Commentariorum Chotinensis belli libri tres. Auctore Iacobo Sobieski, in ea expeditione ex ordine equestri comissario, post vero Castellano Cracoviensi. Opus posthumus

131쪽

os BELLI CHO TINENSIS, cum accersiti, dum Borodaucae, ignavissimi, ut anth comm oravimus , hominis culpa tardius, qu m ex communi usu erat, castris Polonis se conjunxissent, nec ob adventum hostis, sibi aut equis competentem commeatum comparare potuis sent,

largiter profectb juvabantur a militibus ,

tum tano, tum exiccato pane. at respectu tantae multitudinis illis victus non suffciebat, his diminuebatur. Cosaci vero indies magis frendentes , iteratis querimoniis P trum Κonalaevicium turbare non desine- . bant, qui,pro insigni sua in Rempubl. fide, pullulantem in exercitu suo seditionem statim Chodkievicio & Commissariis de- nunciavit, obnixd petens, ut serpenti malonininis maturh obviam irent. Taporoliensium alii missionem flagitabant, alii immensam me νε - cedem exigentes, turpissimh ut vulgus solet in cum patria sua nundinabantur. Vt disiaus , cujus nomen in summa apud illos est veneratione , communicato cum Duciabus & Commissariis consilio,Petrum Opa-linscium Castellanum Possianiensem, L homi

132쪽

LIBER SECvNDVS. II

homi cium & Iacobum Sobiescium in castra eorum, cum aequissimis pro communi bono Postulatis, misit. Adducti ii in publicum consilium , cum summa observantia a Petro Konaisevicio sunt excepti. Vtrique collegae visum erat, ut Sobiescius eos alloqueretur , tanquam plurimis & praecipuis ex belli Moschovitici contubernio optimhnotus. Nec audientis multitudinis volubilitas , nec temporis ipsius ratio prolixum postulabat sermonem. Brevibus igitur verbis, honorifich tamen, Vladisiai, Chodkie- vicit, & Commissariorum nomine, enumeratis eorum in Rempubl. meritis , & coulaudato praesenti obsequio , per ipsius Vi distat salutem eos Sobiescius obtestabatur, ne dissicilimis Reipubl. temporibus , & in extremo ferh discrimine desererent religionem Christianam, Patriam, & tot seculis partam gloriam. Ad resarcienda verb damna,in summis publici aerarii angustiis,quin quaginta millium florenorum donarium iulis obtulit. Hoc unum tamen solicitabat,

ut post eventum belli istius prosperum,

P a sine

133쪽

sine querimoniis & Rusitae Provinciarum ejulatu, in assignatis locis promissam pecuniam expectarent. Durius haec excepit jejuna plebs , quae plerunque timere nescit,& praemium jacturae impar, & incertum

solutionis tempus, communi acclamatione incusabat. Tandem praeparatiS eorum antea, per Petrum Κonas 1evicium & alios legionum praefectos , animis , facilli omnia insinuavimus. id tantum mordicus postulabant quod nos statim concessimus in ut pollicitationes nostrae publico continerentur instrumento ; hoc verb Chodkievicii & Senatorum , qui expeditioni Chlitinensi aderant, ac omnium Commissariorum sigillis obsignatum , ac propriis manibus subscriptum , quam primum ad Regis notitiam perveniret. Interim ne Chodkievictus, Constantino Vevellio aliquot diebus in castris detemto, abhorrere omnino ab honestis pacis conditionibus videretur, in eam incumbebat curam, ut aliquem Internuncium, mo

134쪽

semem mitteret. Iacobus Telinscius, aulae Lubomirscii praefectus, omnium eXpectationi responsurus censebatur. Hic itaque una cum Vevellio , certa Chodkievicio& Commissariis mandata ad Vsalmum detulit. Ac in primis more institutoque omnium gentium petiit, ut illic commorandi, sic inde redeundi, conjunctam suam cum

decoro Reipubl. securitatem. Postea Veteris amicitiae singularia eXempla recensuit, non sine magna apud amicoS cognatosque Regis sui Principes invidia. sudore& sanguine Polono Valachiam ac Molda-Viam propugnatam cum livore Christianorum . meditati contra Othomanicam domum belli vix non universae Christianae Reipubl. spretam societatem. ad primum denique inaugurationis Osmani nuncium, Petri OZdge Trembovellensis Capitanei ad Ianuas Legati profectionem , ut is ex adepto avito imperio,praemissa novo Principi gratulatione , antiqua, inter duo haec imperia , foedera, Regio ac totius Poloniae

nomine, confirmaret. Nullo tamen merito

Zelissicia in eastra

earum

tura

135쪽

Sistismundum ab Osmano lacessitum jum-cabit posteritas, dum Olfinovium Secretarium ac Internuncium ejuS , multIS Opprobriis satiatum audiet. Si Coracorum sueta insolentia irritabantur Turcae , ex consuetudine sociorum & amicorum Ptim Cipum, aut per literas,aut per nuncioS cum Rege expostulandum prius , quam bellum erat proclamandum.Retinendae enim Tur- Carum amicitiae causa , maximo studio ac summo semper conatu , Taporohensitum licentiam refraenare Respubl. intendebat: distentae eo Reipubl. vires , armaque cli1- tracta, dum Cosacos reprimere deberent, Tartaris resistere cogebantur. Osmam Igitur nutu , eX quo pendent Tartari, arcea tur eorum in Poloniam incursiones . facile

& Respubl. providebit, ne quid Cosacis

Τurcae detrimenti capiant. Tales de futura pace sermones conferente Telinscio cum Veziraeteme , belli tamen fortuna ab hostibus tentabatur. Summo mand legiones eorum ad sylvam castris Polonis oppositam comparere coeperant. mox directas

136쪽

rectas versus Lubomirscianam portam grandiores bellicas machinas saepius explodebant ; frequenti globorum ictu , ex cohorte Stanistat Stadnicii concisi sunt aliquot equi, interemptus Breniectus , &alter ex commilitonibus auditu privatus. Appropinquante jam meridie , omnia illa , ac numerosissima, quae circa sylVas cernebantur agmina , Ioannis Wricri Palatini Culmensis munitionibus retro relictis, v hementi insultu ad fossam Mostinii tendebant. Hungarus enim ex ejus cohorte transfuga, eam Valli partem ut minori praesidio & rudiori opera munitam, praesentissimo patere periculo sciens , Turcas illuc ducebat. Quorum equites, ligatis ad arbores equis , dum se IaniZeris adjunxissent, pari omnes validissimoque impetu demo stratum a proditore locum petebant. Inopinato strepitu implentur Polona castra, Conclamatur ab omnibusdam fossam trans.siliisse hostes : animantur a Ducibus milites , anhelans turba , qud Vocatur , Currit.

Chodkievictus tractandae pacis abjecta

in spe,

137쪽

H, BELLI CHO TINENSI s.

spe, deplorat que Zielinscii vita, per sacra

fidei mysteria , per fas patriae & communem salutem, per charissima denique cujuslibet pignora , suos obtestatus , in hostem omnes ruere jubet, ipse verb, ante Lubo-mirscianam portam equo insidens , cum Praetoriana Viadisiai cohorte ad ultimum se periculum reservabat. Lubomirscius autem ad fossam Moscinii subsidia disponebat. At Poloni, cum extremo fato summa fortia tudine decertanteS , tanquam deVota pro Republica capita, desiliunt ex fossa impe territi selopetis explosis, manibus & armis hostibus commiscentur. Tandem Numine propitio inclyta Virtus triumphavit, Tu carum plurimi occubuerunt, praecipui aliquot capti, & lethalibus vulneribus confossi, brevi pbst interierunt. Vidisses vix

non ad nauseam truncata Turcarum capita a vilissimo quoque trahi, gestari abscisi

sos cum annulis digitos , sericeas Vestes , pileos Turcicos ex tenuissima Asiatica tela contextos per castra Venundari, barbarorumque numismata passim ostentari.

138쪽

Fehiely Hungarus invaserat relictos in

sylva equos, necatisque qui illic manserant Turcarum nonnullis , & equis aliquot abactis rediit, multb plus praestiturus, si maturius ei advenisset auxilium. Rarahasis

Bassa Budinensis Praefectus quae dignitas

plerunque non nisi optimh meritis , & in re militari eminentissimis Proceribus confertur in illic cecidit. Magna ille nominis fama elatus , & ab universis Osmani exercitu pridie interitili sui honorificentissimhexceptus , bello adhuc Chotinensi magis

inclarescere ambiebat: nec vastus animus

Vsalmum, gloriae & Principis gratiae aemulum , ferre poterat. Dum igitur ignavum suum regimen modo convitiis,modo stommatibus proscinderet , fidelemque cum dexteritate operam in delendis hostibus Osimano polliceretur, ejus ductu Turcae conatus illo die omnes exequi studebant. Versipelli ingenio praeditus Vsaimus , lusens tumido homini, & rei cum Polonis gerenda: penitus ignaro , palmam detulit. In primum se impetum I arahais Bassa inseruit:

139쪽

Q BELLI CHO TINENSIS,

seruit : in subsidiis ejus collocatus Vsai- mus , quamis suppetias ferre debebat,

acerrimum tamen , majoremque suum. ,

qu im Poloni essent, hostem ultro deseruit, ut ex clade atque caede illius , Osmani antea conceptam de se opinionem restauraret. Rarakaisii cadaver quadrigis albis, &Cooperto curru in castra advectum, cunctis lugubre exhibuit spectaculum . mortuo magni habebantur honores, totiusque exercitus conspersum lachrymi unus cum barbaro ejulatu efferebatur. Canitur &nunc a Turcis , qui Heroum in bello defunctorum manes singulari cultu prosequi

solent.

Moscinii Hungarus proditionis suae e hibuit poenas , ob infelicem successum , α quasi math praestitam fidem in minuta; partes a Turcis dissectus. Verum ii vindictam simulantes , sequenti die castris suis egressi, plurium legionum signa & bombardas majores postquam de longh ostentassent, tandem cum illo apparatu in declivio quodam usque ad vesperam latita

bant.

140쪽

hant. Tartari non procul ad Braham oppidum more suo praedabantur,aggressi eos, qui Camenectam victus causa se contulerant, Vehiculis ac equis ademptis, plurimis in vincula conjectis , caeteros mactarunt. Magna exercitus pari jam se accinxerat ad

comparandum Camenectae Commeatum,

sed multi eo praetextu turpissimam fugam in animis volventes, severi edicti ansam dederunt, ne quis Tyram transire auderet. Tunc primum Chodkievictus universum

exercitum ad concionem VocaVit, atque

viribus ob diuturnitatem morbi destitu tus , & in suo tentorio lectisternio suffiillus , languida Voce , noVum , insperatum, generosi vcrd cujusque auribus ingratissimum consilium in haec verba proposuit :Pertinacem Osinani in continuando bello

mentem optiis omnes cernitis : quanta equorum ex foeni penuria , quanta omnium ex continuis morbis strages grassetur , docet Vos quotidianus tot calamitatum sensus. retentorum stipendiorum solatio tam citb non est speranda, matura-