장음표시 사용
71쪽
municem, solertissimoque iudicio vestro submittaim At que hic rursum venia a Platone petita, si illum, non rea prehendendi quidem libidine, sed adsequendae veritatis II idio, vellicare aliquantisper atque perstringere visus sum. vobisque gratias agens quam maximas, optimi auditores. quod hac frequentia atque benignitate me audire non estis grauat , disputationi meae finem impono.
DISSERTATIO LDE REPETITIONIBUS HOMERO FAMILIARIBUS.
sv NOPSIS. Abes ab Homero tautologia, quae, quid it explicatur. Rep tiones apud eum nemoramquam veterum culpavit. Si repetitiones to tantur ab Homeri carminibus, maximum et iis mamentum ouatur, necesse est. Consuetudo huiusmo i repetitionum antiquis temporibus Digebat. Non tamen eadem libertate, siue in Latino, Ilae in Etrusco sermone, eas nunc surpare nobis licecti Cicero huius paruae obseravationis sit securus. Idem dictum apud Virgilium saepius repetitum; Iteratio apud Homerum non a linguae Graecae, quae ceteris es Iocupletior, inopia prouenit. Duo contraria confria, hoc teranaei, illud varianaei; υmon antiquorum, alterum recentiorum. Immo eratio trobique cauenda Exemplum picturae, in qua, tenu simus qua iam res iterare , nullum es vitium. In nunt is Homericis, eorum emberboarum in mandatis exponendis, repetitio defenditur. Humani ingentatarios repetitiones non respust Homerus sua posemata concinnsuit ut cantarentur. Epitheta siue eorum , siue heroum , sunt veluti quaedam agnomina titulique No Iris etiam moribus huius=hodi agno mina titulique nunquum ariantur. Epitheta Homerica in partem veniunt formandarum personarum
Oaepe animum mihi pupugit illa Homeri reprehenso, qua sodet a plerisque coargui , quod scilicet iniivniter vitio illo laboret, quod Graeci dicunt etaurario tarum, hoc su
72쪽
3o DissERTAT VI. eiusdem verbi aut dicti superuacaneam iterationem, idque
tanta intemperantia, vi ferri plane neqUeat, et a nemine
ulla ratione defendi. Si enim haec criminatio vera sit, non parum gloriae summo poetarum principi detrahi putabam, et ab eius studio alacriter suscipiendo plerosque
retardari iuuentam. Quapropter, ut Homericarum rerum explanationi hac etiam defensione praeluderemus, opus esse duximus, cui concinnandae facem nobis praetulit
clarit imus Boiuinitas , qui de hoc argumento Gallico sermone disputauit Abest igitur, abest, optimi auditores,
a poeta maximo huiusmodi naeuus, vi eadem inepte repetat. Tautologiae quidem vitium in eo situm est, ut idem verbum, aut dictum , insulse ac sine causi repetatur, ut ac tam accepimus a natio, garrulo pastore, apud Ovidium in Metamorphosi, ubi garrulitatem eius ad hune modum expressit:
Quapropter vitium hoc non soluin tautologia, sed et Batistologia dictum est. Illam autem otiosis atque inutilibus verbis nulli bi reperire si apud Homerum, qui, ubi brevitate opus es , tam bene se praestat breviloquentem, ut
in decimo leptimo Odysseae libro ad oeto et triginta solos versus ea omnia contrahat mira perspicuitate atque solertia, quae duobus totis libris, quarto et quinto, de Telemacho ad Nestorem et Menelaum profecto, narraUerat. Vnde uiuet, ubicumque eadem verba, aut sententias repetit, siue linguae ingenio, siue priscae consuetudini obsecundasse cum praesertim, non sine lepore ac venustate huiusmodi ab eo fieri repetitiones, ex eo manifeste adpareat, quod nemo umquam veterum illas in eo culpavit, sed magis illi uia, de re plerique amarUnt, et commendarunt. Nescio quovis G, ait Macrobius, Homerum repetiti illa uice decet, et est intiquo poeta dissua. Quod adeo verum est, ut, qui Homerum penitissime pervadunt, intimoque sensu degusiant, maximum ab eo Ornamentum et decus tolli putent, si repetitiones, quibus scatet, ab eo tollantur.
73쪽
Priscis aetatibus huiusmodi repetitionum ratio neque illepida, neque inutilis habebatur, quam postea consecutis temporibus mollities quaedam, atque astidium, ac languor potius morbusque quam bonae mentis iudicium, respuit atque reiecit. Sane liber genoseos aliique Moysis libri repetitionum pleni sunt. Quapropter ne dum in antiquissimo poetarum frequentem repetitionum usum
damnemus, illum deberemus, tamqUam certistimam notam telseramque et Usce aetatis, in Ua ViXit, agnoscere. Cum vero ea loquendi consuetudo iis maxime temporibus vigeret, non parum errasset Homerus , si ab ea abstinuisset, et ad eam legem locutus non esset. sum eni in in primis consectari debet is, qui loqui itur,
seuem penes arbitriam es, et lex, et norma loquendi.
Praesertim cum non parum sublimi dictioni si ieiat haedfriuola atque inoles a sollicitudo tam caute atque anxie quascumque sermonis formas uitandi, quae iam superius
sint usurpatae. Nequaquam tamen adfirmarim, ea prorsus libertate uti nunc licere nobis, siue Latino, siue Etrusco sermone loquamur; quandoquidem consuetudinis sui fragium deest. Sed illud tamen certum est, Romanos olim nequaquam ita putide fuisse sollicitos atque meticulosos, quemadmodum nos, ne sitae verba, siue ipsa locutiones iterarent; quod idem de antiquis scriptoribus nostris, ipsoque Boccacio, dictum esto. Non raro in eadem Ciceronis pagina tam paruae obseruationis ut Fabius inquites. 8. securi, idem verbum quinquies, aut etiam sexies repetitum observes; et apud Virgilium vel duodecies idem dictum reperias, Vix ea fatus erat, aut dein talia fatur, et similia Argumentum autem certissimum est, repetitionem non esse vitium apud Homerum , quod cum sibi abis unde suppeteret facultas variandi verba atque formas, quibus eamdem rem exprimeret, adeo non stugit repetiti nem, ut eam adsectasse videatur, cum iisdem omnino verbis eamdem ubique rem iteratam voluit. Neque enim ullum eis crediderim adeo eruditionis expertem, qui id contigisse putet oblinguae inopiam Graeca senuidem lin-D 1 gua
74쪽
s et DissERTAT VI. gua non solum ceterarum innium elegantissima, sed longe etiam, atque ineredibili modo omnium consensione est locupletissima, non secus atque amplissimus fons rivos
omneS, X eo promanantes aquarum copia superat. Sed
perpendite, quaeso, auditores, quemadmodum diuersa duo diuersis aetatibus consilia usus omnino contrarios invexerUnt Moyses namque et Homerus, et antiquissimo. rum temporum scriptores eorumdem verborum aut etiam
sententiarum iteratione validius ingeri atque altius imprimi audientium animis rerum species intellexerunt, et sermonem fieri dilucidiorem. Ex hoc igitur consilio atque ratione consuetudo tum verba, tum dicta quaedam, atque adeo integrum aliquoties sermonem repetendi primitus effluxit, praesertim vero in narrationibus exponendis. Contra vero posteriorum aetatum liomines cum ex ipso Homero didicissent, maximam orationis laudem atque iucunditatem sitam esse in varietate nullus enim plus, quam Homerus, Orationis varietate lectorem delectare visus est , hoc variandi studium, veluti legem, sanxerunt, atque hinc tum eorumdem verborum, tum Ulto magis eiusdem locutionis geminationem cauendam esse statuerunt, ipsasque transitiones variare optimum habuerunt; uno verbo, nullum non lapidem mouendum censuerunt, ut nouis semper formis, nouaque ratione dicendi, easdem
TCS, Uae Occurrerent in Oratione iterandae, nullo non loco exponerentur. Vtrumque profecto consilium, terque usus bonus est atque laudabilis, si tamen utrobique modus quidem, certique fines, seruentur. Opus quidem est, ut neque simplicitatis aut perspicuitatis amor ad
iteranda immodice, absque ullo lepore, eadem verba, eamdem locutionem, eumdem integrum sermonem nos inducat sed pariter cauendum est, ne intemperantior variandi cura nos in puerilem adfectationem iniiciat, ut videlicet eamdem rem, quae simplicissima est, haXimeque communis atque vulgaris, numquam nyn diuersa ratione, diuersiique verbis exponere velimus. Nihil enim po os eos aestum tam refrigerat, et mentis vim atque m
peiuria ieiundit, urnea, quae concepit, parturit, V m nimia
75쪽
IN MOUERI M. 33 nimia haec omnimodae varietatis cura, quae ad leuia eratam minimaque adiuncta, quae rem circumstant, O demittit Videtur itaque Homerus tum hac in parte, Unam nonnullis aliis, molestum sutilemque laborem nimis anxiae obseruationis esse dedignatus Fecit videlicet, quod et pictores eximii facere consueuerunt Summus enim pictor nequaquam putat, ita se ad variandas omnes suas tabulas praecepto artis obstringi, ut nihil prorsus habeatur in illis, quod simile sit atque omnibus comm Une. Si namque figurae, quae principem locum obtinent, inter se disserant, i nequaquam criminandus est pictor ob
quampiam resum tenuissimarum iterationem. Pinacothecam vobis proponite, auditores tabularum, lumanas sermas repraesentantium, plenam, atque in iis plures tabulas, quae virum eumdem diuersa agentem exprimant. In hac v. g. videtis Actiillem, furore percitum, minas Agamemnoni intentantem in altera eumdem Achillem,
Briseida praeconibus eddentem, qui ad eam ab ipso reposcendam Agamemnonis iussu aduenerant; in tertia item Achillem, qui cum matre Thetide iniuriam, quam acce-yerat ab Agamemnone, expostulat. Equidem fateor, si Acilillis gestus et positus, ac totius corpori conformatio uno ubique tenore expicta sint, par es e, ut odiosa redintegratio vitio detur pictori Sin autem iteratio solummodo sit vestis, aedificii, arboris, montis, nubis, quae in singulis illis tabulis ad eumdem modum ei formentUr, aut etiam loci ipsius uno eodemque colore pictis imaginibus subiecti itque circumdati, et neminem cordatorum fore arbitror, qui de hisce quasi quisquiliis, utrum varientur, nec ne sit sollicitus Eia age, haec omnia Homer ae- commodemus; quandoquidem erat pictura, ops erit,
reste Horatio. Homerus quidem repetitione utitur: ea tamen non insignes ac palma res locos occupat, qui attentionem conciliant, et legentes ad se rapiunt, aut eximia illa Homericae picturae lineamenta atque colores, in quibus artis pretium ac praecipua laus sita est; sed in paruis
ac leviculis rebus versatur, quae lectorem minime moralis
tur in transitionibus, scio communibus quibusdam ad
76쪽
s DissERTAT VI. iunctis, quae rem circumstant, in familiaribus imaginibus,
quae naturaliter recurrunt, quasque lector negligenter obseruat, ac sacile praeterit; cuiusmodi sunt sacrificiorum et conuiuiorum descriptiones, conscensiones in naues, ac de iisdem egressiones, ac denique ea Omnia, quae, cum semper eadem ratione transigantur, diuersimod exponi atque exornari videntur respuere.
At displicet, inquiunt, in nuntiis tam adfectata repetitio, ut, quibus verbis deserendum mandatum sit eommissum, iisdem omnino deinde explicent. Neque enim valet ad rudem impolitumque morem defendendum accuratam legatione defungentium fidelitatem adducere
ad hanc siquidem testandam satis erat dixisse, quod fideliter mandata detulerant. At haec rei explicandi ratio, quae a delicatulis isti in Homero desideratur, ut expeditior atque elegantior ipsis videatur, non erat antiquissimis temporibus quod etiam sacrarum literarum testimonio facile euincitur usu recepta atque probata. Magii idoneam, magisque concinnam nec forsitan sua eos fallebat opinio in legationibus obeundis, faciendisque nata rationibus repetitionem illam nullo prorsus verbo variatam veteres hornines existimabant. At si quis, inquiunt, in dolem humani ingenii consideret, videat statim, necesse
est, repetitiones illas voluptatem nequaquam parere pomtuisse humanum namque ingenium eas refugit atque auersatur. Haud infitior, huiusmodi repetitones Oi Uptatate permulcere illorum aures non posse, quae iis audiendis minime adsueuerunt, contrario apud eos se inualescente. Adsunt tamen usitatae quaedam repetitiones, quae nobis etiam voluptatem creent, quales eae sunt, quae in bucolicis carminibus saepius iterantur, quae, quoniamidemtidem interseruntur, intercalares vulgo adpellari so lent. Solemnes etiam sunt in cantilenis, muscisque compositionibus ad satietatem usque iterationes: quod euincit, repetitionem per se ipsam nequaquam esse hominibus iniucundam, aut illepidam. Certe Homerus suam poesin concinnavit, ut cantaretur. Primus enim niadis Vesesiculus narrationem pollicetur, ab una Musarum decantandam,
77쪽
tandam ita, ut si quis proprie loqui velit, nihil aliud esset Ilias quod idem de Odystea dictum esto , quam
prolixa quaedam cantio, in qua idcirco molestum nouerat, dum subinde tum eadem verba, tum eaedem modulationes opportune iterabantur. Sed neque epitlieta Deorum aut heroum, quae ubique serme eadem sunt, quemquam mouere debent, qui qua i-dam esse veluti attributiones ipsis adfixas animaduertit, qUaedam agnomina, quosdam titulos, quemadi nodum Aeneas apud Virgilium passim adpellatur Pius. Profecto ad haec usque tempora mos iste perdurauit, hasce veluti peculiares epithetorusia notas multis regibus siue Galliae, iue aliarum, nationuin adponendi, UOTUm alter, EX Empli gratia, Philippus Pulcher, alter Carolus Crassus alter Carolus Magnus, alter Ludovicus item Magnus, aliisque agnominibus alii, quotiescumque nominancti sint, suo quasi iure adpellari, perpetuo postulant. Tituli vero Comitis, Marchionis, Equitis, Ducis, et id genus alii,
frequentissime repetuntur, etiam a nobis cum per nasillas nominamus, quae iis condecorantur. Quid ergo Homero indignamur, dum passim flauum adpellat MenelaUm , velocem pedibus Achillem , et emiis similiter ab argente arcu Apollinem a magnis, siue expansis oculis Iunonem, a candente fulmine Iouem vocitat, ut de ceteris quibusque sileam Quare si Homerica epitheta non sine arte quapiam, ac dedita opera, saepius iterata, ac veluti rebus, si ita loqui liceat, solerter adsuta naso suspendimus, ac temere respuimus, vehementer lial luctuamur. Laus etenim maxima ob sedulam illam epithetorum iterationem, meo nidem iudicio ipsi es tribuenda . Vnaquaeque siquidem perlona, quam sol mandam Homerus suscipit Horatii verbis elegantissimis dicam seruntur adimam, qualis obunco to processerit, et ibi consat, tum e teris attributionibus quibuscumque, quae illi conueniunt, ubique apprime seruatis, tum peculiari epitheto consultissime adiecto, et ab ea fere numquam diuulso, insigni veluti nota quapiam, illam exprimente.
78쪽
DE ILIADIS EXORDIO, ACHILLIS IRA DEIQVE VOLUNTATE, MALA HOMINIBVS IMMIT.
sv NOPSIS. Ab iuuoeatione diuini numinis madem auspicatur vates. Ceteri poetae sunt ictum in hae inuocatione imitat8. Hae inuocatio et rei gionis documentum es, et derisimilitudinem iis, quae nurraturus es, ad Trula suam sucte Protagoras Homeri inuocationem carpserit. Stulte itidem reprehendunt poetam alii, quod Achillis iram canendam susteperit. Ira, teterrimum malum, summopere detes an um, atque selenaeum uomodo diuina voluntas mala hominibus inferat. Duplicis generis mala Psitarchus non benemidetur Homeri inentem Alterpretari Homerus non es plagiarius carminum Sibyctivorum. Gulielmi Canter ineptum iudicium. Sibuina, quae circumferuntur.
sunt supposititia. Iu γε γν de Graeca pronunciatione.
Oatis mihi videor praeeuntibus disputationibus adolescen
tium mentes instruxisse, ac veluti propugnaculis quibusdam vallasse, ut aduersus prauas opiniones, et Homero inimicas, valeant, et Homericam sapientiam eo, quo par
est, in pretio habeant, promto studio ac flagrantissimo concupiscant, combibant, hauriant. Age iam Iliadia
Poema hoc celeberrirnum, nanique laudatione a. ius, ab eius rei propositione, quam tractaturus est, simul que diuini numinis inuocatione, sapientissime ulpicatur: quod ceteri quoque vates, eius vestigia consecuti sibi faciendum esse existimarunt. Cum enim illud in animo habuerit, ut non solum carminibus suis lectorem delecta,ret, sed pariter moneret; docuisse insigni suo exemplo vi. detur, nihil umquain nos adgredi debere, nisi prius diuinam opem implorauerimus, et ac Meuin i sine curo nihil boni praestare valemus confugerimus.
79쪽
Quos versu sie nos Latine sumus interpretati e
Amni, ius eane, immiti quae exarsi Achiuis Pectore Peliaeae, Graiis noeuam, exitialem, suae tantis miseros adflixit eradictus, atque Tam multa fortes animas demi P ad Oreum
Sed non solum, ut exemplum traderet pietatis et religionis, in ipso poematis initio numen inuocat noster vateS, sed etiam, ut fidem, atque verisimilitudinem iis, quae narraturus est, conciliaret, dum se diuini numinis ductum sequi, illudque mentem suam adflare sibique veluti sacem ad dicendum praeferre demonstrat, quod Poetices cap. XIX. animaduertebat Aristoteles. Verum Protagoram, nescio quem nos interpellantem audiamus, qui unus ex illis fuit, qui clarescere se posse putant maximis inimicitiis, cum sint obscurissimi. Criminatur itaque Hom rum quod in turpem errorem hoc loco prolapsus sit non enim, inquit, ut decebat, Deam adloquitur, non precatur, sed quod arrogantiam sapit imperat. ηνιν tan, Mi. Iram, ilia, cane Pudet, huiuscemodi criminationem refellere, adeo friuolam, adeo stultam, vestrisque auribus prorsus indignam, eruditissimi auditores. Quem enim puerum, qui vel a limine grammaticem salutauerit, lateat, grammaticos modos ut notat Vos ius de iussit Poet. . Ill. c. q. a praecipuo usu, quem habent, ita est de nominatOg ut tamen aliis etiam sibus idemtidem destiuiro possint Disce igitur, Protagora, manu ferulae nondum subducta, imperandi modum sic adpellari, non quod e semper imperemus, sed quia saepius ad imperataclum uti, mur. Ceterum ad orandum quoque aptistimum esse, cla-rmi est, quam ut verbis ostendi debeat; siquidem non solum ethnici, sed Hobraei etiarn, ipsi suo Christi ficteles, quorum tam sancta, tam munda, et tam cauta religio et
80쪽
s DissERTAT VII. hunc modum adhibent saepissime, cum a Deo, quae
optant, efflagitant. Fuit etiam, qui Homerum accusaret, quod malam animi adfectionem, ac detestandam perturbationem, iram nempe Achillis, canere aggrediatur. Sed haec similiter accusatio nulla macula splendissimum Homeri nomen adspergit, sed tantum aucto libus suis tam inepte sentientibus, tam inaniter effutientibus, stultitiam exprobrat singularem Homerus enim non candridam suscipit Achillis iram, quasi laudibus efferre velit, sed ut vituperet, abiiciat, maximeque pernitiosam ostendas, utpote quae tot tantorumque malorum deploranda origo Graecis extiterit. Quod quantam adferat legentibus utilitatem, nemo plano est, qui non videat, auditores. Hinc enim optime erudimur, quam graue, quam funestum, quam noxium malum sit ira, ut eam quisque detestari atque effugere enixe nudeat, ne sibi aliisque non leuia damna iratus inserat. Maxime vero pervicacem inexorabilis Achillis irain, gra-Demque vi adpellauit Horatius i. L d. o. Pelidae omachum, cedere nescii, ab animis nostris amoliri omni studio conemur. Nam (ut docet etiam Euripides in Medea, qui acceptam ab Homero vocem tamquam Echo reddere vi
Et sane quid peius umquam ira, qua qui tenentur, ferissimiles acti sunt Qui enim propter iram mutua sibi mala inferre parati sunt, nonne feris saeuissimis adscripti deubeant, quibus teterrimum aduersus homines odium natura indere visa est ob iram ensis acuitur mors hominis ex homine venit, fratres se ipsos ignorant, parentes ac liberi naturalis necessitudinis obliuiscuntur. Non senectus iracundis venerabilis est, non virtus vitae, non acceptae iam gratiae, non dona, non beneficia, quae promittUntur in posterum , non denique quidquid pretiosum est, magnoque in horrore habendum. Discamus ergo auditores, iram, quae malum est adeo exitiale, premere atque