장음표시 사용
81쪽
que subigere. Cum enim ceteris adsectionibus longe potentior ira sitivi apud Laertium inquit Chilon), illam suis perare fortius est, quam armatum hostem deiicere, praesertim cum non minus exitii mortalibus ab ira proueniat, quam ab hoste ab ira, inquam.
(vt ait Horatius Carm. LIV. Od. s. . Qui belle protu- de alio loco monet lib. I. P. a.
- - animum rege, qui, imparet, Imperat, hune frenis, hunc tu compesce ectenu.
Vbi ad vestram eruditionem ornatissimi adolescentes, notandum est, animum hoc loco significare iram, Graecorum mores qui bυ - iram et animum adpellare consue
Sed iterum vates aliud inculcat lectoribus suis religionis documentum. Dum enim Achilles qui quanto bellica virtute ceteris praestabat, tanto erat ad ferendam sibi illatam iniuriam mollior, atque imbecillior grauissimam in Agamemnonem iram, quae omnium malorum seminarium Graecis fuit, implacabilis foueret, diuinam expleti voluntatem disertissimis hisce verbis testatus esti
sensit itaque docuitque Homerus, quidquid accidit, diuino prouidentiae consilio accidere, ex eaque humanoi euentu quoscumque pendere, atque idcirco hanc ipsam Achillis iram, tamquam ultricis iustitiae suae telum adhibuisse diuinum numen, quo a Graecis multorum scele- Inm, quibus obstringebantur, exigeret poenas. Neque enim satis liquet, cur Plutarchus de audiend PoeI. existimauerit, eam nequaquam fuisse poetae mentem, ut de Ioue ipso loqueretur, perinde quasi huiuscemodi voluntas Ioue ei stet indigna sed salum Iouis nomine, indicare voluisse. Nisi forte tantum virum latuisse arbitramur
82쪽
go DissERTAT VII.(quod non est verisimile , ex hisce malis, quae hominibus immittit, non leuia profecto bona Deum depromere consueuisse. Nam duplicis generis esse mala, animadvertendurn est. Aliud siquidem natura malum est aliud nostrorum sensuum iudicio. Quod natura malum est, ex nobis ipsis ortum habet, non autem ex Deo, qualis iniustitia, ira, caedes, inuidia, dolus, intemperantia, ceteraque huiusmodi flagitia, quae hominis animum, ad Dei imaginem efformatum, corrumpere solent, eiusque disgnitatem atque splendorem turpibus maculis inquinare. Rursus malum dicimus, quod molestiam sensibus creat, a dolorem inurit, ut morbos, egestatem , pecuniae damna, domesticorurn amissiones, bella, pestilentias, terraemotus, aliaque sexcenta, quorum unum quodque ad nostram utilitatem ab optimo atque sapientissimo humanarum rerum administratore nobis immitti, minimo est dubitandum. Quo sensu locutos esse sanctissimos prophetas, ceterosque diuinarum paginarum scriptores, quo ties a Deo mala descendere testati sunt. Iouis igitur complebatur voluntas, dum Graecos primum pestilentia interirneret, deinde vero per Achillis iram ad extremam paene cladem adduceret, undique a Troianis presibs, metu consternatos, exustis nauibus, magnaque copiarum parte internecione deleta. Ex ira nimirum Achillis, quod malum erat natura, et ab Achille ipso profecstum, clades Graecorum Uuxit, quae non nisi volente Deo, contigit, ut Agamemnon puniretur ac resipisceret, iniuriamque qua optimum Achivorum effecit, agnosceret ac respueret, laesoque Achilli tuan veniam obtestando, tum dona plurima pollicendo satisfaceret ;
Hunc Hoinori locum Apollonius respexit Argonauticorum secundo
Quem Apollonii versiculum Latine conuertisse videtur
-- - quidquid superi luere, peractum est.
83쪽
Hoc ipsum Homelicum hemisticiatum in farragine Sibyllinorum carminum habetur. Quis vero hic satis mirari posti ineptum Gulielmi Canter iudicium, qui Sibyllae plagiarium facit Homerum, putatque e Sibyllinis non pauca delibasse, suisque earminibus inseruisse Quasi vero carmina, quae vocant, Sibyllina genuinum opus essent, atque ipsius me Sibyllae folia a Sibylla, siue una siue pluribus ante Homerum conscripta, et non potius spuria, ac mere supposititia, longeque post Homeri tempora.imo aliquot post Christum seculis a bonis forsitan quibusdam viris pia fraude consuta atque consarcinata, ut bene animaduertit Duportus Vtcumque enim res habeat de Sibyllinis antiqui siquorum veteres meminerunt , trUmsuerint vere Sibyllina, nec ne quod nunc ad trutinam expendere non vacat, certe libros octo Sibyllinorum car minum, qui modo circumferuntur, non solum caecutiens dicam verbis opsopaei), sed coecus omnino sit, oportet, qui genuinum Sibyllae partum agnoscit. Cum enim nulla Sibylla antiquior extiterit Moyse, quomodo de eo vaticinari potuit quomodo uniuersam mundi alluvionem praedicere quomodo vita cum Noe in arca esseyAit enim se lib. III. cum viro suo, cum socero, et Ocru, Una leuiris et gloribus antiquissimo alluvionis illius tempore fuisse iactatam, quod ipsum auditu insolens, et a nemine hactenus proditum est. Quid de multis aliis
circa tempora palmaribus erroribus, siue άχeopi vasur, ne
in scriptore quidem imperito venia dignis Quomodo ergo, diuino spiritu adllatae, eos effindere potuerunt Sibyllae Sed et ordo ipse multum fide Sibyllinis libris eodem opsopaeo notante detrahere videtur. Sibyllina
namque carmina, vi Iustinus testatur, inconcinna erant,
obscura, mutila, ne ab ipsa quidem intellecta, quippecu in furore quodam effusa, ut prouerbio locum dederint. quo rem perplexam atque inuolutam foliis Sibyllae obscuriorem esse dicimus. At Sibyllini, quos modo liabemus, libri; etsi metri ratio interdum claudicet, fere perpetialam rerum ordinem seruant, resque ipsae adeo plene, copiose et aperte describuntur, ut vel inde tanturia conii
84쪽
6r DissERTAT VII. cere liceat, illas non praedictas, sed prius visas, auditas. lectas, deinde vero ab aliquo deceptore qui salsa religione simplicibus imponere voluit, tam perspicue libris
illis esse mandatas. Quapropter eorum nemo , quibUS cor sapit, octo illos Sibyllinorum carminum libros pro veris et natiuis umquam habuit ac proinde valeat anterus cum iudicio suo prauo utilique, ac perperam lato. Liceat modo, tamquam liuius disputationis rogi pauca loqui de Graecae pronunciationis ratione, quam, dum Graeca adseremus, consectabimur. Non enim, quemadmodum Transalpini AEAA- eorumque adsectae, consueuerunt, hiulca dipthongos sumus pronunciaturi, aliasque, quas ipsi praescribunt, pronunciandi leuges seruaturi sed potius recentiorum Graecorum consuetudini obsecundabimus. Cum enim non solum veterem Graecorum linguam addiscere nobis placuerit, sed etiam
vernaculam, quam Graeci consecutis temporibus ex veteris corruptela atque euertione construxerunt, operae pretium duximus, eorum pronunciationis legibus adquiescere, ne, si forte cum iis Graece loqui contingat, ridendum me praebeam, insolentem illam, eorumque moribus molestam pronunciationem adserens, non secus ac ludibrio
Galli hominis se obiiceret, si quis cum eo loquens Gallica diphthongos, quibus ea lingua abundat, diduceret ceterasque leges Gallicae pronunciationis abiiceret. Parum interest, utrum hac, an illa ratione Graeca pronuncies, veteri genuina pronunciatione tam pridem extincta atque
corrupta. De Graeca lingua intelligenda laborandum, non de Graeca pronunciatione litigandum. At complures sunt, qui subtiles dilputationes de pronunciando instituunt, cum interim de intelligendo minime sint solliciti.
Prose et me non latent eorum argumenta, quibus ad suam ipsorum sententiam acrius tuendam promouentur, qui recentiorum Graecorum pronunciationem non probant, eaque saepius diligenter expendi, neque, ut leuia,
aut contemnenda, inquam reieci, quinimmo multum ipsis inesse ponderis sum arbitratus. Verum tamen cum et cluersae sententiae tuae suffragentur rationes, nequaquam
85쪽
quam ille culpandus est, qui ad eam necessitate compulius sibi accedendum putauerit, siquidem de ea re
Grammatici certant, et adhue sub iudice lis est.
Verum de hac quaestione, ut rationes utrimque vos ipsi perpendere possitis, peculiari aliquando trachatione enucleate disputabimus. Illud in praesentia tantummodo a vobis quasi meo iuro postulo, ut, quemadmodum nos aliorum sententiam non reprobamus, sic nostram, si qui sorte adsint, qui minime amplectantur, ipsi quoque vel non reprehendant, vel aequi bonique faciant. Iniquum enim fuerit hi iis rebus, de quibus inter eruditos viros disceptatio est colatrariam alterius sententiam criminari, quae non minus, quam tua bonis rationibus inni
DE CAUSSA IRAE ACHILLIS DE SOMNIIS ET DE PERICULOSA REGIS INCREPATIONE.
sYNOPSIS. Narrationis summa, ex qua totum dependet Gadis poem . Somniorum aria nutura a Uiuinitus alia immi D. Naturalium Ara arietas et complures caussae. Non solum ab Ioue, sed etiamsi ab asiis iis immitti somnia creAderunt ethniet. Aegri in Aesculapii templo captabant somnia. Testimonia e sacris paginis petita somniorum, ero Deo immi brum. Apuae ethnicos ars interpretanisi somnia stilis et praesigiosa Non tae Deo videtur somniasse Mandaue C ri mater Somniorum duae portae Eurum explicatio Chalcus, Rugur, quamuis ad libere loquendum ab Achille eo mutaretur, fammemnunem cocti uere renuebat. Qui Alexandri, Cotum inter uic ob reprehensionis Iibertatem necantis suaeuities Leonis et reeis similitudo. Exemplum Iiberii, inuidiam proerusinantis. Summo prudentio atque eat ritate in commoncndis regibus opus s.
86쪽
ca DissERTAT VIII. Nui proxime habito sermone de Achillis ira disputaui.mus, ornatistim adolescentes caui Tam modo exponendam ducimus, cur tam vehementer, tam pervicaciter,
tam implacabiliter in Agamemnonem exarserit, et alia quaedam huc spectantia dicendo euoluere, quae vestrae eruditioni profutura existimamus. Memorat itaque vates I. L meum, Latonae atquo
Iouissilium, Agamemnoni succensuisse, quod indignius
Chrysen, sacerdotem, acceperat. Cum enim Chryses, recepturus filiam Chryseidem, oblato redemtionis pretio. Agamemnonem adiisset, is nec Apollinem veritus, nec senes sacerdotis canitiem, nec Dei sceptrum atque coronam, quae ille ad permovendum regem manibus gesta.bat, non solum siliam enixis precibus petenti non reddidit, sed durius illum habuit, minis deterruit, verbisque eontumeliosis, ut infecta re statim abiret impetrauit Sacerdos de accepta iniuria cui Apolline conqUeritur vltionem imprecatur, obtinet Apollo enim teterrima peste Graecorum exercitum coepit adfligere. Post nouem dies, cum adhuc grassante lue animantia atque homilies simul misere conficerentur, Achilles Iunonis voluntate
concilium conuocat, monet Ue Agamemnonem, augurem aliquem, aut sacerdotem aut coniectorem somnio. rum consulendum, qui caussam aperiat, quare tam gravem Apollo iram in Graecos exerceat quandoquidem somnium Iupiter immittit, eiusque donum est somnio.
In medium igitur euocatur Chalcas, auguriorum peritis. simus, qui Apollinis iracundiae caussam in Agamemnonem derivat, denunciatque, non prius pestem fore cessaturam, quam Chryseis, nullo exsoluto pretio, patri redderetur, offensumque numen legitima hecatombe placareatur. Aegre admodum interpretationem tulit Agamemnon; tamen Chryseidem reddidit, totius exercitus veritus sediationem.
87쪽
tionem. Verum, ut coiiceptum dolorem ob semiliae iacturam egereret, per summam iniuriam Briseidem Achilli rapuit, ob quam iniuriam tanto irae aestu exarsit Achilles, ut Agamemnoni deinceps uenit insensissimus, et a bello desciverit. Interim vero mater, Thetis, ut graui adfectum aegrimonia filium deleniret ac solaretur, eam ultionem ab Ioue impetrauit, ut, quamdiu ille abesset a pugna, maximis cladibu Graecorum exercitus adficeretur. Haec sane Homericae narrationis summa, cui, veluti fundamento iacto poematis exstructa moles innititur. Profecto in ea plana omnia atque perspicua. Solummodo adse nos vocat illud hemistichium:
vi nonnulla de somniis delibemus. Horum alia esse naturalia, diuinitus alia immitti norunt omnes. Naturalium miram varietatem ex diuersa corporum adsietione, temperamento humorum incisi sonibus, aliisque huiuscemodi caussis ortum habere, docent communiter philosophi Quare non erit inutile medicis , monente Aristotele atque Hippocrate , obseruare atque expendere aegrotantium insomnia, ad eorum morbos diiudicandos atque curandos. Ex ea namque obseruatione satis probabilem coniecturam capere poterunt, quae humorum temperies intus lateat, eorumque desectum, vel exsuperantiam dignoscere. Somniorum causiis item adnumerari debet earum rerum cogitatio atque cura, quibus interdiu occupati fuimus. Harum siquidem simulacra ut sunt recentia, ita plerumque facultatem, quae rerum similitudinem et imaginem concipit, magis fouet. De qua re non minus sapienter, quam eleganter, ad hunc modum disserit
Et quo usique fere suae; defunctus adhaeret
Aut quibus In rebus multum sumus ante morati, Aut in qua ratione fuit contenta mugii menS, In somnis eadem flerumque tuemus obire. . diei caussas agere, et componere lites, In peratores pugnare, sic proeAu obire, Nautae contractum cum ventis dedere sectum.
88쪽
d DissERTAT. VIII. Huc pertinet illud Claudiani, ea in somnis a nobis videri adfirmantis, quae vigilantes concupiscimus in Praef.
Omnia, suae sensu oluuntur Dota diurno, Pectore sopito, reddit amica quies.
Iam vero dicendum de iis, quae a Deo immittuntur, ut diserte tradit HomerUS,
Haec autem ei Axetet, siueagonatoa, siue etiam AtDαμ- cp x adpellare consueuerunt Graeci Homerus igitur mysticorum somniorum non alium Deorum, sed Iouem facie auctorem, quod ab eius nutu Omnia dependeant, moueautur, gubernentur. Sed ethnicorum superstitio, quae Deo. TUm numerum paene infinitum inuexit, ab aliis deitide etiam Diis credidit immitti somnia, maxime vero ab Apolline atque Aesculapio itemque ab Osiride atque Serapide, ut apud Strabonem lib. VII . atque Suetonium sin Vesp. e. . videre est. Hinc ferunt in Aesculapii templo aegros
consueuisse captare somnia, quibus a Deo admonerentur, qua ratione suos curarent morbos praesertim vero Epidauri nobilissimum templum Aesculapio dicatum exstitisse, nullo non tempore aegrotorum multitudine frequentatum, tabellisque hinc atque illinc e parietibus dependentibus , in quibus eorum nomina erant inscripta, qui convaluissent. Huiusce rei testis luculentissimus adhiberi potest Plautus in Curculione, ubi Cappadocem, lenoneinlienosum, inducit, ex Aesculapii templo prodeuntem, et somnium, quod viderat, ad coniectores referrentem. Quamuis autem multa fuerit apud ethnicos superstitio in iuniorum interpretatione, nimiaque credulitate, a Deo passim somnia immitti, putarent illud tamen nefas est non admittere, quod diuinae literae apertissime docent, nempe Deum demtidem non tantum piis, sed etiam impiis se reuelare per soli inta. Numerorum libro, capite duodecimo, se per somnium locuturum, testatur DeuS. Esse Deum in coelo reuelantem mycteria aiebat Daniel
89쪽
st. a.). Ita Iosephus e somnio, quod Pharaonis pilacerna et pistorum magister, in carcerem detrusi, viderant diuinabat, hunc suspendendum , illum post tres dies liberandum. Idem a Pharaonis somnio sterilitatem praedicebat. Similiter Daniel Nabuchodonosor somnium interpretabatur, et, quae illi euentura essent, inde vaticinabatur. Tradunt etiam nonnulli Abrahamum omnium primunI
inuolucra somniorum explicuisse, ac ceteris patefecisse. Quae somniorum interpretatio ut apud sanctos homines veraeque religionis professores vera fuit atque solida, ita sutilem atque inanem apud ethnicos fuisse, ultro concedimus. Quapropter ut praestigiosam artem ac subdolam de medio auferre conati sunt Epicurus, Metrodorus Chius, Xenophanes Colophonius Graecis, et e Romanis Cicero. Nihilominus putamus, vel ipsis ethnicis nonnulla interdum diuinitus contigisse somnia, donumque fortasse eorum alicui tributum esse ea declarandi. Existimo enim, ut unum saltem adferam exemplum, haud quaquam sine Deo somniasse Mandanen, Cyri matrem, cum sibi ex utero vitem producere visa est, quae totam Asiam obumbraret. Indicium enim uitri erodos VI imperii totius
Asiae, quam Cyrus occupauit. Sed, ut Homerum repetamus, confingit alio loco(Odyss. XIX. e duabus portis somnia ad nos exire, UO-rum, quae subvolant per portam corneam, vera Unt,
Uae per eburneam, vanas ubi significare voluit, ut lib. VIII apophthegmatum interpretatur Erasmus, ea deo mum res indubitatae esse fidei, quas oculis contuemur, plerasque vero, quas ex alieno ore accipimus, osse fabulosas. Corneae siquidem portae inuolucro oculos designauit ob coloris similitudinem eburneae vero loqUentium os ob candorem dentium, qui non vltimum loque lae instrumentum sunt. Sed cur, ubi arcessiendus est Chalcas, qui causam malorum retegat, atque interpretetur, somnii simul meminit Homerus, simulque augurii milia ad idem plane ossicium spectabat, et somnia interpretari, et auguris euoluere Non mirum igitur, si poeta virlam Ue coit, E iunxerit,
90쪽
iunxerit, et una cum augure coniectorem somniorum nominauerit. Verum Chalcas quamuis ab Achille exstimularetur, ut audacter responsum daret, pestisque, grauiter desaeuientis, latentem caustam proferret in medium, aegre admodum obsecutus est, ne regem Agamemnonem, ad quem mali origo referenda erat, lacesseret, eiusque offensionem incurreret. Aiebat enim, sortiorem esse regesia priuato homine, quando illi irascitur, qui proinde nequit cum Eo conrligere, seseque ab eius telis defendere. Num etsi videatur rex in praesentia iram compescuisse, ora ensionem tamen recordatione fouet, et vindictam meditatur. En vobis Homericos versus, qui talem Chalcantis sententiam complectitur.
Eos autem hoc modo latinitate donauimus.
Nam potior rex es, cum eius petu ira minorem, Infirmumque bum nam et i cito concoquit ictam. Dum lcmen e Ierit, manet alta mente repos a.
Quam vere ac prudenter sentiret Chalcas , satis ostendunt regum exempla propter adhibitam in ipsos increpationem ira aestuantium, eosque misere, qui se increparunt, ulciscentium. Ex quorum immensa copia unum eligo. Magnum illum Alexandrum memoria repetite, Uditores, qui a tot tantisque scriptoribus, qui de illo meminerunt, congestis laudibus mactatur. Optima indole a natura praeditui, patrem habuit educatorem diligentissimum, Aristotelem vero sapientissimum praeceptorem Philosophiae, ceterisque disciplinis, quae animum formant, multa cum laude nauauit operam, multumque in illis progressionis fecit. In bellica vero virtute adeo supra Omnes X colluit, ut paucorum annorum spatio nationes longe plurimas suo subiugarit imperio. Quapropter iueum celeberrimis ille versus Homericus a inultis saepe