장음표시 사용
61쪽
de regu tur. Causae & eausati idem est iudicium. in .nxiq- Idem bdisponitur de causa causante effectum, quod . merito- ioso effectu.
Cum ereditor rem sebi pignoratam averti non uidetur coirectare, ed pignori suo incubere.
Elicimus: Eflectus ς qui ex multiplici eausa colligi potest , i qua plu. causae ascribitur. l l sit quis te In dubio idelictum non praesumitur. stamentum. Omnis actus gab intentione iudicatur. in fi. de fur. Semper b in ambiguis nobilior praesumptio capien
iibεμ u. Actus dubius in meliorem partem accipi debet.
n l. flumi- Nemini λvim aut iniuriam facit,qui suo iure utitur. nu.in s. &l. Sine i animo lucrandi furtum non committitur. Proculus, de omnis es causa colorata excusat a dolo.
quit.& Succurrit aliud Marcelli,titu.de stipulationibus.
P miseruum mihi ex stipulatu debebat se in se
Adl. quifer cinore eum deprehenderit, impune eum occiait num.de RH nec νtilis actio in eum erit constituenda . . Hinc notare possumus: P i qui ψςςi Interitus o rei promissae, citra culpam promitaris,
ues ad creditoris hericulum spectat.
quit. Promissor P serui in delicto postea reperti, seruum impunὰ
62쪽
impune occidere potest. Damnum iusia illatum nemini imputatur. Legitime', factum poenam non meretur. N on attenditur ς factum,sed causa faciendi. Nemini iniuriam facit,qui suo iure utitur. Principalis ς intentio in omni actu consideratur. Effectus in consequentiam redundans non atten- e l. versi Lditur. ii. de fure.
Omnis spromissio intelligitur rebus sic stantibus. 1 i, wς γQuae Me nouo emergut,nouu consilium postulant. iis Ex causa licitu est a pacto, vel promissis recedere. Possem hic cornati strini iuuenes) plurima, &quata pluu.
infinita id genus exempla cumulare,quae licet me- e l. si quis thodi seu introductionis limites excedere videren- nec causa.situr vobis tamen,& magno usui soret, & no modica delectatione afferret: nisi spes esset in oes Dibesto- 6. , 6.8' rum libros,comentarios nostros breui in hi exitu e e. csi i ros.Interea his pauculis,exempli tantu gratia, con- ter.RGuautenti eritis. Nunc ad reliqua progrediamur. Dedi .de re Rem larum seu axiomatum formHas varias es, in nunxi
V a i studiosus iuuenis,iam ingenium atq; arte sa.de inte tractandi leges assecutus, vera illarum sensa per ra- ro.acti. tiones & eausas discutere,& tam ex verbis quam ex
mente notabiles sententias, regulasq; & axiomata
eolligere,excerpereq; didicerit,summa ope niti de cita mutabet,ne alienis laboribus aut vigilijs omnino incum de pacibere videatur.Proinde regularum sormulas suo sibi ingenio nouas excudet,nunc breuius, nunc clarius,& si fieri possit, purius ac elegantius. Eas autem c ut supra abunde mendimus duplicis generis esse constat.Nam aut sacti speciem quae in tota lege proli- χ i in xius enarratur ) breuius perstringit: iduue summa-- ha trium vulgo appellant, latinius summax vel epito--Zimma me dicereturiaut causam tantum seu rationem legis de aquipla subtiliter complectitur . Primum senus ad verba, μcem alterum
a I. si explagis. f. tabernarius. ad Iesm aquil. i. gracchus. C. d.
63쪽
.a l.i.6.nuI- alterum ad mentem refertur. Quae res tametsi in Ia itaque. in pr cedentibus capitibus copiose satis tractata suit f.C.de vete non inutiliter tamen,ut comodius aliquid suppleari iur ςΠu tur,hoc etiam loco repetita videbitiir.*Inquit PomAd bis pontus,titi de stipulationibus, seu verbo. obligatio-ide. desipu. nibus.
b g. sie ita- Qui bis ide promittit, se iure amplius quam V han. non tenetur.
actio. Iam perpende quid primum ex verbis, & 1 speciec t. iii .g si- colligas: Geminata promisso semel tantum obligat. Dicet alius: Eadem res bis eidem promitti aut poseonisi potest.', Alius vero sic: Duplex obligatio
tab. eodem iure & respectu non adniittitur. Ecce ut pau-d l. si sis ita cioribus verbis facti speciem conclusisti. Nunc sib- scripserit. tilius causam , seu rationem aliquis ita deduceret:
νζha se suffragantium alterum est iupe
de actio. & suum. Alius sic: Ex pluribus causis ad idem tendenobii. tibus una sufficit ad effectum.' Alius sic: Lex nihile g. quibus. superfluum tolerat. Vel sic: Leges supervactiis reme-3Π-j- Ost C. diis non utuntur. ζ Uel sic: Ars nihil frustra operatur, diu et a ii : naturam imitatur, i quae nihil frustra aut perve leg. not -- git S Postrema haec, non quidem ex verbis, eauea. sed omnino ex mente legis eliciuntur.Ulpianus ait:
MLqVisic. Qui sic diuit ut recuperet, non liberatur: non alienantur nummi qui se
isti. de ado. dantur Ni recipiantur . . h Arii. a. de Ex verbis primum ita colligis: Imaginaria solui .imastitia releuat. h Ex mente vero sic: Actus simularia. Rre. iv. 'nullius est momenti. Uel sic:Mometaneus actus k I. simula- non consideratur. Extat celebre responsum Gose te . de ritu diani Imperatoris sic dicentis:
22I.; n. minus νxor tua iure haeres videturmmis, C. L instituta, quod non or, sed vinis testimento
haere. Quis. nomenata est. Hinc
64쪽
Hinc notant Doct. verbalem regulam seu epito- meia,quae talis est: Non vitiatur institutio,si uxor ap pellatur affinis. Nos vero aliquantulum generalius: Falsa demonstratio non vitiat dispositionem. Na a l. quicqd
uxor amnis quidem viro non est, sed principium &causa assinitatis.' Proinde ex mente legis Doctores uor.& peliciunt. Idem iudicatur de principio effectus,quod b l. falsa. de de ipso effectu.ςAlii vero breuius: Causae & causati codit.& de- idem est iudicium.d At cur uxore assinem dici posse monstra. negamus, cum ipsa sit causa affinitatis &cu propter s. 'I- uxorem alii efficiantur amnes'Naturalis etenim iocist T. L& vul garis est regula: Propter quod unumquodque bo ex nu tale,& illud magis. Vel clarius: micquid est causa tiis de gra.
ut aliud sit tale,ipsum est maxime tale. Nempe cum propter solem vel igne, reliqua corpora calida reddantur, ipsos costat esse maximὸ tales.Qu bd si uxor si usi 5 diviro assinis est, quo pacto inter eos coniunctio cor- ca C. de ep.pόrum non prohibetur Sed hactenus iocari licue- &cie. rit. Plane regularum seu axiomatum formulas, pro φ scuiusq; stilo & ingenio posse ad libitum componi, innumeris tum iurisconsultorum, tum doctorum exemplis facile ostendemus. Inquit Vlpianus: fFactum alterius alij nocere non debet. Idem alibi: g Alieno facto nullus oneratur. -MIdem alibi: b Alterius qρlus aut desidia alteri noce- to magis. C.
Celsus: i Alieno facto ius alterius non mutatur. a Papinianus: λ Non debet alteri per alterum iniqua pillo
conditio inferri. pluri. de Caius: i Non debet alterius collusione aut inertia m.no. nun. alterius ius corrumpi. i in I. aca
Scaevola: Alterius negligentia ad aliena iniuriam
65쪽
a in I si ν, Paulus: Vnius factum caeteris non debet esse dam-
Ide: h No debet aliis nocereis inter alios act u est. se iit E in ψ .Idem: Alterius negligentia aut cupiditas, ei qui, n L h, E diligens est noeere non debet.
des.f. i illa. Neratius: V Alienus dolus, alii nocere non debet.
fami . hercu Callistratus: ς Unusquisq; ex suo admisso sorti su- ,. I 'U' . biicitur,nec alieni criminis succestar costituitur. 2 Alphenus: f Nemo ex alterius facto obligatur vele ini. si non excludixur' μ O . a expedierit. Ecce quam diuersis sermulis iurisconsulti eandem si piipiit'. sententiam expliearunt.' Ide quoq; a doctoribus nostris saepenumero obsera' is i.s pho uatum notauimus.Nam Bariolus gvulgatu axi curator. l. ma ita protulit: ii. de doli Ubi militat eadem ratio, idem ius statui debet.. Baldus: hQuos ratio connectit, non debet iuris di-
' Portius: Rationis identitas, non patitur decisionε Tn l. pater similium casuum esse diuersam. famil. ff. de Interpres iuris Cano.k Similis etquitatis ratio similia iura suadere videtur.l.fi.C.adleg. salcid. si .4u;i Aliqui vero:Vbi diuersa ratio assignari non potest, Ii in L ma,i diuersum ius induci non debet.l. a titio .de stipui mu vitiiLC.,Alii: Paritas rationis,parit Sm exigit disponis. delibe. pr. Alii: Simile factum simili iure finitur. - . Alii breuius:Eadem ratio, idem ius. comening regulis quoq:,vel a nobis Oino copo institutio stis,uel resormatis in umeras adducere, q breuit 3c in c. cum iis gratia omittutura praesertim tu in libro nostro de Axiomatu et i a sub prelo est)plenissime cumulet.
ob rem Iurisconserti magis per facti 'ciei
generatis reginas processerunt. x I. DuPLICI ratione factum existimo, ut iurisconsulti non per uniuersales, sed speciales iacti definitiones,ciuilis disciplinae pretcepta tradiderint.Naqdempto
66쪽
dempto singulari libro,qiii De regulis iuris inscribi
tur de his loouor quae ad nos perueneruntd reliquufeiὸ operis solas iacti species atq; indiuidua coplectitur. Hunc autem scribendi morem, prudentes nostros secutos arbitror,tumineis concessa de iure respondendi a Caesaribus potestate, multorum quaestionibus satisfacere cogebantur: quaestiones autem non in genere, sed prout ex secto singulis occurrebant, proponebantur ac deliniebantur. Etenim in re quisq; sua non in alienam,consilium quaerit: b unde& Prudentum responsa appellata sunt, tum etiam, Quoniam omne ius nostrum in iacto positum est, quaelibet minima facti varietas ius reformat. ς Ut igitur in tam necessaria & frequenti arte ce liora praecepta traderentur,non per generales regulas,sed per singulares decisiones, ius ad facti species retulerunt, innumerisque digestorum libris,& legum myriadibus ea specialiter distinxerunt, quae multo paucioribus,& generalibus praeceptis per stringi potuissent, nisi tanta factorum varietas obstitisset. Cum enim natura nouas sermas excogitet, continueque inter mortales recentes facti species oriantur, non tam sacile aut commodum sui Dset in uniuersum omnia definire, quam per singula ex genere & circustantiis ut Neratio placuit) g d cidendo procedere . Qua ratione motus videtur Vlpianus , cum voluit omnem definitionem in iure
ciuili periculosam haberi, rarumq: esse ut subuerti non possit.h De generalibus autem definitionibus, per modum regulae procedentibus eum sensisse, titulus, cui lex tua subiicitur, satis ostendit. Quod nec interpretem latuit, qui non descriptionis, sed regulae meminit: tametsi pleriq; Ulpianum de diffinitione rerum sensisse temerὸ existimarunt. ς Periculosam vero esse omnem in iure regulam, vel hinc probatur, quod resulas senerales atque uniuersales a Mi ad Q
uo. ad i.avi. e I. interpositas. C. de transact.
C. de veteritur.enucle. a iii l. peri.
67쪽
i l. i. si ceriret. f. his agitur.insti. vie iussi de
tis. 6 .urnatricibus . de Leg. tertio. MATTH. GRIB. DRIes esse oportet,δ & ad tollendam uniuersalem consequentiam lassicit instantiam dare. b Nam per instantias,& exceptiones vitiari regulas planum est. ς Porro instantias atq; exceptiones,perpetua iactorum varietas , circunuantiarum diuersitas, & ipsius quoq; humanae nature inconstantia assiduas pariti t. Accedit generis obscuritas, quae legibus maxime refragatur. ς Cum enim in lege nihil magis desideretur quam claritas, & ex genere incertitudo plerunque nascatur.g commodius visum est singulis serme causis,singulas leges applicare. ii Uerum cu ipsi videamus omnem mundi arte suis generalibus constare praeceptis, omnemq; persectam scientia, non tantum, ex singulorum, sed ex uniuersi cognitione liendere,ynostrum erit studium,noster labor,ex totegum ac resposorum chiliadibus,quas maiores nostri non iniquis rationibus cogemine videntur, uniuersalia pretcepta deducere,& subtili ingenio ipsum ius ciuile per tot species siue indiuidua sparsum, ad breuem artem methodumq; redigere. Quod iacilEfacturi estis studiosi iuuenes si haec nostra quantulacunque praecepta praesertim quae tribus proximὰ praecedentibus capitibus tradita sunt, minimὸ neglexeritis, sed toto vobis studio duxeritis amplecteti. st assiduae dissistationis utilita q-mue pro
eua proborum iuuenum eonfututa. Cap. XII. PROPERANTI Bus ad iuris ciuilis scientiam,cupientibusq; ad persectum eruditionis gradu quam- celerrime peruenire,praeter ca omnia quae superioribus capitibus tradita sunt, unum maxime necessarium videtur,crebra frequensq, disputatio. Nempe ex ea infinita prope commoda nascuntur : ingenii, memoriae,linguae, promptitudinis, audentiae leu Gduciae, &, quod omnium potissimum est, veritatis. Trita est Μarcelli sententia: Omne artificium continua exercitatione recipere incrementu. sine qua artificis
68쪽
artificis ingenium rubiginem contrahit. Exercit tio vero nulla utilior honestiorq; legum cultoribus esse poteli,quam assidua de iure connietatio. Porro ingenium,si obtusius suerit,acuit in si per se valea vehementer intendituritq; perspicacius. Memoriqvero nihil esse potest conducibilius: quippe cuius tanta emia firmitas, Rut nisi frequenti commemoratione iugiter renovetur, in totum facile pereat. Frustra equide noctes insomnes duxeris, dies sine otio& cessatione transegeris, legum centurias numeraueris,doctorum opiniones percurreris, nisi liqc ipsa summo labore consecta,fidelis memoria conserit et, tibiq quoties res ipsa postulauerit prompta restituat. Linguam quantum erudiat,poliatq; assidua disputatio, superuacuum est demonstrare. Nam hoc ipsius linguae proprium exercitium est.Vix enim seri potest, ut quae toties repetieris , non semel bene Pronunties. Audentiam siue fiduciam, ex frequenti congressu generari, nemini obscurum est. Videmus enim quotidie, adolescentulos prae nimia quadam formidine ac verecundia titubantes,ex circularibus palaestris, crebraq; disputatione promptos, audentesq; fieri. Quod non invenuste quidem mythographus ille Phrygius in vulpe & leone confinxit: Vulpes inquit cum leoni nu quam antea vi se, casu occurrisset, primum sic timuit ut pene exanimata confideret: deinde cum secundo vidisset,limuit qii dem, sed leuius. Cum autem & tertio in eundem incidisset,sic animum extulit, ut & accederet, & colloqueretur . Nempe significans nihil adeo durum dim cileq; videri, quod aisuetudine non Deile superetur. Veritas autem quonam pacto tutius faciliusq; inueniri potest,quam disput ado Nam & Archadius multa Herennium Modestinum,& notando & disput ad O Optima ratione decreuisse resert.b Ad haec igitcommodius peragenda, debet probus iuuenis qui E legibus
69쪽
Iegibus dare operam cupit) similis vitae & eonditionis aequales sibi socios,lodalesq; deligere: sane candidos,mites, & modestos, qui & abstinere, & sultinere didicerint: quibuscum , non de rebus lasciuis aut inanibus fabulis, sed de legibus, de ciuilibus
praeceptis Me causis & rationibus iuris continue i quatum a somno,a cibo,a studio, a lectio e meditata
proponat,ieci a conserat,audita commemoret: inter
deambulandum leges occurrant, inter calices iuris controuersia suscitetur:nullo loco, nullo tepore sermo de legibus intermittatur. Hoc pacto quis no speret ad summum eruditionis gradum se, & facile, &celeriter perueturum Hoc unum dilectissimi iuuenes vos p petuo cogitare velim , N ihil improboruiuuenu comercio pestilentius, nihilq; ad virtutum studia bonorum consuetudine praestanti iis inueniri.
Paucos er idoneos amores et eudos, in eisque diligenter versantam. Cap. XIII.
Ex si ingenioso legum professori,neq; multitudine librorum, neque doctorum copia opus es aliquando firmauimus,ueruntamen quoniam plerunque delectat multorum videre sententias,& quo quisque ingenio praeditus suerit, eorum maxime
qui in sua ccultate celebres extiterunt paucorum lectioni vacare permittimus: suademusq; in hac nostra legali disciplina eos tantum doctores eligendos esse, de quibus vir ille aeterni nominis Alciatus iudicium elegantissimum tulit.
In iure primas comparatus cateris Partes habebit Bario .
Decisiones ob frequenteis, actio Bridum forensis sustinet. I INon negligenda maximi es orani
Opinionum tutim Sγmplegadas Superatis Alexandro tace.
70쪽
RAT. STUD. LIB. 1. 34ωδinis, Leson, at ue lucis nomine Videiam in properantibus.
His s cp u alios addiderii interpretes Onerat Dam honorat verim. Ego unum addendum censeo,in quo,quantum ad leges pertinet,desiderari nihil potest,Ioanem ab F-- mola doctorem irrefragabile, Alexandri Aretinim praeceptorem, qui nunquam hallucinatus creditur: in causarum Se rationum cognitione, in dissicilium
articulorum explicatione ita versatus, ut clui e ca Teat,optimo doctore careat. Eum profecto tertium a Bariolo locum obtinere, nemo recte negauerit.
Vtrunq; Ius suis diuinis commetarijs sic illustrauit,
ut quicquid boni Alexander,Iason,caeteriq; recen tiores congessisse inueniuntur, id ut plurimum Ioanni ab Immola communi praeceptori accepto ferre teneantur.Fuit quidem Immola vi paucis absolua di in conciliandis legibus ingenii sistim tis, εἰ in rationibus pervestigandis quam optimam iuris ciuilis partem esse docuimus omnium diligentissimus. Vnde iudicium ita meum proserre non dubitarem: Iuris doctorem si quis mea vota requirat
Ex tota his uumerus, classe legendus erit. rariolus cir Baldus, Paulus, rtaVτω, lason, Et gemini reserans Immola Iuris opes.
Praeterea bis alios , si qu is steraddere tentet,
officiet sudiis merius iste suis.
Hos in Commentariis vehementer excelluisse constat,Consilijs vero uno depto non tantopere pro bati. Quaobre quatuor pro Consiliis Oino eligedos censeo:duos quide legum copia,& sermonis breuitate praestantes,Ancharanum & Romanum: caetera