L. Coelii Lactantii Firmiani Diuinarum institutionum libri septem proxime castigati, et aucti. Eiusdem De ira Dei liber 1. De opificio Dei liber 1. Epitome in libros suos, liber acephalos. Phsnix. Carmen de dominica resurrectione. Item index in eunde

171쪽

vit; quamuli illorum ministerio res geratur. Et hi ια-men possint aliquid praeter iuga reclaris , per ipsius

Uuorantiam, quae est conditionis humanae.ille autem praestes mundi, e rector universi, qui scit ommai cura

ius diuinis oculis nihil septum est: silus habet rerum omnium cum filio βο potestitem: mee est in anulis quicquam, nis parendi necessires, Ituque nullum sibi

honorem tribui uolunt. quorum honor in Deo est . Illi autem,qui desciuerunti Dei vanisterio quia sntuerimns mmc praeuiarimiores Dei, men sibi. cultum Deortininendicare conantur: non quod ullum bonorem deoderent quis enim honor perditis si nec ut Deo morant,cui uoceri non potestsed ut hο nibus. quos nituntur P cultura, notitia uerae mam legatis auertere; ne immortu litutem adipisci possint, quam ipsi Aa nequitia perdiderunt. Missint ituque tenebras; π ueritatem intinne obducunt ; ne dominum , ne patrem sum uoris. re ut isticiant;

sicile in remplis si detulant; sacrificiis omnibus praesto a nt; eduntq; sepe prodim , quibus ob resecis homines, fidem commodent simulachris diuirum utis,ac numnis. Inde est, quod ab augure lapis nouacula in s est ; quod luno Veiensis migrare se Romam uelle restrondit quod Fortuna muliebris periculum denuntiauit; quod Cluvidiae manum nauu si cum est quod in scrilegos Iuno nudare , L crensis Prosirpina ,'Ceres Milesia uiridimuit; σHercules de Appio. Iupiter de Atinι' Mi ruade Caesare. Η ne, quod Frpens urbem Romam pestile tia tiber it Epidauro amestus. Nam illae δειμε-

172쪽

mis est siquidem seriti ad eam rem msp, drationem

sicum mirae magnitudinis attulerunt. In oraculis autem uel maxime sellunt. quorwm praestiora pronia uertente intelligere non posmi : ideoq; ab illis attribui putunt imperia, π uictoriis, opes, euentus nosteros rerum; denique ipsorum nutu seperempubliarm periculis is nentibus liberatum . quae pericula π restonsis denunti erunt fierisiciis Famti,duerterunt. Sed omnia ista sellaciis simi. Nam cum disi Utiones Dei prae sinuant; quippe qui nutu stri eius μerunt: interponunt si in his rebus, ut quae

cos a deo uel Acta sim uel sunt, ipsi potissimum flare, i posse uideantur. quoties allini populo, uel urbi ficundum Dei sintum boni quid impeniat i illi se id ficturos uel prodigiis, uel somniis, uel oraculis pollicentur si sibi rempla, ho rei si sieriscia tribuantur. quibus dati cum illud aciciderit, quod res est mmum sibi pariunt uenerationem. Hinc templa deuouentur; uae munes consecrantur; manantur greges hostiarum. Sed cum hae se Ant, nihilo minus tumen π uitu, salus eorum, qui haec fecerint, immolantur. Moties autem pericula rependent; ob aliquam si ineptum, leuem missem pro 'tetur aratos;sicut Ium varroni,quod 'rm m pu rum in templo Ipuis ad excubiis tenendas collocarat: ob hane musam Romanam nomen apud Cannas pene deletum est. Qiuod si Iuno alterum Cavmedem uerebatur: mr iuraenius Romana luit paenissi vel si dii rentummcdo duces curant,caeteram multitudinem nea

173쪽

DE ORIGINE ERROR I S. gligrint ur Varro Aolus euasit, qui bdefatis P durilus, qui nihil meruit, dorsis ebit videlicet mi tune Romanis acvidit sitis Iunonis iniquae cum Αnrubal duos exercitus populi Romani π a ti, uirtute constat. Nam Iuuo audere non poterat aut Carthagruem δε- pndere,ubi arma eius,et currim fuit; aut R omarus nodicere,quia prolentem trora a sanmune duci Rudierat, Nasolis qliae uerteret arces.sed illorum Infit i h lusias; qui sub nomnibus mortuorumn delitescentes,uiuentibus plagas tendunt.iressue illud periculum,quod 1 mounet uitari potest, uideri uolant id platan auertis esue mon potest ' id agunt, ut propter illor oonteptum acndisse uideatur. itaque Mapud homues,qui eos nesciunt authoritatem,ac timorem pariunt. Hae Aerstitia, bis artibus notitiam veri,ac singularu Dei apud omnes gentes inveterauerui. Suis erum vituls perditioriiunt,et crassantur,nt per dant . Iccirco etiam humianas hosbad excontaverunt, ipsi hosta humum generis; ut quam multas demorarentam s. Dicet aliquis,cur ergo Deus haec feri patiturinee tum malu sas urrit erroribivit Ut mula eubunis pugnent;ut uitia sint aduersa uirtutibus,tit hambeat alios, quos putuat alios,quos honoret. v lii s. n. temporibus fatuit de uiuubae mermis iudicare de quo iudicio Obi erit in ultimo libro disputatio. Disrt erispo,dodec veniat temporwm situs; quo es dat iram Fia in pete're,ae uirtute eaelch smi Uatum praedι- Ela priorwm Terribili morum horrificunt. Nnc autem patitur homines errare, aduersum si quos inpios

esse,Est iu bri, mitis, π patiens. Nec emm feri potest,

174쪽

ρ 'Aut non is,in quo per se sit uirtus,sit etiam peras m patientia. unde quidam putun ne irasci quidem Deum omnino, quod affictibus, qui sim perturbatio-tus ani sabuctus'non sit: quia stetis est omne anim quod a scitur,et mmmouetur. Maepersapo ueritatem,atq; religionem Iunditus milit. Sed Donaturi stirim locus hic nobis de ira Dei disserendi; quod si trior est misteria, opere proprio latius exequenia. Illos ergo nequissimos stiritus quissuu ueneratus furit sicutus nec coelo,nee lua potietur; quae Fans vij d tin ista decide quae in distributione rerum attribare esse is murum priscipi distureamus, introebras siciliret inferos, et insupplicium simpiter-

m. Docui,veligiones Deorum triplici ratione urinus

ist: vn quod simulachra ipse,quae coluntur, effigies filia bonuram mortuorum .est lutem peruersim, eris pngruens, ut si lachrum homnis a si lachro Dei odiatur. colit enim quod est deterius, imbecillitta tum inexpiabile fianus ese,deserere uiuentem,liti*nctorum monimentis simias; qui nec ullum, elaam dare cuiquam possvns, qua ipsi carens. nec ese lim quenquaem Deum praeter unum, cuius iudicio, cpot an omnis anima subie sit. Altera quHipse magines acrae, quibus inanishm homines feruiuiis;

tmnisins carens, quoniam terra sing Quis autem noi tu iret reses escirectum animi curuari,ut adoretir amiquae iocirco pedibus nostri abiecta est;ut cuia πη a uobis,uon adoranda sit: qui somus ideo exci- ex eo Ibitum Ablimem praeter caeseras animantri a repimus ut non reuoluamur deorsim: buce LactantiM. L

175쪽

DE ORICINE ERRORI s. Isim uti eram prouidamus ad erream; sed oculos eo diridimus, quo istos naturae Fae conditio direxit ni hilq; aliud adoremus, nihil odiamus, ι βolum artif-cis,parentisq; nostri unicum numen qui propterea bo nem riIdum D rauit , ut sciatms Vos ad superna, eletha prouocari. Tertia, quod stiritus, qui praesunt ipsis rennonibus,mndemnati, ' abiens a ' Deo, per terram uolutentur-qui non tantum nihil praestare

cultoribus suis possim; quoniam rerum potestas penes

unum est: uerum etiam mortiferis eos illecebris, erru

voribus perdant; quomam boe illis quotidiansm essopu3,teuebrici homnibus obducere,ne quaeratur ab illis uerus Dem. NoniItur noledi savi quia sintentiae Dei sabiacens. Est enim piaculis misx um, addicere se potestiti eorum, quibus, si ivlbtiam sequare, potentior esse possis eos adiuratione diuini nomnis expellere,ac fullire. in ὀd si apparet et pones issus mi modis es e uanas,quibus domi: nisi h m est,eos,.qui Aelmortuis sappii ι; uel aeream venerantur uel fyiritibus impuris ari s Iῖas mancipant; rationem hom m non fenere; eosq; impietatis, ac sceleris si silplicia pensuros,qui rebelles aduersus parentem gemneris humani Deum,s reptis inexpiabilibus sacrufisomne uiolarum. Q simns itur sacra nium

homnis tueri rationemq: n furae suae mittur obtinere:

ipse se ab hum. Asaret; erem mense oculos suos tendat in caelum; nβό pedibus quaerat Deum; neca usuris su eruat,quod adoret squia quicquid ἡο-m ni sῖsiaret, infra hominem fit, necesse est)bed quaerat im Fbbim, quaerat in sum . quia nihil peis

176쪽

T IB. II. 7 semine maius esse, nisi quod fuerit supra bomnem. Deus autem maior est homne; supra ergo, non infra est me in kmapotius, sed in summa repone quaerendus est. Quare non est dubrum, quin relipo ntillas ubicuns si lachrum est. Nam si relio ex diui rus rebus est diuini autem rubii est, xus is coelestibus rebus: mrens erio relinonesivmtichra. quia nihil pο- est esse coeleste in ea re, quaesit ex terra. quod quidem de uoi ne ipso sapienti apparere patest. Quicquid enim simulatur; idyllam sit, orse est. nee potest unquam ueri nomen ampere, quod ueritutem suco, σ

imitutione mentitur. Si autem omnis mimtio, uon res

potissimum seria ed quasi ludim, ac iocus est. nreislso is simulachri sed 'unus reliponis est. Praefren dum est ivtur uerum omnibuS falsis, mictanda terreis m,ut caelesba consequamur. Ita enim res se habet ut quisquis animum Fam,cutim origo de caelo est,ad in ferna, ima prostrassuerit eό cadat, quo si ipsi δε- iecerit. ideoq; oportet rationis, ac stilus sui memorem , Non nisi ad Verna niti semper , ac tendere.

quod qui sererit;hie plane septen ne iustis, hic bo--,brc eoelo, Deos dignus iudicrebitur. quem paus parens uon burrulem , nec ad rerram more quadrupe

dum abiectum , sed strentem potius, ae rectum, sicut eum sat, agnouerit. Peracta est intur rufl- Iuri magna dissicilis sis repti operis portio: milate coelesbsunerente uobis dicendi foeteutem, Mn-

neteratns depulimus errores. ωmc uero maior -

bis,ae difficilior cum philosephuproposita luctatio est. quorum summa L inuin eloquentia, quasi melis

177쪽

DE ORIGINE ERRORI s. aliqua Obi opponitur. Na ut illic multitudinι,ae prope oonsensu omnium gentim ueritas premιbatur, imhic authoriciae prae tinti vim omni genere laudis uiro rum. QSiue autem n utlim esse momenti in paucio,

ribus dems, quam in pluribus inperitu Led non sdesterandini stis quos de sententia, Deo,ac ueristetae duabusios depelli. nec ta pertinaces fre arbitror, ut clarismum Falem salms ac patentibus oculli vide' re si vexens. Moda illud ueram si quod ipsi solet pro sistri ; stidio inlie bilino ueritatis si tenerι: ejiciam prosecto,ut quisitam ueristetiem diu π aliquando in uendi m ese credans; π humanis ingeniis inuemri non potuisse,paeantur.

178쪽

Ellem bi,quundo veridis in ob scuro utere adhuc ex limatur, uel errore,ais inperitia Gly, uariis ineptis siler litionibus feruienαtis uel philo ophis prauit te ingr-niorwm turbantibim eam ponim, instrantibus; etsi non qualis in M. Τ fuit quia prae clua, ad rabilis fuit: aliquam remen proximam eloquentiae contingere Iamicitem : ut quantum ueritus ni sapropria ualeat euntum ingenii quos viribus nimxa,exereret se aliquando-disia sis, od imi s tum publicis,qηam eorum, qui sapientes prelantur,errori bus,humus generi clarissimu lumen is erret. Quod quidem duabus ex musis feri uellem vel quod magis

possens credere homines ornatae veritati,qui et men dacio credunt,mpti orationis ornatu, te cinios ster

boruni uel certe, ut ipsi philosophi siriue armis potissimns,quibin placere bibi et considere solent, opprime rentur a nobM.Sed quoniam Deus hanc uoluit rei esperaturam uisimplex, nuda ueritus, esset luntlentior; quia satis ortutis per se est deos ornamentis extrinsecus additis fumi tam pitur; menticum ve-

179쪽

DE FALSA SAPIENTIA.νο 'ede placet aliena, quia per se corruptum vimescit, ac defluit, rusi aliunde ornis tu qu sito circumlitum fuerit, ac politum: aequo animo stro, ingeniis nubimedιocre uise conres m. v erum ery non eloquentiae, sed ueritatis fiducia Astapi hoc opus, forresse maius, quam ut post meis uiribus si bnera : quoJ tumen,etiasi ego deficeris; Deo,cuim est hoc mansis,adiuuante, ueri res ipsa complebit. Etenim cum sciam maximos quoq; oratores ae musidicis mediocribus sepe uictos; quod renis est potentia uerimns , ut si fiam, quamuisis rebus exiluu ,siua clarimae defindat: cur bane ego in maxima musia ab ingeniosis quidem illis,ae disertis

uiris, sed iumen fisa dicentibus oppressum iri putem'

ac mon illa,si minus oratione nostra,quae de tenui fuae admodwm exilis emanat; lumine tamen sio clara,

illustris appareati Nee si philosiophi doctrina ιω-

rarum msrabiles extiterunt: ego etiam illis Dentiam ueri, cognitionemq; conoes eris. quUm nemo cogitan do,avit disturendo siqui poest. Neq; enim nAnc re prehendo eorum studirum , qui veritatem scire uoluerurat, quia rasuram homnis Deus ueri adipiscendι cupientissimam fiat d id arguo, id reuirem; quo d horinestam illorum, optimam uoluntutem non sit sic tus es bis, quia nes, quid es et uerum ipsi,m,fidebat; neque quomodo, i libi, aut qua mente quaerendum. Ita dum summere humanis erroribus cupiuim, si si in plaPs, errores maximos intaxerunι. Ad hoe igitur me opus coarguendi philo Vbiam, Asceptae mais striae ordo ipsi deduxit. Nam cum error omnis arat ex religio Alsa oriatur,aut ex sapientia: in eo senuis

180쪽

LIB. III.

evndo necesse est utrunque sabuertere. Cum enim sit nobis diuinis literis traditum, coPretiones omnitum philoophoram mures esse:idipsum re, argumentis docendum est: nequis horulis sapientiae momine lassi mis, aut inanis eloquentiae 'lendore deceptus, humanis malit qu ι m diuinis credere. quae quidem traditu Ans breuitera, ae de . Me erum decebat aliter: ut cum Deus ad bo Gm loqueretur, argumentis affereret βιG uoces, tunquam fides ei non haberetur: sed ut oportui est lomtus, quasi rerum omnium maximus iudex; mim non est arramentκri,sed pronun- nare uerrem. Ipsi ut Deus. nos autem, cum ad res sinitulos te' monia diuinae uocis habeamus : proiecto monstrauimus,quanto artioribuS argumentis possine

uera delendi; cum etiam sessa sic defendantur, ne vera soleant uideri. QMare non est, quod philosophistuntum honoris habeamus; aut eor- eloquentiam pertimescimus. Loqui enim bene potuerunt, ut bo- nes eruditi; uere autem loqui llo modo quia ueraritatem no didiceratu ab eo, qui eius potens es t. Nec

sane munum aliquid efficiemus; quod illos ignoranis me redarguemus. quam ipsi sepissime confitentur in eo bolo , quoniam dion eis creditur , in quo solo creri debuit. mirabor o kndere nunquam illos sum Aemriditas βιisse; quam cum sententiam de sua ut raritione dixerunt. Nunc quoniam duobus saperioribus libris religionum se ires demonstram est, nec uon or o ipsa retius erroris expositu : huius li