장음표시 사용
41쪽
te vendere , quia in dubiis nemo creditur commisisse delictum , & nemo praesumitur malus , nisi probetur, exleg. Iur. . & ex leg. Merito is de So.
Hine Molina disp. 7a3. colligit , an cogendi sint a Confessario ad restitutionem poenitentes. qui emerunt res
aliquas a mancipiis , & a filiis familias , dc ab aliis suspectis perisnis,
quando non sunt verisimiles coniectu-Tae , id, quod vendunt, este ipsbrum , aut esse de voluntate dominorum pRespondetque attenta qualitate Pers Nae , quoad simplicitatem , & quoad Perspicacitatem ingenii definiendum esse, num ea emerit , vel acceperit bona fide, dc cum ignorantia invincibili excusante a culpa Theologica retenim si Poenitens bona fide ea emit, Vel accepit. tanquam possessor bonae fidei, potest retinere, si facta inquisitione veritatis non constct, res esse furtivas: Quod si ex ignorantia cras. sa, & culpabili piastimatur. id factum csse a Poenitente, qui non sit admodum timoratae conscientiae, nec admodum rudis, ut de hoc non dubitarit, tunc certe obligandus est ad restitutionein pro dubii qualitate ; quia capitrem possidcre dubia fide. VII. Infertur ultimo resolutio frequentissimi casius , an liceat cmere a sartoribus fragmenta vellium, de 'ubhus probabiliter dubitatur, quod sint furtiva Θ Idemque quaeratur de Serico, Lana, & similibus , quae vendi solenta textoribus clanculum, dc a mulierubus, quae alienum stricum, aut lanam texunt, stacntque dominos fraudare, ponendo in loco humido telas sericas. vel immittendo in iis mel, ut Institori reddant sericum in debito pondere. SancheZ lib. I. consit. cap. 7. dub. 3. docet , fragmenta vestium modica , quae a dominis haberi solent Pro derelictis, emi posse ; sicut possunt sine onere reititutionis colligi botri, qui Iost vindemiam reperiuntur in ulaea ε
habentur pro derelictis: Contra ut ro fragmenta magni valoris non posse nos cinere ab otticialibus, & faminiis fartorum , nisi moraliter constet. uod non sint furtiva; quia hujus mi famuli solent justum pretium a musistris habere , unde non pollunt eatrasmenta in compensationem aliquam
retinere e Posse tamen ea nos emere
ab ipsis magistris , seu sartoribus immediate , putat Sanctica ; quia illis communiter non solvitur justum pretium pro labore , ut proinde possintea fragmenta in compensationem retinere ; Λdditque ita etiam sibi respondisse doctum magistrum a se consit,
Huic tamen doctrinae non acquiescunt Rebell. p. a. lib. I 4 quaeit. F. Salii apud Dianam p. A. tract. q. resolI 6 Fundatur enim in falso supposito, quod scilicet non leat justum pretium solvi sartoribus a dominis i Fatetur SancheE Ioc. cit., multos G res timoratae conscientiae id sibi affirmasse; quod si verum esset , certe doctrina laudata haberet suum fundamentum; id tamen falsum esse , ex eo constare Poterit, quod damnata sit ab InnocXI. Propositio 37. dicens, Famuli, oramuia domestica possunt occulte heris suis subripere ad compensandam operam Dam, quam majorem iudicant salarto, quod recipiunt: Hujusinodi enim faminli & eadem est ratio de sartoribus, dc aliis similibus ) non facile excusam
tur a furto, quando nulla vi, aut fraude coacti fuerunt ad serviendum ; quia, ut notat Soto lib. s. quaeli. 3. art. 3. , si stipendium , seu pretium sine vi , aut fraude constitutum attingit infimum pretium justum, non datur Iocus compensationi : Si vero non attingit, aut id non elare conitat ut picrumque evenit tunc a peccato surti non
excusantur, juxta illud Apostoli, Quodnoa vs ex Ede peccatum est i aut vilς-
42쪽
3 rem id clare eonstare , & advertanti oportet, illud servitium non esse duium majori pretio , per hoc praec, , quod praestetur majori fidelitate, i henevolentia , ac diligentia, qua ex vi contractus famuluS servire teneatur ἔi quia hinc gratitudo tantum debetur,l non vero aliquid pretio aestimabile dani dum ex justitia, quando siub iusto prei tio , licet infimo, contraxerunt. Adde, ruod famulus , dum init contractum e serviendo V. g. pro decem Carole
i nis quod pretium deinde putat esse minus justo infimo J vel praesto habeti alios dominos, cum quibus contrahati pro pretio majori . vel non habet ri Non potest dicere, quod habeat, quia contraheret potius cum illis ; Si veroi non habet, jam pretium famulatus justum decrescit ex paucitate conducto rum ; sicut decrescit pretium mercium
ultronearum ex PaucItate emptorum Iatque adae raro accidit constare famulis, pretium conventum esse minus
iusto infimo. Dices, Sari reS non solent convenire cum dominis . sed post servitium, idcirco dicunt acquiescere pretio OH
tΟ, V. g. decem aureorum , cum me
reantur duodecim , quia praeoccuparunt stagmenta vestium, quibus comis
pensent pretium justum, quod alioqui
Sed contra est, quia universim non videtur adesse hic rationabilis timor, quod nolint domini pretium justum saltem infimum solvere, ut possint pro. inde sartores anticipatam tacere com pensationem, atque adeo dum passim usurpant tibi fragmenta . furtIve usu pant ; unde non licet ea emere , doa nec constet , quod non sint furtiva. Adde, quod facientes hujusmodi ant i cipatam compensacionem,ne si ibssint peisi riculo non recuperandi pretium j i stuin, raro restituunt, quod surripuel runt , ubi vere jussum pretium acceperint. Praesertim quia de pretio ja. Gm. u. sto infimo , ad quod dumtaxat tenetur dominus , contenti non stat, sed compensationem facere sibi volunt , usque ad pretium summum proprio a bitrio statuendum ; contra rationem autem est, ct contra justitiam , quod dominus teneatur talem pretii laxam subire invitus. Non negaverim tamen cum Diana. probabilem esse doctrinam Sanchea, si alicubi sartores rationabiliter credeis rent justum pretium sibi denegandum, unde possent anticipato compensare. retinendo fragmentar Et absolute ce sto, a sartoribus, quos constat esseti- moratae conscientiae , posse hujusmodi stagmenta emi . Ratio est , quia ut plurimum bona fide ea possident , at
que adeo postunt ab illis emi ; sicut supra diximus in calce articuli secundi, posse AEthiopes emi ab iis, qui bona
fide ab asportantibus emerunt, non vero ab ipsis asportantibus, de quibus prudenter dubitatur, quod injuste in servitutem illos redegerint. Vade, quae iusius hac in re habentur in expositio. ne illius thesis 37. ab Innoc. XI. Pro scriptae.
Utrum praevaleat possessio cooperam iis ad damnum in dubio , An ex propria cooperatione damnum seoquutum sit pI. Exponitur satus quasit . IL. Non leves ratio ι pant pro parto
III. Validiores tamen pro sementia assismativa ,
IV. Putane atii , resisutionem fleri posse partialiter pro quantitate dubii. V. similes dubium est Oei da consilio
dato , vei de damno seeuto , non videtur consulens ad resimιsonem obogandus .
43쪽
damno . ct filum dubιι etur . an consitum insuxerit, daιur onus re- utionis , nisi valιda eon ieetura suadeanι , constium non insuxisse
VII. Sin dubium dumtaxat si , num
comitium in xeris ad citius ex queniam delirium . non tamen qu
i aa seu stantiam delicti , probabiles, no dari onus restitutionis . nisi relate ad excus m damni a conm- lis causari. VIII. Ratione dubii , an consilium im
suxerit in damnum , nunquam ro
a situtio facienda est partialiter ; μquidem , fi dubiam si negativum, ntUra ristitutis facienda es , svero si posvrvum, nulla. I. Donamus, Titium dedisse con-x silium, vel mandatum ut fierer homicidium, aut associasse, vel aliter adjuvisse homicidam, & deinde facta diligenti inquisitione dubitare , an ex tali consilio, mandato, aut auxilio h micidium secutum sit 3 Quaeritur, an adre1titutionem teneatur ρ sicuti , si aliquem vulneravit, & dubitet, num ex eo vulnere, aut aliunde ille sit mo tuus λ γII. Prima sententia negat cum Na-varro, Henrique E, Rebello, Si, LeLsio cap. 13. n. 36. & nais apud Dianam Par. q. trata. 3. Te l. 25. Fund
mentum est primo, quia in dubiis , praestitim in materia justitiae melior est conditio possidentis, ex lege, si obturpem caussam ae de Condit. oo tu .
causam ; qui autem dubitat . an sito conliato, aut astone injusta merit causa damni nati , possidet suam liberi, tem , S pecuniam , qua non est sp liandus, nisi moraliter constet a se clamnum fuisse emcaciter Irrogatum T netur quidem consiliator . aut palpo ad resinutionem , si Probabiliter eruisse mare poliet ex hujusmovi causis secuintam esse injustam acceptionem, indo Articulus VI.eet D. Thomas a. a. quaest. 6 r. are .; at in dubiis praesumendum est ..
secutum esse solum ex prava voluntate nocentis atque adeo consiliator, aut
palpo ad restitiitionem in dubio non tenetur. Probatur secundo, quia obibsatio ad restituendum est odiosa; odia autem sunt restringenda, non e tendenda, ex cap. Odia de regulis juris in sexto ε ergo in dubio adducto non datur onus restitutionis. Tertio, quia in pari causa reus absolvitur in foro
go etiam in foro interno. Quarto . quia in hoc dubio non valet arguere ab irregularitate ad restitutionem, quia
datur Deciale jus statuens, quod in dubio homicidii homo in utroque s.
ro habendus sit tanquam irregularis; Demum est ratio a priori ex Palao disp. 3. P. q. . quia aequum non est quempiam obligare ad certam satisfactionem exhibendam. quando non est certum , quod damnum mini crit; sicuti non est aequum dare aliciti Pinnam certam pro delicto incerto; qui1 exponere se periculo puniendi innocentem est iniquum. non minus quam punire innocentem. III. Secunda tamen sententia longe communior, S probabilior cum SancheΣ lib. a. disp. q. Molina disp. 37 . Arriasa disp. a6. FagundeE lib. a. decalogi cap. Io. , & eodem lassio apertius explicante mentem suam cap. ab n. 13. docet, hujusmodi contacntc aut adjuvantem ad restitutionem teneri. quoties non constat suum comsilium nullatenus ad actionem inj stam concurriste. Probatur primo ex
Lessio, quia in dubio nemo praesum, tur delictum commillimis, ex lege Me raro f. pro sector ergo non debet Praesumi, quod homicida, vel iur fiuisset
delictum commisturus, nisi tuum comsilium , aut adjutorium extarct: Ergo in dubio consiliator tenetur rcstituer .
Probatur secundo a Ioanne Lugo, qui in Distrigod by Coc
44쪽
suid in dubio, an ex propria cooperatione damnum fauutum sit Z 39
in hoc dubio possessio non stat pro a I. n. 23. His positis, consulente , sed contra conseientem ; V. Dico primo: Si dubium est, an Constat quippe, ut supponimus, de datum sit consilium, vel si constat de consilio dato. vel de injusta coopera- consilio, & dubitatur, an damnum Milone apta de se ad damnum causan- liquod secutum sit, nullatenus tenetur dum; constat pariter de damno secu- hujusmodi consulens ad restitutionem.
to: ergo conseiens, aut adiuvans cem Ita communiter apud Sanch. lib. I. c. sendus est damnum causasse, nisi com .io. Ratio eth, quia in hoc utroque custet oppositum . ut docet Baldus in se possessio stat pro libertate, seu pro Iegem Data vera Cod. Qui ac sare consulente ; quia in dubio nemo pret mn possunt; aliique Iuristae. 1 suinitur deliquisse, nec damnum secum Confirmatur primo . quia pro illo tum praetanendum est: Quare nisi de- stat possessio, pro quo stat praesumptio, tur fortior praesumptio pro delicto , ut explicabimus quaestione sequenti a seu pro consilio dato, ac pro damno pro illa autem parte stat praesumptio, secuto, non habebitur ptaesumptio con- quae onus probandi transferre potest tra consulentem , ita ut hic cogatur
in alteram partem ; atqui in cauI -- restituere.
sero onus probandi. quod consilium VI. Dico secundo : Si constet de non influxerit in damnum, transfertur eonsilio dato . & de damno sequuto,
in consulentem ; ita ut succumbere de- dubitetur tamen , an consilium influbeat, si non probaverit, ut communi- xerit in damnum, tunc, si morales conter docent Iuristae, cum Farinae. . & jecturat . & rationes validae suadeant Baldo, apud Sanch. lota citi ergo prae- alacrum sine tuo consilio adhuc no- sumptio, & possessio non stant pro citurum s v. gr. quia erat hostis capi- consistente, sed contra ipsum. talis, & omnia jam paraverat ad da- Confirmauir secundo, quia in foro innuin inserendumst probabile est con- externo propter rationes adductas sulentem ad nullam restitutionem o consulens damnaretur ad restitutionem ligari . Ita Palaus tract. I. d. 3. Punct.
principali inhabili ad restimendum. 4., uterque Sanch. . & alii apud Ioan.
quod nemo negat. Ergo etiam in f Lugo, quaest. 9.ro interno; siquidem idem est in utro- Ratio est , quia istae validae conj que foro judicium. quoties sorum era cturae, &rationes elidunt praesumptio- eernum non nitimr in praesiimptione nem in contrarium; praesumptio enim falsa, seu quoties in foro constientiae habetur ex communiter contingentia non constet , quod veritas praesumin bus . non contingit autem communi ptioni juris sit contraria. ter . quod hujusmodi conlitium influat, IV. Tertia sententia est Molinae disp. quando sunt validae rationes pro non 36., & Dianae P. q. trin. 3. res 28. influxu ; adeoque non habetur praeputantium hujusinodi consulentem. aut sumptio pro deliino contra consulenis adjuvantem non teneri ad integram te in ; Quare solum remanet, dubium restitutionem , sed ad partem pro an conmium suerit causa eslicax d,
quantitate dubii ; sicut ille , qui emat mes; in dubio autem standum pro in
rem, dubitans , an esset vendentis, demnitate consilientis , seu pro possi de furtiva, de post moralem diligen, dente pecuniam, & libertatem suam; tiam non potest dubium vincere, te. cum non sit aequum Obligare aliquem asnetur dumtaxat partem restimere pro certam restitutionem, quando non ei
quantitate dubii, ut ostendit idem MoL eertum quod ille dunnii intulerit. Quod usp. 73I., dc tenet Sancti. M. a. disp. optune confirmatur rationibus pro prist
45쪽
ma sententia adductis. Neque dicas , posse hunc damnari ad restinitionem pro quantitate dubii,
juxta tertiam sententiam Molinat, cum dubium oriatur Post actionem injustam certo positam. Nam contra est, quia quando constat de consilio injusto dato, & dubiatatur, an sit damnum sequutum, conis veniunt Doctores , ut diximus in pruma conclusione , nullatenus dari obligationem restitutionis , ne partialis quidem. Ergo neque in hoc secundo casu, si scilicet constet tum de con silio . tum de damno sequuto, & dentur rationes validae , quod consilium non influxerit ; cum eadem sit ratio utrobique. Putat quidem HenriqueZ lib. Iq. c. 6. sumcere quod homicida dicat se independenter a consilio damnum intulisse , ut illi sit credendum : Sanciutamen, &Palaus merito contradicunt, nisi esset ita fide dignus, aut tales comiecturae concurrerent, ut prudenter illi fides adhibeatur. Dico tertio : Si constet de consilio dato, ac de damno sequuto , & negative dubitetur an consilium influxerit, datur obligatio integre restituendi; Hoc emcaciter probatur argumentis adductis pro secunda sententia ;praesertim quia in foro externo obligaretur consulens ad restitutionem. ;erso etiam in foro interno ; idem quippe est utriusique sori judicium , ruoties non constat quod veritas praeimptioni juris. sit contraria. Vt I. Dico ultimo: Si certo constet, furem , vel homicidam quoad se stantiam delicti non fuisse permotum a consilio. & solum dubitetur, aut et iam constet ,. quod consilium influxerit ad citius, vel expeditius exequendum delictum , probabile cst , consulantem ad restitutionem non teneri . Ita D. Th. a. a. qu. 62. art. 7. Lest. C. L6.. α 6. Lum. , Dian. Pari. 3. tract.
s. ref 8 . contra Vasqueae . Sol. MOLdisp. 736. Ratio est . quia consulens non fuit causa ei icax, ut damnum a solute . & quoad substantiam iniera. tur ; siquidem alter etiam sine consitatio erat damnum illaturus . ct secum dum mortiem aestimationem parvi re sere, seu etiam nihil ad illationem da.mni . quod prima potius . quam se cunda diei hora . U. g. patretur deli etiam, si sine dubio patrandum erat. Explicat hoc exemplo doctrinam istam Iosi h de Augustino et Si segetes v. gr. Inimici tui conflagrarent sine spe aia xiiii , & tu ex odio flammas adde S,
ut citius comburantur, peccares certe , sed non tencteris ad vestitutionem ;quia non inserres novum damnum. tabile; Ita prorsus in casia nostro. Et propterea Laym. Lug. Dicast. , apud I ambur. lita 8. tr. q. cap. a. g. a. ex cusant etiam ab irregularitate con sulentem homicidium , si suo. consilio
concurrat tantum ad modum, non ad
substantiam delicti; eo quod aster metat determinatus ad ponendum homicidium . Dices De facto considens fuit causa damni eo modo, quo factum est pergo de facto ad restitutionem tenetur. Confirmatur, si duo aeque furentur, aut alium Occidant , atque ad restatumtionem tenentur, quamvis alter sine abiero esset illaturus damnum : ergo parriter consiliens ad restitutionem tenetur , si aliquatenus ad damnum cono currat , quamvis alter etiam sitne tali consilio citet damnum irrogaturus ἔRespondeo non siillicere ad obligati nem restitutionas. inducendam , quod
ad damnum concurratur tantum quin
ad modum , si substantia damni erat inserenda , quia talis concursus Te inra damnum notabile non causat . Si tamen suasio hiisset causa damni maesjoris, quam esset . alioqui Inserendum, dabitur certe obligatio restituendi exscessum damni ..
46쪽
Ad confirmationem . nego conse quentiam ; quando atque duo concur- ARTICULUS ULTIMUS. xunt ad damnum inferendum. non est major ratio, cur unus . & non alter Plurimae celebres quaestiones ex dictis ad restitutionem teneatur, & iniquum resolvuntur. est utrumque eximere ab obligatione; At in casu nostro, cum siuasio suppo. I. Non datur onus restitutionis. β dmnat substantiam damni inserendam , bitetur, an ex propria culpa peri
ει tantum concurrat ad modum, qui rit res deposita , vel commetiata . in morali aestimatione non est gravi- aut locata eter damnificativus. non debet conlise II. uuoam culpa iuridice requirat Iens ad restitutionem obligari. pro foro externo, O quanam the VIII. Ex quibus colliges, ample diem logica pro foro inιerno , ut deturdam esse secundam sententiam, quod hac in re onus resiturionis tscilicet teneatur ad restitutionem con- III. Probabiliter culpa interne gravis .sulens, & adjuvans in casu, quo cer- sed exterina levis, a qua damnum tus sit de consilio dato , aut de inj causatur, non fert obligationem re 1 a cooperatione . necnon de damno stituendi: Sicut nee trahit irreae
sequuto. incertus tamen negative sit, laritatem , censuram , aut resemnum siuo consilio , aut cooperatione valionem .
damnum intulerit: Contra vero si din m. Quιd si tam debiur , quam credia hiiun sit positivum , an consilium in- tor dubitent i an debiso satissa tum fluxerit , seu probabile sit propter va- μ λ Num iterata solutis saltem
1idas ratioties , quod non influxerit , partialis facienda erit amplectendam primam sentcntiam . V. Si solus debitor dubitet, integra it quod ad restitutionem non teneatur: rata solutio facienda es. . In neutro tamen casu amplectcnda v, VL Pνobabiliter etiam integre iterato
detur tertia sententia, quod scilicet ad solvendum es debitum . si non Ρ- partialem restitutionem teneatur quia lum debitor, sed etiam creditor nosi dubium sit uegativum , stat in poL gative dubitent de priori solutione. sessione praeceptum restituendi ortum VII. QMod si dabium M positioum, pr ex consilio dato, & ideo totaliter re- babile est quod ad iteratam Dimnituendum : Si vero dubium sit pol iisnem debiιον non obligetur. ivum. stat in possessione libertas, & VIII. Quomodo solutio probabilis eo
ideo ne partialiter quidem restitue - etur debito certo pclum In casu autem adducto a MO- IX. Qui homicιdium suasit, dubitat imtina de emente rem cum dubio , an men an consitam ad homicidam sit aliena , neque est in possessione I, perveneris , aut an homicidium se-hertas, neque praeceptum restituendi, cinum sit, probabiliteν irregularita- ει ideo pro ratione dubii facienda tem non incurris est partialis restitutio, quae omnia ae, X. Incurritur tamen , s solum dubite. que in i litant pro utroque sero . tur negative , an ex tali consilio si emtum sit homicidium: Imo proba biliteη incurritur, etiamsi tale dubium D positivum ... XI. Num ad restitutionem teneatur
qui suo s.ffragio cooperatus es ais
damnum alterius etiamst cυcu 'μ
47쪽
ηα Euaestio II. Articulus intimus.
scripta tali suffragis idem damnum secuturum fuisset ρXII. Si 'fasia fuerint secreta, omnes tenemur in jolidum ; Si vero publiea . ii dumtaxat , qui sementiam injustam irrevocabιlιter comeluserunt .
I. TNsertur itaque ex hactenus dictis I resolutio celebris illius quaestio-
nis, An depositarius , & continod tarius ad restitutionem obligentur, si dubitent, an res deposita . vel commodata propria culpa perierit Z Quidam apud Dian. pari. q. tr. q. res 3O. putant reneri, quia verus Dominus in eo dubio non est privandus re sua, vel valore aequivalenter Quod speciali titulo dicendum esse de commodatario , putat Merolla , quia in dubio, an res perierit culpa comm datam , potius pati debet damnum commodatarius , qui beneficium a cepit, quam Dominus , qui contulit. Sed communiter cum Less , Ite II. Ioa: Lug. quatit. q. negant; quia cum delictum non pretiumatur , nisi sust
cienter probetur . tam depositarius , quam commodatarius in eo dubio sunt in posscssione innocentiae suae, ut habetur leg. Merito F. de Socio. Tunc ad restitutioncm tenerentur , quando
certo constarct , aliquid culpabiliter omisisse, vel commisit se , unde facile possct res perire . Ac solum dubium esset, an ex culpabili omissione , vel actione orta fuisset rei destructio rPnesuinendum enim esset contra depositarium, S commodatarium, sicuti praesumendum est contra consulentem , si constet de consilio injusto ,& dubitetur, an influxerit in damnum
sequutum .i I. Verum tamen est . quod in s ro exteriori, si solum perierit res deposita, & incolumes maneant res depositarii, praesiuinitur dolus , & dei,ctum, ex cap. Abbas de deposito, - dinis nec probetur , depositarium non potuiste servare cum rebus suis etiam res depotitaS , quamvis viliores , v. gr. ab incendio . vel naufragio . aut incursione Latronum ; Praeterea in foro externo ut Iudex condemnet d
positarium ad restitutionem , probari debct , ortam esse rei destructionem ex culpa juridica lata ab ipso commissa, quia talis contractus est in bonum deponentis et Ut vero damnet commoaatarium, satis est , si probotur, ortam esse rei destructionem exculpa juridica levissima, quia taliS comtractus est in bonum ipsiusmet commodatarii: ut demum Iudex damnet locatarium , seu conductorem . sitis est, si probetur, destructionem rei ci tam esse ex culpa juridica levi , quia talis contractus est in bonum utriusque, videlicet locantis , S locatarii. Ratio horum omnium est, quia in his calibus forum externum praesumit dinium , & culpam Theologicam: In
ro autem interno nulla datur obligatio restitutionis , etiam posita culpa juridica latissima , si nulla adsit culpa
Theologica gravis . v. gr. si ex obibvione , & inadvertentia inculpabili, aut leviter tantum culpabili omissa Bdebita diligentia. Ita communius cum
Less. cap. 7. n. 43. Henriqueae . & a. liis contra Nav. MOl. disp. 293. , MEOr. tom. I. lib. T. cap. 7. Ratio est ,
quia in ibro interno nulla debet dari
Poena gravis , qualis est obligatio re-ltimendi rem notabilem, ubi non praecessit in eodem Hro culpa gravis. In eo autem differunt in inro conficiem tiae contractus Commodati, Depoliti, dc Locati, quod voluntarie commiti re culpam levissimam juridicam in comtracta commodati, qui est in bonum accipientis, sit peccatum mortescit Atin contractu depositi , qui est ira bo.
num deponentis, non committitu peccatum mortale , nisi per voluntariam
culpam iuridicam latam: Et in contra-Diuiligod by Coos u
48쪽
Plurima quasiones hine resolvuntur.
εhi locati, vel pignoris, qui est in bonum utriusque, committitur peccatum mortale per voluntariam culpam jurudicam levem ; non tamen per levissi
III. Dubitatur hic, An culpa contra iustitiam interne gravis , sed externe Ievis pariat in foro conscientiae obligationem restitutionis λ V. gr. si quis
ab Avaro furetur carolenum eo an Lmo, ut prae dolore pereat; aut Iudex ex odio gravi damnet reum peccando venialiter in adhibenda ditiaentia, ne injuste ille damnetur; aut si quis Pinnat venenum in loco remoto a convuctu hominum, eo tamen animo, ut si
krte inimicus illud semat, moriatur Lug. disp. 8. sect. 6. , aliique putant, dari in hoc cassi obligationem restitutionis , quia damnum sequitur ex Dctione injiista graviter peccaminosa. Sed probabiliter negat Lessius cap.
. n. II 3. Sanchez, & alii apud Tamur. lib. 8. tr. 3. cap. a. Ratio est ,
quia sola actio interna contra justitiam gravis nullam parit obligationem restitiitionis , nec trahit irregularit, rem ut si quis cupiat occisionem inbmicir ergo neque actio interne gravis, seu mortaliter peccaminosa . si extemne sit levis , seu quae de se & ur plurimum conjungitur cum culpa solum veniali, ut in casibus adductis. Prob tur consequentia, quia non datur o, ligatio restitutionis , nisi quando Metio externa de se est causa damni gra. vis, non vero quando per accidens ;auiter etiam quando quis .rtuito aliquem occidit, teneretur ad restituti nem : Actio autem damnificativa e terne levis non est per se causa damni gravis, ut patet: ergo si per accidens Inducat damnum grave, non datur obligatio restitutionis: propterea comsequenter putat Tam r. , quod sequuto homicidio ex tali culpa, nec incurratur irrcgularitaS , aut censura , aut
Feservatio ; Quamvis post et superior expresse talem cassim sibi servare. EN iam sub censura, & imponere pro illo irregularitatem . cum peccatum mor tale sufficienter transeat in actionem
Confirmatur ex Less. l . citi, quia intentio prava non facit , quod opus sit injustum, si de se non sit tale; um de si Iudex juste damnet reum , non tamen ex aflectu justitiae, sed ex odio personae, ista intentio Prava non redindit occisionem injustam: Sed hujusim di actiones externae de se non damn ficativae graviter non sunt de se graviter injustae: Ergo ex intentione prava interna non evadunt injustae graviter ;atqui quoties actio externa non est grainviter injusta, non parit obligationem restitutionis sub gravi et Ergo, ut si
IV. Insertur II. re lutio alterius gravis quaestionis . An scilicet tene tur integre restituere certus de debito , in dubio. an satissecerit λ Lum.
lib. 1. tr. I. CaP. s. Cum Dian. Part.
q. tr. q. res 3 a. Probabile reputat , uod in hoc casu . si etiam creditor ubitet de tautione , detur tantum
obligatio restituendi partem debiti pro quantitate dubii; quia scilicet aequitas
non patitur , ut debitor sine culpa sua magno peraceso subjiciatur solveu-di his integrum debitum, creditor ve
ro , qui pariter dubitat . an credito sit latisfactum . nullo periculo sit e sositus. Imo Tannerus apud eundem ian. putat debitorem ad nihil teneri, quando tam ipse . quam creditor dubitant de solutione . sed meliorem esse conditionem debitoris pecuniam suam possidentis ; quia cum non sit major ratio, cur debitor potius sequi
debeat partem tutiorem iterum solvendo, quam teneatur creditor sequi partem tutiorem nihil iterum accipiendo, standum pro debitore posta dente pecuniam, & libertatem suam agis, quam pro creditore. V. DLDiuitigod by Cooste
49쪽
44 A sis II. Anisulus Ultimus.
V. Dico equidem primo cum comis muni apud Sanch. lib. I. cap. I ., &Suar. tom. a. de Relig. lib. a. c. Τ3., certum esse , quod si solus debitor dubitet, an debito satisfecerit. tene tur iterum integro satisfacere . Ratio
est, quia in hoc dubio stat in posses.sione obligatio certo contracta . cui non satisnt per solutionem dubiam rSic qui certo laesit famam alterius , di dubitat, an setissecerit, tenetur L tertim satisfacere . Praeterea qui certo obligarur ad recitationem horarum , ad auditionem millae e c. in dubio . an satisfecerit, tenetur in omnium se tentia iterum recitare, S audire, eo quod stet in possessione praeceptum et ergo a sortiori ad verum est in materia iustitiae ; non solum quia est in
possessione obligatio , sed etiam quia cum justitia respiciat aequalitatem, &debito certo non aequetur solutio dubia , contra justitiam est, quod immunis sit ab obligatione satisfaciendi, qui dubitat, an satisfecerit. Dices , fatis este, quod solvat partialiter pro ratione dubii, nec requiri , quod integre iterum satisfiat ;quaniloquidem neque ponitur aequalitas , si posito certo debito duplexponatur 1olutio, alicra dubia , altera certa. Verum quidcm est, quod dubitans, an missam audierit . an jej naverit, non satisfaciat, si partem missae audiat. quia haec non possunt apte
dividi, & dubio commensiurari ; SecuS vero, quae debentur ex justitia. Sed contra est , quia sicut in soroexterno ex lcge , Titia textores F. de Dratis; ita in foro interno dubia s lutio habetur pro nullar Et ratio est, quia sicut quando est in possessione libertas , dubium de debito non trahit obligationem solvendi partem debiti dubii ; ita quando est in posses
sione debitum, si superveniat dubium de solutione, non deobligat a solvenclo integre; in utroque enim casu possessio sere ius certum . contra quod nihil operatur dubium superveniens ,
ut mox iterum explicabimus. VI. Dico secundio contra Laum. . &Tannerum; Non solum quando solus debitor dubitat de solutione . sed editam quando de ea dubitat creditor , probabilius est, integram solutionem esse iterum faciendam . Ratio deis
ducitur ex iisdem principiis pro prima conclusione adductis, quia scilicet
possessio stat pro obligatione, Sc possessio dat jus certum, contra quod nihil operatur dubium superveniens .
Quare sicut si Pctrus bona fide possideat aliquid , & tam ipse , quam tu
incipiatis dubitare, num res illa, quam possidet, sit sua, an tua . non poteris illam tibi usiurpare, ne partialiter qu, dem ; ita si debitum tuum sit ccrtum,& stes in possessione, quamviS tam tu, quam creditor dubitetis de solutione facta , integre tamen teneris iterum luere δε hoc enim justitia postulat , ut sicut quando possides tu, Non noceat tibi dubium , an res sit aliena . eo quod aliter dominia rerum non eLsent firma di omnia scrupulis essent obnoxia; ita quando possidet debitum,
non noccat creditori dubium , an solis feceriS.
VII. Dico ultimo: Si debitum est certum , & dubitatur positive de solutione, seu adest ratio probabilis, &prudens judicium . quod satisfeceris,
probabilius non tenuras iterum satiS facere ; Sicut non teneris iterum horas recitare, jejunare, missam audire
Sc. . si probabile sit, quod satisfeceris, aut si certo satisfeceris secundum opinionem probabilcm de validitate actus , puta si rocitaveris horas cum
attentione tantum externa , quae prinhabiliter satis est in rccitatione horurum . Ita LVm.. Bois contra Lug. d. d. g. i. , qui probabilem etiam outat sententiam Oppolitam, quod scilicet indebito ex juitiua non satis sit proba bilitaSν Dissiligod by
50쪽
plurima quaesiones hinc resolvuntur Mbilitas, quod satisfeceris, eo quod non videatur servari aequalitas, dando prore certa rein incertam . & probabilem ; & quia talis videtur este intentio Contrahentium , ut pro mercibus certis recipiant pecuniam certam, non solutionem probabilem; Quod pariter docet Coninch de Sacr. disp. 7. n. 68. Ratio conclusionis a priori est, quia in moralibus scum saepe certitudo ha- heri non possit , nec in talibus com scientias nimis gravari oporteat in adlicite operandum satis eri universim inpinio probabilis, adeoque qui prudenter putat, se obligationi sive ex justitia , sive ex alia virtute satis secisse,
non tenetur iterum satisfacere.
adductam a Lugo , nego non servari aequalitatem , dum pro debito certo datur solutio probabilis, aut pro merce certa pecunia probabilis; tum quia
in moralibus probabilitas aequivalet ceristitudini ; tum Etiam quia uterque comtrahentium aeque in hoc gravatur, quod
universim sitae Obligationi ex justitia perstautionem probabilem satisfaciat.
Dices r Si res postideatur a Petro,
ct probabile sit, quod sit tua, non pinteris illam tibi usiurpare , ut diximus articulo primo; ergo si flat in possessione obligatio, & probabile sit, quod satisfeceris, neque eris immunis ab o ligatione satisfaciendi; hoc enim aequi eas pollulat , ut sicut possidenti rem bona fide non obstat probabilitas . duod res non sit sua, ita quando state bitum in possessione, non obstet prinhabilitas , quod illi sit satisfactum. Respondeo nego consequentiam :disparitas et , quia in primo casu possidetur res ; in secundo jus ad rem ab alio postes sam. Quando possidetur res ab aliquo , non latis eth probabilitas, sed requiritur certitudo, quod res sit tua. ut possis illam tibi usurpare, pr
Pter rationes adductas in eodem artuculo primo , quia scilicet daretur albter ansa surtis , turbaretur pax publica &c. & propterea damnata est ab Innoc. XI, prop. 37. . quod scilicet F, muli possint occulte aliquid ab heris subripere , propter probabilitatem . quam habent , quod salarium non sit justum : At quando creditor possidet creditum, tunc solum possidet jus ad rem a debitore poss)ssam ; ergo ut Dierum debitor teneatur solyere, & sp liari re possessa , requiritur certitudo debiti: Quando autem probabile est. quod satisfecerit , non habetur certi. tudo debiti; unde per probabilem satisfactionem satisfit debito certo.
Utrum irregularitatem incurrat. Qui
suasit homicidium, & dubitat, an ex suo consilio illud sequutum sit
Dicendum enim primo cum Sanchea lib. I. cap. Ia. , quod si non constet aut de conlilio , aut de homicidio 1ectuuto , irregularitas non incurratur. Ratio est , quia stat in possessione i nocentia, & immunitas ab irregulariatate. Neque obstat, ctuod in cap. Sia.
ni asti imponatur irregularitas pro omicidio, etiam in dubio facti; Nam ibi non est sermo , quando dubium eit , an posita sit actio injusta , aut an secutum sit homicidium, sed solum auando certo constat de actione inj a posita, & de homicidio secuto, &solum dubitatur, an homicidium lac tum sit ex illa actione injusta : Ade que in dubio de consilio, aut de homicidio secuto , cum stet in possessione libertas, & innocentia, non incuseritur irregularitaS.
Saetro, Ioa. Sauch. , probabiliter Incudiri irregularitatem, si constet de homicidio secuto post consilium datum idque non solum si negative , sed e iam si politive dubitetur , an homicidium sequutum sit ex tuo consilio et Quod incurratur irregularitas . si hujusmodi dubium sit nega vum, constat