장음표시 사용
111쪽
riam repraesentetitum quia si attente consideremus ordinem in mente IegIssatoris,nudam voluntatem in voluntatem imperandi conuertit, & illa praecipiendi cogitatio in legem transit. Itaque nuda voluntas est materia remota, sed voluntas praecipiendi ea est quae proxime disponitur in legem, neq; simpliciter de eo 4 quod vult Ad de eo quod vult prscipere legem facit.tPrsterea,aut aliquid prscipit coin muniter,& lex est d.l. I .aut particulariter, dc est iussus quidam. Sed dubitari potest, quia lex aliquando vetat, punitque interdum legis virtus . infras eodem,nec semper praecipit ne hisce casibus alia sit materia legum. lRespondeo praeceptum duobus modis usurpari,gencraliter, & hoc modo praecipit in omni-hiis,quia nunquam sine vi imperandi est lex quia nec lex esset tum particulam viter accipitur ad corum actuum differentiam, in quibus etiam si vis praecipiendi reperiatur,aliquid tame magis speciale adnotamus, a qlio omissa ratione prs 6 cipiendi actus denominatur,t & ita procedit d. l.legis .Ex ipsa itaque praeceptorum quasi congerie desumit legislator, quod tanquam legem communiter praecipiendum cenici. Quod si quis obijciat non aliam esse legissatoris voluntatem, aliud praeceptum, uti nec voluntas testantis erit, si aliquem proponamus eontrahendi animum habere, vel e conuerso , ac ideo eam idem esse cum Praecep 7 to: responderi poterit i intellectu quidem nudam eam voluntatem a praecepto optime secerni, nec re ipsa tam differre, quam modo considerandi, quo ean dem voluntatem dum legis formam assuinit, dicimus praecipiendi voluntatem, quam paullis ante in ipso fere ortu nudam intelligebamus este voluntatem. Mutat igitur nomen ex progressu, sicut de militibus accidit, qui primum tyrones, mox veterani vocantur, licet ijdem sint milites. Qua ratione in contractibus a plerique errasib videntnr, eorum materiam consensum esse assi antes , t tetiam enim quandam esse communem non nego, sed singulae species materiam magis propriam, simulatque proximam habent. Contrahimus namque re, Verbis, litteris, consensit, i. i. ff. de adt. & obl. & si has quasi contractuum
9 species consideremus , ex praedictis proselub informantur : t sed quia sunt etiam quasi genera subalterna, qua ratione respectu inferiorum considerantur
depositi, mutui, commodati, pignoris materia proprie res est, cuius interuentu contrahuntur, aut consentus circa rem determinatus . Mutui formam assumit, dum rem de mea fieri tuam contentimus.)l. 2. appellata. ff. si Cert. put. depositi eum penes te esse custodiae caussa. l. v. ff. depo. S: sic de cste ris, eaque ratione verborum obligatio a verbis, non a consensu est denominata, quod Castr. Alexan.& Alij non satis videntur intellexisse in I. i .ff. de ver. obl.qubd ex verbis materiam proximam,ex consensu remotam cons quas ur, Ut
I o ibi ad itersus aliorum sententiam fit sius disputaui 1 Quare cum voluntas legulam toris in lege condenda ad praeceptum determinetu hoc ninteriam legis proxima I mam esse opinor. Ex lqub satis intelligitur quomodo se habeat pronunciatum illud. principι placet orc. ut non de omni placito, sed de imperatiu intelligatur, & quod communiter, non particulariter praecipiat. Qubd Vero ad secundam materis pertinet considerationem, quam etiam legis iubiectum esse dicimus, prima fronte videri potest, quemadmodum ius ciuile Rommanorum uniuersum, vel ad personas, vel ad res, vel ad actiones pertinet. f.
I 2 vlt. Inst. detur. nai. gent.& ciui. contractus, ac obligaxiones omnes rei continentur appellatione. l. nominis . ff. de ver. sig. exceptiones vero, sal, da tiones,&iuclicia ad actiones referuntur , ut probatnrinit. deact. ex eo titulo
112쪽
similiter in iis omnibus integrum lesis subiectum eonsistat . Neque dissmili ra
tione conseruare, acquirere, & amittere subiectum quoddam legis erit. l. vlt. HLhoc tit.Vei um cum leges ipsae ad ciuilem reserantur disciplinam, & ab e edeant,ac promanent,videamus an qua ratione Franciscus Piccolomineus,cap. . Introd.statuit humanas actiones ex hominis libertate prodeuntes, i in us honer 3 slum,quodque decet,resulgere potest, subiectum esse ciuilis disciplinae, ita hii manas actiones,pro ut in iis quia iustum,ac legitimum est,resulgere poterit,as firmare possimus legum esse subiectum,& quidem id mihi rectius dici videturatque huc maxime pertinet recta gubernandi ratio,de qua in legis diffnitione, ut ita omnium actiones instituantur,ut nihil a iusto declinent,quo nil utilius contedi potest ad finem legi satoris celeriter consequendum: neq, tame prior sententia ex toto resici debet,subiectum.n .eo modo remotius consideratur. HocHiero
quod ponimus,& primum,& proprie, & immediate subsicitur.
I Rationem esse animam lagis dicitur per analogiam. a tenere, dirigere rationis eri munus. 3 Vis, potestas legis enm ratione. η Ratio ad causam e*cientem, formalem redigi potest . .s Ratio scriptae legis Idea dici pote t. , o
6 Dictum ratione quomodo restringatur, O producatur. - FUtio,vt anima scripturam, re corpus mouet. -- - S i io est voluntat, sententia legis. s Forma non adimpletur per squipollens. ' . . Io Te tamentumpe haerede non valet. 11 stipulatiosine verbis nutu facia non valet. 1. . .
I a Fornis pastis priuatorum levi non possunt. Ia Lex est totiu Reipublics O actusta sponsio est. Violegis unica esse debet,impulsius plures, . I7. is Mitio finesis dicitur forma legis.
36 ratione legis unica etiam non expressa licet argumentari. I 8 Declaratur 3.invitatis. inst. denupt.
19 In legibus plures interda rota concurrunt, quς sit finalis ex is ostenditur.eto finis legis non est priuatio mali,sed assecutio boni.
OMnium autem consensu receptum esse uidetur rationem legis animam esse, ac ideo formam ipsius: quod enim passim circumfertur ' ratione esse animam legis, ut not.per Dyn..in c.vlt.de reg. ivr.in 6.Bart. in i .cumulier per eum text.ffsol .ma.in l .adigere. 6.quauis.fide ivr.patr. per analogia ita dicitur,ut quemadmodum anima in homine ipsius est forma,ita in lege,& quidem non minus uera,quam recepta est eiusmodi sententia, quia tametquomodo
113쪽
vi nonnullis argumentis hanc ipsarn veritatem non tam probare, quam aperire . Primum itaque desumitur id ipsum ab Isidoro in cap.consuetudo. .distinc. ibi. nee di fert an sotytura , an ratione consistat, quoniam legem raIro commemdat.Porro Aratione lex censistas lex erit omne iam quod ratione cc terit duu- taxat, quod religιoni conueniat, quod disciplina tigruat, quod stati prosiciat. Nimirum cum ratione lex consiliit,si eadem sit sorina legis , nam & si res quaeliab et consistat ex materia, de forma,quia tamen sorma dat este rei. l. Iulianus. 6.Si quis .ff. ad exhib. magis videtur consistere ex sorma, ut pote quae rei potior est pars; quod etiam a tradita di finitione confirmatur, quia quatenus est ordo, hu- a manas actiones in finem optimum dirigcns,' regere, & dirigere rcchaeronis est munus: Unde Martianus in l. a. in f hoc tit. regulam esse dixit. Mcundo huc maxi-3 me pertinet. l.scire leges.ins hoc tit. t vis enim & potestas legis tota in ratione posita est, S in sententia legis,ut ibi dicemus. Tertio accedit sententia Aristot. lib. 3 .polit .cap. a. ubi diccns legem mentem esse s ne appetitu,nihil magis quam rectam rationem, quae forma legis est, nobis expreisit: v t tamen id ipsum clarius innotescat,quomodo se habeat, sciendum csti rationem ipsam, xt in csteris a tibus Piccol. docet Grad. s. cap. 7. S ad caussam e scientem, Sc ad sormam redigi posse.Ad eficientem resurri posset,si acidum, quo ab initio ad ipsam legcmferendam concurrit, specteinus : hac etenim ipla considet axione videtur l. pista tor ex ratione testem eis cere ; si vero per se ipsam consideretur, cst forma legis ab initio in legislatoris mente concepta cum quadam rerum notitia ad id, quod 3 exprimitur,ut plurimum conspirantium, &t quasi scriptae legis Idea dici po- , test,&qus in ieconsiderata forma est; si vero ad ea referatur, quae ab opifice per eam ericiuntur, inllar efficientis habet. Ex his colligi potest quamo-6 brena fiat, i dictum ex ratione restringi. d.l .adigere. f. quamuis,tuna etiam produci. l. regula, b. si qui s.ff. de iur. & faci. ign. ac denique constringi, ut contrλτ se ipsum rationem admittat. l. scire oportet. s. sed& s. is de exe. tui. t ratio enim tanquam anima scripturam ipsam quasi corpus undeqiaaqimouet,&t
quam idea semper contendit opus illud extrinsecum sibi undequaque respondes re, i est autem ratio nihil aliud quam voluntas, ac sententia legis. l. non dubiu.C.de legi. non nuda quidem,quia sicut nudum praeceptum testatoris spernitur. l. Filius familias. f. Diui . ff. deleg. 3. ita legis voluntas nisi rationabilis esset,
attendenda non es let, quia nec eius esset voluntas ; tandiu vero talis erit, quandiu in fili est diriget. Quod si retineamus pro ut constanter retinendum est ra- itionem esse animam legis, consequitur legem sine ratione, legem mortuam esse ἱ tum quod maetime refert in lege condenda non procedere, quod vulgo ci s cum fertur, suscit pro racione voluntas, i forma enim non potest adimpleri per aequi pollens. l. Moeuius. F. de cond. & dem. ideoque nuda voluntas non potest vice rationis haberi in adimplenda forma ac ex ipso iure ciuili Romano 3 o rum optime probatur. 1 Sancitum namque est non valere testamentum quod haeredem non habet. l.proxime .ff. de his.quae in test. del. sine precio non consistere Venditionem. 6. praetium, inst. de empl.&vend. t sine verbis solo nutu stipuit lationem factam inutilem esse. leg. i. g. si quis ita. ff. de verb. obl.S t actuum legitimorum formas pactis priuatorum isdi non posse. l. 3 .ff. de testam.quod si priviatorum actus non alias legitimi sunt, si quid deesse constet, quod ad eo-33 rum substantiam pertineat, quo argumento in ipsa leget quae totius Reipublicae actiis, iasponso est, desectum so spatiemur Non erit,si rationec
Ica irorum prudentum consultum, non rapientum decretum,non inuentio, pon
114쪽
non donum Dei,ergo neque lex erit.l. I .& 2.infeod. Quid amplius, si posset lex sine ratione coosistere solo imperantium placito,ius aliquando esset latrocinari, a 4 ius adulterari,ius falla supponere testamenta.lHinc consequenter deduci vide tur rationem legis unicam esse debere,quia forma unicast. Ideoque quod dici x s mus rationem esse legis formam, i ad rationem finalem est refercndum,quo argumento vel reprobari debet traditio Sal. in I.si serui vestri.C.de nox.adt.qirod
legislatores non unica rone,sed plurib .moti praesumantur,quesesitur Ias .in I. r. nu. .C.desuc.ed.quia sicut sornaa,ita ratio unica est, tum Etiam alia longe,qui dem verior ac receptior sentetia euerteretur,vel elusoria redderetur, qua DD. Is consentiunt,ia ratione legis unica etiam non expressa licere argumentari. gl.de . DDan l. quamuis.C.de fideic.Rom.consi. 3 2.nu .s 8c ibi Add.Alex. in t .si constat Die .num .s .issol.mat. &alibi saepe, quia semper unicam adducens rationem iuris praesumptionem haberet contra se,quae releuat ab onere probandi. c.vit .dc praesu.Aut certe moderanda est eadem Salyceti concitisio, ut de ratione impulsiva iret intelligat urit quia plures esse possunt impulsuae rationes. Nec me latet alios intelligere,vt.Lnon aliter plures praesumantiir rationes,nisi quando una cum ipsa praesumptione,etiam rationes allegentur,ac ita plane telligit Alex. d.l.si costante. nu. s.&ibi sequitur Claud.Aq.ut refert soc.iun. in titti.ff. l.mat.nu. 7 8.&ipse etiam sequitur.Sed mihi quotlibet adducantur rationes, unam tantum persuaderi potest finalem esse,si enim ratio legis idem est quod mens legis,ut tradit
Barto .la d. l.cum mulier,&bene probatur in d .l.scire. 6. sed etsi;mens una est,ita& ratio una.Plurium rationum allegatio id efficiet,ut si incertum fit, qusnam earum sit finalis,non recte ducatur argumentum. Hoc ipso nomine damnandus estra Ang.lin g. assinitatis,Inst.demip.dum ibi censuit,utramque eius textus ratione
esse finalelmnam in ea quae uere mea priuigna sit,ne possim ducere in uxorem, dispositio prohibitiva non habet duas rationes finales,quia dc in hoc cum caeteris labitur Ang. qui contrarium sentiunt dispositio non est una,sed duplex ςx duplici rone;nam assinitatis ueneratio non in ea quae nupta est consideratur, sed in ea quae fuerit iam priuigna tua,nunc uero non sit .Rectius colligunt legem intelligi in casu magis dqbitabili,si lex,& ratio legis: Ineptum est in priore casu afferre eam uenerationis rationem,quia nec eo casu disponit, unde falso colligunt unars dispositionem duas habere caussas finales. Accidit aliquando i plurium rationum concursus in aliqua lege condenda, exemplo est prohibitio donationis in
ter uirum S uxorem:eam enim rationem habet,ut moribus reciperetur,ne con
iuges mutuo amore se inuicem spoliarent donationibus non temperantes , sed prosus a erga se facilitate utentes .l. i .fide don. intex uir. Adiicit aliam Paul.ne estet eis studium liberos educendi. Sext. Caecilius aliam,quia pe futurum effet,ut discuterentur matrimonio,si non donaret,is qui posset, ac ea ratione euenturu , ut uenalia essent. l. . S 3 .Eeod. Quaero postea an omnes finales sint, & nulla quidem finalis est,nisi sola utilitas in matrimoniis conseritandis, ad quam imam caeterae diriguntur omnes quia sumuntur ab effectibus euitandis, non a fine adipia o scendo; t non enim finis legis est priuatio mali,sed assecutio boni,alioquin non esset finis optimus,sed imperfectus: lare & illud Horati; . I rtus en uitium fugere sipientia prima Stultitia caruisse. Ad uirtutis initium non ad totam in te
gramque uirtutem reserendum est.Quare ratio legis, non qua parte malum uitat,finalis est, quia pluribus malis obuia esse poteis, sed qua parte in bonum dirigit,& ita dignosci poterit ratio finalis non a maso,a quo deterreatur, sed a bo-
uo, d quod quasi finem peruenire contendat.& haec ipsa legis forma existiman-D 1 da
115쪽
da est.Plirrisum tamen obesse uidetur.I.non omnium.inf. d. nam si ratio legis magis spectari debet,quam uerba.d.l.no dubium,tantumque ualςt quantum proxime dictum est; inde fit,ut non omnium,quae a Maioribus constituta sunt, ratio non sit inquirenda. Sed hac de re dicetur ibi . Nunc de caussa finali dicendum est.
I Legis finis ex Pisone qui sit. a Legis finis ex iuriyconsultis est commune bonum. 3 I publica ut corpus, princeps,H capAt,magii iratus, ut membra nobiliora ha
6 Lex ad commune bonuniardinatur.3 Lex se a cuncta in Deum ordinat. 6 commune bonum in iure appellatur utilitas, o exemplo inenditur. conssituto Praetor cur det actionem. 8 Vtilitatem pro eo quod interest significarunt iurisconstulit. 9 Vtilitate metimur id quod intereri. I OF nes plares ad ultimum finem dirigi inenditur. I a Reipublics interest ciues tot uplites hilere. I a Iuris commune bonum, ummum est legis bonum; I3 Iut duobus modis accipitur, o dum conditur o dum dieitur,ae obsema
I Ius dum conditur omnium,dum obseruaturniuatam utilitatem Dectat. xue Lex prssertim ciues moere bonos contendit. Io In Uu uirtutum posita est fglicitas. 37 Bonis ciuibus/xistentibns tranquillus est uipublicam s. 18 cuilibet homo dicitur pars ciuitaris.19 ectus cuiusquelegis Hi facere ciues bonos respectu finis, in quem disia
et o Lex non ad fortitudinem,βdfortitudo ad legem sectitur. ai ciues tuomodo formidine poena boni esciantur. I 2 Ciuis bonus dicitur ex habitu, optimus ex habitu bonus. 23 Lex a malo diterrens etiam ad bonum inuitat
SI omnis agens asit propter finem , Iegislator quidem nobilissimus inter agetes non poterit in eum fi nem non intendere, qui sibi nobilitate respondeat. Quare rectissime Plato in dialogo estimo de Iegi. dixit unum praecipuum lcges habere debere, ad quod caetera dirigantur . Id unum uariis in locis ex-r pressit; t nam in legum appendice, uel Philosopho legum finem esse decedicit,ut mi cultu ac puritate morum,optimum , di pulcherrimum uitae exitum
116쪽
mos ciuiuiu ita coinpon Ere, ut cxpeditam adcpti tranquillitatem, diti inorii in operum rationes. dc caussias perlcrateiatur, atque in iis quasi speculis aut ho- .ren Deu:n specillentur, & colant. ratione idein Plato de legibus disputaturus se paulati.n ad Iouis te inpluna proficiscent in constituit, ut in Deum' tanquam in finem verum, otianein legululationem rei rendam elle significaret: tunc autem leges recte positae erunt, cum beatos facient illis utentes . Sed hae eomnia adfinem pertinent, cuius gratia leges conduntur. Qistinis cui proxime
diriguntur ex praedictis non satis colligitur. Clarius exuti iliris iurecon: ultis elucescere poterit, tum maximhex Vlp. in I. I. s. huius stud ij. it . det Iuli S uir ibi. Hujus di dua sent ρubluum, cr. rιuetium. Pubticum ι usea, qxod ad statum res , Priuarum quod ad singuloνum vim tita em. Quibus verbis publici iuris publicum bonum, priuati silmiliter bonum pi tuatuin finem esse decernit: ex quo consequitur bonum illud, quod iii a ri tam publico, quam priuato respondet uniuersi iuri filem esse Iid autem nocialiud est quam commune bonum quod utrumq, N. publicum, de priuatum cona prehendat: qu bd Isid.inc.erit. diit. . aperte confirmat dicens erit autem lex. 3cc. nullo priuato commodo, sed pro communi utilitate conscripta e ad id iam ii. 4.dele g. Plato respexisse: videtur statuens, tunc maxime legillatorcssu mus qui finem, cum communiter totius ciuitatas si alia leges condunt, Z seditiose et eos dicit, cum aliquam duntaxat partem res prciunt, quod sbi Iuttin. adlcripsit in auth.de haer. de sal.sic exordiens. Occupatιs nobis circa totius reipubticae curas
Se quidem reipublicae partem amplecti,pat tem deserere, ac relinquere est aliquo modo facere indiuidui partem , quod nihil est. leg. furiosum. C. qui 3 test . fac. poss. I. siis. ff. de tella. t Habet enim respublica, vel ciuitas cuiusdain corporis initar, in quo Princkps quasi caput habetur. Masistratus velut me bra praecipua,& nobiliora cemenda sunt, caeteri omnes, qui si ibditi sunt, membra quaedam crassiora; neq; corporis saluti commode prospiciet, qui eius parte 4 itificinam esse patiatur: teit autem huiusmodi coni une bonum, ad quod lex o dinari debet, scelicitas illa, quam hoc saeculo adipiscimur, qui in quieto traim quillo,ac pacifico statu reipublicς posita esse videtur. Et quidem ut pars omnis ad suum totum naturali ordine dirigitur uti impersectum ad perseetum, cum cuires partes ciuitatis snt, lex etiam eosdem in commune totius ciuitatis bonum instituere debet.Hine Cic. 1.dele i. constar inquit)yrosecto adsalutem ciuium,
. ciωιIMumque incolumstarem, virumque omnium quietam, cst beatam conditare se leges.tum cum lex sit regula nostrarum actionum.l. .in s. hoc tit. no pol non in supremum finem, quod est commune bonum. regulata dirigere, dc cum vniuersilis sit.l. i .F. de const. pri n. ideoq; omnibus posita non aliam magis , quam 3 omnium quaerere utilitatem. t Tandem scut lex aeterna, quae sons & origo est caeterarum legum &lex,est diuinae mentis,cuncta in Deum ipsum ordinat, re seri,sic lex ciuilis, quae totius populi sponsio est omnia in uniuersi populi salute ordinare, ac resurre debet, Sc quatenus ab aetema lege regulam accipit, de met suram, ed magis commune bonia quaeri qud illud ad summuna bonuiuinagis accedit, sic enim assequitur, quod N Platonem minime latuit. i. de legi. ut ipsis lex ciuilis ae eternam referatur, coustat ex iis legem in commune bonum, ut in fi-ι 6 ne in suum ordinatam es. ' Id ipsum autem comune bonum saepe in iure nostro utilitas appellatur. ratio esse potest,quias priuatuiti ius pritiatoriim x tilitate in,
117쪽
bonum , quod summum bonum legis est. Sed hic potest dubItari propter usucapionem,quae eum priuati iuris sit .f.ult .itast. de lusi. S iur. iuncto tit. de Guc. bono tamen publico inductam dicit .l. r. ff.de Usuc. ergo ius etiam priuatum publici boni finem habet, & multa quidem inter priliatos publicam ob utilitatem sunt introducta. Nam sub priuati iuris positioiac libertates,dotes . tutelae, testamenta reponuntur,quae omnia publicae utilitatis insignibus fulgent. igitur quo-I3 modo ait Vlp. priuatum ius ad singulorum pertincre utilitatem λ t Poteli eopinor ius priuatum dupliciter cosidcrari dum conditur, S: introduc tur, tum. etiam dum conditum,dicitur,redditur,obsermatur. t Primo modo ad omni h utilitatem spectat. l. iura. ins hoc tit. & omnium, non singulorum gratia conditur. d. c. erit. d. 4.&ideo consideratur publicum bonum in priuato iure quatenus introducitur,d. l. I .ff. de usuc.ibi bono publιco infroducta est usucaριο, quatenus recipitur.laemum.fstrem pup.sal. . & quatenus univcrsaliter praecipitur. l. r. hoc tit. Secundo modo quatenus inter priuatos redditur per fori disputati nem, & iudicio introduclo dicitur, deccrnitur, Sc obseruatur inter eosdem,ad singulorum pertinet, utilitatem: desecundum hanc distinctionem omnis lex in troducitur communis utilitatis gratia,S in commune bonum dirigitur.Ex quibus omnibus colligi potest quicquid lex efficit propter hunc finem verum effeIs legis effectum, t praecipue autem contendit ciues bonos ciscere, ut docet Vlp. in l. t .sLde iust.& iur. ibi bonos non soliam meIu rinarum, sed etiam ρraemiorum exhorιaIιone efficere cupientes.ciscctum enim quasi praecipuum esse legis explicat bonos ciues efficere. Hinc autem esse tu s in finςm expositum ordinatur, ut docet Sol. artor. q. a. quia cum finis te sum sid commune bonum, in quo ciuilis Is silicitas consistit,eum nemo nisi per exercitium virtutum assequitur: t in usu.n virtutum posita est inelicitas;contendit ergo lex propter finem bonos e scerex 7 ciues; nam ex singulorum probitate illud commune bonum consurgit, 1 cum ciuibus bonis exilientibus non possit uniuersus Reipublicae status non esse tranI 8 quillus. Ut .n. dicit D. Τhom. in I. a. q. 91. 4 cum quilibet homo sit pars ciuitatis, impossibile est quod aliquis homo sit bonus, nisi bene sit proportibnatus bono communi, nec potest totum bene existere nisi ex partibus sibi proportiona tis. Istius conclusionis veritatem alia etiam ratione probat ind. q. non tantum procedere in ea, quae vere lex est, quia iuste posita, sed etiam iniusta, quae
legis nomen non meretur: sic enim arguit . fi intentio legislatoris feratur in bonum verun ,quod est bonum commune,contendit ciues e scere vere, & simpliciter bonos, si vero feratur in id, quod non est vere bonum, contendit escere bonos 1n ordine ad eum finem, ac ita si lex esset latrocinandi bonos latrones I p essceret. Facit ideo tales,aut simpIiciter, aut secundum quid ue t ac ea videtur D. Thomae sententia, ut effectus citiusque legis sit facere homines bonos respectu finis illius, in quem lex dirigitur, & cum lex de omni virtutuni gcnere praecipiat, ut docet Arist. s. Ethy. c. I. & dicam in Lini. I. videtur sentire quod lex fortitudinis ciues fortes, lex temperantiae temperatos, lex iustitiae iustos erietat, Se bonos in ordine faciat ad suum finem particularcm, S ita Sol. interpretatur,eamque existimo suisse D.Thomae sententiam, ut Lx f ne quaestionis intelligitur. Verum de ea maxime dubito. nam cum finis legum sit commune bonum ut idem fatetur lex omnis etiam particularis in hunc dirigi debet finem.
d.I. I.&I.tur.&d .cap.'erit lex fortitudinis eron efficit fortes propter fortitudine sed commune bonum; praecipit enim lex,ut de omni virtutum genere, non
ut ad genus illud virtutis ordinet, sed ut ad commune bonum omnes virinium D reserat
118쪽
ao reserat actIones,& aliud est sortitudo,aluid lex sortitudinis, s neque lex ad sortirii di nem,led sortitudo flectitur ad legem quia lex de ea praecipit propter finε
sui ipsilis, non propter fortitudinis filium.& sorte recte perpensus non aliud feci. II tit D.Thom.Sed ut ad escctiim legis praecipuum redeam dubitatur t quomodo formidine poenae ciues bonos e scere contendae,nam nisi sua sponte efficitur bonus,docet Alis L T. ethy.c.9.alios natura,alios consuerit dine, alios disciplina fieri bonos,sed nulla magis.quam iuris disciplina boni fiunt,quae licet metu pinnae primita ait uertat a nialo,Acit aliquando, ut virtutis amore boni etiam sponte sua esse vclint nam mores immutat,de legum terror incussus, dum ameso dcte ret,etiam virtutis aniorem insinuat. Vel secundo respoderi potest eum,qui metu, Penae bonus est,etiam spe deposita, ne quandoque sua sponte bonus efficiatur , est bonus in ordine ad commune bonum,quatenus in alios iustus est, Se statum reipublicae tranquillum este patituri de cum sibi sit malus, est tamen aliqua ratione ciuitati bonus. sed vernisesblegis intentionem esse cum efficere simpliciter' bonum,nec id sola formidine poenae assequitur,sed virtutis auore,& quod Ulp.; Inquit respectu Irenae non effectum consummatum, sed principium efficiendi spectat; Se ideo recte Arist. 1.Ethy .c. t. dicit. Iegislatores enim ciues assuefaciendo bonos reddunt, haecque est uniuscuiusque sepis Iatoris voluntas 3 nam ostendiei id longo tempore fiernnec enim possitiat homines nisi longitudine tempori. M-- a 1 suescere, i quod etiam probat Vlpiani locum accipi debete de ciuibus bonis ex habitii Sc hic est effectus legis consumatus .PIatoni etiam Iegumlatori sapientissmo lib. .deIegLid videtur esse legibus contendendum, ut quamdiu homines - u 3 siti optimi quoque sint,nec vero optimi sivi nisi ex habitii boni sint. t Lex verbdiim a naalo deterret etiam ad bonum inuitat, Scerscifaliquando, i non tantum Diali essu desinant,sed etiam virtutum habitu exornetur. Itaque proprius,ae praecipuus legis effectus est omnibus consentietibus ciues bonos efficere,ut ex ou iuuln bonitate commune bonum, εἰ utilitatem veluti finem consequatur .
' a ρος rem Me retinent toniatis di Simplicitas pluribus modis accipitur . 3 Simplicitas pmdentiae conruina ueritatis ast amica. Simplicitas dicitur Gasi sine plica.
. , Fides ueritatis uer orum ad inicula nops quaerit.
119쪽
r rideiussor adbibrem In ereditori magis cor latur.3 3 spinio Authoris in PsItione excussionis.
i ta Paucitas est legum comes ut diu quant.ne mutetitur.
13 Legum multitudo magis it 'aqueat, quam deuimi.
I 6 Breuitate leges scribi Iustin. praecepit. 17 Possibilitas igHibus desideratur. 1i Imposibilis conditio habetur pro nonscripta. V. 19 Impo, ibile multiplex est. a Nimis arduum imposbilei utatur.
s v saeuitia benignitatis utitur te erament λza Duo notantur in I revici dumclusem.
2 3 Benigna intorprstatio tanquam iacta oe tuta leti est tantun 24 Leges in ol curis sequuntur quod est minimum. lΗge regulis ubsidium locum habet; seu WA.
16 Hrc regula geometricam, et ' arithmeticam mimittit proportionem. a 7 In ciuilibus,oe criminadibus reo magis bEmus ,quam actori. ΡRAETER haec , quae hactenus exposita sunt,aci Iegum essentiam re L.
ciunt, alia quaedam saepe numero legi adisiciuntii quae plurimum conducit non ignorare.Ex ijs enim faede poterimus intelligare,num lex duratura fit, et neuenam ficut corporis valetudo licet eius substantiam non ingridiatur, iuud t . men,aut diu vivere iacit,aut cito interire cogit, pro ut bona, vel mala adiungu- turinc quaedam sunt quae adiuncta legi, elut ipsi amica, pIurimis ad eam cog ferunt quaedam prorsus oppugnant, & ad nihilum redigunt. Ab iis itaque. 1 exordiar, quae cognationem quandam retinet cum lege.' Sunt autem eiusmodi simplicitas,paucitas,breuitas,psssibilitas,benigna interpretatio inimum. Et, a quidem ante omnia i simplicitas plurimum legibus a ca existimatur. I,en rum inaede leg. Mn.s.c.ubi ponitur tanquam rubtilitati eontraria.de qua paul-3 Io post dicetur:interum usurpatur,ut contraria,doloaedi cupis.as. q. . ubi diacitur. Habeto pheuatem eorumba, ne cuique machineris dolos, serpentis, Mimiamine insorum 'ρ Mameris insedisr, non emm a tum dassar in vano-cipere pope vel decipi. Quo nomine damnatur quaeram simplicitas silva, fleuia
scretioni contraria,ut ibi in El.8c gl in c.innocent xa .q. . eiusmodi est nimia in . , credendo facilitasA:.si quid.dQ.36mimia ignorantia.c.pastoralis.de iud.t com mendatur autem simplici s prudentiae admixta tanquam veritatis amica.c. v
xitatis. de iure ii & sallaciae ac mendacii inimica.d .c.si Opis. cipitur etiam simplicitas tanquam obscuritati contraria, Ze a verboru imis ta tela defleties, . ut no gl.inc. I .verisimpliciter.de sum.trin.ubi dicit legem simplicem esse debe- . . re,quae inutiles verborum,litiumque circuitus essugiat,' dicitur enim simplicuas, s quasi sine plica,&inuolutione gl.inclem. saepe.de ver. in. tnamfides veritatis . uerborum adminimia non requirit.l.js.si mi.ab haer.se --.gl.in d.c.veritatis. - nec requiritaex, quae bl Socrates in Ilinoe tradit veritatis inuentio est. Qua . i. gatione sinu est,ut non tantu antiqui iuris formulae sub γ sint.l. 1 .C. dibam. ι
120쪽
ne recediturae simplici as ipse legibus amica custoditur. Nam istius municipalis censurae ea uis esse creditur,ut omnes iuris apices videantur remissi, omni . iuris positivi solemnitas,ut concludit Soc. cons 1 .n.48. vol. .posin Ot .ind.cle. 6 saepe. 8d alios quos allegat .Ex quo plurimum vereor i ne no recte inferatur eius, modi Statuto tolli beneficium excussionis,licet ita sentiat Arct. cons. I 27. nu. 3.
et et .vbi receptam sententiam assirmat i Falsum enim mihi videtur istius conclusionis assumptum quod excussio sit de apicibus iuris,& falso huius sentetiae allegatur gl. in t .si mancipium .ff.de euich.neque hoc ibi notat Bal. de exceptione excussionis, sed de exceptione ordinis, unde collectio uera est de exceptione ordinis habentis caussam a subtilitate iuris, non de exceptione ordinis ab aequitate
derivantis,& ideo aliter,& rectius eam gl .intelligit Cor.cons.s s .nu. 2 8 ., ol .s. ut procedat in exceptione,quq lolum ordinem, iamque praepollerationem re
spiciat sequitur Nati .consi s χΙ .nu. s. uol. 3. Si licet Rom.consi. I s. nu. I. contrarium consuluerit,tamen in t .si constante fi l .ma.latctur se male consuluisse, &consi. x II .fatetur esse iustam,non friuolam exceptionem, & ut opinor recte prohatur ex auth .de fideiust in prin. ibi. neque negluens de bitoris imercessoribus molestus fit, Se ibi. si id enim ei in extraneis erι a debιtore completo ζnon enita ordinem, sed eius rationem l pectare debemus a r.l. uerum.ffide Gri. S: in hac qupc tradit Aym.consi. 263 .nu. I .ucr. sed prsmissa,ac existimare an ea subtilitate iuris nitatur uel aequitate,tantum enim abes ut sit de apicibus iuris, quod iure digestorum nulla aequitate subsistente secundum iuris apices daretur e lacti . l. iure nostro. .dc fideiu .l. a.C.eo .nititur entini,quia uterque insolidum est obligatus,
s Sc est ex ui contractus t a qua propter mera iuris subtilitatem recedi est inaudis tum,cum eadem subtilitate cosillat;& t ideo inductio excussionis non est secundum iuris apices,sed secundum meram aequitatem. est enim legitimi iuris emendati omam hoc remedium adhibet Iustin.non quasiΥubtilitatem, sed quasi stricti
Io iuris emendationem: Omnis namque emendatio nititur aequitate, ut apud Ariss .Ethy.c. x. id quod Iullin. insinuat quasi aequum sit sne damno creditoris debito Ii rem ipsum prius excutit Adhibetur quidem fideiussor, quo magis ei consultum sit.l.s .f.satis acceptio .ffide uerb.obl. Se in tuto creditum suum sonstituat. l. I .&1.sqqsat .cog .at debitore existente soluendo iam in tuto creditum est, & quasi abundans cautela uidetur adhibita fidei uiso. Itaque in tantum non cli inuentum a Iustiniano beneficium excussionis secundum apices iuris, ut maxime subtilitatem iuris emendet,ac eosdem apices ex bono, & aequo retundat, & licet vidcatur exceptio ordinis, ratio tamen subtili iure non nititur, R ideo salso affirmant supra relati ex eo solum quod sit exceptio ordinis esse de apicibus iuris. Quare qui in contraria sentcntia sunt,mihi quidem rcctius sentire uidentur uti Corn. d.
tur mihi praeter uarias conciliationes,sitae apud hos habetur ita posse inter has opiniones de iure distingui. Quod uel fideiussor adhibitus est propter facilitatem conueniendi, ut pote quia debitori competeret exceptio fori declinatoria,& eo casu exceptionem non factae dilcussionis prorsus reiiciendam cesco: exemplo sit,s laicus contrahat cum clerico,& existat fideiussorem laicum, poterit utique fideiussorem coram iudice taculari conuenire,spe.de com p. iud. adit. 6. gnaster.n. 26. Bal .in l. s.n. x. C. de pri.do. poterit fideiussor opponere exceptione