장음표시 사용
51쪽
46 suasio II. Aniculus Ultimus.
ex cap. laudato Significasti; quod pro- stam esse concludendam , ni commuis babiliter incurratur , si hujusmodi du- niter docent contra Salonium apud hium si positivum , seu si rationes v, eundem Dianam . Etenim qui primus 1idae ostendant , consilium non influ- suffragium tulit, posuit eiticacem cauxisse in homicidium s in quo casu ad sani damni, & positive contulit ad I restitutionem ex dictis non obligaris) sionem; Non secus ac si quis primus ratio est, quia an cap. Signiscasti, im- vulneret Putrum certo sciens, quod a ponitur irregularitas universim in du- sociis sit con diendus ; hic enim ve-hio facti homicidii, nec est ratio , cur re homicida est . & tenetur ad rest, ista poena limitanda sit selum ad du- tutionem. hium facti negativum i S non exten- XII. Si tamen sitffragia suerint sedatur etiam ad dubium positivum ; creta, & incertum tibi sit . Utrum cum in utroque casu praesupponatur tuum susseagium iniquum fuerit ex non culpa gravis , cui imponi possit irre- necessariis ad concludendum ultimo imgularitas, di lex loquatur indefinite. co datum p Prima sententia est 1iebeti XI. insertur demum deciso illius ii, Sayri, Henrique Z, Gran. apud Lug. quaestionis, An teneatur ad restitutio- disp. Iς. icct. a. , qui deobligant omnes nem, qui suo fiuffragio cooperatur ad a restituendo, quia singuli iunt ince
damnum alterius, v. g. ad sententiam ta posscssione suae pecuniae, quam non injustam , ad amittendum Osticium, tenentur alteri tradere , nisi Obligatio Beneficium , Cathedram , vel ad im- sit luce meridiana clarior; cum autem Positionem gabellae injustae&c., quan- incertum sit, an suffragium cujuslibet co etiam sicluso tali sustragio serre- fuerit ex primis , nemo certitudinem tur sentcntia injusta ex eo, quod reis habet, quod damnum irrogaverit; a liqua suffragia fatis sint ad sententiam que adeo non tenetur ad restituti serendam λ nem . Secunda sententia est Mesinae,
Respondeo, quod si sententia iniu- & Lugo obligantium quidem omnes, sta a prioribus sustragiis publicis sit non tamen ad totum in solidum , sed
conclusa , & tuum superveniens non tum ad partem pro ratione dubii. possit illam impedire , quamvis pec- Tertia demum , quam sequimur , est ces contra justitiam addendo tuum Navarr., Bonac. disp. I. quaest. a. p. 8 suffragium injustum, tamen probabili- apud Tamb. lib. I. cap. 3. S. T. Vcrbo ter non teneris ad restitutionem , ut suffragium, existimantium. Omnes, quid et Laym ., Less lib. a. cap. I 3. dub. suffragium tulerunt , teneri ad restit 3., & alia apud Dian. pari. I. tract. 3. tionem in solidum. Rat1o ex dictis est, resol. I 6 dc 3 o. r Sicuti, ut diximus, tum quia possessio stat pro damno , non teneriir ad restitutionem qui ex quod constat illatum esse , tum etiam odio addit flammas segetibus alienis quia in laro extemo judicaretur con Ρmnino conflagrandis. Ratio est, quia tra singulos i Ergo etiam in isto in- in priori ad tuam cooperationem prae- terno ; cum externum non nitatur in supponitur jam determinata eausa da- tali cassi in falsa praesiunptione ; Acmiu ; atque adeo tua cooperatio est demum , quia omnes conflant unam omnino inellicax . Quod si suffragia causam adaequatam e Sicuti si centum Priora essent revocabilia, procul duia trahant navim, quamvis nonaginta sus bio ad restitutionem tenereris : Sicut ficerent, omnes tamen illam trahunt. etiam si suctagium tuum esset ex pri- & ideo omnes ad restitutionem tenemmis , suamvis certo scias ex sequent, tur in solidum. bus sustragiis iniquis sententiam inju- Dices : Adulter non tenetur alere
52쪽
- in omni materia potior sit conditio ' dentis
filium adulterae in dubio, num ille sit filius seus, an sui patris: Imo neque tenetur ad medietatem alimentorum. per hoc praecise , quia in dubiis melior est conditio Possidentis, ergo neque in casu nostro. Respondeo nego consequentiam :Nam in primo casu possessio stat pro libertate, cum dubitetur, an ullum damnum sit secutum ex adulterio r in secundo vero casu possessio stat pro delicto; certum enim est, quod damnum secutum sit , & soluin dubit, tur a quibusinam sustragiis sit secutum: ut si duo jaciant suam sagittam ad OC cidendum Petrum , quamvis neuter sciat, an a sua sagitta sit occisus, ute que tamen ad restitutionem tenetur in solidum.
Utrum in dubio praevaleat possessio etiam in materia aliarum Virtutum a Iustitia P
ostendimus hactenus . in materia Iustitiae meliorem esse semper in dubio conditionem possidentis . adeo ut bona fide possidens rem . aut jus albsuod non positi ab iis deturbari per dubium superveniens , neque in foro
interno, nuque in externo. Inquirendum nunc, an etiam in materia aliarum
Virtutum hoc axioma habeat locum, & quaenam regulae haberi possint ad dignoscendum , num possesito hic & nunc flet pro libertate , an pro obligatione : In sequentibus vero quaestionibus ostendendum in particulari percu ndo materias praestantiores , quomodo ex hoc principio, & ex hujusnodi regulis dubia omnia resolvenda lint .
ARTICULUS I. An in omni materia potior sit in dubio conditio Possidentis.
I. Probabilior a validis ratiocinationiabus docent, solam in materia 1ustia
tra . non vero aliaνum virtutum
meliorem esse in dubio conditionem Possidentis , atque adeo in dubio tuistiorem partem esse eligendam . II. Alii putant, meliorem Vse condit mnem Possidentis solum pro foro e terno, sed tutιorem partem eligendam pro foro interno.
pracepta negativa tuιιorem partem eligendam rise in tabis ; relate vero ad a maliva meliorem esse conditionem Possidentis . LV. Verius tamen, tam in materia imstitia, quam alιarum virtutum, pro utroque sero melior in dubιο esconuitio possidentis . V. In materia iustitia hoc axioma es verum, non auia possidetur pecunia. sed quia possidet aut libertas, aut obligatιo . uuare idem etiam dicen
n. Aut cum tali d ιbis operatur, solum
se exponis periculo peccandi maι xialiter , non vero formaliter pro pier d Iamen resexum . VII. Non opponuntur duo illa principia . In
53쪽
In dubio melior es conditio pus densis, ct In dubio tutior pars etiaranda s.
VIII. Cur irregularitas incurratur etiam
in dubio homicidia pu. Satist aliis Probabilioristarum obis,' sectionibus.
I. Ec est potissima disticultas
I I ui hac materia, ex cuius resolutione innumerae quaestiones Gependent; ex iis enim, quae pro rigidiore sententia hic adducuntur , desumunt Probabilioriste argumenta potisima ad concludendum , illicitum esse universim
sequi opinioncm minus probabilem in conflictu probabilioris. Prima itaque sententia rigidistima,
quam sequitur Vasquca P. a. disp. 63. cap. 3. S disp. 66. cap. I. Αχorius lib. II. cap. 33. , & alii apud Sanchea lib.
I. cap. IO. docet, in materia aliarum
virtutum a justitia s v. g. si ambigas,
an excommunicationem contraxcriS . an votum cmiscris, an Horas recit,
veris Sc. non esse meliorem indubio conditionem postidentis , sed sc- quendum esse, quod tutius est. Ratio est primo, quia aliter dubitans de homicidio non cssct irregularis, cum in eo possideat libertas , & immunitas ab itregularitate . Sequela autem est contra caput Significasti, & caput Adaudientiam de homicidio . ergo falsum id , unde sequitur . Secundo , quia in cap. Iuvenis desponsalibus decernit Pontifex, juvenem, qui cum puella nondum septenni coim
traxerat , ac violare tentaverat, & pomea ejus consobrinam duxerat in ux rem, debere ab hoc matrimonio, tamquam irrito, separari ob impedimem tum publicae honestatis: quod tamen
impedimentum erat dubium, cum incertum estui, an priora sponsalia fui sunt valida: Et Pontifex ias verbis r tionem reddit: Quia in his, qua dubia sent . quod certisI aestimamus tenere debemus . Neque dicas . possessionem. & lyraesiumptionem suisse pro valore sponsalium . & pro impedimento. Nam lsponsalia filerunt contracta ante septennium, quando non praesumitur usus rationis ; unde praesumebantur potius invalida. Pariter Pontifex in cap. I, Iud de Clerico excommunicato definit, Sacerdotem dubitantem de sua excommunicatione esse deponendum, si ante absolutioncm celebraverit ; & ratio. nem reddit: Quia in dubio tutior parses eluenda : Ubi advertunt Doctores, Pontificem supponere hoc axioma, tanquam indubitatum, nec per illud novam legem statuere, quod talis Sacerdos sit deponendus ; Aliter si non sit 'ponererer veritas illius axiomatis, SDcerdos non esset deponendus . e
riuod contra nullam legem praeviam eliquisset. Tertia ratio est , quia nisi esset Φniversim verum, quod in dubiis tutior pars est eligenda, s)queretur , quod in 'uocumque dubio standum esset pro libertate possidente; id tamen est co tra jura allegata: ergo. Quarto a priori , quia non solum tenemur vitare, quod certo est illicitum , sed etiam quod dubium est, an sit illicitum , ne exponamur periculo peccati. & per consequens peccemus quandoquidem Qui amat periculum ,
peribit in illo : ergo quandocumque dubitamus, an aliquid ut illicirum, . ve stet in post ilione libertas . sive prPceptum , nunquam potest esse melior conditio libertatis , sed semper tenemur sequi, quod tutius est . Et ratio ulterior, quam ingeniose promovet P.
Thyrsiis GonaeseZ, est, quia in dubio
nunquam possidet libertas; nam quin' do dubitatur, an sit v. g. emissum UC- tum peregrinandi, dubitatur, an libere, cc licite possit omitti percgrinatio, sicut poteram, antequam qu&um perveniret: quando autem sic diabit,
tur, cessat possessio libertatis, S comsurgit Disiligoo by Coost
54쪽
An in omni materia potior sis eoditio Pos dentis 3 ηρ
surgit dubium . nun detur libertas: ergo in dubio extra materiam justitiae nunquam libertas possidete Contra vero si quis possideat bona fide in m teria iustitiae, v. g. pecuniam, consur gente dubio, an sit restituenda, licet cesset possessio libertatis tetinendi pecuniam I at non cessat possessio pecuniae , quae tradit jus certum, & ideo potest pecunia retineri. Confirmatur . quia inter duo mala minus est eligendum: Ergo a fortiori in dubio . an aliquid sit illicitum, et Gendum, quod tutius est, ne malum. c illicitum prae licito, & bono eliga
normit., Sylv. , No. & aliorum apud eundem Sancti. docet, in dubiis extra materiam iustitiae, tutiorem partem esse eligendam in Qro interno, sed me Iiorem esse conditionem possidentis Pro kro externo . Ratio discriminis est, quia in λro interno nemo Po est sine culpa committere id, de quo dubitat, an sit illicitum , cum nemo possit se exponere periculo peccandi; at judici in Bro externo convenit pin
tius ab luere nocentem . quam com
clemnarc innocentem , ex leg. Ab sim rem ff. De parn. Neque obstat, quod forum internum, & externum pariis initur iudicare debeant, ubi exturnum non nititur falsa praesumptione. Nam, Di notat Valerus, utriusque Hri idem judicium est, quando Brum externum obligat, non vero quando deobligat; quia tunc Hrum tuternum, ne e P nat se periculo Peccandi , attendere debet , quod tutius est 3 λrum ver encrnum attendit quod est favoris, Ilus . ex Reg. Iur. in 6. quae habete Cum iura partium sunt obscura. faven dum est potius Reo, quam Aetori .
T. cap. a. Putantis , etiam in sero imterno meliorem esse in dubiis condutionem possidentis , relate tamqn ad . Tom. II. praecepta affirmativa dumtaxat; sed tintiorem partem eligendam esse relate ad praecepta negativa. U. g. in dubio, an teneatis audire Sacrum , non obiugaris ; secus vero in dubio, an tene ais ris abstinere a carnibus; aut a petendo debito in dubio de valore matrimonii . Ratio videtur esse . quia , ut quis obligetur ad non agendum, satis est , si dubitet , an sibi liceat id fac re necne; quilibet enim tenetur abstianere ab eo, de quo dubitat, an sit iulicitum , ne exponat se periculo peccandi : Contra vero, ut quis obligetur
ad aliquid positive faciendum , debet
obligatio , utpote Onerosa , constare;
Quod si de ea non constet . militabit regula ε s. jur. in s. . In pari delicto. vel causa, melior est conditio possidentis. Hinc inseri Gara. , non selum in dubio homicidii. sed etiam in dubio cujusvis facti. ob quod incurritur irregularitas , debere quemlibet se gerere, tanquam irrcgularem ; idque propter periculum errandi contra salutem amaniae ; ut dicitur in cap. Si uocasti; ubi noci inducitur jus novum , sed ex hac generali regula declaratur obligatio praeexistens. Inseri secundo, quod sicut lia praeceptis, Ita pariter tu votis datur obligatio abstinenda ab opere in dubio de Voto emisso, fi hoc sit ne- Itivum, v. g. de non nubendo; Nonatur vero Obligatio ponendi opus in dubio de voto, si hoc sit atrirmativum. v. g. de danda eleemolyna .
habilior sententia indiscriminatim docet cum Suari de Ceuc disp. 4. sere f. Sanch. lib. a. disp. 6 . L m. , Fagun. . Pal. , Filiivc., Bonac., Navari & aliis, regulam illam , In dubio melior est conditio possidentis, habere locum in materia non selum jultitiae, sed e iam aliarum virtutum , tam pro sero
exteriorI. quam pro Interiori , adeo
ut senaper liceat deponere practice drubium hyeculativum, quotieli Praesuppo. D nitur Di iligod by Corale
55쪽
nitur possessio libertatis , si dubium post dubitam diligentiam praemissam
vinci non potest. Probatur, quia possessio e it titulus universalis , S comis munis omnibus virtutibus f sicut obedientia , quae e it pars potentialis j 1litiae transcendit omnes virtutes) E
enim juxta communem usum loquendi in materia omnium virtutum dic, tur voluntas possidere suam libere
tem , donec praecepto. Vel Voto v. g. obligetur : ergo praeValere debet po1- sessio in materia omnium virtutum. Probatur consequentia , quia non aliunde in materia justitiae melior est conditio possidentis , nisi quia possidens praeter jus dubium proprietatis, tu quo par cst alteri, habet etiam juscertum possestionis , in quo alterum excedit i atqui etiam in matcria ali rum virtutum, Praeter jus dubium o, ligationis . vel deobligationis utriusque partis potest dari in altera tantum
parte certa possὰllio, vel siae fiat lis in vocabulo quasi possessio liberta tis, vel obligationis, in qua una pars
alteram excedat ; ergo etiam in ira, teria aliarum virtutum melior est comditio postiduntis. V. Neque dicas , ideo in materia justitiae praevalere posscssionem , quia pecunia rigorose possidetur, etiam in dubio proprietatis rei: Libertas vero, superventcnte dubio , nec possideturtios sesilone rigorosa quae definitur,
Rei corporalis detentio, corporis, a n mi , jurisque adminiculo , h. e. an,
mo habendi illam ut suam & jure
non reluctante in nec posse si ione minus rigorosa , ut dicuntur v. g. Beati Deum possidere ; quandoqui clem dubium superveniens deturbat libertatema siua possessione; dubitare enim V. g. an voveris jejunium. eth dubitare. an persevcret libertas comedendi et ergo in materia aliarum ψirtutum a justitia
seborto dubio libertas ipsa est dubia. & consequenter non datur ullum jus Aniculus L.
certum praevalens ratione posscsionis. Nam contra est , quia in materia juslitiae non dicitur pravatum possessio pecuniae , sed posscsito Lbcrtatis vel obligationis ; non sicus ac in DIiis virtutibus. Constat hoc cuidenter;
nam si quis postideat legitime recinniam . dc dubitet, an satisfecerit debito certo, non dicitur habere ullum
jus , eo quod pecuniam possideat , linmo dicitur possidere debitum . seu obligatio fatisfaciendi, non vero libe tas: Ergo quia similis possesito libertatis , vel obligationis habetur in materia aliarum virtutum , ideo in que- vis dubio melior est conditio poti, dentis . Quarc universim tunc dicitur possidere libertas, tam in materia justitiae, quam in aliis virtutibuS. quam do immediate ante dubium subortuna certa erat moralis libertas et Contra Vero tunc dicitur possidere obligatio, quando ante dubium subortum obligatio erat certa : Atqui in omni materia melior est conditio obligationis
si illa sit in possessione: Erso a PΣr1
melior erit conditio libertatis , si via possideat. LConfirmatur primo impugnando secundam sententiam . Idem est judΡcium sori interni, ac externi. sive his rum externum obliget, sive deobliget,
quoties sorum externum non nitIIur
in praesumptione falsa ; ut tae ollendit Sanch. lib. I. cap. Io. Nam sicut irrationabiliter forum externum deo, ligaret sine causa , ita. pariter inter
num et Atqui forum externum nemi
nem cogat , si dubia sit obligatio Mquavis materia, sed judicat pro liberitatis posscssione, quaa favorabilior est
causa Rei, quam Actoris: ergo etiam id haberi debet in foro intcrno. ιVI. Neq; obitat, quod exponeret stpericulo peccandi, qui v. g. dubitans,
an voverit jejunium . nollet jejunare Nam ab omnibus admittendum . quod
sine peccato formali possit quis in div
56쪽
M in omni materia patior sit conditio Possidentis si
- No speculativo operari . quoties pot-- est tale dubium practice deponere et quod ostendimus ex co. quia si quis
v. g. adlubeat attritionem in Sacrame
to Pcenitentia: , juxta probabilissimam opinionem se sto non tutiorem a non
Peccat , quamvis exPonat Sacramentum poriculo remoti liimo frustrationis: - Etenim ex dictamine reflexo constu entiae . quod liceat sequi opinionem
rrobabitatimam squalis est opinio de
inicientia attritionis in Sacramento γpore it deponi praetice dubium specu--Iativum : Ita dicimus in casu nostro. videlicet ex dictamine consciantiae re flexo . quod melior sit in dubio con-
ditio possidemis . & quod in pari
causa favendum potius Rect . quam
Achori. posse deponi practice dubium
illud speculatimm , an voveris jeju--nium, & an con1estio sit illicita; um. de sitae ullo peccato formali poteris in tali dubio speculativo comedere. Confirmatur secundo impugnando. tertiam sente aliam Garesae. Ideo enim in pnaeceptis ani rinativis non tenetur. Mutauoperari. nisi constet de oblu rione Ponendi opus; quia tunc valet xesula adducta. Cum iura parisum sisnt obscuria. favendum est mirus Reo. quam istas ari. Ec illa aliaῶ In dubio melιον esti conditu possidemis Nam qui est in pos. iniolae libertatis non audiendi S CTum v. g. non est obligandus ad a diendum, nisi constet M obligationc Atqui hoc etiam militat in praeceptas negativis; qui enim v. g. eu in possessione . quod non abiuneat ab esu
Carnium , non videtur privandus hac. libertate , nisi constet M.obligatione ;ergo idem omnino dicendum in utri que praeceptis ἀ- Neque obstat, quod dubitans . an
-mneatur abstinere ab esu carnium, si Comedat, exponat se periculo peccandi ia Nam jam explicavimus, quod sine ullo peccato inrmali exponeret stareticula Peccati .tantum matarialis . propter dictamen conscientiae reflexunu quo practice deponeret dubium speculativum. Adde, quod si possessio in
aliis virtutibus non praevalet, ne homo se exponat periculo peccandi, nec praevalere deberet in materia justitiae. Nequela non admittitur, ergo nec id. i unde sequitur. Probatur autem sequela, quia sicut qui dubitat, an voverit . g. tenetur per adversarios votum adamplere, ne se exponat periculo vi landa votum ; ita qui dubitat, an reb, quam possidet, sit aliena, teneretur illam rellituere. ne se exponat pericu lo re mendi rem alienam, quod est intrinsece malum; non secus ac transgredi votum: ergo si polle sito Praevalet in materia justitiae, debet etiam in
materia aliarum virtutum Praevalere.
II. Ad rationes in contrarium pro prima sententia ut plane satisfiat, nOtandum ex Ioa. Sancto disp. qa. , quod illae duae regulae juris . In disso melsors conditio possedentis, &. In dubio imitor pars eίgenda es, non sint contra riae, sed una alteram explicet . Nam
qui favet possidenti, sequitur partem
tutiorem, cum omnia jura velint, indubio favendum esse pollectom; qui a tem sequitur se utentiam omm jure Probatam, sequitur quod tutius est rQuare sicut quando quis certus de deinhuo dubitat de solutione . per hoc qaod iterum se vat , ita favet debito possidenti, ut sequatur partem tuti rem ; Eodem prorsus modo quando quis dubitat de debito, per hoc quod non inruat, ita favet libertati posside
si . ut sequatur etiam partem tutiorem cum tutius sit favere possidenti, quam illi non favere . Praeterea Sanch. loc. cit. Fagund. . Pala , Salas apud Bosr. n. Ia 3. Putant. axioma illud. In d-biis tutioν pars eli enda est.. intelligendum esse ex consula, & perseetione. n. ex praecepto ; nisi in casibus injure expressis: ut in irregularitate or-- ta ex dubio homicidii. Demunxtais.1 α ALor. ε
57쪽
sa III. AZor. . suar. de Cens. disp. sest v, Sanch. lib. a. disp. I. explicant hoc axioma dicendo, verum esse in dimhio prataco, non in speculativo; Nam si quis speculative dubitet, e. g. an
conficiatur Sacramentum Poenitentiae cum sola Attritione, non eatenus tmnetur contritionem adhibere, & tintiorem partem sequi ; secus vero, si
practice dubitaret , an liceat attriti nem adhibere, tunc enim debellet i liorem partem sequi. Vlta Ad primam rationem in conintrarium directe respondet Arriag. I. a. disp. 23. & Io. Sanch. . Pontificem decrevisse, quod irregularitatem incurrerit Presbyter, uta alium vulneravit, ct dubium erat vi utrum ex Vulnete,. an ex infirmitate superveniente mo tuus. esset ; quia in tali casii possessionabat pro delicto, ac pro Praecepto, cum constaret de vulnere.. & de momte sequuta, juxta dicta quaestione praecedenti . Facilius vero respondet Suar., Fag., Sanch. , Pal. , id decrevisse Pontificem ex illa regula, In dubiis tutior pars est eligenda, non tanquam necessaria in omnibus materiis, sed tanquam
optimo consilio, cui proinde innixus decrevit. in dubio homicidii incurri. irregularitatem propter specialem irreverentiam., quam habet homicidium ad sacros Ordanes. Unde non concluditur, in aliis similibus dubiis sives, cti, sive juris pariter incurri irregularitatem .
IX. Λd secundam ex cap. I Denis . . Pontifex non dixit, amplectcndam csse partam Nitiorem; nam tutius esset stare pro valore matrimonii, ex cap.
Licet de Testo. , sed dixit, quod ce tius aestimamus, tenere debemus &quia certius existimavit. valida fuisse priora sponsalia, tum quia puella erat tennio proxima ,.tum quia nixa erat ad copulam , . unde malitia videbatur aetatem si plere . ideo decrevit, sequens matrimonium. fuisse nullum pro
Arriculus tpter impedimentum publicae honest
iis, ortum ex prioribus sponsalibus consobrinae. Quare hujusnodi impedimem tum erat Pontifici moraliter certum, non . dubium, ut colligit Glossa apud Sanch. loc. cit. Ad id , ouod additur ex cap. de Clerico mini ante respondent Avita . Sanch. . Pal. , Episcopum illum se immiscuis e divitiis, antequam diligentiam adhiberet ad investigandum, an e eommunicationem incurrerit; & ideo,
deponendus filii ; quia in dubio isto
practico tenebatur partem tutiorem e Iigere. Hinc Pontifex non tulit novam
lugem , sed id decrevit ex .axiomate veceptissimo, quod in dubio praetico teneamur eligere, quod tutius est. Res. pondent alii cum Alterio, constitisse per famam de illius excommunicatione unde quia dubium in eo Sacerdote tiebatur ex ignorantia crassa, & culpa bili, merito fuit punitus Ad tertiam dicimus, non solum inadubio practico, sed in eo etiam dubio speculatavo . in quo ita expressum eam jure,tutiorem partem esse eligendam. Ad ultimam, ollandimus, quomodo deposito practice dubio speculativo per
dictamen conscientiae reflexum certum,
S in dubitarum. sine ullo peccato forinmali exponi possit quilibet periculo. ζeccati materialis ἱ Et quomodo in dolo sit perveniente pollessio libertatis
certa praevaleat, nec deturbetur pecdubium speculativum. de licita opera
Neque dicas, quod dubitans spec
lative debeat etiam dubitare pras se . an licite operetur . Nam ex e bio speculatim non oritur Practicum,
ut supra diximus , nisi in iiiis duobus casibus, videlicet quando nulla est ashibita diligentia ad cxpcllendum emtaum speculativum , dc quando nulla subeth causa non dubitandi praetice; iulta autem causa in casu nolim est polle suo libertatia
58쪽
Ad confirmationem, ex duobus malis minus eligendum; aliter argueretur a Dfectus ad malum ; S ideo in dubio practico , an aliquid sit illicitum, ab eo abstinendum; non tamen in dubio speculativo practice dcposito, in quo nullum periculum subest peccati formalis .
Traduntur regulae ad dignoscendum Pro qua parte stet in dubiis possessio .
I. Regulae, qua traduntur, non facile in pngulis casibus rare applicantur. II. Prima regula, eaque facillima es inspicere, num tempore pracedat irabertas , an oblitatis 3 Et qua pr cedit , illis dicitur possidere , e quefactendum , ut liquet exemptitica do in multis conus. III. In plurimis tamen atiis casibus variant Doctores, perra praecedat fm. Ahera regula est , possessonem pro ea parte stare. pro qua stat iuris , seu fors externi praesumptio. V. Iuris autem praesumptio est quadam conjectura probabilis , qua desumia
tur ex communiter corurngentibus.
Quod se prasu ito ipsa sit proba
bιlis , habetur pro nulla, eo quoa ferret probabilirarem probabilitatis. atque adeo tenuem probabilιtatem. n. Pliara in hanc rem animadvertunis
da gcnerali regula ad dignoscendum pro libertate ne, an pro O, ligatione stet possessio , cui proinde in dubiis savcatur in multis enIm ca sibus regulae non facile aptari possimi,
unde oritur varietas opinionum.
est ex Arriag. I. a. disp. a . n. 38. .
Si prius tempore sit libertas , quam
obligatio, illa possidet, illique in dubio favendum: Secus vero, si tempo re praecedat Obligatio; V. gr. quia die Iovis prius tempore est libertas come, dendi carnes , quam obligatio abstunendi die Veneris , in dubio , an sit elapsa media nox , possidet libertas , S poteris carnes comedere et Contra vero, quia die Saturni prius tempore est obligatio abstinendi a carnibus . quam libertas comedundi dic Dominiaco , ideo in dubio , an sit elapsa meis dia nox, possidet obligatio , nec poteris lacite carneS comedere. Hinc sequitur primo, quod, quando debitum est dubium . non teneris sobvere , quia Praecedit libertas et quando vero debitum est certum , & solutio dubia. teneris solvere . quia praecedit obligatio. Sequitur secundo , quod si dubites, an comple Veris annum vigesimum primum , non teneris ad jejunium; teneris vero, si dubites, an a tigeris sexagesimum . Tertio si dubiates , an jurasilictio expiraverit, poteris absolvere ; secus vero si dubites , an habueris jurisdictionem. Quarto si dubites . an habueris facultatem absolvendi ab aliquo reservato, non poteris absolvere, quia praecedit obligatio; contra vero, si data tibi facultate a diendi consessiones , dubites . an ali quod peccatum sit reservatum, Pol ris ab illo absolvere, quia Praecedit liabertas, Quinto si dubites , an beneficium sit pingue, probabiliter ex Car, muele non teneris ad horas, quia pra cedit Itbereas; si vero dubites, an in Veseri, tenue, certe ad horaS teneris. quia Praecedit obligatio .
ma , non facile tamen universim est applicabilis . Hinc variae sunt Doct rum opiniones in multis cassibus . Et primo, si dubites, an dispensatio O, tenta in impedimento matrimonii sit valida, putat Molin. , quod non possis matrimonium contrahere; quia vid
59쪽
tur praecedere obligatio r Alii tamen
censent, quod possis ; quia in dubio semper judicandum est pro valore vetus, ex leg. Quoties f. de rebus dubiis, unde videtur praecedere libertas; quandoquidem prius est certitudo dispensationis , deinde dubium de ejus vali.
Secundo . si Miles dubitet de justutia Belli, Suar. . Dian. , & alii apud Τambur. lib. r. CV. 3. S. T. putant , quod possit pugnare , quia Princeps est in possessione praecipiendi, & Miles in possiessione libere serviendi in Militia, etiamsi non sit vastallus ; iam de videtur praecedere libertas ; Vasi ueχ tamen, di Lug. negant, quia ubetur stare in posscisione lex non pugnandi contra Justitiam , & non e ponendi se periculo occidendi alios injuste. Tertio, si dubitetur, an censi ira I ta fuerit valida λ an a legitimo superiore Sc. Quarto si dubitetur , an votum sit emissum ante septennitim pQuinto si dubites , an vota Filii sint emissa ante aetatem requisitam stilicet personalia ante pubertatem , &realia ante annum vigesimum quintum ὶ unde dubitas, an possint a PDue irritari 3 Sexto, si dubites, an coinmestici facta fuerit ante mediam n ctem, atque adeo an possis mane communicare 8 Septimo in dubio , an Iertime interrogeris a Iudice, atque Meo an teneariS sine aequivocatione
respondere Octavo , in dubio an Gabella sit justa, & consequenter autenearis illam solvere λ Nono , si dubites . an consilium datum homicidae influxerit in occisionem Clerici. atquc
adeo an tenearis ad restitutionem , dc an excommunicationem incurreris
Decimo, in dubio. an professio Rel, giosa si ierit valida Unaccimo , si ae- aificium corruat sub Artifice, aegrotus pureat sub Medico, causa perdatur Articuus V. sub Advocato , Depositum . Loc, tum . Commodatum apud te pereat , & dubitetur, an ex gravi culpa Artificis . Medici &c. ea acciderint In his, & similibus innumeris casibus videndis apud Tambur. loc. citi mulisti Doctores primae notae putant esse in possessione. ac praecedere libertatem .& consequenter illi favendum a Milucro praecedere , dc esse in Possessi ne obligationem, & pro illa itandum. Quare, ut facilius ista enodentur, ilia regula a Doctoribus assignatur , unde appareat , pro qua Parte stet postes
IV. Secunda itaque regula ex Sanch. cap. IO. BOnac. , Pal. , Filiivc., est ,
possessionem in dubio pro illa esse parte , pro qua stat juris, seu sori exteriani praesumptio . inare si praesumptiosori externi faveat libertati, nulla d tur obligatio; secus vero si faveat o ligationi . Ratio est . quia jura notaraesumunt absque causa, sed ex pr abili conjectitra, aisue adeo, ubi CC ta est juris praesumptio pro aliqu1 Pacto, illa pars reputari debet vera, do nec probetur oppositum ab altera pariste , cui incumbit onuS Probandi, ut instendit Menoch. lib. I. de praesumpta
quaest. q. , & Molin. disp. I96. Hinc inseri Ioa: Lugo, quod si ad te, matrimonio conditione impossibili dubitetur de consensu adjicientis illam . standum sit in utroque soro praesiumptioni seri externi , quod favore M trimonii conditionem illam habet pro non adjecta, ut ostendit Sanch. lib. s. disp. 3. Similiter , quoties est dubia Teuatoris voluntas, standum juris p r semptioni; Quare cum juS Draesuinat,
legatum v. gr. non compensari cum
lio debito Testatoris erga Legatarium. oterit is tuta conscientia legatum fiat relictum accipere, & praeterea cr ditum suum recuperare. Notandum tamen , quod quamvis
haec rcgula sit certissima , dilhcile t
60쪽
Pro quo stet in dubis Possessis r ss
men est assignare ulterius generalem regulam ad dignoscendum , pro qua parte stet juris praesemptio . Nam si dicas, pro ea parte stare iitris praesuinptionem , atquc adeo possesuonein , quae alteri transfert onus probandi odi Positum ; verum quidem dicitur ; sed rursus assignanda esset regula ad dignoscendum, utra pars possit steri transis ferre onus probandi oppositum , qua quia vix pote si assignari, ideo in singulis materiis examinare oportet, pro qua parte stet prassumptio , ac posseLsio, pro libertate ne , an pro obligatione λ quod sequentibus quaestionibus praestabinmS. V. Dico interim Iuris, seu sori e terni praesumptionem esse verisimilitudinem quandam sufficientem ad rem aliquam credendam ; seu esse conjceturam probabilem. quae praeseserat veritatem, do c oppositum probet Asvocatus , in quem ejus Probationis rius transfertur. Et universim haec pro babilis conjectura desumi solet ex communiter contingentibus . Quando amtem hujusmodi praesiumptio pro hac , vel illa parte est dubia s ut non raro contingit tunc iudicandum est, ac si nulla praesumptio subesset et Sicut, quanis do dubium est de legitima possessione, non censetur dari possessio a quia tunc utriusque partis par est causa ,
ut notat Salas I. a. tram 8. dii. I. sect. 23. , di Palaus trin. I. disp. 3. Punct. 6.VI. Sequitur ex dictis primo , po
sessionem non semper in dubio favere possidenti , nisi certum sit , possessi nem esse legitimam a & jus commine , aut aliam juris praesumptionem
non esse contra possidentem , ut notat Mastardus: Praesumitur tamen esse
legitima, donec probetur oppositum. Sequitur secundo, quod ii pro utraque Parte, videlicet pro libertate , &pro obligatione sint praesumptiones aequales, itaui nequeat sormari judicium
coetum, pro qua parte stet possessio. tunc adjudicandum erit, ac si pro net tra parte haberetur praesumptio , sed esset merum dubium, ut notat Palaus tract. I. disp. 3. p. 6. Ratio est, quia pro utraque parte par est causa ; sicuti in aequali dubio de postessione Gserit Salas Ioc. cit. ; Si vero emcaciores, & validiores praesumptiones pro una parte sint, quam pro altera, pro illa judicandum , quia validior vincit minus validam ; sicut praesumptio Vehemens vincit gravem, & violenta vim cit vehementem, ut docent communi
ter Iuristae apuὸ Menochium lib. I. quaest. 3 o. & Portellus P. I. casia 37. Haec tamen validior praeiumptio debet parere pro .ro interno inoraleln cerintitudinem , ut possit alter spoIiari re. quam possidet, cum non sit ad id satis mera probabilitas.
Sequitur ultimo , in dubio facti
possessionem stare pro parte negante factum . Ratio est, quia nunquam factum praesii tur ; imo praesiimitur non ibisse, ut communiter docent Iurisperiti ex leg. prima Cod. de probationi
bus; ubi statuitur , quod qui factum amrmat, sebeat onus probandi illud :
nam, cum facta sint suapte natura ii Cerra, eorum probatio Acitur dubia, adeoque probanda . Ubi notandum , spectare ad dubium facti non QIum ipsam substantiam operationis, sed e iam quae ad Operationis modum, aut conditionem spectant. Quare non Q Ium est dubium facti , si dubitetur rigr. an sit secuta mors, an sit einissim votum Sc. sed etiam si dubitetur, an veneno . vel gladio quis sit occitus , an compleverit septennium, aut habuerit usum rationis Titius , dum votum emisit &c. Regula tamen praedicta, quod sciliatet factum non praesuntitur , patitur sitas limitationes. Nam prilno quando factum de jure erat faciendum, iulud praesiimitur , v. g. si constet , VO,