장음표시 사용
121쪽
ad lacrymandum impellimur, vel cum graui ipsinet calamitate adfligimur, vel cum alios, qui nobis consuetudine coniuncti sunt, extremis malis conflictatos consi-cimus. Ceterum ubi lacrymas excutit gaudium, humorem tunc effundi propter meatuum raritatem, qui a gestientibus spiritibus dilatantur, plerique opinati sunt philosophorum. Verum utcumque ex oculis erumpant lacrymae, ab Omni certe humanitate remotum, Omnisque prorsus pietatis expertem dixerim illum, qui siccis oculis semper rigeat, neque umquam teterrimis aliorUm, maximeque amicorum, calamitatibus illacrymetur; quorum ferme caussa lugentes facit heroas noster vates. Et reo
vera Virgiliana Dido, Aeneae duritiem incusans, ait Aeneid. I. P.
Num fletu ingemuit nos, ' num lumina flexit Num lacrymas ictus dediti aut miseratus amantem est 'Sed vi Achillis fletum, ob quem maxime hanc delacrymis disputationem instituimus, aliquanto accuratiuS subtiliusque examinemus, reputate vobiscum, UditoreS, quam insignem grauemque iniuriam, rapiendo I riseidem viro inclyto, optimeque de Graecis merito, fecerit Agamemnon quam cum ille quo erat ingenio nullo modo concoquere posset, tristitia atque ira, plane immensa, superatus est. Animi vero perturbatione praeualente rationi, nigroque bilis exaestuantis fumo natiuam paene vim enecante, ut naturae concederet, lacrymisque conceptum
dolorem aliquantisper levaret, impos certe sui adactus est. Quid noui, quaeso, quid absurdi factum hoc, quod omnino secundum naturam est, fastidios istis censoribus adferre possit Hominem Laconicum obiurgauit quidem, quod prorsus fletu et lacrymis, ex intimis visceribus manantibus, indulgeret. At is libere, reiectaque omni dic simulatione, ruri inquit facerem non enim ego, sed ua
pertinet illud Capitolini de Marco philosopho Cum ille mortuum educatorem suum fieret, fientemque ministri a uulici
122쪽
io DissERTAT VIII. aulici vellicarent Permittis illi, inquit Antoninus Pius, tit homo sit, neque enim philos hia, e inmeritim tollit adfectus. Quid mirum igitur, si Achilles, quantumuis
magnanimus atque inuictus, et hoc priore libro ob illa tam sibi iniuriam, raptamque puellam fleat, eatque rursum libro decimo octauo ploratusque acerbos edat, luctuque contabescat, o Patrocli auditam necem, quem, alteram partem sui, extrema linea amabat, et serebat in oculis, natura scilicet impellente, illum maximo angore pressum ad lacrymas Summum potius poetae iudicium ac solertiam animaduertere, admirarique debemus, qui
fientem quidem illum inducit, sed ratione eius ingenio
conueniente, a sociis videlicet remotum ac seiunctum. Vir enim tam elso generosoque animo cauere debuit.
ne lacrymis diffluens, humanaeque imbecillitati succumbens, a sociis conspiceretur. Cum Isbosethus, Sauli filius, lictores misisset, qui Phatueli uxorem, cui nomen Michol, abriperent, perhibent diuinae literae, quod 'lare victus, sequeretur eam irrellis flaraus a Reg. III, ICLacrymas utriusque in eo similes agnoscere licet, quod ex pari nascebantur caussa flendi tamen modo, multum a Phatuel dissidentem, Achillem obseruo. Illum lacrymarum non pudet, easque palam effundere sibi probro non ducite hic vero plorat clanculum, lacrymas occulit, sibique putat, si cui pateant, indecoras. Verum non unus Achilles apud Homerum ob iram fleuit. Rex etiam Agamemnon Graecorum concioni reditum in patriam infecta re Iouis auctoritate, suasurus, ex indignatione, pudore atque angore fleuisse dicitur; cuius lacrymas affatim adfluentes ita vates descripsit e
Quos versus nos ita latine sumus interpretati:
Inens stabat, riguus ceu fons, qui largiterrandam
Vmbrosam, unuit scopuloso e vertice saxi.
123쪽
Qui plane Homeri locus cum Ieremiae verbis apprime congruere mihi visus est, ubi effusissimas lacrymas optat propheta, quibus impendentem defleat Hierosolymae calamitatem sertis dabit, inquiens, evit me stquam, et sculis meis fontem lacrymartim IX, 1. Atque hic verbis exprimere satis nequeo, quantam percipiam animo delectrationem, cum Homeri dicta cum aliis diuinae scripturae consimilibus locis confero. Nullibi enim Homericam sapientiam altius adsurgere puto, nobiliusque sese producere ac demonstrare, quam, ubi similiter, ac diuinae literae, sentire visus est. Quapropter sinite, adolescentes, ut huiusce consensus,
qui passim sese offert, specimen aliquod idemtidem pra beam, quo simul animi mei voluptati obsequar, vestraeque simul consulam utilitati Ceterum sic res se habet,
ut modo dicebamus, auditores. Tam vehementer animum percellit ira, permiscet, transuersum agit, ut vel eos, qui animo sunt elatiore, ferinis moribus, virtute indomita, adplorandum adigat. Quis Esau moribus asperior quis elatior quis truculentior Nonne vero, inflammatus ira, et furore exagitatus, magno eiulatu ille
fleuit, quod benedictionem patris praeripuisset ipsi Iacobus Gein XIX, S.
Quod si etiam aliqua Romanorum heroum, ex ira flentium, desideratis exempla. pauca quaedam libenter adseram V non enim licet, pluribus recensendis longius euagari Caecilius Metellus, amicorum literis certior
factus, Numidiam C. Mario Consuli plebiscito datam,
quem aemulabatur, exaestuante ira et ipse dicitur illacrymasse. C. Marcius Coriolanus, in exsilium abiens, cum iniuriam, quae ipsi inferebatur, secum tacitus reputaret, remotis albi tris , Achillis instar, sin uberes lacrymas erupisse fertur Denique in Iulius Caesar, traiecto Rubicone, acceptas iniurias, simulque sua in remp. merita commemorans, pro concione fidem militum, flens, ac veste
pectore discissa, inuocauit Quales quantosque Viros, Dii boni nominauerim, probe nostis, quotquot adestit, omnes, eruditissimi auditores His autem omnibus gra-
124쪽
Io DissERTAT XIV. vissimus angor, atque ebulliens in pectoribus ira, ex precsit lacrymas, quod, cum eximia essent virtute, tantamque gloriam, opes, potentiam reipublicae peperissent, nimis putabant indignum, sibi ab ingratissimis ciuibus maleficia atque iniurias rependi. Sed adhuc rigent iletus Achille reprehensores, allatisque rationibus minime emolliuntur, quin prorsus Achilli indecoras lacrymas
damnent. Qua enim erat virtute ac generositate, absurdum omnino putant, ut ploraret, Optimoque iure aiunt,
a Socrate in republica Achillem lugentem subsannatum esse, poetamque nostrum muletatum, quod indecora viro illi magnanimo, ipsisque immortalibus Diis attribuerit. Sed iam satis superque peculiari disputatione expendimus, auditores, quo in Homerum animo, Ua mente,
Socratem induxerit Plato in sua republica haec de Homero sentientem ac sancientem Eam igitur, si forte animo excidit, inter superiores expositam, iterum consulatis volo Verum etsi daremus, turpes Achilli fuisse lacrymas, quaestum, eiulatum, quid tum Turpis etiam Achilli fuit, vitioque danda teterrima ira detestabilis pervicacia, inaexorabilis animus. Iam vero non semel docuimus, quod heroas non ab humanis vitiis Homerus liberat, et, cum ipsi quoque homines sint, facile permittit, ut humana patiantur. Quod consultissime ab eo factum esse, fuse alio sermone, si meministis, ostendimus ,
adolescentes, rationesque tum allatas, nequaquam iteriam in praesentia adferendas censemus, ne eamdem crambem inutiliter, Molesteque repetamUS.
Plato, aliique mendacium, quod vocant inciosum honesum esse euit Menaeacium a Christavorum octrina eliminatum Ethnici
125쪽
heroes ad tar Iganorum heroum exemplum non potuerunt in Lorium, atque inimicorum Itio, antiquis concessa, s Chris belua. Deus Isocratis de Dione inimicorum. Mendacia VI in aliorumque eum ad militaria 'atagemata Deile reduci possunt Chrisianoamentiri dedecet sui mentitur, sermonis facultate peruerse abutitur, naturaeque consilium irritum facit. Mendacem Pica exprimit. Hu
manam societatem mendacium euertit Mendacium natura sua malum; nulla res, quae ictu circumstet, honesum facit Menaeacia seipsa produnt. Homerus ipse a mendacio deterret. Proverbium, age re graeca fide, explicatur
Niluod humana vitia heroibus suis Homerus adfinxerit, et cliillem quaedam in Agamemnonem conuicia iactantem, et ob raptam sibi Briseidem lacrymas effundentem fecerit, nequaquam ob id reprehendendum esse, habitis superiore anno disputationibus, satis superquo, si emi nisi is ostendimus, praeclarissimi auditores. Sed quoniam importuni quidam obtrectatores mendacia item, quae Homerici heroes demtidem proloquuntur, magna- sicamque illam, quam de se habent, praedicationem nobis obtrudunt, eaque duo sibi valde displicere in Homeri
carminibus dictitant, duplicem accusationem hanc aeque, atque alias, refellero statuimus, ne, cum in ea loca inciderimus, huic heroum defensioni manum iterum admovere necesse habeamus. De mendaciis igitur hodierno die, altera vero disputatione de laudatione, qua se praedicant heroes, breuiter disseremus. Verum antequam heroas Homericos culpae obnoXios, grauique reprehensione digitos, aliquis existimet, si quando mendacio usi esse reperiantur, opus est, ut doctrinam, quae antiquitus de mendaciis tradebatur, probe teneat. Vidimus enim superioli alia dissertatione nostra, hanc ignorationem hi caussa esse, cur imperiti homines non minus inique, quam impudenter, in antiquis scriptoribus ea reprehendant, quae minime reprehendenda sunt, dumque maxime omnium perspicaces se ipsos ostentare volunt, atque acutos, caetutire in sole deprehenduntur.
Non desuerunt siquidem inter ethnicos magni nominii,
126쪽
Io DissERTAT XIV. summaeque doctrinae viri bene multi, qui mendacium illud, quod officiosum adpellant, haudquaqUam morum honestatem dedecere, sed honestum licitumque esse docuerunt Nihil enim pulcrius aiebant esse mendacio, quod tibi prodest, et alteri non nocet Plato quidem in libris de republica, Diis reuera inutile esse mendacitam,
tradit, hominibus tamen utile aliquando esse, et necessarium, ut eo tamquam medicamento utantur magistratui autem, si cuiquam alii, mentiri fas esse, hostium ciuiumque ratione, ad communem ciuitatis utilitatem lib. I. et III. it. V. Vbi sane animaduertendum est, Platonem hanc tradere doctrinam in eo tractatui in quo praestantissimam illam ciuitatem, vitiorum omnium Xpertem,
omnisque honestatis cultricem, instituit ac fingit. Quid pquod ex Christianis quoque scriptoribus nonnulli in Platonis sententiam audacter uerrent, reamque sine piaculo admitti posse tum verbo, tum scripto docuerunt Dionne vero veterum sanctissimorum patrum complures Platoni adsentiri visi sunt, dum alii Abrahae simulationem in celanda uxore, mendacia obstetricum Aegyptiarum, mendacium item Ruthae a crimine eximunt; alii vero ipsum etiam Iacobum, patri sucum facientem seque esse Esauum, qui primum erat genitus, dolose adfirmantem, culpa liberanti Vt silentio praeteream Origenem, Cassianum, alio8que non paucos, qui Platonis de innocuo mendacio documentum tuendum, defendendumque palam ius ceperunt. Equidem scio, Christianorum doctorum communi sui fragio consecutis temporibus mendacium esse damnatum, prorsusque a Christianorum morum doctrina iam pridem eliminatum At Homerici heroes, utpote ethnici, hanc doctrinae perfectionem sanctitatemque haud quaquam Oucrant. nec eum poterat illis vates attribuere.
Iam vero alibi docuimus, iterumque docemus, ridiculos plane esse ac stultos, qui ethnicos heroas ad Christianorum heroum exemplum ac normam vellent ei lictos. Ilurimum interes inter vitiosam religionem et praUam, religionemque ab omni culpa immunem, et undequaque
salicstissinam. Siquis antiquis hominibus crimini tribueret,
127쪽
quod acceptas iniurias ulcisceretur, et inimicos odio prosequerentur, ob eam rem, quod christiana lex ultionem inhibeat, odiumque inimicorum damnet, nemo VI Userit vestrum, qui, tamquam ineptum, non derideat, veterisque doctrinae ignarum non contemnat. Nonne
enim Christus dominus, legumlator noster sapientissimus, putasse veteres, inimicorum odium esse sibi concessum, disertissime iis verbis adseruit Disti m es antiquis, odio habebis inimichmethlims ego autem dico Dobis, diligite inbmicos estros Matth. V, i. Perinde, quasi diceret: probe noui prauas ethnicorum leges, ultionem et inimicorur odium iam permisisse, aequitatique consonum existimasse, quinimmo animi magnitudini, virtutique adseripsisse, si quis iniuriis sese vinci non sineret, sed malum malo rependeret; verum a mearum legum rectitudine ac sanc litate procul est huiusmodi prauitas et culpa, procul a vobis inimicorum odium ac vindicta ipsos enim inimicos, qui vos laeserint, maloque adsecerint, ut amemtis, praecipio, vestramque illis, dum tempus et res postulabit, beneuolentiam exhibeatis, iniuriasque, Uas accepistis, beneficiis compensetis. Et rellera, auditores, Isocrates illo, qui passim christianam aliquantum videtur redolere sanctitatem, in suis praeceptis, quibus adolescentis Demonici mores ad omnem honestatem informat, odio tamen insectandos, ulciscendosque inlinicos, docet: Optata alicχψὴν νομι ε τῶν ἐχ -'
ci . . Non minus turpe ducas, siverari benesciis amicorum, quam inci malesciis inimicorum. Quod vero de inimicorum ultione et odio a nobis disputatum est, id ipsum de mendacio non absimili modo adfirmari posse
videtur, auditores. Quemadmodum enim non veterum
hominum culpa existimanda est, si inimicos odio haberent, acceptasque iniurias ulciscerentur, sed vitiosae r ligionis, qua imbuti erant, ab huiuscemodi odio ac vindicia non deterrentis ita, si quando mentirentur, non
ipsi valde reprehendendi sunt, sed ipsemet eorum religio, quae non talia rigide ac seuere, quemadmodum religi
128쪽
xos DissERTAT VIR nostra sanctissima, mendacia detestabatur ac vetabat. Si igitur principia haec prae oculis habeantur, quae sane animaduerti deberent ab iis, qui in Homerum insanientes, praua quadam obtrectandi libidine eius carmina conis vellere instituunt, mendacia heroum paene omnia nec turpia esse nec reprehensionem mereri fatebimur. Profecto lyssem, quem nullo non loco sagacem vafrum ac versipellem ostendit vates, liberalius mendaciis indulsisse, constat. Verum illius mendacia officiosa fere sunt, et ad illorum genus pertinentia, quae loquenti prosunt, audienti non obsunt. Pleraque item eiusdem Vlyssis. aliorumque ducum, mendacia ad militaria, ut vocant, stratagemata reuocari facile possunt, quae nemo non scit
imilitibus sibi inuicem insidiantibus haberi licita, ingenio. que potius adscribi, quam vitio verti, si quis hostem decipere sagaciter valeat. Quamquam vero heroas Homericos hactenus tuta isumus, magnaque X parte, dum aliquoties mentiti sunt. extra culpam posuimus, cauetote, ornatissimi adolescentes, ne arbitremini, me mendaciorum ipsorum caussam defendendam suscepisse. Mendaciorum etenim hostemnae profiteor infensissimum, maximeque optandum aio, ut mendaces ab hominum communione, quam adeo turbant, et commaculant, penitus barceantur. Illud autem tantummodo palam faceres animo fuit, heroum mendacia partim ab infirma vitiosaque religione excusari,
partim ab ipso vitae genere, quod profitebantur. Ceterum cum nobis, Dei optimi Maximi singulari beneficio, melioris religionis lumen adsulgeat, quis iam mendacia
non redarguat, odio habeat, perhorrescat, cum per ea sermonis facultate, qua a coteris animantibus ratione Carentibus secernimur, ac distinguimur, peruerse abutamur, sapiensque naturae consilium irritum faciamus Vsus siquidem linguae ac verborum ideo a natura tributus est homini, ut, quae animus intimo mentis recessu excogitat, concipitque, aliis ad mutuum humanae vitae subsidium prodat et patefaciat. Qui vero mentitur, cum aliud
mente gerat, liud ore simulet, iniuriosus est in proxi-
129쪽
imos, qui dictis eius dem habentea, mihilque allax
suspicantes, misere inducuntur in fraudem Quam benemendacem pica exprimit et repraesentat Quemadmodum enim anteriore parte sui candida illa est, i posteriore autem nigricat, sic mendax amicum purum ac sincerum affatu primo sese simulat, mox vero audientem decipit et eludit Quid deterius, quid infensius, ad humanae vitae amicitiam iocietatemque labefactandam atque euertendam excogitari umquam potuit Hinc plane liquet de petuas inter homines suspiciones exoriri hinc nemini tutum esse fidere; lino dolos ab omnibus sibi cauendos; Itine fraudes ubique deceptionesque metuendas igitur humanae consociationis et foederis deterrimam pestem, labemque nefariam V O detestandum scelus probrosum turpissimumque crimen Quod adeo verum est, ut
vix ullum reperias, qui maxime non vereatur, et caueat,
ne mendacem deprehendas Pudet enim quemcumque mendacii crimine coargui, quod cogitet, quantum honainum communioni mendacium officiat; quantumque probum atque honesium virum mentiri dedeceat Neque vero in animum inducite, optimi adolescentes iustam aliquando adesse caussam, ut quis sine scelere mentiatur pMendacium siquidem, quod natura ipsa sua illicitum est
et malum, nulla umquam re quae illud externe circum-s et licitum fieri potest et bonum. Interest quidem plui-rimum, ut beatus Augustinus, io mendaci, disserens, Praeclare docet, Sua caussa, qua mente , quo consili quid fiat. . Verum ea, quae natura ipsa constat esse e cata, nullo bonae caussae obtentu, nulla boni consilii excusatione, facienda sunt Alioquin et casia adulteria dicas, si aliquo bono fine perpetrentur, et licere, Ut pec laniam diuitibus auferas, aut falsa testimonia vendites, ut, quod egenis possis tribuere, tibi suppetat Quamobrern inendacium, quod nemini umquam adhibere licet, reformidate atque auersaminio adolescentes, . candoremque
illum loquendi amplictimini, qui tam pulcre atque insigniter mores XOrnat, ut vir candidus et verax ab omnibus
diligatur, summisque laudibus efferatur Turpe ducite,
130쪽
maximeque inhonestum, illos aemulari , qui, ut rebus suis consulant, et lucellum aliquod sibi parent, mendacio uti non exhorrent decorum vero, gloriaeque plenum existimate, cum Xenophane sentire, qui ad res inhonestas sese timidissimum esse fatebatur cum praesertim experientia constet, mendacia se ipsa prodere, et, si quid interdum mentientibus credatur, cito ipsorum sella.cias patefieri. Verum et Homerum ipsum adducere libet, a mendacio vos deterrentem quamuis enim ob rationes superius explicatas, heroes ipsius liberari possint a culpa, dum mentiuntur, ipse tamen, sapientia longe post homines natos maxima collustratus, quantam videlicet ab ea lucem humana mens pro naturae facultate potest recipere mendacia damnare videtur, falsitatemque reprehendere,
neque in suis ipsius heroibus probare. Inquit enim Iliad. m.
Quod, quamuis aliquanto remissus dictum sit, eum Davidis tamen sententia congruere videtur, ubi de Deo ait et V, Perdet smnes, hi loqtiuntur mendacilim. Sed quoniam de mendacio hodiernus sermo a nobis
est institutus, non abs re erit, tamquam auctarium, adiicere paro emiae illius interpretatiotiem, nimirum vere
graeca e Vulgo enim male audit natio illa, dum illi fere ab omnibus, propter illud adagium, inueterata quaedam mentiendi fallendique consuetudo obiici solet Verum non ita profecto rem se habere, paucis accipite, auditores. Nil aliud siquidem prouerbium sibi vult, quam, rem agere, non verbis, non stipulationibus, sed praesente pecunia. Quod tum Plauti, tum Euripidis auctoritate luculenter uincitur. Nam apud Plautum Claret lena in inaria ita loquitur: Diem, aquam solem, Iuliam, noctem, haec argent non emo, quae Nolamus Uti, grNeca me
camur e, id est, numerata pecunia. Euripides vero in Iphigenia Tauricae habet: πηο IAAa ο δεν ουδέν, Graecia