Commentariorum Chotinensis belli libri tres. Auctore Iacobo Sobieski, in ea expeditione ex ordine equestri comissario, post vero Castellano Cracoviensi. Opus posthumus

161쪽

ε BELLI CHO TINENSIS, exercitus potestati Lithvani antea subi Ceret, ut nunc LithVanorum inferiores numero cohortes Lubomirscio ut Polono subesse non graventur , quem muneri&Chodkievicii consortem praeteritis comitiis Respublica declaravit. Acquieverunt statim Vladistat persuasionibus Lithvani. nec plus turbarum exitus Chodkievicii dederat , neque ulla in eXercitu appare-hat consternatio. imb quo propius imminere extrema putabantur, eb magis se uniuscujusque esterebat animus. Lubo-mirscius verb publico indi elo consilio ', autoritatemque suam stabiliendo , milites

in promita trimestris stipendii donario

confirmavit.

Sub idem tempus Fehiely rediens ex furtiva excursione , quae prospere illi evenerat , incidin in Tartaros , hominum &equorum praeda onustOS. haC erepta, recenti merito, non vulgare sibi in exercitu nomen conciliavit. Turcae cum vario impetu Polonorum

vires hactenus frangere non possent, fati garae

162쪽

LIBER ΤERTIVS. pare eas nihilominus conabantur. modo Tureis,

rum impetebant. Desilierant & in relia

quias diruti WHeri propugnaculi , qud

propiori accessu obsessos magis terrerent. In maximo versabantur periculo stativa Rufinovit legionis , quam nisi promptum peditum L homirscii auxilium sublevasset, pessimh de illa actum esset. Occurrerant instanti hosti solita alacritate milites Poloni, & acerrimh dimicantes, non postrema sua gloria, elegantissimis duobus Turcarum vexillis potiti, omnia illorum agmina fugarunt. ΚopacEovius levis armaturae cohortis , & Lermunius Germanorum peditum legionis Praefecti, Vulnerati , impe territos in eo congressii exhibuerunt se Viros. Turcae admotis postridie trans Tyram quindecim majoribus bombardis, CO- sacorum & Rusinovit munitiones frustrii quatiebantconstantinusVevellius propter Τ 1 requi-

frequentissimis grandiorum bombardarum& sclopeiorum explosionibus castra illo-

163쪽

m vesti a

Verirata me rediis tu a omnium maximus rearum

requirendas pro Legato salvi conductuς ut jure gentium Vocantur) literaS, aut tradenda, si vellent, mutua pignora, ad VeZi-raTemem profectus, cum ea rediit Dilaverit declaratione : Fidem utrinque pignoribus labefactari, praesentisque osmani majestatem imminui ι Sed publicas omnium

nationum more literas non denegari. quas lassicienter ab eo contextas Vevellius attulerat. Irritis toties conatibus exulceratus Osmanus , dum vincere jam aut Vinci cupidus innato furori habenas laxasset,impotentique sua libidine, tanquam hiatu aliquo gentem Polonam penitus devorasset, ultimas copiarum suarum Vires exercere intendit, ale nempe sacrato in honorem D. Vencessat Bohemiae Regis, ratione olim& lingua Polonis conjuncti, vetustique Patroni, ac in extremo hoc discrimine, tu

telaris , ut pih credimus, Divi. Ab octava in medio horologio hora usque ad ipsum crepusculum durabat continuus hostium insultus, & plus qu)m sexaginta grandiorum belli carum machinarum line intermis-

164쪽

sione boatus : ut tunc Coelum coruscare, aer caligare , terra gemere, tremere sylvae hiscere rupes viderentur. Nec res tota die

oculis subjecta in una aut altera pagina sufficienter comprehendi, aut a quopiam exacth enarrari potest , quo impetu , quo

ausu, vel qua potius desperatione utrinque est dimicatum. Grandiores bombardae trans Tyram fluminis ripae admotae, modo in adjacentem propius Castrorum partem , modd in Cosacorum Taporoliensium fossam, ac in Vladisiai jacentis tuguriolum explodebantur. Vnus ex corporis ejus custodia Scotus febri vexatus , & in mediis castris in suo tentorio humi decumbens , quamprimum ad capiendum cibum caput allevasset, repentini globi ictu, memorabili equidem casu interemptus, ejusmodi sua caede praestans exemplum militaribus viris reliquit, faventibus fatis , periculis etiam

obvios saepius remanere tutissimOS, COS Vero, sui di1crimen subterfugiunt, crebrd tamen evitare illud non pos . Praecipuum copiarum suarum robur converterat hostis

165쪽

HO BELLI CH ΟΤ IN ENSIS,

in Prusinovit legionem , quae equestri pugnae asilieta , brevioribus tunc sciopetis utebatur , & soli suo equitatui fidens h mili se vallo cinxerat. Selecta Turcarum militia , equis abjectis , IaniZeris adnexa,& scutis nunquam antea visis ad recipien- .dos Polonorum ictus munita, tum inter frequentes arbores, & reliquias paulli anthnegligentilis dirutae Taporohensium fossae, facilem proximi accessus modum nacta, undique Rusinovianis imminebat. Tartari ad alteram fluvii ripam horridos clamores

edentes, rapidumque cursum, ac si enatare Tyram Vellent, fingentes, Vano terrore

minimb Polonos percellebant. Dum periclitaretur cum suis Rusinovius, Almadii, Bobovii, & Nicolai Kocha vii divulsi i Principe pedites , ad ferendas ei suppetias properabant. Scoti etiam & Hiberni, fidissimi Vladisiai custodes , ipso eos cohortante Principe, illuc se contulerant. Ita tunc Vladisiaus , majestate sua postposita, propridque salute comtempta, cum non posset corporis, animi viribus juvabat nutantem

166쪽

tantem in summo periculo Rusinovit l,

gionem.

Invalescente hostili insultu , ad nombilitatis ipsius florem res devenit . miserat enim ad praecipuas legiones Lubomlascius , ut ex qualibet cohorte alacres allia quot commilitones, ad repellendam extremam hostium vim, destinarentur. Gloriosa observari poterat Contentio , omnibus pari studio ad assignatum locum ruentibu Tyrones veteranis inexpertam cedi sibi palaestram exposcebant. Veterani ubi consenuissent, ibi nunc aut Vincere, aut fortiter dimicando occumbere eXpete bant. Currebat ad Rusinovianos alacris nobilitas , capita sua pro patria devoVenS.. Postquam transissent eorum tentoria , qui morbis prostrati, acerbissimum quemque Casum expectabant, edebantur ab iis lamentabiles Hulatus , & deplorantes miserrimam suam sortem , querimoniae , quod dum forti dextera propugnare communem patriae salutem studerent, tum lectulis affxi, Prae

167쪽

εsa BELLI CHO TINENSIS,

prae taedio & dolore tabescerent, victori Vero , quod absit, hosti inermes manus dare , & plus quam servile jugulum praebere, victricis patriae manibus tantum suspiriis gratulari cogerentur. Rusinovit legio sanguinis Poloni decore , tanquam firmissimo 1ubsidio freta , mox prostratas resumpsit

vires. Nobilis illa caterva extra Vallum obviam ibat hosti. magnum inde exoritur certamen. indefessi instant Poloni, perterriti fugam capiunt Turcae . ac ubi primbinclinabat victoria, ibi repente subsequitur

clades. SYembergus ante Almadii muniationum reliquias confecerat in apice collis

cujusdam propugnaculum,quod duas continebat majores bombardas, quinquaginta Hungaros pedites , & Thomae Tamoiscii Palatini Κyoviensis peregrinae militiae cohortem. Aderant illic & Georgius Praefectus uretendovientis , Andreas , Ioannes , Nicolaus, Stanislaus, fratres RetecZycli,qui ubique Variis ex occasione periculis , pro patria fortiter se objiciebant. Ingenioso stratagemate cum hoste egit Setembergus.

168쪽

perspecto enim ejus impetu intra suum

vallum latitabar.bTurcae, chm nemo appareret , locum praesidio omnino Vacuum rati, accurrunt securi, inciduntque incauti in tot globorum ictus. pauci periculum evaserunt, magnus illorum numerus ad internecionem est caesus. Ab alia etiam Chotinentis oppidi parte insultu suo fatigabant nonnullas cohortes. sed ab iis teprcssi,non sine insigni strage , per vicinas sylvas dissipabantur. Velitationes quoque , quas nox ipsa diremit , felicissimh tunc temporis Polonis successeranr. atque totius diei gloria

α fortuna continuata P tantum Osmano imminuerunt animi, quantum cuilibet addiderunt Polono. Brevi pbst Turcae in familiari sermone , multis ex familia nostra , qui legatione fungebamur, ingemiscendo fideliter referebant, praeci'ao exercitus sui robore osmanum tunc fuisse orbatum: In prospero successu , ut sors postulat

humana, & adversa metuenda erant, atque inter media arma ample stenda honesta pax censebatur,ob summam praecipud tormen-V tarii

169쪽

Legaei ad manum destinati.

tarii pulveris inopiam, quae in ultimum discrimen universum exercitum conjicere poterat. Commissarii igitur cum Lubo-mirscio & Senatoribus in praesentia Vla- distat , facto consilio , id maximh agita bant, quinam ex decoro & commodo Rei publicae legatus ad Osmanum esset desti nandus. Senatores autoritatem dignitatemque ordinis sui tuentes. , id sibi omnino incumbere praetendebant. Commissarii ex ordine Equestri Comitiorum e

pressa lege innixi, idem collegio suo publico jure vendicabant. Verum dum belli

momenta moram non paterentur, reliems altercationibus, cum potestate Commissariorum Senatoria autoritas ita est temperata , ut ex illis unus , Stanislaus Toravinscius Castellanus Belaeensis , vir ingenio, judicio , ac in rebus gerendis dexteritate singularis, qui dum hos commentariΟSi

contexuimus , diuturno morbo exhaustus,

magno . sui tam in Republica qu)m inter amicos relicto desiderio, ex hac vita decessit) & unus ex Commissariis Iacobus So-biescius,

170쪽

biescius , simul in legatione ad Osmanum mitterentur. Vterque eorum Reipublicae causa lubens injunci am sibi provinciam, quamvis magnis molestiis & periculis obnoxiam, suscepit. . Tractandae pacis conditiones , propter evitandas malevolorum sinistras interpretationes a Senatoribus & aliis Commissa- . riis subscriptas , dederunt legati asservandas Andreae Setoidrscio Praeposito Gnesinensi Regis Secretario,& apud Vladis laum Cancellarii ossicium peragenti. Ipsi vero iter maturabant, acceptis secum nomine Lubomirscii ad Osmanum & VeEiraTemem conscriptis literis , & certis tam Imperatori , quam ejus Consiliariis offerendis muneribus , quae ex sua militari supellectili Vladislaus auxerat. Legatos in castra Turcica proficiscentes communibus votis universus prosequebatur exercitus. Reperiebantur alii, prout unicuique prΟ- prius inspirabat genius , qui sortem illorum deplorantes , animis & vocibus im

pendentia pericula Naesagire viderentur: V a alii