장음표시 사용
71쪽
tromissae, in charta foramini opposita depictae, per stias species vica-xias omnino similes usque ad retinam procedentes, in jsdem videntuita ista species, ut illae sunt in se, non ipsum objectum, prout est a parte rei coloratum. Tene quaeso, mi Lector, pro infallibili principio, quod
omnis experientia comprobat, demonstrat. Taliter coloratum videri objectum extraneum in Oculo, qualiter species impressae repraesentant: taliter has species repraesentare sua Objecta, qualiter in radio visuali ab intermediorum diaphanorum speciebus coloratis penetratae, item prout refractae, vel reflexa semel, aut saepius in retina depingi possisno.
P Raeter lumen, colorem tanquam primarium objectum visus, etiam alia sunt, quae a visu percipi possunt, unde cilla in numerum obiectorum admitti debent quia vero non tantum visui, sed .alijssensibus externis subjecta sunt, illa objecta, non primaria vocari poterunt, 1ed communia visui scilicet, Malijs sensibus, qui illa percipere Valent .
Secundaria vero nominantur, siquidem per se sensium Visus movere Gqueunt, nisi in quantum lumine .colore investita objiciuntur. Illa autem sunt distantia, quantitas, figura, locus, situs, continuitas, discretio, motus, quieS, transparentia, opacitas, similitudo, disssimilitudo, proportio, elegantia, deformitas, quae non nisi illuminata, & coloraca videri,in ut talia a solo sensu visus percipi posiviti Quae omnia, si ipsae species in retina depictae non repraesent, judico illa reliqua visui adscribenda non esse, sed partim etiam sensu interno, partim soli intellectui, qui solummodo per discursum ex pluribus facti
experien iij in illorum cognitionem devenire potes , sicut docet Hurtadus de Iendor in lib. de anima, hoc loco, contra Melchiorem Cornaeum αhi q. 3. de potentijs animae in genere secto. I. subsu. dub. s. qui tamen si cum ijs, quaein nos per species judicamus repraesentari posse, confer .
tur in plerisque potius in physicis, quam opticis differemus.
I Raedictis objectis communibus visus alia rursum sunt subordinata : ad I distantiam enim pertinet propinquum, longinquum, altum, proin dum, quae unius oculi perceptione in Objectis per lineam rectam apparentibus sine aliqua notabili latitudine definiri nequeunt, cum in talia objecta unus oculus radium visus in infinitum protendat; quare nec e tam dis antiam advertere poterit, nisi per accidens, dum quid clarius, vel etiam minus dist in te repraesentatur quamvis, in hoc falli possit, dum scilicet obiectum ignotum alio intermedio invisibili caret, per quod ab eo adhuc longius abesse discernatur; quae est ratio, cur saltem aliqua disi antia adverti possit in visis stellis v. g. ad hori Zontem, non autem quas videmus in Lenith vel supra nostrum verticem. Peripe
72쪽
Perspei hivae vero altero oculo clauso observari stilent venustius, per unius oculi radium sine fine protensum visuales lineae in picturam projectae accuratius deprehendantur. Tametsi enim quilibet oculus singularem suum conum habeat sede quo postea Dcujus basis objectum, vertex. vero sit in ipso oculo, non tamen ex eo cono objecti dist antiam secernet: cujus basis extrema nullam notabilem specierum latitudinem in retina formare potest, & neque per visuales lineas in propinquitate angulum perinceptibilem ad oculum. Quae tamen duae rationes, quarum una physica, altera optica, ut principalis habeatur, cur objecta eadem nunc majora videantur,in nunc magis, nunc minus distantia esse colligantur: nam inter axiomata scriptores referunt, id quod docet Euclides in perspectivis suppos . s.&6 sub majori angulo spe stata majora apparent, .sub minore minora, sub aequali aequalia. X quo inferunt, quod res propinquior major videatur ob majorem coni angulum, remotior ab oculo minor ob magis acutum Vide fig. O. FIG. XX. Sic homines ex alta turre spectati apparent pigmaei, qui coram in propinquitate visi in justa videntur istatura. Et stella in coelo visu minor
quam Orbiculus mensalis ante te positus, cum tamen communi Mathematicorum sent stella primae magnitudinis in firmamento major sit ipsa ter rarior vicibus Pulex contra per vitrum tactorium visus, major multo, quam re ipsa sit, ob speciem, quae sub angulo majore e refractione per lentem videtur, Si vero sub angulis aequalibus species in retinam intromittantur, omnia illa Objecta, quamvis in se sint diversissimae magnitatudinis, inter se tamen ejusdem magnitudinis, vel distantiae in propinquo videbuntur. Veras autem magnitudines, vel distantias valde remotas ac solum spectat intellectum decidere,& vel per parallaxes, aut solutionem ,
triangulorum, vel aliam experimentalem mensurationem in certa
objecti distantiam devenire . Hic autem Lectorem benevolum monendum volui, lineas illas visuaἀIes non ex oculis procedentes transsundi in objectum, quia per visionem nullus radius emittitur, tanquam clopus in metam globum actaret; sed objectum per radios emissis suas species in oculum transfundere, quae per pupillam, tumores oculi transeuntes retinae imprimuntur, ubi fit sena satio vitalis, seu visio, quae tota est actio immanens, uti inferius suo loco cap. fusios ostendam. Sed quia eadem via est Athenis Thebas, quae The- his Athenas, ad angulum opticum facilius explicandum, opticos illis lineis potius uti voluisse, quasi ab oculis procederent ad objvium, per quas tamen in rei veritate species ab objecto in oculum radiantes transislanduntur .
Si eundum objectum visus est quantitas, ad quam refertur magnum ,
parvum, crassum, tenue, longum, latum, breve, aequale, cinaequale,&c quae ex angulo, seu pyramide optica secernuntur, ut paulo ante
dictum est; quando in objecto vis praeter superius dictas, adhuc alia falalacia intercedit quae vel oculis destructis, vel objecto minus illuminatos vel etiam medio crata adscribenda erit, vel dum per refractiones species
75쪽
objecti obscurat, Walterat vel certe distantiae incongruae, aut objecto non debit proposito imputanda erit .
figuram pertinet rectum , curvum , conveXum , concavum, acuis tum, obtusiam, ex quibus plurima, sicutin ipsae species in oculo figuratae repraesentantur. Cognoscitur autem rectum, ac planum ex uniformiter difformi partium a vis distantia, sicut & curvum ex difformiter difformi. Convexum secernitur ex praecipiti partium, & medi elongatione, aut etiam umbris. Praeterea huc pertinent omnia plana,in codipora, sive regularia, sive irregularia, quae quia in diveri situ objiciuntur, plurimas fallacias immixtas subinde habant, quibus Opticus obviare vix poterit, nisi diligenti observatione. A locum spectat, an in uno, vel pluribus locis objecti imago repra sentetur , quid superne, vel inferne, dextrorsum , vel sinistrorsum; ut referunt ipsae species primae, multiplicatae in diversis locis retinae per reflexionem immissae.
A situm pertinet sessio, statio, commotio, ordo, diipositio, aliavὸ per multa , quae huc referri possunt. Item perspectivae pictae, sive corporum in charta projectiones, ac picturae planorum variae. Item horti, palatia, ac integrae provinciae in plano descriptae.
A transparentiam reseruntur lapides pretiosi crystallus, vitra, aqua, succi, aer, ignis , c. aut quae e praedictis per artem, vel naturam confecta sunt, aut splendore, Olorumque varietate transparenti fulgenta.
AD opacitatem omnia corpora referuntur , quae ob densitatem materiae nihil vel modicum luminis intra superficiem admittunt ut sunt omnia metalla, marmora, saxa, terra, quae inde producuntur uti ligna, radices,&c.in licet persaepe marmora, aut metalla polituramis perfectam admittant, Ut per modum speculi quaslibet rerum imagines r praesentent id soli reflexion e superficie, non transparentiae adscribendum est.
A motum spectant, quae dum actu moventur, in oculos incidunt. seu rerum Variationem, specierumque mutationem quoad situm loci in oculis causant.' Minc bene desumitur, ex oculi in objectum tendentis motione, motum ejusdem cognosci: Insitum enim oculis est, ut axis opticus ad res obje stas obtineatur, in cujus concursu refractionis radi species in retina perfectissime exprimunt. Quare ut visus perspicacissimus eliciatur, etiam ad motum alicujus objecti, necessario oculos movere oportebit ut in volucribus praetervolantibus clare constat, oculos in eodem , situ
76쪽
situ contineri non posse, quin volatum earundem prosequantur. Quod non nisi oculorum naturae adscribi potest, ut videlicet aciem dirigant juxta objecti, in quod videndum primario tendunt, variam incidentiam. Si tamen motus objecti oculis insensibilis accideret, etsi re ipsa quid. nam moveretur, fieri id posset, dum dictus motus foret imperceptibilis Quod triplici modo contingere posset. Primo ob rei motae minutiam,
ut si quis atomos absque radij solaribus observaret, tunc enim motus ille ob minutiam in oculis evanesceret. Secundo ob motus tarditatem oculi languescunt, ut si quis vel gramen crescens videre niteretur, velum-hram gnominis ex ad ij solaribus de hora in horam observaret. Tertior ob objecti distantiam maximam , quamvis ejus motus velocissimvis foret , ut ex astrorum praesertim motu quotidiana experientia docet, quae in firmamenti maximo coeli ambitu singulis A. horis percurrunt Io 17162 scio milliari , nihilominus eorum motus tam rapidus ab oculis non sentitur, ob nimiam objecti in oculis remotionem, atque ita in similibus casibus, etsi motus objecti re ipsa fiat, non tamen se sibilis dici potest ob imperceptibilitatem. Sensibilis autem fit nonnunquam ex organi parte, dum oculus si cessive persentiscit loci variationem , dum rem alio, Malio loco, sub diversis temporis intervallis translatam cognoscit . Interdum motus cognoscitur ex loci ipsius mutatione, siquidem mmtus nihil aliud est, quam continua quaedam minimeque interrupta loci mutatio, quae visu percipitur : ergo si res objecta quovis sensibilis temporis momento, alio semper, atque alio in loco existere cernitur , sine dubio moveri intelligitur . Quies econtra objecti alicuius percipitur e visibili eundem locum, situmque tempore sensibili obtinente sic si in rem quampiam oculorun acies defixa fuerit tempore sensibili, nullo temporis intervallo situm,
vel locum mutaverit, quievis e pro ea temporis mora dicetur. Denique inter communia visibilia cuncta numerabuntur, quamvis a
primarijs re ipsa non distinguantur, sed sint illorum duntaxat modi, quibus quodammmodo assiciunturi quia tamen per proprias formas distinguuntur, aut dignoscuntum inter communia objecta visus numerabuntur.
PE species visibiles intelligunt communiter Authores, certas qualitates, quas objecta visus, lux .color producunt, Win tota phterstsuae activitatis per medium diaphanum diffundunt, donec in opacum aliquod impinganta quae ad definitionem deducta dici possi in qualitates ab objecto visibili productae,&aptae cum potentia Visiva proxime con-
Currere ad visionem, tanquam concausa necessario requisitae. Ea vero,
in quantum ab objectis hisce procedunt, vocant species objectivas inquantum easdem organo ipsius oculi imprimunt, nominant impress as &in quantum cum potentia visiva essective concurrunt ad exprimendan yisionem, dicunt virtuales, seu habentes hanc virtutena, ut potontiae visi-
77쪽
vae coagant, eamque determinent ad hanc, & non alia visionem exprimen. dam, producend*m simul novam speciem formaliter repraesenta vivam
Objehum distans ab oculo, cuius est imago sicut pictura Caesaris est imago eiusdem .hanc propterea vocant speciem expressam, α terminumis visionis Quae omnia, an ita se habeant λ
I Trum dentur tales species objectivae communis quasi omnium Phil
a sophorum est responsio , contra paucos Nominales, quod ita Nam primo videmus, quod lux solis per Coelum,in terram producat lumen,
quod nihil aliud est, quam species lucis . Secundo Experimur has species colorum, ramul luminis , seu
species coloratas, procedentes ab objectis coloratis, Willuminatis uti ipsi me nostris oculis videmus in charta depictas , per earundem intromissionem in cubiculo obscuro, Mundique clauso C. D. per modicum fo- Tamen C lente convexa munitum transseuntes, in charta pposita, . ad debitam distantiam collocata; quae tam venuste exprimunt omnem formmam, di colorem, figuram illuminatorum objectorum extra cubiculum lenti Oppositorum, ut nullus pictorum, quantumvis peritissimus suum εἰ S, FRPrototypo tam accurate repraesentantem imaginem depingere valeat. Id autem, quod videmus , est illud ipsum, quod hic vocamus, Species ab objectis illuminatis productas. Ergo nullo modo negari possisnt contra tam Claram experientiam hae species objectivae. Tertim Cum nihil agat in distans sine medio Objectum vero cum Potentia pariat notitiam ex S. Augustino, potentia visiva solum imma nenter operetur: objectum, quod videtur, sit distans,& extra oculum, necessario dici debebit, quod objectum sui speciem a se producat per totum medium diaphanum usque ad retinam, in qua specie tanquam Vice agens objecti, simul cum sibi praesente potentia visiva eliciat visionen .
AN omnes te species objectivae sint formales imagines objectorum suorum' Respondetur: Quod ita , quia formalis imago illa dici
xur, quae formam , figuram, omnem expressionem alterius pelta omnia similem refert: nam ideo pictura Caesarem referens, formalis ejus imago dicitur, quia ejus imaginem punctualiter repraesentat,& propterea superiorem descriptionem Aquilonius, mornaeus instar definitionis habent. Sed hoc totum est invenire in omnibus speciebus objectivis , quocunque in loco in cubiculum obscurum immittantur, cierminantur ibidem, sicut patet ad oculum. Ergo omnes istae sunt formales imagines' objectorum, licet omnes videri non possint, nisi per aliquod opacum te minenturi jusdem autem rationis sunt omnes species retinae impressae, quodi Scheinerus, Ritelius, Κircherus,in plures ali pariter propriaeX- perientia, se inspexisse in oculis aliorum animalium, veraciter assarmanta ΕNO c, Quae argumenta me judicio in certitudine pro demonstrationibus haberi debent, ut propterea plurimum admirer, adhuc dari aliquos Philosophos, qui hoc audeant negare, sine dubio has experientias
78쪽
siuares Terito. N ex his speciebus objectivis, illae, quae sunt impressae retinae , si
mul etiam sint virtuales, seu coagentes in senere causae essicien iis potentiae visivae, eamque determinantes ad producendam hanc,&non aliam visitonem 3 Respondetur me hujus coeffcientiae, determinationis in hoc genere causae, nullam urgentem rationem invenire posse; cur enim potentia visiva se sola non esset sum ciens ad producendam visio. nem 7 cur non potest suffcienter determinari in genere causae tormalis, per hoc, quod haec species non sit objective repraesentativa nisi sui objecti, quod unicum, non aliud repraesentata, Aliunde vero in bona Philosophia, tam entia, quam rerum virtutes non sunt multiplicanda sine necessitate. ast igitur virtus haec illis neganda, ut superflua.
AN potentia visiva per visionem inspiciendo depictam intentionaliter imaginem formalem objecti, in specie objectiva impressa retinae, praeterea adhuc aliam producat quae dici debeat, species expressa omnino similis repraesentationis, cujus est Objectiva tanquam terminum vitalis actio. nis visivae 8 Resp. Quod hujus speciei in oculo nullam omnino necessitatem videam cum visus non sit potentia rememorativa, ob quam causam insensu interno, intellectu, tales species admitti debent, ut posmnt in ijs meminisse taeteritorum. Aliunde jam antecedenter visus sibi habet objectum praesens in sua formali imagine , quam intentionaliter repraesentat species impressis. Ergo est Omnino superflua species expressis, quae hanc eandem imaginem iterato repraesentet visui, inuidem in eodem organo per novam productionem jusdem Philosophis, qui speciem impressam dixerunt solam virtualem imaginem objecti, in hujus speciei expressi fi- mento, facilius condescendo: Sed quare non similiter discurrit Cornaeus noster qui experientijs convictus, quod species objectiva, impreiasia, si formalis imago objecti realis, id non sum cienter comprehendo.
si res sivinio. Quid ergo agit potentia visiva, quando in specie objectiva, impressu,
vitali actione percipit, seu videt objectum Resp. Nihil aliud facere jquam quod per puram actionem vitalem sine productione ullius alae rius 'speciei, inspiciat per formalem imaginem intentionaliter repraesentantem in omni perfectione suum objectum in specie impressa quod est actu vider
Non leves dissicultates antiquis causavit Philosophi haec quaestio An.
videlicet visio fiat per extramissionem radiorum quorundam, qui ab oculo egredientes ad objectum usque pertingunt, ejus figuram, colorem, qualitatem apprehendunt quemadmodum ignis, dum Calo-: rem suum, vel magis corpus luminosum, seu radimi in remotiores partesiaeris diffundit, obiecta quaelibet suo splendore per lineas rectas illumi
79쪽
111ndo. Cui opinioni ipse Plato antiquiores Stoici adhaeserunt equaero An radi visuales emissi in objectum, ibidem perseverent, vel rursum in oculum revertantur si revertuntur rursum ad suum principium,
vel erunt ijdem, vel alii ab objecto, vel aliunde producti si ijdem, erunt
tanquam pila otiose projecta in parietem is qualiter redeuntes visionem producere poterunt' cum ante emissionem ad hoc effciendum potente, non fuerint. Si vero novi aliqui radi revertuntur in oculos, quis eos
produxit si objectum, ad quid servient prius emissici ex quibus patet,
inutilem, ac plane phantasticam radiorum emissionem ex oculis excogitatam est .
Sed dices primo oculus videndo fatigatur, quia aliqui spiritus emi .
si praedictos radios ab oculis procedente arguun . Secundo mulier mensi ruata perrumismonem radiorum ex oculis stat aspectu speculum puris limum inficit, & maculat, quae maculae non tantum vitri superficiem, sed Minteriores speculi partes perundant, ut nulla arte, etsi de novo media vitri crassities per attritionem consumeretur, auferri possunO. Tertio: Sunt quaedam foeminae, an si ryges, vel natura oculorum a corruptorum venenatae, quae tenellos infantes aspectu solo infascinant. Quarto: Basilisci visione sola homines enecanici ergo ex oculis ali,
qua qualitas radiorum inde procedentium emanare debet, cui similes effetctus adscribi debeno.Quinto Geometrae, ins ronomi , dum per instrumenta altitudianes, vel diti antias observant, nominant radium ab oculo in objectum di rectum visualem ergo visio fit per hujusmodi radios ab oculis emisses'. Verum his non obstantibus dicendum ess , visionem a potentia visiva causari, cum intus susceptione imaginis ab objecto productae nemo enim negare potest, objectum visibile species, seu imaginem sui, quae est qua litas essentialiter illud repraesentans per medium diaphanum usque ad re linam organi visus diffundere, ubi per actionem immanentem producitur visio nam quis alius finis excogitari potest, cur a Deo tam mirabiliter organum istis sit dispositum, nisi ut per tot humores, tunicas usque ad retinam debite, cum sufficiente, non superabundante lumine object 'ae species permeare postlat, quae vices objecti suppleant, in quibus, ut informali imagine, visio objectum sibi coram in ipso oculo depictum rediadat Ita enim inristoteles, Democritus, 'picurus mecum sentiunt, qui definiunt visum es e imaginum rerum visibilium in oculo. Ad argumenta supra allata Resp. quidem ad primum : Oculum fatigari, quia cum visio sit actio vitalis, concurrent ad eam spiritus vita les, qui e cerebro, venulis per nervum opticum concurrunt in ejus conia servationem ij autem praesertim in senibus viribus corporis deficientibus cum tempore consumuntur, sequitur oculum fatigari debere quanadoque, o spirituum requisitorum vaporationem. Ad secundum,& tertium Resp. primo Ab aspectu intensiore foemi narum quarundam speculum infici, maculari pose, infantesque tenerioris complexionis infascinari quia cum per halitum mens ruatae, au impurioris vitae alicujus mulieris, aut strygis, spiritus animales corporis' omnes sint corrupti, idem etiam oculorum spiritibus commiscentur, qui
80쪽
quasi venenati simul cum vaporibus per intensiorem aspectum emittunt tur, speculoque puritatis symbolo maculas imprimunt, tenelloscinian te infascinare possvno. Ad quartum: Quod Bassilisci solo aspectu homines enecent, adscribendum est veneno potentissimo, subtilissimo eorum oculis inhaerenti, quemadmodum serpentum dentibus, aut linguim ideoque forti aspectu per
medium transpirantes homines inficere possunto.
Ex quibus constat hujusmodi visionis aspectus spirituum animalium venenatorum emissiones non esse illos radios, qui ad visionem vitata
Ad Geometrarum QAstronomorum radium visualem, quem tria suis observationibus adhibere solent. Dico Eum esse pure imaginarium, qui fit per dioptrae mobilis pinnacidia in quadrante, quadrato, aut alio inti rumento ex pros ictu in punctum alicujus fabricae, vel montis propositi, ex quo deinde intrastanctum dictum, oculum linea concipitur ad quam perpendicularis alia cum tertia ad horiZontem parallela trianguintum mente conceptum, tanquam e tribus lineis imaginari j constituatur, cujus beneficio, mediante calculo in loci altitudinem , vel distantiam deveniri pos ito. Non autem esse radium , ad Visionem Vitalem concur
Atque ita concludo, ab abjecto transfundi species, sive imaginem, sive formam dixeris: nam sicut sublata causa tollitur effectus, ita sublato objecto, species evanescunt, una cum visione illius objecti merito e go specierum productio objectois adscribitur.
De mirabilisecierum ab objecto productarumper medium
diapbunum processu, s distincta terminatione
Ualiter lucis, ac objecti opaci illuminati radiatio ex quolibet sui pun
cto per medium diaphanum diffusa contingat: sup cap. 3. 4. dictum est. Verum non minus mirabilis est,in vix humano intellectu pereeptibilis specierum ab Objecto productarum per medium diaphanum processias eodem enim modo ex millionibus millionum , quodlibet specie-xum ob objecto productarum punctum, radios suos in singula medi tam ramoti, quam vicini puncta, ad quae recta duci potest, in omnem partem, tanquam ex centro ad peripheriam dispersos intra sphaeram activitatis effundit. Unde e millionibus punctis tot specierum radi ab objecto procedentes, in singulis medi diaphani punctis se mutuo penetrando, necessario sercabunt, ac simul tanquam in termino ibidem concurrent; si quidem objectorum species ubique visibiles reddi possunt. Pro cujus claritate detur objectum A. . in quo centum specierum rIs puncta sint assignata, extra illud autem in toto medio diaphano multo-XXII. rum militonui stincta, ex quibus in figura quatuor solum C. D. E. F. determinata sunt, ad quae sicut ex singulis centesimis inter A. i. recta du-