Hieronymi Cardani ... De methodo medendi, sectiones quatuor. Quarum catalogum sequens pagina exhibebit

301쪽

1ga v. CARDANI solem super caput: nam ut aer frigidus est intimicissimus pulmoni,ita sol capiti. QV ANTVM ad quintam intentione quae est evacuatio & repletio,dictum est, quod oportet habere beneficium ventris ἰqubd si noli abeat ursant clysteria. & clysteria quidem mollia non operantur,& nimis acria exiccant corpus: & ideo impediunt in posterum beneficium ventris. Oportet etiam ut resoluant flatu ni: resoluentia statum sunt sicca, & sicca stringunt aluum. Praeterea clysteria repellunt satum supra, & maximὶ si sent statuosa, ergo usus eorum non est mullula ad propositum, nisi sint valde necessaria aut valde utilia, aut valde bene praeparata.Destribam autem duas formas eorum,& similiter duo genera suppositoriorum. Prima descriptio. REci PE chamemeti m ij, furfuris in i, s

tur ad consumptionem duarum tertiarum riim de colentur,& in colatura addantur salis communis 3 i, salis nitri 3 g, olei anethini kiij hieret pigrae de sexdecim Iss. misce. fat clyster. Aliud. R. olei violati jiij, saponis teneri A s; oximetis simplicis Lij cassiae fistulae ue vi, urinae infantis quantum sufficit .misce. fiat clyster.Suppositoria hoc modo. REci PE cumini & rutha an 3 i,mellis vio

lati coisti& despumati 5 ij,salis nitri 3 F. fiant suppositoria. Aliud.

302쪽

DE DIFFICUL. SPIRAND r. auREcipE radices iridis,& coquatur in oleo violaceo:& post modum siccentur parum, &fiant suppositoria. Per os quoque dii ficile est purgare, quonia quae purgant,ventriculo pi

runque nocent. Medicamentum tamen optimum est.

RECrpE terebinthinae orientalis lotae cilvino albo septies 3 ij, vini e passa uua,seu potius succi j i, misce. capiat per tres horas ante cibum. Aliud. R E c i P E aloes Ili j.lauetur ter in vino passulato,inde capiat s f.pro vice ante cibii. Non solum autem sufficit ventrem soluere,sed etiavrinas mouere necessarium est. eiusmodi autem sunt quae ξ sceniculo sunt, aut similibus,& bene olet, ut crithmon δί sandix:sed crithmon est satis cognitiam,sandix non ita. Crithmon autem prolicit urinam. harum quoque cum oleo optimum est in omnibus cibis aluusubducens,appetitum excitans, & ventriculuconfirmans. A coitu abstinere debet, quatum fieri potest. Oportet etiam ut antequam coirmedat, excernat statum, mandendo thus clarum,aut Zaduram,aut antheram, aut anisum,

vel libisticum,& eructado: sic ut singulo in ne excernat seces & utinam & satum. CI B v s vero & potus duo sunt: trifariam aut distinguuntur singuli,simplices & medici, nates,& medi cinae cibis similes. Quae vinus nutriti ita sunt utiliores. Huiusmodi gra

303쪽

tia exempli est cretanus marinus ad discutiendos status,& prolictedam urinam,& excitandum appetitum cibi. Consideranda autem sunt sex in cibis,qualitas, quantitas, numerus, topas,ordo & praeparatio. i Cibi maxime ventriculo conserentes,sunt cere lium, quod simile est cicutae: sed bene olet, sandi , absinthium & menta rubra angusto solio. Sed absinthiu propter amaritudinem vix potest edi. Propterea tritum & decoctum cum passulis& vitellis ovorum edi debet. Generaliter autem omnia quae sunt boni odoris &saporis, sunt amica Vetriculo. Et maximξ si sint astringentia, velut est macer, quod vocant macim vulgares:& astringentia maxime conuentutin fine cibi, sicut Jc calefacientia ante cibum. Vteroo de singulis dicamus, sciendum est, quod sex sunt disserentiae ciborum. prima est, ut sint boni alimenti,aut mali. circa hoc dice- bat Galenus tertio de Alimentis : Cibi mali succi sunt,qui nutrimentum dat nimis tenue, aut nimis crassum. Verum sic intelligedus est si non sufficiat quod sit nimis crassum aut tenue: sed oportet ut sit, quia non sit cococtum a Sole, & ideo multa sunt crassi alimenti admodum:tamen siint boni alimenti, quoniam

concocta,velut caro porcina. Quia tamen cta

cordamus in rς dico quod propter hoc excludunt omnia olera & omnes radices: quia ol ra omnia generant aliment serosum,& orm

304쪽

DA DIFFICUL. SPIRANDI. 28snes radices alimentum crassum, ergo nullum

olus nullaque radix conuenit.Et si quis dicat, quod nuper laudauimus cere lium & mentam & sandicem, dico quod hoc fuit ratione medicin .Ex quo colligitur,quod talibus honlicet uti,nisi in modica quantitate: quia non muant ut nutrimentum, imo nocent, quia mali sunt alimenti. Omnia ergo olera & radices sunt mali alimenti:& est regula,quae non pati. tur vllam exceptionem: quia sero sum aut crassum & crudum praebent alimentum,ergo Omnia talia sunt vitanda sub forma alimenti. Secunda disserentia est, ut non facit E putrescat: per hanc excluduntur omnes fruetus horarij, item lac.Excludutur etiam ista aliis de causs. Lac quidem,quia fiat uosiam. iuxta illud Hippocratis:Lac dare caput doletibus, & his quubus ilia murmurat,malum .horari j autem fructus,qub serosum praebent alimentum. Tertia differentia est,ut plurimum exhibeant alimentum . Istud enim non est necessarium in omnibus hominibus, sicut priores duae coriis

ditiones.

SED in hoc aegro est maximὸ necessarium, quod sic declaratur. In hoc aegro est maxima imbecillitas ventriculi, ergo minimus, cibus dandus est: sed minimus cibus & parum nutrimentum non potest alere corpus, imo nec mediocriter nutriens, ergo necessarius est cibus maximi alimenti, ut quod detrahitur ex

305쪽

quantitate suppleat qualitas. Ex quo sequi

tur, quod omnes fructus etiam non horaiij sunt vitandi,quia omnes parum nutriunt. S

quitur etiam quod ptisina hordeacea, quae mediocriter alit secundum Galenum, & cibus ex amygdalis, qui parum nutrit, in hoc casu

non conueniunt: id est,in magna quantitate, neque frequenter. Nam ad recreationem ve-triculi, vel quia sunt cibi medicinales, exlib. beri possunt.Ista tria possunt admitti passulae, pistacia, & cibus ex amygdalis. Quarta disserentia est, quod sint facilis coctionis: patet, quia hic ventriculus est imbecillis valde, ergo indiget nutrimentis sicillim et coctionis.Ergo per hoc excluduntur omnia legumina. Nam omnia legumina non solutii sunt difficilis coctionis, sed difficillimae. Pro dignoscendo autem cibos, qui sunt facilis aut difficilis coctionis, solent dari plures regulae. sed praeciapua est illa Oribasij, & est, ut ponantur in

aqua: quae celerrim h dissoluuntur aut molliuntur, facilis sunt coctionis,ut panis: quae tardae, difficilis ut caseus: quae nunquam, difficillim ἡ, ut legumina. Radices ergo rursis sunt explodendae. Quinta differentia est, ut

sint paucorum excrementorum. Haec videtur coincidere cum cibis multi alimenti, sed non est ita. nam ptisana multum nutrit,& noon excrementicia propter raritatem: sicut per contrarium caro iuueci multum nutrit, dc ta-

306쪽

DE DIFFICU L. APIRANDI. 187

men est excrementicia propter densitatem. Hac igitur ratione quicquid est rarum, & multum nutrit, caret excrementis, ut lutea ouorum: & quicquid est densum,& parum nu- test,est excrementicium, velut radices & tubera & ostrea. sexta dissererentia est alimenti, qudd superexcedentem habet qualitatem, velut nimis crassi vel lenti, vel frigidi,per qua excluduntur caseus & omnes pisces. Nam licet pisces petrosi, quorum etiam copia apud nos non est cum omnes fiat marini) in proptu essent, non conuenirent, quia sunt nimis frigidi alimenti:posset tamen aliquis uti ea ra. tione, qua dictum est superius. Ex hoc sequitur quod omnes pisces parui vitadi sunt, quia parum nutriunt ex superius dictis: & magnis militer, quia crassum & lentum exhibent limentum: mediocres ergo & masculi & saxatiles possent aliquando admitti praeparati, ut dicemus suo loco. Exclusis igitur radicibus omnibus oleribus praeter pauca condimenti gratia & medicinae, quae sunt crithmon,inen-xa,sandix, cere lium,absinthium & petrosilium: cichorea quoque, quod ventriculo &iecori conueniat. Item reiectis omnibus fructibus praeterquam passis uvis, pistaciis & pulmentariis: ex amygdalis excluso quoque caseo & lacte & piscibus omnibus praeter saxatiles, quorum usis rarus esse debet: ostreis quoque,& his quae crusta integunturritum ra-

307쪽

nis cochleis. relinquitur angusta rerum, quae coueniunt, descriptio. Palam autem est,quod cibi omnes veri uno sunt sapore praediti; scit, cet pingui, aut leuiter dulci. ex quo sequitur, quod mel & saccharum cibi causa non coueniant: quoniam neque fiunt pinguis saporia, neque etiam parum dulcis: quare parum nutriunt secundum Galenum. Reliquum est igitur, ut cibi puri sint, carnes & vitelli ouorum & panis:& quia, ut dictum est, oportet ut cibi omnes haheant vim medicamenti, ideo incipiendo a pane, dico quod panis, ut ad

praeparationem deueniam , ita faciendus est. Accipe farinae tritici partes duas, farinae Eeae seu speltae partes tres: cribrato, pinsito cum qua decoctionis cubebarum, & maceris, admixto modico vini albi, inde adde grana foeniculi, & confice panem bene fermentatu& spongiosum,& bene costum. Ex carnibus optimae sunt auium exercitatarum: & ideo

nulla est melior carne perdicisi quia phasianu

parum se exercet. Reliquae vero aues aut sunt aquaticae,aut paruae, quae parum asserunt nutrimenti. pulli tamen cortis sunt post perdices & phasianos, &ex pullis meliores partes sunt alae sine cute: stilicet pulpa. nec ultra ha,

tres aues,sunt aves bonae, exceptis columbis: sed tamen omnes non aquaticae possunt comedi maxime iuuenes & pingues. Colum-4 id turribus sunt optimi,quando nondu poss

308쪽

DE DIFFICUL. SPIRANDI. 289

sunt volare. sed est genus palumborum, quo nihil melius vocant Arabes Altaiugi:&gen raliter sunt optimi,qui sunt admodu iuuenes. Ex carnibus aute pedestrium melior est lice-dina & suilla :& arietis qui excesserit unum annum.Verum circa suillam ista tria obserua-da sunt,primus a, quod sit masculi suis : secundum,quod non excesserit annum, vel parum: aliter enim fit valde dura eius caro. Tetium, quod sit educatus in nemoribus & agris, ubi se exercuerit. debet autem eligi caro clunium absque cute de pinguedine . Post has carnes est caro vituli lactentis: caro quoque ericij v-tilis est,& maximε magni. Dicebat Dioscor. Erici j caro confert renibus & cachesiae & hydropicis Se elephanticis. Caro quoque apri iuuenis confert & utilis est,ut suilla caro eu-niculi de lumbis loquor etiam edi potest. Reliquae non sunt utiles. Solum restit dicere de gallinagine, quae licet vescatur pisciculis, quia tamen vescitur etiam vermibus & habet rostrum subtile,ideo cum sit etiam suauis gustu, edi potest. Caro pauonis est nimis dura. Caro galli paui multum nutrit, & suauis est: tanto melior carne pavonis, quanto deterior carne pulli. Ideo comedi potest, si sit iuuenculus. Praeterea ius testudinis& cochlearum etiam multum couenit, sed longe magis testudinis: aro autem est nimis dura, praecipvh cochle rum. Carnem accipitris multi laudant,ego ta-

309쪽

inen no sum expertus. Caro bubonis auis est optima pro difficultate spirandi, scilicet alae:& similiter pulmones vulpium receles, si ipse sustineat edere, nec abominetur. na haec duo multum poterunt illi conferre in longo usu, & sanare ipsum. Cibi quoque omnes, qui ex farina constant, pessimi sunt, utitria & smblia.Farcina quoque & carnes salitae istia lucet nicae,botelli,nihil horum ei conuenit.Ex oleribus praeter cretanum marinum & mentam& reliquas dictas,conueniunt & cardui: nam confirmant ventriculum & urinam ciunt, &appetentiam excitant, & humores dissecanti Ao asparagis tamen cauere oportet. Apium& petrosilium & herbam,quam vocant Al xandrinam,quae est species aph probo. Ex stimctibus uuae passae possunt edi, quia multiplice habent utilitate. conferunt enim ventriculo, pulmoni, iecori: & in his eligendae sunt pingues,recentes,dulces & tenui cortice, & mu dae.& s quis utatur succo earum absque cortice,melius erit.Pistaciorum vero usus no debet esse smplex,sed olei tantum.Vel hoc inmdo:Contundantur pistacia optime, inde cum duplo sacchari, vel etiam cum tantundem solum,& portione maceris fiant offae,& coquotut in furno leuis caliditatis: & unam ex his poterit comedere in fine prandi j, & hoc erit ei vole: vesperi autem poterit uti oleo amygdalarum recuti. Huius autem causam superius

310쪽

docuimus, quado diximus quod in die nimis celeriter cibus ἱ ventriculo descendit,&iti nocte nimis tardε, & cur . A caeteris oleribus& fructib', praeterquam malis granatis dulcibus tempore magnae sitis & ab omnibus radicibus caueat. licebit tamen quandoque ed re quatuor aut sex cappares sale conditos.Co. firmant enim ventriculum, & Orisius refert, mouent aluum,aut urinas detergunt, dissecat,

aperiunt obstructiones: appetentiam cibi e citant,& flatum potius discutiunt quam generenticlim sint δ genere calidorum in tertio ordine. Ex piscibus si quado uti velit truta, mediocris mascula & e flumine lapidoso eligi debet,inde perca de alosa:sed capita vitare oportet,atque haec de genere ciboru. Fercula sint, chondrum,panis coctus,panis infusus in iure, panicum,pulmentum ε carnibus,pulmentum ex ouis,oriza mala'cibus albus.De potu noest aliqua difficultas,quia oportet ut sit vinum medium inter flauum & album: clarum sua-ue,maturu aliqualiter astringens & odoratu omnia enim sunt iucunda & amica ventriculo. Etsi quis per duas horas ante aliquando im fundat corticem citri: nam & ipse ventriculo utilis est,sed tenuissimum, & medium intersccum & viridem,erit utile.Vel eius loca me

tam vel pipinellam. Litebit & quandoq; imponere aliquid maceris. Licet etiam in fine cibi non superbibendo edere unam olivam