L. Coelii Lactantii Firmiani Diuinarum institutionum libri septem proxime castigati, et aucti. Eiusdem De ira Dei liber 1. De opificio Dei liber 1. Epitome in libros suos, liber acephalos. Phsnix. Carmen de dominica resurrectione. Item index in eunde

411쪽

LIB. VI. xsticiamus, quod ille debuit. Virtus est,iram adbiόere; cupi- diditem compescere; libidinem refrenare. id est erum, uitiumsuure. Nam fere omnia,quae sunt inlustriat improbe ab his oriuntur affictbus. Si enim commotionis huius,quae ira dicitur, inpetus retundatur; omnes homuum contentiones malae Aopientur; nemo insidiabitur, nemo prosilliet ad nocendum. Item si cupiditas teperetur nemo terr maris grassabitur nemo exercitum duce ut rapiat, re u lit aliena . Item si arbor tibidinum comprimatur; omms aedis π stam renue

fit Fuam sanctitutem; nemo quicquam pudendum aut patietur,aut sedet. Ergo uniuersa scelera βω-

tia,his commotiombin uirtute sedatis,ex hominum uι-m,moribu3m follentur. Quae fidatio commotionum,et

fictuum hane habet rationem , ut omnia rem β-riamus. Omnis igitur uirtutis officium est,non pestare.

niam euoratio etM,s quo bona oriuntur; prudente

impingit in uitia, cesse est. Ireque ut breuius in significantius utrivi reiμmmis efficia deter nemus;

scientia est, Deum nosse uirtus,colere. in illo sapiena,mhoe iustiua conti tur. Dixi,quod erat primum,

Hennam bovi non es uirtutem:deinde, quid sit uirtus, in quo sit. Sequitur, ut id quoque ipsem,quid si bonum, malum, us,se philosiophos,breuiter ompendam; quod pene declaratum est libro tertio, cum desimmo bono dis' urerem. Qui inute quid est sum mam incierunt; σ in caeteris boms, malis ue, quae Fmma non sint:errauerint, res est . quae twnpost i uero iudicio examnare, qui 'naem sim mon or-

412쪽

net,unde illa desinendum. Fons autem bonorum Deus est; mire: uero illi diuini nomnis semper inimis ms,de quo sepediamus. Ab his duobus principi s bona, las oriuntur. Quae ueniunt i Deo hane habet rationem;ut immortulitatem parent quod est summubo mi quae autem ab illo altero id habent officium; ut eo lesbbus motarium, terreniss demersem, ad poena

interficiant simpiternam; quod est Am m malum. Num igitur dubium est, quin isti omnes, quid esset bo

uersarium eius sicierint'Itus siuem bonorwm,ad mν-pus,m ad hane breuem uirum retulerunt; quam scilicet solui, π oondere, necesse est: mon sunt progresulterius.sed omnia eorum praecepta,et omnia, quae in ducunt,όona, terrae inhaerent, bum iacent; quoniasimul cum corpore,quod est terra, moriuntur. pertinet enim non ad uirem homni comparadam,sid ad quaerendas,uel augendad opes,ho res, gloriam, 'cientia;

quae sunt uniuersa mortulia, tum squam illi,qui,ut ea sibi contingerent, laborauit. Hine est illud. Uinus, quaerendae sinem rei scire, modum e raecipi t enim quibus modis,m quibus artibus, res fi liaris quae venda si quia uident male quaeri solere. sid huiusinoridi uirtus mon est proposita sapienti. Nee enim virtus est, opes quaerere quaru προ inuenno, neque possessio in nostra potestae est Ire quae , obtentu β-ciliores sunt malis,quam bonis. Non postsi ergo virtus .esse in iis rebra quaerendis, in quarum contemptu,uis,ae radio uirtutis apparet: nee ad ea ipse trans*giet, quae magno. ac exabo animo calcare, ac proterere ge-

413쪽

sit ne sis est,ammam cadesbbus intenrem bonis, ut haec Dolia sibi comparet, ab immorretibus sis ope

vibus auomri.Sed potissmsim m ijs rebus comparandis,uirtutis ratio cosi h quris uobis nec homo ullus, nec

mors ipsa post Miserre Cum haec ire se habeant illud,

quod stquitur,uerim est. virtus,divitiis pretim per

soluere posse. Qui uersis idestre significat, quod pri- duo sed Gip ipsi,nes qui quum philosophor- ω

Υepotuit,preti Esem uel sui liel quod sit. Id enim poem, illi omnes, quos sicutus est,pulauerunt , recte opibus uti,hoc est,siuga esse no xnstruere consiuia semis pluo me largiri remere; non es deresn res Aper--cuas,aut turpes rem fi liarem. Dicet aliquis fr- disp. Quid tu nefas ne hane ese uirtutem uon equiden o. odus ria enim uidear probares Mum.Sed ueruram nego i quia non sit illa caelesbs, sed tuta terrena; quandoquidem mhil emit, nisi quod remaneat in feris . Quid sit aurem rem opibus uti, qui fit ex diutistiis fuctus petendus,declarabo apertius, cum de pietatis oscio loqui coepero. Iam caetera, quae sequuntur, nullo modo vera An . Nam inprobu inimicitias indicere,aut bonorum desensionem Dispire,potest cu -- Iu ese commune. Midam enim prosim te ficta, uiam sibi adpodentiam munjuns, ficiunis muta, quae boni

μlens eo quidem promptius, quod Ostendi gratia β- Euns. V linams tam holi esset praestire , quia potes simulare boniis rem .sed i ,σm eo coeperint propoα siti,ac uoti sit compotes, Ammum potentiae gradu

414쪽

DE vERo cu Let U. ipsis bono quorum musiam si,sceperans,insiquGntur; σ gradus,per quos ascenderunt,amputavi nequis timios curara i s possit mimri. Uer tamen putemus, hoe ostiam non rus boni es ut bonos definiat. At id sis trescite est; implere,dispali:quia cum te cerre mim, ungressionis com erM,in arbitrio Dei,no tuo, posita uiolaria est. Et plerunq; mprobi er numero et constiratiane sivi potentiores quam boni ut ad eos perandos, n tam uirtus sit,quam filiares,necessaria. An aliquis ignora quod aliquoties melior, tu hors pars ulmi sit'Hine stmper don nationes acerbae m rimnes extiterura Plena est exemplis omnis historia, fid

ruit es dest orsquidepro republic pro sinam, pro

libertate armassiepit. Is remen uictus,cum ipse liberis rete occissit; er a stadonibus Aeraptijs detrunmtus, insepultus abie his est. Non est igitur uirtus, aut hostinet malorum es , aut destnsiorem bonorum; quia uirtus

incertis in bus non potest es Fibiem

commoda praeteres patria sibi prima purere. Sublam homi m concordia, uirtus ni bilest omni . sane enim patriae commoda, nisi alterim duimistis, aut gentis imommoda' Id est sines propa re,alijs violenter eiems; augere imperim; uecti Plia secere

maiora. πιια omnia non utin virtutesod uirtutum satis euersiones. In prisu n. militur humanae *aem iis contumo .mlletur in centia; follitur ahetu ab unetia, restitur denique ipsa iushtia, quae dissidium Ie rubμ πι serre non postst; π ubicuns arma fuisterius,

415쪽

quomodo potoi ι s esse,qui uocet,qui odit, qui θolia qui Ocniit' uae Omma faciunt, qui patriae prodesse nituntur. Id. n. sim prodes e,quid si ignorami. Ubil pulatu utile,nihil commodu, nisi quod teneri m.

potest; quod solum teneri uon potest, quia eripi postst. Haec ires ut ipsi appellam) bona quisquis patriae

acquisierit,hoe est,qui euersis ciuirenόM,gentibus scilens,aerariu pecuma refersierit, agros reperit,ones Aestimpletiores fecerit; hie laudibus fertur An coelum, in hoc putaturAmma, perficia esse uirtus. Qui error

non modo populi, inperilarum,si d et philosephorsi est,qui praeceptu quos davi ad istu btiam, ne stillitiae,

ae malι me disciplinis,m' authoritas desit. Ires cum deessetis ad rem mitturem pertinentibus dissutum; nes ad tu bnam,nes ad uera uirtutem actam modestur ista omxus oratio,sed ad hane uitam, morem φ ciuile quem non esse iugnam, res indicut,m ipsi Cicero testitus est. Sed nos,inquiqueri iuris,germanae : iugnae βαlidam: expressum esserem 1mila tenemus. Umbra,eu' imaginιόus utimur:eras ipsas utinam sequeremur.

Ierum fur emm ab optim s naturae, acueritans exem

plis. Umbra est urtur imago i litiae,quam illi in-sEtiam putauerunt. Hi pientiainon ne is non' tu in philosophis esse nAsta Aut cu Fabritius,in 'rns, aut Ari fides iu dis noministtir aut ab illo frtitudinis,aut ab hec iushtiae petitur, nsisapiet exulum.

416쪽

DE VERO CVLT V. Nem enim horum sic sipiens, ulsipienum uolamus intest Π. Nec ij, qui sepientes tabin , π m ti,M. Cato,re C. Laelaw solentes fuerunι: ne ιθι quidem septem se ex nudioris officiorum sequentia pimui luditum quodam gerebatis, 'eciem, sapientium. Sι philsopbis riam conssidue,adempta sapientia est re iis,qui tulli habiti Ams, ademptre iu*tia est omnes istur illae uirtutis descriptiones sese simι,tu cespestia a quae sit uirtus uer scire no potaest,ms ivltus,ac piens. Iustus autem,ae sapiens Mnis est, rus quem Deus praeceptis coeleslibus erudiuit. Nam i ρ-mnes, qui per aliorum Oonsessam stillitiam sapientes

ner apprehenduκt Mnihil uer- ,q dea sit ratione quoniam uia illa mendax,quae sert ad osmum ι- res tram,tes habet propter sdidiorum, disiciplimiruuarteretem; quaesiuiis in uim horturus dissi es, atque diuersae. Nam sicut uia illa sapientiae habet aliquid si Ole sdiltitiae,quod libro praecedete monstria mus, ristae,cum sit tota quintiae habet aliquid si e sapientiae: quod arripiunt ij,qui stultitiam publimm maestiis quivi: ut habet uina muniis , sic habet aliquid, quod si te esse uideatur uirtuti: ut habet apertum scelus iste imamnem quandams ectemq; inibitae. Mo- modo .n.percusor eius uiae, cuilis uis, et pote tis omius in fulredo est,uniuer*s in fraudem possit inducerebrupuerisimilia homnibus o lanaeret ' Deuό emm, ut m- mortale illud arcanam ei lis ira aperto es et, plut muta siua,quae holmnes pro mis, turpibus alterna rentur; ut auersi aesadientia, π ueristiteri am m

417쪽

uti duce requirebant,in id ipsim snciderent, quod ui- inre,ae fugere cupiebant. I tuque illam perditionis, ae mortis uiam multiplicem ostendit; uel quod mulis sui: genera uitae uel quod Dii multi, qui colutur. Huius dux prae rimm ac si bdolus ; ut uideatur esse discrimen aliquod 'IA ueri mali, de boni. Alia ducit luxuriosts,alia eos,qui sim appellantur; alia imperitos, alia doctos; alia inerte alia stre Ossalia stulto alia phil ophos et eos quide non uno tram te. Istos enim, qui aut voluptate aut diuitira non refugium, ab hae publim, relebri uia modice segregit: eos autem, qui aut uirtutem siqui uolin aut contemptum reru profitentu per confragna quaedam praecipitia trahit. Sed tumen illa omnia itinera quae 'eciem bonorum sentans,non sum aliae uiae,sid diuerncula,et simitae; quae videntur quidem ab ista communi dextrouerpam Damrari ad eandem tumen, m ad unum omnes exitum

sub ipso sine referuntur . Ibi enim dux ille ooniunIt

bus apientes a Ditis siparari in Deorum scilicet cultu in quo ille uniuersos quia siue ullo disiri ne frustipuerun πω mucrone iugulat, praecipitat ira morte. Haec autem via, quae est uerituris,m sapientiae, uirtutis, iugnae quorum omnium fons urim est, uuani una fides, di simplex est ; quod paribus anim Ammas sonoordia mnum si quamur,m colamus Deu re angi 't,quoniam paucioribuue uirtus datae est; artari, qm ad bonu quod si, minuidis si blime est, nisi cum Fram adilbia liuae,ae labore non potest pertiemri.

418쪽

DE VERO CVLTU. non laventuml,quia in terra potius, ubi apparere non potest,quaerunι. Erravi ergo uelut in mari magno, Me quo ferantur istelligunt; quia Mcuiam Oer vi, cduam siquantur ullum. Eadem nanque ratione hanc uitae uiam quaeri oportet, quri in alto iter navibus quaeruritur; quae nisi aliquod coeli lumen obsieruent, imoertis cursibus uapntur. QAisiquis autem rectum iter uiatae teωre nititur , non terram debet astinere, sed eae

lum, ut apertius loqvir non homωm si qui debet, sed Deums; non his terrestribu3 simulachris, sed Deo seruire coelesti; non ad oorpus referre omnia ed ad mentem; non huic uitae dare operam sed aeternae. Ια-que si oculos in eoelum semper intendos, Alem, qua oritur, obstrues,eums babeis vitae, quasi navigii ducem; sua θοnte in uiam pedes diripentur; illud coelesis lumen,quod sanis mentibus molio elarius sole est,quam hic,quem arrra mortuli uidemus; sic reget, sic luberrabit,ut ad sim misi eme, uirtutis que pM tum sira ullo errore perdurat. Suscipienda intur Dei lex est,quae uos ad hoc iter dirigit,illa sancta illaeω- Iesbs, quam Marcus Tullim is libro de rep. tertio perane' diuina uoce deplaxit; cuius ego, mplura dicerem, uerbasiabieci. Est quidem uera lex,rem ratio naturae congruens dissus in omin, conflans, sempiterno; quae uocet ad ossicium,iubendo; uetando, ae fraude deterreat:quae tamen Gque probos si ira iubet, aut uerat; c probos iubendo,aut verendo mouet. Huic lev c propaturi ses est; neque deroinri ex bde aliquid licet; que tore abropri potest. Nee uero aut per lenam

tum,cut per populnm folia hae lege possumus. Neque

419쪽

est quaeredus explanarer,aut interpres eius alius. Nec erit alia lex Romae,alia Athenis alia nue,alia posthac;sid omnes gentes, m omni tempore una lex, empiterna, immadibitiu oontinibit; unus erit mmmMnis quasi man kr,et imperator omnium Deus; ille legis huius inuentor disrepretar, Iamr; cui qui non parebit, si si si Iet,ae , tura bon vis asternabitur; heeipso luet maxima3poeras, etiam si catera Fnboa, ηαpμtatur,emirrit. O u is secramentum Dei sciens tum signi contur enarrare legem Dei possit, quam illam homo longe iueritutis ne titia renutus expressit' Ego uero eos,qui uera imprudenter loquuntur sc ha-sendos puto, tanquam diuisens sturitu aliquo instincti.

Mod si ut legissensiae umbrationem qi pervidit; ita illud quos siost, aut explic pet, in quibus praereptis lex ipsa con Aret: non philsopbifunctus est licio, sid prophetae, in Od quia serere ille non potetrat; uombu poedum est, quibus ipsa lex traditu est ab illo uno

Istro, imperarere omnium Deo. Huius legis caput primum est, ipsim Deum nos; Ab obtem

perare,solum solere. Non potest enim ratione bom nisobtinere qui parentem animaesiae Deum nocticuod

est Ammu nos. Q nae ignoratio Acit, ut dijs alienis fruiat. quo nihil sceleratius comitti potest. Hinc iam procliuis est ad malitia gradus per euorantia veri,ac

singularis boni, quia Deus, quem nos regiitfns est ipsi bonitutis vel si in litiam siqui uolet Dei; diuini in

420쪽

putauit rebus seis utili Quantum autem a iustitia re

cedat utilidis,popuIm ipsi Romanus docet qui per fetulis bella indicendo, er legitime iniuriis inferendo, semper, aliena cupiendo, atq; rapiendo pol sonem sibi retius orbis somparauit. Verum hi iustos putant, si contra levi FG nihil βcians; quod etiam timoria scribi potest,si praesentium poenarum metu, sceleribus ab hueant. sed cooeda ssan ut id natura, uel ut ait

quntur. Num iccirco iubli erunt, quia parem mobtuns hominum, qui er ipsi aut errare,cut inivsh espotueriri tisicut illi duodecim tabularum conditores,qui publicae utilituti pro conditione tempori; fruieriιt. Allia est igitur ciuile ius; quod pro moribuS ubique uariatur.

Aliud est uera iustitia, quam uni or m, ac simplice propositi omnibκε Deim: quem qui imorat, er ipsim Deu ignoret neces est. sed putemus feri posse, ut aliquis naturali, ingruim bouo , ueris uirtutes cupiat;

qualem Fil, Cimonem Athenis a repimus , qui ererentibus stipem dedit, yr pauperes inuitauit, e idos induit. Tamen cum illud unsi, quod est maxinu, deest,agnitio Dei,ia ista bona omnia seperuacua μn ,er maria; ut fustra in his asquendis laborauerit. Omnis enim iustitia eiu simi. est humano corpora αα put non habenti in quo tumetsi membra omnia ex lo-os μέ consteus, plura,π habitudine; remen qMoniam dedi id quod est omnium principale, cr vim,er omni sio caret. Ires membra illa Armism mn tum modo membror habens, m non habent; rem