장음표시 사용
521쪽
quam discessum est ab illa peteri re Germana Theologia, tum vero cum studiis declinauit mul religio, ac ista increbuit omnium pestium pestilentissima superstitio. quae sua caligine ita verum Dei cultum infuscavit, ut nescias, Christi sint, quae obseruas, multa, an alicuius noui dei, qui hoc sibi vindicet vltimum mundite ιις. Habent tamen, de sui saeculi Theologistis fari incipit Hut tenus: pessimorum librorum magnos aceruos et ac dum istos negligunt antiquos, re recte doctos auritores, in his
quare quos pietatis teneret studium, ii vel Christo. vel publicae necessitati Ecclesiae hoc officii praestarent, suasit, ut reae loqui inserereno; ne litterarum imperitia res omnes humanas atque diuinas labefa . ctaret: nihilo saniore, superioribus saeculis. exsistente posteritate, cui tolerabilius fore, existiinauit pestilitate aut annona caritate plecti Ecclesiam quam eiusmodi abiecta plane amentia. Singularem in eam rem de Studiis litterarum non deserendis orationem eonscripsit salutis reipublicae Christianae cupidissimus vir ; qua litteras non deserendas esse, docet, etiamsi nullus amplius iis haberetur honos, & ingentia distentibus odia proposita essent, atque pericula. inuenies orationem hane T. IV Declam. pag. qis. Huc spectat quoque oratio de Necesaria Coniun-nione Scholarum eum ministerio Evangerii, & pia maxime & erudita: qua ex omni historia planeae dilucide commonstratur . fuisse semper aditinnasseholas Ecelesis, of amissis litteris Euangelii furem exstingui. quare eiusd. T. p. 43 sapientes gubernatores, ut Ecclesias, ita Academias, cura sua compum uere, iudicat.
522쪽
IN GER M. FATIS CAP. VI. ; 439
versemur nugamentis, s inscripturarum sordibuου, non secus ac in Iulo Marabeus, deliciantur. Quod si itaque id Erasmi aetate statuerunt Lutherant: quis, quaeso, fidem habiturus es et summo viro, cos effecisse, ut litterae in Germania sint neglectae Z quas potius
adiutas maxime voluerunt atque conseruatas: quod non ita obscure a me praecedςnte capite declaratum csie , mihi persuadeo.
Quando autem illi homines, qui nihil praeter haereses, schismata dc Antichristos in ore habuerunt, atroces nugis sitis excitantes tragoedias, tum,quum Lutheri lucubrationes prodirent, exsiluerunt, gestiuerunt, atque gavisi sunt, perinde ac si praeclaras dudum exopta- ea bonas litteras iadendi per Lutherum data si s esset occasio e Erasmus Lutherum insimulare posse sibi visus est, quod is bonas litteras inuidia saltem degrauarit, & Erasmo &reliquis studiorum caussam agentibus exitiabili, ipsique Luthero infrugifera, nec posteris profutura p . At hunc culpa vacare, arbitror ; siquidem ipse Erasmus ad Fridericum Saxoniae Electorem scripsit, improbos istos homines, quibus perpetua nocendi fuerit voluntas , Lutheri negotio apud mulierculas praesertim, & indoctam plebeculam, trium linguarum, eloquentiae, politiorisque litte. Eo vi I tu
523쪽
raturae mentionem miscuisse, quasi aut Lutherus his praesidiis fisus esset, aut ex hisce fontibus haereses nascerentur: quam impu' dentiam, plus quam sycophantiam, optimis quibusque non displicere non potuisse, censet Erasinus. Neque dissitetur hic in episto la, qua Bilibaldum suum compellat sq), theologos quosdam, antiquis studiis renascentibus, sensisse,aut horitati suae paullatim aliquid decedere ; nihil non in Erasmum, per quem litteras in primis renasci animaduertebant, molitos ; etiam priusquam Lutheri nomm audisset orbis. Quid multis verbis opus est res sole clarior est, Lutherum, Melanchthonem,& reliquos, non religionis modo, sed oppressarum simul litterarum, reductores at que reformatores, licet non solis linguarum ac politioris litteraturae praesidiis, in. reformanda ecclesia, sed caussae suae bonitate ac diuina ope fisi sint , rem tamen Christianam praesidiis istis & ornare & iuuare studuisse Quod ipse Erasinus testimonio suo confimmasse videtur, ubi Friderisum Saxonia Ducem, paullo ante laudatum, cuius solius pra sidio substitisse Lutherum alibi scripserat Ο, rem Christianam linguarum ac politioris litte
a) ep. familiar, Pirekheimer. lib. ep. 33. quae inter Erasini epistolas est Is, lib. XXX.
524쪽
IN GER M. FATIS CAP. VI. Iraturae praesidiis quum ornasse, tum iuuis piaedicauit s).
Scripserat Erasimus: Ubicunque Lutheranismus, ibi litterarum interitus. item : per Lutheranos ubique Linguent, frigent, iacent, intereunt bonae litterae r amant viaticum re uxorem, cetera pili non faciunt. S ed, ut vere dicam, nescio profecto, utrum in Papatu litterarum studia longius abfuerint tum ab interitu, ac diutius sarta ibi sint conseruata, quam apud Luthera nos, Erasmo tam inui
sos ). Hoc quidem boni habuit tum Pontifi-
suo in Lutheranos odio iniisse videtur Erasmus: nam ut de ignauis monachis, quos. velut crabrones, in se irritaverat, nihil amplius addam. & alia minus honorifica Pontificiorum de ipso iudicia taceam: tantam Melch Inchoiari verba ex historia S. Latinitatis lib. I, cap. I9, p. 36, apponam: Vbi Conciliatim Tridentinum controversis forum aperuit, cst silere viri ricti, 9 Latini non pauci, qui a firma tione veteris Marinae, rem Catholicam eloquentissime viniacarent . Echii, Rostenses. Coeriai, Mori. Poue, Hosi, Ioannes Fabri, Alberti μι deinde Sam eri, denique serius Campiani, plures alii, quibus adnumerari 9, tu Prothee Batauice, poteras, ns pietatem suo vulnerasses. Quum igitur Erasmus& Pontificiorum fauorem consectaretur, & Luth ranorum beneuoIentiam simus conseruare vellet,
idem ei accidisse videtur, quod iis. qui duabus sellis sedere cupiunt; quippe qui minus commode ple
525쪽
catus, quum Erasmus Lutheranismum negligentiae,& nescio quorum aliorum criminum, insimulauit, ut, tametsi emendationis atque correctionis impatiens is maxime erat iste; roy tamen homines,magnos viros amplissimis praemiis ac summis honoribus adfecerit ; ut essent, qui Maximo Pontifici contra aduersarios opem ferre perseuerarent ; & ut Sedes Romana potentiam suam contra puriorem religionem atque doctrinam per eos retineret. tanta valebat Pontificatus calliditatet a Io. Sturmio scienter detecta D. qui postquam quaesiuit: tauid calliditas contra veriotatemst contra religionem P contra mortem' contra reditum ad vitam P contra triumphum Christi Z pluribus docet, eloquentiam, si contra veritatem adferatur, a virtute remotam esse, & apud prudentes locum non habere. Itaque Lutheranos aequo animo ferre potum isse, arbitratus est Sturmius, Pontificem lexandrum, Sadoletum, Polum, Bembum, magnos sane viros, & doctissimos homines, sibi comparauisse. auid enim homines, inquit Sturmius, aduersuι Christam Z quid aduersus veritatem auctoris, Z quae veritate conseruatur, errore vero amittitur. Sed fac, Italiam Sadoletum Erasmi aetate ostentasse,
526쪽
Bembum, Polum, & reliquos excellentis si mos, si eruditionem spectes, homines: litteras tamen atque ibi deinceps iacuisse, Romanique sermonis cultum aeque ibi negle- etiam esse, ac in Germania, in praefatione strictim commemoraui. idque sine Lutheonis culpa contigit ; utpote quem Inquisitionis sica eo penetrare passa non est. Sed quid, quaeso, in caussa fuit, cur in iis etiam Germaniae regionibus, quo eidem Lutheranismo aditus cst preclusius, Romanus sermo pariter sit
contemptus & aeque magnus litterarum fuerit interitus. Anno CID In xxv scripserat Erasinus : Longe plures fauent Luthero, qui neque Graece sciunt, neque Latine e multo plures his littoris instruriti pugnant cum Lutheror certe nouarii nusius est ex hoc genere non alienissimus a re Lutherana. Cardinalis ab Altarans, Constantiensis circa ista tempora Episcopus, a re Lutherana alienissimus exstitit; &tamen Latinae lingua tam ignarus fuit, ut barbara maxime saecula, supra perlustrata, vix rudiorem habuerint episcopum. Inscitiae suae luculentum in colloquio cum Terinando Imperatore, is dedit aliquando specimen et Nam quum Imperator Constantiam venisset, & episcopus ipsum adiisset,ille hune
ita allocutus est: Memento, te esse piscatorem
hominum: da igitur operam, ut multos Christo, lucria
527쪽
tueri cias: tum episcopus, Latinae linguae rudis prorsus, recordatus tamen Pisces a Germanis vocari Asche, respondit Imperatori: D, allergnaediser Herr Knser , es hal sth gute Fisue im Comiteter se. Quo responso Imperator valde ossensus esse dicitur, indigne admodum ferens, tam indoctos ac rudes Ecclesiis praefici solere Episcopos. Idem hie Episcopus, quum Cardinalis, Romae hiberno tempore muto vectus, cum alas Cardinalibus obequitaret, & quidam de frigore quererentur, interlocutus est: υ magnum frigum ane videlicet Latinae linguae expers penitus videretur. quod ubi familiares audiuerant, vinnus ex iis terminationem correcturus, in amrem ei insusurrauit, g gus. errorem igitur quum corrigere vellet Cardinalis, repetiit:
υ magnum friguncus. quo factum est, ut Cardinalis Friguncus deinceps sit appellatus ss . De huiusmodi Episcopis vere dici potest, quod Melanchthon olim de Regulis quibusdam dixit: eo sita crassos fuisse,yt litterarum pretium haud intelligerent e qui etiam, se usquam infestiores bonarum artium hostes, quam in sacerdotum sodalitiis , a etiamnum aetate, vidisse, negauerat t). Ipse
Erasmus s ss veramque historiam narrat Io. Z ingerus in orat. de Barbarie super. tempor. 0 in orat. in Laudem Novae Schoia Noribere. hab. T. IDςriam. p. 4n, seq. quando vero Masmus Luther
528쪽
Erasmus, inter Pontificios tales, se expertum esse
nis exprobrauit quasi, quod Vxores suas amaverint, Sturmii grauissima, iti ad prasini adstrinationem. Lutheranos cetera piti non face=e, refellendam apta maxime, Verbs, ex eius, & gynmasi Argentoraten cad Ioach. Camerarium Luctu, D. I, b. q, a, DPpDnam:
Episcopi , Canonica , Curusque pias praesi ii in . altillia ct calliditaw, quam in doctrina re religione esse putant. Alud etiam perspicuum signum est,
fore Hiquanis, ut omnis ab Usis togιIur dignitas: quoia posequam istae ojensiones rellionis natae unt, vitioli us re turpius vivere iustituerunt, quam antone . atque ita Diuere, guas auctoritatem conservare noni posent, nisi huiusmodi licentiam vitiorum retine ant : quum nulla via iis auea uil tuendas res contra potentiam D. Miseratus 9 populi importunitatem. quam correctio doctrinae , emendatio disciplinae; . qua inccrent, ut nos ne caussa ab 'sis secessionem feci,' et Meremur, , recuperarent veterem au I9ri- tatem. quore quoniam non fit , sequuntur huiusmodi, genus Uitae, quod apua omnes contemptum es, , cuius ipsos quoque , quotira dae Je cogitant , punt. Poἰiquam aliquot paginis comprobauit matrimoniaum per sc malum non esse. nec Ecclesiasticae curatio . ni contrarium D. 8, b, seqq. pergit: Veruntamen inti rescium fuit, Ut ne et xores ducerent acerae te .sea vi reliquis molestis liberarentur, omnem curum in Melesia 9 refigione ponerent Nostris et ero tentinioribus, qui simile isti instituto ' quid est, quod ex
c ari. ne sim Heriendi possit' necessariarum rerum ratio ab ipsis opum copia atque a uentia bublata . es: projag te aliam Dyceperunt, ambitionis, auaritiae, conyiuiorum, Iuxus : nudius rei minor apud iras sedisit uis es. quam doctrinae disciplinae, religionis, etesiae: o tro elibe vita. omnis impuritas
529쪽
esse theologos conquestus est, ut similes nu
, quam Uurtata es: quae consuetudinem patronam haleta sed eo uetudinem jotam, eamque vitiosam re pessimorum temporum. Meoque quum caput esse uxorum nollent, stoi torum membra Noluerunt ex flere : 9ut ne uxoribus honestate amc ris, ct caritate, atque prudentia praeesent, & Iiberos ad religionem 9 communes viditates educarent; concubinas riminas compararunt: qum ubi semet ablato pudicitiae flore domi habent, nec quamobrem vetitacant, nec ob quam
rimittant, caussam inuenire posiste dominas ergo Ust in familia patiuntur: dominas etiam in thoro- ω lenor insidas in re familiari, non consociatas a. moris matrimonii religione : sed vetitis nuptiis adiunctas: ideoque O in beneuolentia insideles, flumma cum turpitudine Ece gae, , molina sanctissimi ordinis infamia. Iiberos suos spurios nothosque. quam legitimos, esse malunt: pudet eos paterni nominis : filii nomen ipsis infame es; infremis generis sui saeuuinisque propagatior atque haec scilicet omnia incommoda ferunt, ut omni cura sordida, atque illiberati liberati; ad Ecclesiam accedant, reuellioni operam nauent , disciplinam sacerdotum eleri corumque , Ut incorruptam virginem , conseruent. O virginem, o disciplinam, o clerum, sortem Ecescissae, o vacationem l in regum aulis sunt: in regum
non solum conciliis, seae etiam venationibus, pugnis, amoribus, Nersantur: ἐπ quoniam vitae dissolutionea reteris hominibus non differunt, ἐπ virginatis illadibriplina in crassim putiaeumque scortum euasit. Impurum caelibatuin retinuerunt : 9 vesium fieteneribus a reliquis hominibus seiunxerunt, caelibes homines, ecclesiastici pastores, ut ne quid seribam grauius; ἐν metuo, ne haec ipsa Tehemestiora, quam ereari esse videantur. sed ignoscendum es maerenti
530쪽
quam gentium lenones exsistere, credidisse se,. adfirmarit it .
Tantum igitur abest, ut bonae litterae per Lutheranos incerierint, ut laus, Germaniae oblitterarum, Romani inprimis sermonis, ma-dium diligenter excultum debita, per ipsos magnopere siit amplificata. Tantos sane humanitatis studio viros Pontificatus in Germania non habuit, quantos theranismus producere potest, a Thuano, Huetio, & aliis summis inter Gallos, ipsosque Italos, viris, amplissimis laudibus illuluatos. Alia omnino contemptionis, in quam litteras per cunctam ferme Germaniam a medio saeculo XVIadductas esse, doctissimorum hominum t stimoniis paullo ante comprobaui, caussa exinstiterit, necesse est: qua em reperire in procliui erit. Verior longe caussa ab ipso Erasmo prodita est, ubi multorum partim ignauia,
partim sinistris moribus factum, statuit u ,
ut bonae litterae, quae sat feliciter coeperint efflorescere, ad interitum passim vergere iam iterum visae sint. Quis vero solos Lutheranos ignauiae ab Erasmo insimulatos ibi esse,
cui atque Iugenti, ω cogitanti tae vitiis summi ordinis;
pro quo nemo bonu, mortem oppetere , quum esopus, non dubitat.