Gerardi Io. Vossy et aliorum Dissertationes de studiis bene instituendis

691쪽

NAT. CONTEMPLATIONE. 6 gomne spatium, in quo nihil occurrit quod mo eat sensum, omni etiam substantia va-Cuum ae merum nihil esse puratur longe minus substanriae creditur esse in aere ει fumo, quam in auro allove solido Zegravi corpore : ω generatim ea omnia , quae magis afficiunt sensus, etiam majora, vel praestantiora & fortiora esse judicamus , quae minus. contra. Er quod mireris , taurum potuit haec primae aetatis sensuumque nostrorum inconsiderantia, ut multi etiam philosophi communem re-

Tum corporearum mareria praeter quam

nihil in ipsis substantiale intelligi potest, pro substantia haberi noluerint , sed modo ens in potentia, modo non ens , modis Puram vocaverint potentiam. Et qua quam haec materia non tantum divisibl- lis, sed reipsa etiam divisa sit in innumeras particulas, quae omnem sensum fugiunr, quotusquisque tamen de iis eogl-tat Flamma ex solo sumo , omniaque

ignis ex ea tantum constare putatur m

teria , qua ali ipsum videmus. Nescit sensus quod sapiens antiquitas docuit &Aristoteles etiam admisit . quod nempe materia quaedam valde subtilis & agilis

Omnia corpora permeet M unumquodque pro sua aptitudine moveat , sicque multorum operum , quae vulgus admira-

692쪽

DE VuLa. ET PHILO 1OPH. tur, praecipua sit causa. Ubi corpus all-

quod expanditur & majus fit,nihil ipfi ae.

cedere, ubi ad minorem contrahitur qua ritatem, nihil ipsi decedere putamus, quoties id oculis corporeis non fit conspicuum; le quicquid in auras abit sensu misque omnem effugit, id ex rerum etiam natura abiisse ac prorsus evanuisse nobis persuademus. Et ut dicam uno verbo, multa praestantissima efficacissimaque mundi Corpora, multae naturae virea & Operati nes scitu dignissimae,multae corporum so

mae ac proprietates Ob hoc unum non conis

sideranrar, tapeque etiam negantur , quia nullum sensum ab ita affici experimur. Eandemque ob causam tam raro in se ipsaaudescendunt humanae mentea : aut, si hoc quandoque tentenr, magnam in cogitationibus tarditateman perceptionibus stuporem confusionemque experiuntur. 8e, nisi vel divina gratia hoc impediat vel hominum traditionea aut salutaria philosophiae Praecepta aliter doceant, seipsaa vel tenue corpus, vel crassi illius. quod oculis vident & manibus palpant, qualitatem seu persectionem quandam esse autumant: Et,ne unquam a sensuum Se imaginationis praescripto deflectant , gloriam Dei immortalia in imaginem hominis,vel bestiae,

alteriusve corporis transformant. Tanin

693쪽

i NAT. CONTEMPL4 TIONE. 6ssi demque advertentes, tam absurdnm imaginationis ac sensuum suorum idolum,non essα verum illum εe perfectissimum rerum omnium Creatorem qui Deus dicitur,nec alium ab omni mareria ac sensi bili formai secretum apprehendere valentes. ejus ext- sentiam, in qua ipsimet vivunt ac subsi-- unt, vel in dubium vocant , vel prorsus

abnegant.

Ex dictis facile liquet , quid de notitiat mutationum operationumque,nec non facu - ratum seu virium , a quibus illae pendent, - sit dicendum. Si enim mutatio secundum. substantiam internamque formam contin-- gat, ea certE a nemine intelligi potest qui . formam illam ac substantiam non prius. Perspectam habuerit. Et quis dicat quid si calefactio, resesgaratio, induratio ulla νε alia secundum sensibilem qualitarem - muratio , nisi qui & caloris, & frigoris, &duritiei,& reliquarum qualitatum natura a intellexerit Videmus quidem arborea 6e animalia crescere, sed quam remotum est ab oculis corporeia vulgarique hom tuumnorixia, quo pacto ista aceretisperficiatur λ Sola secundum locum mutatio, quae vocatur Motus , haud difficulter vulgo concipitur. 8e, ubi in satis magna corpora

inciderit, corporeis etiam agnoscitur Ocu

694쪽

accelerari aut in tam minutis corpuscitalia residere, ut nullus sensus assequi eum posi. st y Et verum quidem est, Omnem An tum & mutationem aliquam vim & potentiam, aqua Proficiscantur , arguere ἀsed quis sensu cerros nos faciet, an in eo quod mutatur vel movetur, an in alto re- s deae ista vis Planetarum errores , gravium descensus, levium adscensus , magnetis directionem ad polos mundi, serricum magnere conjunctionem, animalium Incessus quotidie videmus , cordi , ve triculi . musculorum similiumque corporis nostri partium opera & functiones sae-

Pe notamus , causas autem horum om

nium, si ex sensuum indicio discere velimus , eas non alias esse purabimus, quam haec ipsa crassia corpora, quae Oculis videmus & manibus palpamus, quandoquidem nihil praeter ipsa ad exequenda hujus modi opera concurrere videmus: atq; hoc

Pacto & in planetis, & in magnete , & in

lapidibus. & in musculta , Se in ventricumo Io similibusque erassis & otiosis suaviaruraeorpori'as, nescio quas narurales & ad opera ista sufficientes potentias effinge- mua , vlamque praecludemus intellectui Feras talium operationum causas alibi extra haec corpora indagandi. Si vero quandoque constet eui corpori vis & agendi

695쪽

NA T. CONTEMPL ATION E. 6s 7 Potentia competat, intelligi insuper debet. quae & qualis sit via ista seu in quo consistat. Et hoc quidem ex parte intelligitur in potentiis mechanici a , quatenus illae ab istiusmodi corporum magnitudinibus , fi-. guria, nexu situque dependent, quae oculis conspici possim te at vero naturae operatam subtili perficiuntur artificio,ut nullus Corporeus sensus assequi illud possit. Et novit tamen imperitissimus quisque . igni

vim quandam inesse, qua multa corpora Comburuntur , dissipantur, liquefiunt. Concoquuntur , indurantur ; εe quis ne iacit. vino, pant aliisque alimentis inesse all- quam potentiam vires nostras instauranta di & alendi innumerae herbarum iaculistates , coeli, aeris, anni tempestatum, ventorum,aquarumque potentiae ipsi a barbaria & infimae plebi innotuerunt : sed an quisquam eorum intimas harum potentiarum naturaa intelligit aut intelligere

studet pLiquet et lam , quantum tribui debeat ultimo humanae cognitionis subsidio . quod ex sermone M literis petitur. Si enim

literae vocum . & voces hamanarum C Oglintationum ti conceptuum signa sunt, apertum est,non aliam ex librorum lectione flevi via sermonibus hauriri noriria,quam quae

comprehensa primum suerat in loquentia

696쪽

638 DE VuLa. ET PHILOSOPH.& scribentis animo. Si igitur evidena , si solida, si profunda, si ab errore, si a tene-hris , ii a praejudiciIs vacua sit scientiore prolata aut scripto consignata, fieri etiam non potest, quin is, qui sermonem literas inque illas novit , multo hinc evadat sapientior. At si res obviae 8e leves, si errores. si tenebrae, si praejudicia de conjecturae voce

aut scripto communicentur, quid aliud inde exspectes quam confirmationem & incrementum, tenuia illius ac superficialis, nec n n Obscurae , praecipitis , con jecturalia εe magnam partem erroneae cognitionis,quam Omnium hominum communem esse ostendimus p . Liquet denique ex his omnibus,quae de communi mortalium notitia breviter di. cta suerunt, quodnam philosophi circa nat eontemplationem ogkium esse debeat. Seu licet non circa crustas εc prima rerum Involucra haerere . sed interiora serutari ab ditasque eruere debet causas: 8e cum vulgus in proximis obvllaque causis subsistat, philosophus earum seriem nexumqt ramdiu debet persequi, donec ad eam pervenerit quae omnium prima est de potissima. Vulgus non caloria, non frigoria. non humidi, non sicei, non duri, non mollia, non fluidi, non acidi, non salsi,non odoris,non soni, non lucis, non colorum,non Ponde

697쪽

NAT. CONTEMPLATION εἰ ossula, non coctionis, non nutritionis, non vitur ullas quaerit causas sed haec altaque silia tanquam vulgaria Se ubivis obvia contemnit 8e negligit: Phil sophi veto pri- rna cura in hoc uno posita esse debet, ut ante omnia eorum, quae ita obvia sunt, scientiam sibi paret,quo postea,hisce bene perspectis, ad eorum etiam, quae magis ab strusa videntur . indagationem pergere, tandemque ad intimos naturae recessu a Penetrare possar. Vulgus naturae opere adis mirando . philosophus eadem per veraa causas intelligendo & quantum potest admirationem tollendo se oblectat: vulgua valde exultat, ubi rarum quippiam, quod nee auditum nec visum nec alio sensu notatum sibi antea fuerat, detegit: philosophus non tam raritate ac novitate . quam utilitate 8e cogntrionia evidentia meritur rerum scientiam. Vulgua non aliam effectuum causam dare solet, quam hanc esse rerum naturam, talesque ita inditas esse Potentias, ut opera quae vident praestari

ab iis possint; philosophus inquirit quibus de causia agendi potentiae rebus in sint, quaeque sit intima earundem natura. Vulgus ex ternas . tantum rerum disseren-ttaa formasque observat ς philosophus ad . interiora descenderriminutissimarum partium structuram, nexum ti intervalla ape-

698쪽

6o Da VOLG. ET PHILOSOPH. rire, latentes motus notare, εerorum denique naturae artificium una cum suis clau-

sis retegere debet. 'Magna haec sunt,generosissimi juvenes, εe soli Deo penitus perspecta. Sed non nois 'vistis vires vestras, si nihil horum latria vobis posse putaris. Pium quidem est, naturae propriae infirmirarem agnoscere, sed imprudentia est, id omne quod factum a te non fuit hactenus , nunquam fieri posse

asseverare. Imo summa superbia & invidia est,suae cognitionis irefirmitatem in na turae ac scientiarum calumniam S aliorum omnium desperationem vertere. Hinc pertinax illa Sceprieorum dubitatio, qua nihil tanquam satis perspectum exploratumque asserere ausi, ab omnibus assensionem cohibent. Hinc superba Academi- eorum acatalepsia, quae humanum genua ad ,sempiternas tenebras damnavit, omnemque evertit scientiam, clamans falla

ces esse sensus, infirma judicia, res ipsas inexplicabilibuadissicultatibus obductas , ita ut aut nhil sit verum . aut, si quid est,

Id certe a nobis animo cerni & compre

- Nobis autem vobisqu e omnibus longe alia mens esse debet ornatiss. juvenes. Scimus rationem illam vestram, quam absque sapientiae praeceptia cum ulgo mor- .

699쪽

NAT. CONTEMPLAT ONE. 66ltalium communem habetis, ex multa fide . ex multo etiam casu de conjecturis . nee non ex puerilibu 3 quas prima aerare temere recepistis notionibus ae praejuduella farraginem quandam esse & congeriem, adeoque non posse non multis mois dis esse obtenebratam, impeditam atq; distortam. Selmus sensuum Testrorum perceptiones ad intima rerum non pertingere, & ea etiam, quae in superficie reperiuntur, imperfecte dignoscere : scimus inconsiderata illa eorundem sensuum judicta, quibus ab ineunte aetate usi fuistis absque sufficienti examine , multis fallacita erroribusque esse obnoxia. Sed , si hac matura aera te quam degitis, si hisce sensibus quibus nimium tribul non debere jam novistis, si mente repurgara , si judicio cir-- eum specto , si ratione severa solidaeque sepientiae praeceptis confirmata, si dentaque intellectu virium suarum conscio at- quae ex corporeorum sensuum angustila assurgente, vos ad naturae contemplationem applicetis , creditisne aliquam distantiam, aut materiae subtilitatem, aut

externorum accidentium corticem arcere'. vos posse a rebus perspiciendis p Fiat periculum, audentes fortuna juvat. si non omnem, multam latrem ex naturae puteo eruetia veritatem, multos ante actae vitae

700쪽

66x Da VULG. ET PIIII. O OPH. errores detegetis , multas diffutietis tenebras. Utinam omnes Magni Alexandri ariimos haberetis & non minores propriae mentis debellaretis bostes , quam ii Ie Alim domuit populos, & ut ille multorum regnorum, ita vos totius universi ac naturae spoliis reverti possetis ab expedirione vestra. Non magna militum manu,non mulistis opibus & commeatu opus vobia est ,

sed animi constantia Se sortitudine, sed

mente pura, quam ut morigeram praesentemque in studiis vestria habeatis, non nisii vobismetipsis dependet. Non emta Minertia jam vivitia secula, sed ea potiua, quibus scientiam multiplicatum iri, ab eo, qui falli nequit, praedisium suir. Haec nostra tempora vera mundi senectus sunt: de vos juvenes pygmaeorum instar antiquita-lla humeria insistitis. Quid ni ergo tam ionge in hoc universum prospicere,& cum Democrito, Platone, Aristotele similibusque Graeciae heroibus supra vulgua sapere,

intima rerum corporearum penetralia subire , atque ita vos veluti dominos ac Possessores naturae essicere laboratis p Μe quod attinet, polliceor vobis ex animo de addico operam meam , quae vobis studiia-o que vestria non privatim tantum , ut sactum fuit hactenus, sed publicὰ etiam militabit. In quo quidem labore egomet

4 mihi