iacti conjecturam ad Prudentiam . quam ad Scientiam pertine. re; reponere licet: hanc quam profite. mur Scientiam .esse totam Prudentiae: ipso id evincente nomine. Quod si de conjectura secti utique ex norma Prudentiae decernendum est : cui hee disiceptatio descretur tutius, quam JuriS
69쪽
66 De Causscorrupi. Judiciorum
Utudentibus 7 Aut qui melius de pro-
babilitate facti statuere Dssunt. quam qui optimὰ de veritate surist Neque vero iacti quaestio se accipienda est.
tanquam plane a Jure remota; illa enim hujus fundamentum: & utis scientiae vindicandum . quicquid spectat ad tectum de Civilibus controversiis judicium. Namque justum& verum vel ipsa vocum alterct communione insinuante. interiore societate cohaerent. Cur igitur toties facti aestimatio. nem a Iuris dispositione ad religionem judicis rejiciunt 8t Iurisconsulti di Imperatores ' Accipi sidunt fallactenus est, ut definiti omnic nequeant, non etiam ut nihil iis facti quaestione eonstitui possit, atque hoc temperamentum componet opinionum hac in parte dissidium. Enimvetb triplisiter diei quae illo facti potest: primae cum Iuris distributionem in vatiam facti conditiora. nem alternamus: quo adspectu Alfenus f dixit In causa Ius esse Postum. Secun. I db eum de testium fide. di testimonio.
rum instrumentorumque ponde re ambigitur. Tertio eum ex signis 3c indiciis
vest facti vel rei statum i vel stpissime
'etiam voluntatem investigimus. Haec Omnia a Iutis arte remo I enda non es- se, argumento est celeberrima pro .hationis distributio in Attificialem, Et artis expertem, amplexa secundum genus quaestionum facti. Nune seo sm liee senera aestimemus. Primum illud se implieatum juti est, ut avellisne pernicie ejus nequear: quomodo enim recte de jute lesponderis . ni si
facti sitie in artieulos suos digesta 'Magis tamen in hoc gentie dejuris habitudine ad facti varietatem , quam probabilitate eventus respondetur: unde nimis angusti timidique animi superstitione Scaevola ab hoc quoque genere refugit. 1n conjecturam sufficit, quod noxissime ab illo exemplum ei-tavimus. Quod ad secundum genus attinet. id hactenus juris vincum exsolutum ad religionem judicis pertinet, quod rerum quaedam eventuum.
que infinitas nullis satis firmis alligati praeceptis possit: hactenus vetb ad juris fines pertinet. quod communibus utique praeceptis res haec Temperetur, a quibus sine causa non sit deflectem dum : multa etiam ex facto olim occurrentia definita sint; quae praejudicium gignant eventis . quae nulla disis paritate distinguente, ad eundem tenorem prodibunt. Tantundem dicendum est de ultimo genere : S hoc amplius. in plerisque probabilitas presumit veri. tatem ante probationem, ut discernat. eui ea incumbat. Sed eum ea praesumptio partim legitima sit. partim arbutraria : manifestum est, hoc quoque genus partim Iuris comprehendi finibus . patim extra eos vagari. Per immensam , ut ita dicam. probabilitatis silvam: sic tamen hactenus a perpetua juris omnia ambiente desinitione remotum . ut successivae iureconsultorum industrie obnoxium sit quie-
quid ejusmodi indies ex implicita illa
rerum naturae serie eventus evolverit.
Nec alia sane tacundior seges solertiae Iureconsultorum : reliquis quidpe partibus legum auctoritate ad striistis; magisque de memoriae thesauro , quam ingenii Attilitate promenὸis. Nune alteram isti affinem quςstionem pariter explicemus.
antlacita Iurrem ultorum , Arbitrarii juris articulos praeceptis suis astigantium , praejudicent libertati prudenti isto De Im
Non est novum, attes progessis ipse sbi augire subtilitatem ; &paullatim propius admoveri fastigio persectionis suae : partim ipsa aemulatione gloriae antiquitatis exacuente Pinsterorum industriam ; praesertim illius inventorum quasi seminum saecvnd, ratem , facilius jam in ubertatem seu gum excolentium : partim, instar metallorum , ipso uni splendescentibus indies magis magisque artibus.& experimentis illuminantibus tenebras prisci aevi
70쪽
Et Remediis Lib. ΙΙ. Cap. XIV. 6
docta ct ingeniosa prudentia secultatam .vi. Si ad primordia artium respicimuS,
tanquam infantiae ruditatem deprehendimus : quae sensim deinde ad robustam maturitatem incrementis suis prove huntur; utique si incitamenta non cessant honoris & praemiorum , donec tandem omnia denuo labantur retro; sive ipsum consummationis culmen id
efficit desperatione aliquid adjiciendi, divertens a se impetum generosae in dustriae; sive ipsa multitudo attificum solo titulo adumbrantium peritiam , suo quippe praejudicio onerans etiam serio eruditorum existimationem. Sub eodem Iurisprudentia fato est: ne miremur possessiones ejus, vel felicitate, vel diligentia posteritatis. promo eti tuisse; comprehensis plerisque solertia praeceptiomini, quae majores 11 fri extra artem vagari crediderunt.
Quod si ita est . quis obstringi iis Jadicem non existimet ' Frtilita enim quam praeciarissime subducta juris ratio erit. si eam egredi sententia fila liberum judici manebit. Sed non desunt contrariae se litentiae vel pationi vel argumenta. Frustra enim consistere illa in arbitrio judicis dicatur . si eum in ordinem redigant praejudicia Iureconsultorum t neque ipsa tamen ideli frustra erunt . sed instat Iraeceptotum obtinebunt, quibus orator vel Imperator sermantur ; qui scilicet diriguntur illis quidem , sed non ad. stringuntur: saepius quippe cum rebus ipsis. quam cum decretis illis deliberantes ἔ nee tantum in arte collocantes fiduciae . quantum in Prudentia illa, quam Omnes omnino artes non magis unquam exhauserint, quam ipsum Oceanum tot ex eo undique dissus sontes. amnes. sinu S. Rursum enim in illum refluunt. Similiter artium rivuli e- a.
sto Prudentiae pelago ducti. in eandem redeunt. vimque ejus exeitant, intendunt, atque augent, adeo non imminuunt aut absorbent. Nobis vide
tur , conciliari di has sententias posseruodam temperamento. Distinguenum enim est inter majorum ' mino.
tum gentiumJurisconsultos. His enim quidem dedit instruendi arbitrii didicis: sed eonstringendi a uectoritas unde ad illos pervencri ty Non tantum . in quam . jure destituia itur, sed etiam nituntur conti a jus; si quod ab eo permissum est constio judicis. devincire decretis suis volunt . . . excedentesque haud dubie hac in parte modum. Hopariter subierunt incommoda , ut Smmium dicerent, nec tia en totum.
At de auctoritate illorum convenit, quos majorum gentium sureconsi illos dicimus: de eorum igitur super arbitra. rio jure responsis videamus . discernamusque quaestiones facti a quaestionibus . ut sh dicam , agendi. Ipsal quaestiones facti diducamus in praesumptio :ies a jure suggellas . ist eas quas a jure stabilitas appellare possit-mus. Hlne igitur ut ordiamur, obtinuit etiam has stabilitas jure praesumintiones cedere Evidentiae . id est . veritati in contrarium luccisti, non etiam
illuminandae. Probationi enim praejudicare quidem jus voluit. per illas conjecturas, quas testium fidei non aequales sed superiores judicavit: non iterrimini festae veritatis luci; non magis quippe conjectutis , quam probationi loeum relinquenti. Exempli loco: mutuam de ideundis nuptiis fidem, insecuto concubitu impletam immota praesumptione Canones censebant : tan quam nihil intersit. secto an verbis voluntas declaretur. Incredibilc enim est.
potius eontumeliosa libidine quam a sectu conjugali sponsani usurpatam: potius flagitio, quam jure; potiuS cuin perfidia, quam implendo fidem: ideoque si nuptias insteiatur sponsus . nequidem audienda ejus intentio est, quae non nisi scelere flandari potest & propemodum scelestiore inverecundia proinfitendi publicandique scelus. Ergo noti
modo restagatio ejus, inconstantiae et
sa intentio. turpitudinis suae praejudicio condemnata. ne audienda quidem
Quid tamen, si ipsa in cujus savcrem Plaetumptio dirigitur, fateatur alio I x quam