Commentariorum Chotinensis belli libri tres. Auctore Iacobo Sobieski, in ea expeditione ex ordine equestri comissario, post vero Castellano Cracoviensi. Opus posthumus

141쪽

et,s BELLI CHOΤINENSIS,

que subsidia frustrὶ expectantur ; quandoquidem nulla de adventu Regis , ac generali Regni expeditione notitia hactenus ad nos pervenerit. Hostem aggredi diminuto & attrito exercitu, qui equitatu, maximo sui robore privatur , periculosum arbitror : impetum Turcarum iteratis vicibus in castris sustinere , minus tutum ob notabilem pulveris inopiam censeo. Nunc de modo & ratione receptus sententias

vestras promite. Vbi enim de dignitate &salute Vladistat Principis agitur, 1atius erit acematim recedere , quam sparsim fugere. Cessavit hic Chodkievictus , Versisque huc & illuc oculis , vultus, gestus, motum denique militum suorum contemplabatur. Vnde facilli colligi poterat, vocem hanc genio suo & gloriae tot rebus gestis acquisitae imparem ideo emisisse , ut uniuscujusque in exercitu expiscaretur animum. Faelicissimh ejusmodi tentamen Imperatoriae successit arti. Omnes attoniti, insolitam Chodkievicii orationem durius exceperunt. a primo ad ultimum ruebant cuncti in hanc

142쪽

π . in

in hanc sententiam, honestius censeri, pro patria gloriosh occumbere , quam CVitandi , inevitabilis tamen , fati gratia ignominiosh fugere. in arduis probari Virtutem, in periculis agnosci viros. ducerent se abducere enim nefas esto qub vellent generosi Duces , mox constans obsequium sacramento militari confirmatum iri. Petrus quoque Konalaevictus, cum praecipuis legionum Taporoliensium Praefectis illic praesens , ne latum quidem unguem ab ea exercitus concordia abscesserat : ita ut ignobilis illa multitudo cum nobilissimis etiam Viris alacritate contenderet. Chod-kievictus igitur , facto cum Commissariis secretiori conventiculo , alloqui denuo in hunc modum exercitum coepit: Communes vestras pro tuenda charissima patria Voces , intensa studia , fortissimorumque militum invicta pectora , quantopere animum meum cum aegro corpore luctantem refocili rint, videt hic, cui abdita human, rum mentium arcana semper patent. Nunc jam vires resumo , nunc hos artus quasi reviviscere

143쪽

-s BELLI CHOT IN ENSIS,

viviscere sentio, dum florem Reipubl. meae in pristina majorum gloria reflorescere intueor. Macte innata fortitudine, o Polona& Litvana Militia i prius me deseret conflictatus tantis doloribus spiritus , quam

ego tuos deseram conatus. Auspice D Eo, cujus hic vertitur cunctis potestaribus adorandum Nomen , fortuna Duce , Virtute vestra comite, lubens Vel cum extremo a helitu praeibo, quocunque nos Patriae fata Vocabunt. Ne vero me, aut Commissarios

ingratos putetis , quamvis posteritas suum

unicuique decus rependet, Coelum merce

dem parabit, Respubl. si me bello huic

superstitem cernetist devinctam se meritis Vestris agnoscet, & Regia benignitas digna periculis vestris praemia distribuet: Nunc tamen salutem populi pro suprema lege considerantes, ligatam solvimus potestatem, vobisque loco donarii trimestria integra, prout quisque sub signis meretur, stipendia pollicemur , fidemque nostram

promissis addicimus. Dimissa concione, consternationem primam in

144쪽

LIBER SECUN Dus. Iasmam in gaudium conversam aspeXimus. prodibant milites ex tentorio Chodkievicii laetitia gestientes : hi dextris juncti mutuum in discrimine auxilium spondebant: illi fugae, si compareret, autorem diris devovebant , nihilque in castris tum temporis aliud praeter tales perpetuas acclamationes audisses : hic stando moriendum ;hie extrema mala potius expectanda,quam signa derelinquenda. Cosacorum Taporoliensium octo millia eadem nocte irruperant in castrorum Tur- κοῦ-.- carum inferiorem partem , ubi caesi Kara- α has et Bassae stativa erant. insignem occasionem ex ipsa nocturna obscuritate nacti, exiguo opere tentoria occuparant, quibus discerptis , Turcis, qui nihil adversi metuentes securissimh dormiebant, confossis, equis, camelis, & Κarahasis Bassae, ut praefecti militiae , sisno , & splendido rubro Vexillo , atque diversi generis supellectili

potiti in castra sua incolume S properarunt. Tardior Zielinscii reditus Cholhievicium mirum in modum assiciebat, ac ad R eum

145쪽

Consilium

dista

13o BELLI CHO TINENSIS, eum repetendum uni ex Turcarum speculatoribus tradi jussit ad Radulonem Val chiae Palatinum pertinentem Epistolam, quae brevi ad manus Zielinscii pervenit. Uladislaus Medicis praemonituS, morbum Chodkievicii in horas magis invalescere, Senatores & Commissarios ad se accersivit, de ulteriori belli progressu deliberaturus. Accessit unanimis consensus,

castra angustiori ambitu stringi, Regem verb tam de periclitante Chodkievicii salute, quam de expeditionis istius statu ce tiorem reddi. Quidquid privatum constituerat consilium, per Constantinum Plich- tam Castellanum SochacEoviensem, & Iacobum Sobtestium absenti Chodkievicio referendum erat, nisi lethalis ipsius mo bus prohibuisset.

Extra castra tamen velitationes non desinebant. instabat Polonorum alacris miles. Stanislaus Toravinscius Castellanus BelZensis , Senatoria dignitate, & legionis in exercitu priefectura VeneranduS , atque longo morbo affectus, imperterriti nihil minus

146쪽

minus animi vigorem indicavit, dum se selectae magnatum juventuti, Nicolao Sientavio , Ioanni RoΣraZevio , in ista Martis ludicra immiscuisset. Simon verb Ropi-cetynius , Christophorus Nasicinius , Ioannes Gdeisynius, Ioannes S i ZyntUS, Coeptum redintegrabant certamen. Fekietyad infestandum hostem expeditus , magnum equorum numerum, mulos, bufalosque plurimos adduXerat. Rediit cum Vevellio TielinsciuS, repen- R.

tina magistratus mutatione retentuS. Nam

Dilaver Bassa , Mesopotamiae Praefectus , origine Cerkiessiim , alii Roxolanum ais r-mant ; sunt qui narrent, dum post necem Osmani a Ianieteris in domo sua obsessus , a captivis Russis acerrimh defenderetur,

Rustico eos sermone animasse. Is itaque, provecta aetate , longo rerum usu , atque sancito cum Persarum Sopho foedere, magnam sibi apud Turcas conciliaVerat autoritatem. Auxerant ei Osmani gratiam rarae ex Asia advectae opes, quibus praeter naturam,juvenis, & alias magnarum rerum con- .R 1 temptor

147쪽

13a BELLI CH ΟΤINENSIS,

temptor Princeps ad eb intilabat, ut sordidissimum quemlibet avaritia superaret. Empto Dilaverius illorum, qui aula potiebantur , favore , & Imperatori donata magna in auro pecunia , quamvis tardius in castra venisset, statim tamen summum Pr, mi Vestri Magistratum obtinuit, dejecto Vsaimo , qui ob gestum infeliciter Chotinense bellum , vulgi taedio affecti invidia ,& furentis Principis odio flagrabat. Partim abfuit , quin & vita privaretur, nisi eum nonnullorum vetusta amicitia juvisset, quae eum in Secundum Vestrem pro-

Adepta Dilaverius prima in Otomanico Imperio dignitate, bellandi ob decrepitam senectutem miniis cupiduS , ac munCrum , quae ab Internuncio Polono offerebantur , aviduS, arcano Communicato consilio cum Hod Zia sacrorum Imperatoris Ministro , & in pueritia paedagogo , atque cum AEthiope Gisieraga , libidinum palatii praefecto, humanissimh Zielinscium tracta. Vit, promissisque Legato venturo publicis

148쪽

libeth veniendi & recedendi literis , pacis spe eum plenum dimisit.

Taporolienses tamen nocturnis suis excursionibus hostes vexabant, fixa eorum

trans Tyram tentoria occuparunt. Caedebantur somno Obruti Turcae . alii celeri versus pontem suum fuga inopinatum periculum evaserunt. Cosaci Vero, iam quaerentes praedam , spolia pro plena victoria reportarunt. Fortuitus nihilominus casus Vsalmum, de quo plura retulimus,Vestrem secundum, ibidem cum aliis pernoctantem , in extremum fere discrimen impulerat , ViX enim ex manibus unius Cosaci elapsus , Veste pretiosa , pileo, Cingulo, armis atque pecunia spoliatus, tanti nominis

vir, tota nocte erroneuS , in nemore Vagabatur , repertaque angusta spelunca, ramis cujusdam arboris cooperta, in qua absconditus aliquantulum latitabat, illucescente

die, prae pavore semivivus, & vix Turcis agnitus, ad pontem suum perVenit. Postquam proxima mortis signa in Chodkievicio apparerent, tum ut ipse in

149쪽

13 BELLI CHOTINE N sis secessu commodius amplae domui suae dis.

vatis doloribus exhaustum derelicturam, ante horrendum tremendae Majestatis Tribunal, Sacramentis ritu Christiano praepararet , tum ut obitus ejus facilius in suo &hostium exercitu celari posset, in arcem Chotinensem est devectus. Quicunque transiens Chodkievicium vehi cognovisset, is Veluti jam Imperatoris sui funus efferretur , ita de longh lachrymis atque suspiriis coopertum undique, tanquam jam feralem currum, prosequebatur. Qub facilius variis aerumnis afflictus exercitus commeatu recrearetur, Nicolaus Rosi akovius Capitaneus Uisnensis , dum Noronicii le-Vis armaturae cohorte , Κorsunensibus Ioannis DanyloWicae Palatini Rustiae, & cum selectis Palati natus Volyniae equitibus , ac Vladistat centum peditibus , dum plaustris hinc & inde adversus hostium in1ultus sepiretur, ad Camenectam iter conVertit. Vigente adhuc & florente omnis ordinis militia, lath castra Polona extendebantur. at de-

150쪽

at descientibus copiarum viribus, Lubo-mirscius propugnaculum Nejeri dirui, reliquas munitiones coarctari, & Taporo-hensium castra propius Dinophii vallum submoveri curaVit. Frequenti praeda inescati Cosaci noctu expedierant duorum millium legionem , inviis quae ab Hungaris Bobovit peditibus , tum ' δ' ε'& lixarum & calonum plurimis comita- ta , Tyramque transgressa , sueto stratagemate nonnullis tentoriis Turcicis est potita. multi interempti numerabantur , alii solo strepitu dissipati, cum terga darent, in Tyra mergebantur. OccupaVerani jam Tapo- rohenses Turcarum pontem,eXquisita opera , magno labore a Valachis & Moldavis jussu Osimani fabricatum,quem parVO Opere disrupissent, si ut vincere , ita victoria uti scivissent. Verum spoliis incumbendo

tempus terentes, Turcis illo clamore in castris suis concitatis , satis ad reprimendum omnem impetum spatii concesserunt. Tandem Chodkievictus cum naturae & αομι- gloriae latis , patriae ac familiae 1uae parum

vixisset ;