장음표시 사용
231쪽
IN LEG. TIT' DE LEGIB. LIB. SING. r t
L. I VII. Celsus. Lib. et 6. digestorum.
SC/RS leges non est verba earum ere,fidium, ω Irtesatem.
I Cire . sentire videtur t Celitis, legum esse scisntram, quod etiam Celsita adolcscens existimasse visus est in l.si seruum.I sequitur zli,seMa--νvinoo iurisβιemis perniciose ιν ιr errar-.ffide verb. obllig. Seo vlpi xusa εa non scientiam iuris nostri studium esse voluit.Non esse scientiam, i probatur tu ex parte rei,quam scire dicimur,tum ex modo sciendi.Ex parte rei, quoniam nosint res necessaris,quae nunquam fiant,res etenim sebiectae, ut ad tabricam declarauimus,humans actiones sunt,prout in his actum est reseJgere iustum, & le. sitim cum ergo hες iuris disciplina sit de rebus,quae non sunt per sen necesiario,sed fiunt a nobis earum scientia esse non potest. Consequentia patet ex Aristot.Sexto Mors.c.3 .&e.s .Nam c.3 probat scientiam esse habitum demonstrativum,ac proptere rerum,quae necessario ita se habent,& nos ipsi existimamus se aliter habere non posse,Tum c. s. ubi demonstrat, prudentiamnon esse idem quod scientia ait enim. Scientιa qaeidem promerea, quia id quod in actuη--- φ .istre poteri. At res,quae sudisiciuntur lesibus ex nostra voluntate pro 3 eedunt,3t aguntur,merito.Tum vero ex modo sciendi Celsi t testimonimn v Ieat quoniam errari non posset,si eam animiceriirudinem assequi posse inqua isciremus,rem aliter se haiare non posse. rare quod inquit sub auctoruare linis HGMιa enatare est illud aducere,quo probat, non esse scientiam. Neq; illinc i. Contrarium aliter argumentari licet, quam si quis ex eo quod aliquis est homo mortuus colligere vellet, eum esse hominem. Ut enim in illo adsecto mortuus contrarietas inest,qus totam hominis naturam interimit, citque soliun homenis nome squivocu remanere,ita adiu tu illud erroris,scietiae contrariatur,& iniud idem ostendit,non esse scientiam.Τandem,& a fine comprobatur, quoniam
orientiae finis est cognitio Rerum verbagendarum, earumi disciplinae finis, oc a ,vel effectib Quare nemo legibus t oporam nauarot simpliciter sciatlege. sed earum adeptacognitione de iure rei ndeat,sive ius dicat,de Reipublisae administrationi praest, s. vlt. Ita in proem. Quod ergo Celsus hic ait βινα tueas t-quodammodo accipiendumest,quatenus scientia sumatur pro omnic otione quscunque si quo nomine ars etiam omnis duce Sc potest vocaristi.
232쪽
a sisIm est habitus cum ratione vera effectiviis,ut tradit Arist.e. 4dib.s. Mors. Eorum enim omnium, tuae fit int,a nobis quaedam essici,quaedam agi videntu deessectio quidem abactione diiuersa est,& non actionis, sed etamoms artemo . necesse est,ut a Prudentia discematur,quae habitus est cum vera ratione Miluus 'ci rea e Piae bona,vel mala homini sunt. Amplius arti opponitur inertia.ut ille docet;legi aut illegitimum iuri iniuria opponites,in quibus magis iniquitatem. taut vitium,quam inertiam damnamus. Et illegitimus non tam iners, quam BC quus est.Tum eodem Vlpiano auctore bonos eficere cupi a malo deterret, H aqvum,ab iniquo,licitum,ab illicito discernit id autem est agere,non efficere', &actio eiusmodi est circa e quae,bona, vel mala sunt. Ergo studium iuris non'est ars. uod ves ipsa comprobatdiffinitio, quia boni, aequi non est ars,nam actio non enectio circa bona,vel mala consideratur, siue habitus activus.Tum vero il- Iud est proprium effectionis quod est citur, ut extra edatur Ideo Mislib. 1 .Physr dset,ar m esse principium, operandi in alio,& hoc discrimine i artem a natura dii eernit,quod natura est principium operationis receptae in eo ipso, in quo natura inest,qua dicunt operationem immanentem,ars vero est principium opex tionis in esto,quam transeuntem appellant;propterea in ipso artis opere ars noinest,sed extra est,nempe in animo artificis. Qua ratione Connanus lib. I .c.3 .nu.
a 4.dixit ameminullam in se ipsa versari,&aliud aram esse, aliud opus artis, ac rideo ius pro studio inirpare Vlpianum asseuerat, quod idem sit eu arte. Recipiamem in alio,praeterquam in corpore naturali opus artis non potest;quia omne opus artis est corporeum;sed artis nostrae operatio in animo recipitur ,α in eo es manet,eaque Veratio est fine ulla materia,& iusti,t& iniusti discrimen non recipitur in sensu,sed in anima intellecti , ubi locus specierum esse dicitur, ut per Arist.de anima lib. 3 .lex .s .merito proprie ars dici nequit. Verum per analogiar o ' quandam,& rectius quidem ars diei potest.quam scientia, artis enim nomen. 11 se in latissima significatione usurpatur,ut quacunque mentis nostrae artificiosaeogitationem,uel operationem significet,& artificium in eo considerarer, quod ad propositum finem ordinata per conuenientia media progrediatur, se & natutam ipsam,lib. sing.ad hunc tit.par. 3 aea. a. artificiosam diximus ex Hippocratis sententia,&scientijs speculatiuis nomen artis aliquando tributum est. Minus late, ae minus impropriὸ, exceptis contemplativis ad omnes activas distiplinas transfertur, proprie ad operis alicuius corporei effectionem. Itaque Vlpianus xx l vispecta methodo iuris chiilis quomodo per oportuna diriggat media in fine lune,ve quis iurisprudentiae eonsequatur habitum,ac propterea artificiosae tractationis intuitu artem visus est appellare. Vel qua ratione ars dicitur,quae est alicuius operis effectiva in corpore aliquo,ita per analogiam ars etiam iuicatur1hidium tu is ei ullis,quod iurisprudentiae opus in ipso effetat animo .Sed de hiust sita est iusserendum lib. I. Dissicilium c. I.
ti NON EST VERS A. Dubitatur,1 is subaudienda sit dictio laxati-
variis in locis subaudiri not. Alc.in l .anniculus hi. a.& in i prouinciales,ssi demerb.signifi.&licet quibusdam uisum sit, non esse subaudiendam, quoniam Aelim subintelligere frequens est apud Iureconsultos, ergo a Celso subintelle- etam existimo ex more eorum. Moueti me, quod alias impersecta sit istius regulae collectio,nempe quod leges scire,se stire vim,& potestatem,non uerba. rat quicunque ita verborum scientiam discernit,etiam id separare uidetur, quo fine ut phirimum,nec vi nee potestatem Utelligere lamus ,argumento ita.
233쪽
m L L. TIT DE LEGIB. LIB. SIN G 1 a
t s labeo s. de stippeILleg. lex est constitutio scripta c.lex,dist. I .qui verba ' negliget scripturam ipsam,ac propterea legem omnem negligere,& isnorare videbitur.Neq; verb qAod obiectant,consequitur,quod scire verba sit icire leses, concedo hoc esse falsum,sed non hoc consequitur falsa enim est collectio disiuncta, quae coniuncta fieri debet hoc modo, ut 1 cire non tantum verba, sed etiam vim, de potestatem,sit scire leges.Non disiuncta,ut quodlibet eorum per se sit seire Ieges,id enim a Celsi intentione nimis abhorret.Vlpianus confirmat, quod asMoin i, nominis,f.verborum .de verb. signis. Vrebum ex accipieraeis, tam ex isum sentemia. am ex verbis. Se ita coniungit utrunq; , non abnegat de alterocidem in 1.prospexit. Tini, & a qui b. ad verba legis se retulisse via detur,dum se in duram conchisonem incidisse animaduertit. SED VIM . Pro sensu resultante tam ex verbis, quam ex ratione Ieglyrs interpretor,Uoluntas, i &sententia legis dicitur in l. non dubium. C. de legib.
Iniquum etenim est verbis legis niti,contra eiusdem legis voluntatem, neque sesu potiora existere debent,l. 3 M.de lib.prpter.Sic lex,qus prohibet extrahi frumentum,de farina etiam sentit propter identitatem rationis, Sc verba de frumento,& sententiam de farina tenere debemus,alioquin non tenemus lege sed saeua praerogatiua verborum eludimus,contemnimus. Et in hac re si verba consideramus,extensio est,si mentem,compraehensio.Sic vim, & sententiam edicti optia
me tenuit Vlpianus in i si quis id quod nsde iurisdictione omn. iud. Tum Sen tusconsulii Macedoniani Iulianus in I.si filius familias in fi . ins ad Macedo.quod
ET POT E sT AT E M. Speciosam in his tribus explicandis Hie-I7 ronymus t Beneuoletus comparationem afferre solet. Ignem,uel materiam quacunque ignitam si consideremus,tria quaedam respiciemus, quibus haec, in quib: scientia legum versatur,maxime respondent. Materiam ipsam, nempe lignum , vel aliam quamlibet,tum ignem inhaerentem, & in ea ardentem, tertio catarem, qui circum diffunditur.Verba legis,materiae vicem gerunt, vis eiusdem igni cε- paratur, potestas vero calori .Caleiscit ignis eam aeris partem, quam non attingit,sic sententia legis Velleae aliquando iuuat casus Galli, qui ad eam non pertianent,l.Gallus.6.3ς quid si tantum,& s.sequen.ff. de liber. & pos . id fieri videturas ex potestate legis,non ex vi ipsius. Quare non male Iacob, t 8c Albertc. potest tem ipsam vim extensiliam interpretanti iriCum etenim sententiam legis in casu deciso manifestam,ad casus non decisos producimus,hoc est ipsius legis potestatem,tum intelligere,ium negocijs congruenter aptare,quod quomodo nat in l. non possiunt,& in l. nam ut ait, supra satis videtur explicatum, in quibus legibus non verba, non vim,sed potestatem legis consideramus, & ea praecipue utimur. Is Hinc quorundam error corripiendus erit, i qui huc vim aequitatis retulerunt, cum quibus sentire videtur Duaren.Titulo de iust.& iur. c. 1. dum eum scire loses opinatus et , qui bon i ,3c aequ i artem optimὸ callens, leges ex bono, & aequo interpretari ualeat. Neque ibi ius fingulare pro lege usurpatur, neq; hi lex Rro iure.Τum vero legem de casu ad casum extendere,v t ex potestate legis fieri concedimus, sic ad ossicium aequi vis minime pertinere supra lib. singad hunc tit. par. 3 .c. 3 .satis abude probauimus.Τum verb cum aequitas sit legis emedatio, de
ita aliud ab ea ia se ire legem esset, no scire quid esset lex, sed quid non esset lex,
ita nescire .aequitas non est lex,ergo scire eam, non est legem seire. Vlpianus
vero, dum iuris studium dixit, inem esse boni, bc aequi, ostendere voluit ,
234쪽
seientiam hane non esse de uniuersuibus,ut legum nostrarum prominelata pria ibe teneamus,sed eorundem ad particularia applicationem, quae plurimum ab Hio quitate pendet. Quaerit i Albericus,vbi quis,& verba,& sententiam probe teneat,in verba sententi vel sententia verbis anteferenda sit.Dubitat,quia intemat dum plus valet quod scriptum,quam quod actum est,t.si alijt ff.de usuis.Ieg.ubi Modestinus in ea specie,in qua testator alij fundum,alij vsumfructum iidi lesauit eo proposito,ut alter nudam proprietatem haberet, errasse ait, de aduerrus eius propositu usumfructu communicari; & quamquam Bartolus,&alii dicant. non probari id,quod est actum,quod si probari possit,id sequendum esse , tamen hoe a verbis illius legis nimis abhorret, quia quod ait Modestinus plus valere scripturam,quam quod aetrum sit, determinat substantiam actus,non probati a x nem.Ego aliquid agi dupliciter i intelligo,vel ut ita agatur,ut non in dispostionem aliquo modo transeat,& tunc obtinet reguIa,quod propositum in mente retentum nihil operatur,l.si repetendi.C.de cond.ob cau.potest enim aliquis proponere,& non distonere,quod proposuit,aut proposuit, & disposuit etiam siuetaei tessiue expresse,& runc attendi, uod est utrum opinor,& ita intelligo tit.C. plus vaI.&cr. quo nomine *pissime nostri inculcane voluntatem testatoris,quae in dispositionem non transeat,no opitulari,quod maxime notat Imo.in d .l.quidaeum filium.fide haered inst.peresi rex.ergo verba contradicunt proposito, & illud vineunt,non dispositionem.At sententia letis pro dispositione est d.l. non dubium,C. de legibus . Ergo nullo casu verba contra sententiam interpretanda.
i penigna interpretatio secundum quid considerata. a et in duritie legis tos anda braginitas aliquando versatur.3 cum pars iudicum pro testamento, pars in qufreta inofficiosi,contra illud imdieat a prauatit,quae pro testamento. 4 Legem benivae interpretari tam Princeps,quam iudices debent. s Verba legis nunepriauceno,nunc inrripiendasum 6 Alberim adhoc legem intellectus reprobatur.
Ictius legis cumsequenti vera disserentissubnectitur.
L.XVIII. Idem Lib. 29.Digestorum.
N En ius lem interpretodae Iam , quo voluntar
, DEnipnius benignitas ' non perseeonsideratur,sed ab effectu,& ita non sim pliciter sed fam quid.i. ut volutas lega conseruetur, di in hoc det esse beni
235쪽
ma Vlpianus in I .prospexitiisqui,& a qui b. ut dictum est stupra in I. ius singui
lare legem illam in sua duritie reliquit, nec boni gnam applicuit interpretationem,sed ea ratione id fecit, quo legis eius voluntatem cou seruaret, & benigne in eo se gessit,non Ulp.qui ius singulare inducere non potuit , sed Tribonianus, quia legem illam eo pacto conseruauit. Ergo,&in ipsa duritie tolleranda beni-Σ gnitas i est quatcnus legem conservat. Et quidem iustissune regula eiusmodi a legumlatoribus stibiicienda sitit; ipsi enitii eum priuatorum pari, couentiones, testamenta,actus denique omnes quoad fieri potest, perire non pati niur,l.quoties,i de verb.oblig. l.quoties,sside reb.dubii 3,l .proxime,s .de his , quae in testa. delen .l .ex hac scriptura,ffide donataeum similibus,an legum suarum obiliti, eas nulla ratione iuuari praecipienNIgitur quod in ali)s statuunt, eodem iure,& ipsia iiistissime utuntur. Lare t si in iudicio testamenti in ossiciosi, cum pars iudicantium contra testamentum,pars pro eo sentiat,Martianus in t .si pars,E.de illossic. stam .humanius esse respondit, sequi eius partis sententiam, quae secundum testamentum pronuntiauit, ita duplici Interpretatione posita, altera,quae legis voliintatem impugnet,altera,quae conseruet, ea retinenda cit, quae quo confestuat, benignior est,altera prorsus reiicienda, cum huic regulp apertissime refragetur. . , Huc pertinet,quod tradit Bal .consi. 29 . ad euidentiam lib. i .in fi . quod ve malegum non sunt iudaice interpretanda, sequitur Aymon.cons. 3 .nu. 13. L EGES. Accipe, ut in l. praecedenti, qtiamquam interpretatio reseratur ad verba; ratio tamen interpretandi sumitur ex vi,& potestate.' INT E R P R ET A ND-E. Egonerbum tinterpretandi lateaecipio,
SI refero tum ad eam, quae reseruatur Principi,ut in I.&ideo, tum ad eam, quae iudici permittitur,ut in i .nam ut ait, v ferque enim id seruare debet. Na Princeps cum dubitat in aliquo casu de sententia legis,quod in eo satis certa non sit, dum certius constititit,ad id maxime respicere debet, ut in quibus casibus legis volutas est certa,ea indem con eritet; Nam tum Iudex,tum Princeps, 'et hic magis , quam ille dς ea conseruanda debet esse sollicitus. V o Ly AIT AS'. Satis ostendit voluntatis,non verborum haberi rationeἰ aliquando enim benigna interpretatio rigori verborum opponitur,l .ex hac scris plura,s de do. Itaque uerba ' legis nunc prociliceda sunt,nec vero corripi eda producuntur in I .siquis id quod ,ff.db iuricom. iud.corripiuntur in l. quia quod ad Mace. Tu verbbenigna est interpretatio, qus lege non sinit eludi, l. non dubiu,C. 6 de legib. Ex iis nescio,an recte legem hanc intellexerit Albericust hic,qui dixit, tuc procedere,icum lex duplice habet intellemim,utrumque uitio carentem,ut sequamur benigniorem, & hoc nomine a sequeti differre ,quod ibi vitiola significatio evitetur, hic minus benigna interpretatio. Nam ubi in duos incidimus intellectus,ex quibus aeque conseruatur uoluntas legis,& non obtinet lex ista, ite laltero magis,altero minus,& non potest carere uitio intellectus, quo legis uolun tas minus conseruatur. Mihi t lex ista uidetur ad totius legis interprerationem respicere,lex uero sequens ad unius ambiguae uocis signi lationem, S: hoc nomine satis differre videntur,sed in eo conuenire,ut uitiosa tum interpretatio, tasgnificatio evitetur,haec unam uocem, aut alteram , illa legem uniuersiim re
236쪽
In L. I x Alberti Reso aeuisententia circa elusenodi legem
a Ambiguum dari supponitur contra Diodorum. 3 iambigui exempla ex Quintiliano. Ambiguum est,eum duo dicuntur aleo,qui Humsentit .s Ambiguum dictum quasi ambivium, quod in duas dum vias ex cor M. 6 Disseremia inter ambiguum.σobscurum. 'lata Alberiisententia confutatur.3 eiusdem error in interum l. prespexit Τ. Qui , εν aquilas , reprehendi
s An eadem regula in ambigo uoce bomisis recipiatur Corasti , σμκtboris sententia diuersa. Io Lex omni uitio carere debet.
2I Si scholarispraebendatuspossit recipere fructus exissens in dis in existu
nec iiudi1s operam nauet aeripere possit. Ia Alberici argumenta reprobarsur,sententia probatur. 13 verbum peruenire nanc latius , nune Hrictius acceptam , o qua ruiM '
I a vitium in etiam referre legem ad ea ssingulares,non ad ea, qua frequenter
L. XIX. Idem Lib. 33. Digestorum
'EN ambigua et uce Legi ea potius accipienda esZIgnifica
A tio,quae vitio eare praesertim, cum etiaυ voluntas legis ex
, ambigua.Albertus Bolognetust in saepe eitato tractatue.34.num. .tripli cem uerborum statum constituit. Aut enim uerba usque adeo dubia sunt, ut nihil plane sit,ex quo uoluntas legislatoris coIligi possit, ut non tantum de uerbis,sed etiam de sententia dubiteturiaut uegb dubia quidem sunt, sed eorum talis est ambiguitas,quae non tollat certitudinem sententiae, neque prorsus im pediat,quo minus ad uoluntatem,& sensum legislatoris aliquibus uestigijs perueniri possit:Aut denique uel ba nulla ex parte dubia sunt, sed undequaque apertissima; ita ur,quod in ea lege ambiguitatis inest,id non ex uerbis oriatur,sed ex eo tantum quia aperta legis scriptura a uerisimili legislatoris mente uideatur
237쪽
horrere.Et in hoc tertio capite idem n. sares cassis distinguendos censetiprimus est,cum verba aperta sic sunt,ut illud,de quo agitur,expresse decidant, atq; determinet:secudus,cu prorsus illud omittiit. Tertius, cum neq; prorsus omittunt, q, etiam speciatim decidunt,sed generalibus verbis illud ide tantu complectuntur. Et in primo subdistinctionis casu opinatur procedere legem hane;& itae de inducit n. Io.Atqi ita es intelligit l.prospexit Equi,& a quibus .Argumentu ducit ex dictione praesertim,de qua in hac leῆe,qua probatur,ide concludendu esse,et si voluntas calisi non possit,hoc .n. implicari videtur Sed cer, te si uerum amamus, tantum abest,ut in reIato casti possit eiusmodi lex procedere,ut nihil deterius possit pronunciari. Quod satis liquere poterit,si constituamus,quid sit ambiguum .Et dum quaerimus quid sit aduersus Diodorum,cui Crodi no cognomentum fuit, supponimus t dari, & verba, & uoces ambiguas,cum tsi
ille contenderet,nullum verbu esse ambiguum, ut retulit Aul. Gell.lib. I I .noch. Artic.e. I a .quod .n. ait ille,ut nemo dicat ambiguum,vel sentiatine sentiat,veruest,sed ne dicat porrb,falsissimum.Cic.in Topicis, Sc Quintil.lib. 7.c. I O .asserunt 3 voces,de verba ambigua,Veluti t. Haeres meus uxori mes dare damnas esto,argenti,quod elegerit pondo centum.Uter eligat.quaeritur,quoniam ex propri tate sermonis viriq; copetit eligendi facultas, sed ex sententia alteri tantum copetit. Rursus, quidam testamento iussit poni statuam auream hastam tenentem. Quaeritur, an statua hastam tenens aurea esse debeat,an hasta aurea in statua auterius materiae.Sed in I. duo sunt Titi), fide testam.tuta propter duos Titios versatur ambiguum,ut in Aiace constituit Quintilianus, cum quaeri possit,an Τel monis, an Oilei filius intelligeretur. Ambiguum autem esse t videtur, cum duci dicuntur ab eo,qui de uno sentit,ut diserte probatur ex I. in ambiguo,srde reb.
dub. Quare Coras. vim vocis expendens hoc loci dixit, ambiguum esse quasi, tam bivium, quod in ambas ferat vias, eius etenim videtur id en proprium, ut ε duas tantum demonstret sentetias. Hinc deduci poterit,quid intent i inter ambiguum, & obscurum : obscurum etenim latius patet, de comprehendit etiam calum illum, cum uerbum potest plura compraehendere, & unum, plura tamen ta generice, ita sub ratione unius. Sed apud nostros unum pro altero usurpatum,&haec differentia confunditur, Pomponius in l. si seruitus, aede seruit. urbana Praed.verbum generale, quod vere erat obscurum, dixit ambiguum. Et ego ambitror,& de ambigua re,& de obscura uoce legem hanc fore accipiendam, meadem sit ratio in utraq;. Quo posito constat contradicere, quod astruit Albe τ tus, i quod verba expresse decidant,& sint ambigua; quia nec plus possunt verba non ambigua, quam aperte, & expresse decidere. Praeterea uerba ambigua non abhorrent a sententia legis, si quidem eam exprimunt, sed aliam etiam ex-ε primunt,quae non est sententia legis. Et ideo miror quod I .prospexit,ssiqui t, dea quibus induxerit,in qua nulla est uerborum ambiguitas,& quod inquit ibi Vllianus.ιta ureba faciant , satis ostendent verba non esse ambigua. Itaque casus egis huius, cum sit de uoce ambigua ex ipsa suppositione evertis Uberti
LEG IS. Neque verb eadem regula reeipitur in ambigua voee hominias s ut hic Coras .sentit num . . t.Mihi videtur Iulianus in l. quoties idem, fide ree. ivr.idem sentire; Ait, νωties idem sermo duas sementias exprimit, ea potus-mum acci mr, qua rei gerenia aptior est. Id penes me est,eam praeeligere,quae uitio care cum minas apta aptiori comparata uitio minime careat.
238쪽
SIGNIFICATIO Hinc ambiguum verbum illud Celsus existimat,
quod plures significationes habet, id quod errorem confirmat Alberti, quoniam,& id significat,quod cohaeret sententiae.
U ITIO CARET. Vitium intelligo in re ipsa, non satis est vitium in
oratione, dc in verbis propter vocem ambiguam, & generi ce nomen hoc usurpathir, , t omnia compraehendat vitia, quibus legem carere decet, siue iniquitarissiae rigoris,sive clusionis vitium sit, siue quod altera significatione I ex , tilis I o late caret .Hinc t enim per suppositionem optime deducitur, quod lex vitio care re debet, quou reijciendi sit ni omnes intellectus, ex quibus in vitiu aliquod, vel absurdiim incidimus. Multisque magis admoneri videtur legislator, ne ta-II des condat luges, quae vitium aliquod habeant. Albericus infert i ad quanti nem, si Icholarisipraebendatus potest recipere fructus praebendρ existens in sim dio, quid si existat, neq; literis operam nauci Ait verbum is studio esse ambiuguum, quia studium potest accipi Pro loco studi j v t Bononia, tum pro inulti 2endi, sicut iuris nomen , dc locum significat, ua quo ius redditur. 8eius ipsum 'quod redditur,l. ius pluribus, supra de iusti. detur. Ait intelligendum de actu,
non de loco,quia haec inrorpraetatio vitio caret, Se ad eam verosimilis cr volun Ia tas constitucatis magis aptatur. Sed longe lassituri, quia vel intelligit pro actu , non pro loco, & exiitcns in villa,dummodo actu studeat,poterit praete de ne fructas, quod vitium continet, deest contra ipropositiun constitilentis . Quod si copula lue ita tui ligat de actu, R de loco,iam verbum non dicit utrunq; per modum ainbigiti, sed pur modum sententiae, quia de utroq; consti uentcm sentire a nrniamus . Milii verbum videtur determinare locum , nonanum. Ergo non est rccurrendum ad regulam legis huius, quia nec video verbum ambi guum, sed a fructibus excludetur Ex regula l.non dubium, C de legi- bus, quia laeua praerogatiua verborum titur aduertum legem. Accommoda I b tius est exempluria, lilod affert Accursius de uerbo pernen re t ex I. utrum T depulit. haered. adhibita,l. item veniunt,f. item placere,eod. tat.Verbum illud amisbiguum esse testatur Ulpianus in d. l. virum . Nam, Sc perueniste dicitur, quod contumptum est , in edicto de co, quod metus causa l. videamus, fi de eo quod met. causa, deperiten ille id quod consumptum non est, quo uis cst locupletior. Ambiguum verbum in bonae fidei posse re benignius accipit, durius, ubi rcs malum habuit initium. Et alterutra significatio vitio carci, quia vitium est bonae fidei posscsiorem ultra teneri , at scelere illati metus attento, vitium csset consumptionis habere rationem. Ergo verbum ambiguum in utraqtie spccier ad eam flectitur significationem,quae vitio carci. Neque 1 vero h pc tantum Vitia si int quae adnotauimus , sed etiam si altera verhi significatio Iegem genera ibili Sc de i1s, quae plerunque accidunt, altera de raro contingentibus, aut singularem conitituat, haec posterior sgnificatio vitiosam legem reddit, i. iura r.ec ausi ira hoc titulo.
33. P.RAESERTI M. Haec dictio te iussgessieationis en videtur, cuius
dictio maximc, ut causam finalem ostendat, ut notatur in l. 1. supra hoc titulo. Quod igitur ex hoc voluntas legis colligi possit, causam ostendit finalem. Hoc enim praecipue agimus interpraetando, et legis voluntatem conseruemus, i. be nigilius,supra eoden non dubium od. eodem. I
239쪽
I I. inades*mpca ex ininstela lib. 2. Pol 't.e.6.3 Supponit vero mentem legisiatoris certam sed rationem interiam 3 -leat a naturae. Age , aequitas ciuilis a naturali aequitate ,siceiailis
ratio a naturali ratione pro Mat.
4 In quibu 1 rus ciuile a naturali recedi accidere facili potest, ne omnium ratio reddi queat. s Cur dii erit Iulianus non omnium nor autem quorundam. 6 Aliud est legem carere ratione,aliud eam reddi non posse. maiorum significatio uaria. ' 8 2 tu maiores praesumuntur etiam prudentia, Osapientia maiores.s Naiorum nomen ad anteriores legisluores in hac ἐν relarum est,re quare. Io Inomi s quaeri semper ratio dare aduersus Emilium Tereuum a I una duntaxat ratio, , eaque finalis reddi deberet, etiam si inquirentibus se plureς og orant. Ir Inartificialis multarum rationum inisectigatis , O cumulus contra Modedi mores reprobantur.
L. XX. Iul ianus Lib. ues. digestorum.
N. Onomniumquae a maioribus constituta sent, ratiore Ldi potest.
x π T AEc Iuliani lex desumpta videtur t ex Arist. lib. x.Polyt. e.6. circa finem, IA ubi relata Platonis sententia de legibus mutandis amem mc do considerantibus cauendum vadetur esse mam me, cum raram Utilitatis quidem arcessis paruasit, assuescere vero facititer leges mutare improbandum iconstat errata quaedam esse ιolleranda , legumlatorum,. ae stratuum non enιm tantum proderιι,νι corrgere metet quantum noceθερ asuefactιo superioribus non parendi. Itaq; si quaedam errata tolleranda sunt, &cooseqiirtur non omnium rationem reddi posse, in quibus enim erratur, de ijs recta ratio reddi non potest meqi ratio cum de lege loquimur aliud significat,qtiam rectam rationem.Dixtin I.t .suplia eodem ex Platonis sententia,tas non csse,ut iuniorcs legum ratio ne quaerant,&an recte positae leges sint.Nunc vero dicam,nec timcrnibus,nec senioribus id fas esse, ubi ius certum est prudentum interpretatione .& cosuetudine totius populi confirnaatu,nam par est credere munus Dei esse,aco, id obseruare decet obtinet .n. Iuliani soletia in iure certo,ut probatur ex l. M 1 seq.
240쪽
seq.tum etiam quia ubi incem est mens Iegislatoris, principem adeundum essedoeuit idem Iuliauus supra in I.8e ideo. Hic verb supponit certam esse mentem α t legi gatoris sed incertam rationem. Id accidere poterit,ut Coras. notat, non quidem si rationi naturae seruientes aliquid maiores nostri constituerunt, quoniam ea non potest non esse milὸ cognita ratio, sed in ijs, quae ex meraci uili ratione proficiscuntur. Ego tamen vix existimo, rationem aliquam esse fiosse ita mere ciuilem,o a naturali ratione non promanet, & cum ea non comentiat. mo enim argumento et lib. sing. ad hunc titu. Iegem ciuilem a nat rae lege descendere satis ostendi, ciuilem aequitatem a naturali deduci, ho e ipso haud dubie credo omnem ciuilem rationem in naturalem quasi principium 4 unde fluat,esse referendam. Sed verissimum arbitror, quod ait i Corasius in iis . quae iuris ciuilis sunt, non omni ex parti naturali rationi seruientes, rationem aliquando esse cognitu dissicilem. Possunt enim ii Iae circunstantiae nunc latere, ex quibus ratio depraehendi possit, quae tempore streadae legis ante omnium oculos essent.
NON Exponit Alberieus, idest quorundam; At rectius
s Iulianus dixit non omniium, to contradiceret apertius existimantibus omnium esse reddendam rationem. Nam istae duae enunciationes, omnium reddenda est ratio,non omnium reddenda ratio est,sunt contradictoriae, quae simul verae esse non queunt. Sed oppon. idem dec. Corepiscopi, distinct. 68. ibis ratione caret, Iispare ne esse ea. sol.non dicit i carere ratione, sed eam reddi non posse. God autem inquit, legum substantiam magis authoritate constia
tuentium,quam ratione consistere,plane falsum est. extrinsecus accedu ni legi, potentia,& voluntas; intrinsecus autem eiusdem essentiam perficiunt, Prudc tia,& Sapientia,ut dixi in l. t .sup.eod. Tum constat non esse legem sine ratione ,
& ideo in contrarium se se res habet, non ut ille credidit. et tau AIOR Is VS. Maiores t antiquiores Accursius interpretatur in t
more in de iurisdictione omn. iudic. interdum dicuntur maiores omnes ascen dentes usque ad tritauum,&posteriores conuersa rota in infinituma. iurisconsultus,s .Parentes,si . de grad. assinit. Aliquando ad facultates relatum est eius. modi nomen .ut cum liberti maiores centenarius dicuntur,s. sed nostra. Institu. de si iccess.liberi. ijque sunt, quorum patrimonium summam centum aureorum excedit. In dubio maiores dicuntur respectu aetatis, nisi aliud subiecta mat ria postulet . si pater,si de adopt.6.minorem natu. Iust.eod. titu. Hexan. consi. 8 4.nu. t .vol.4. Et ij Midem, ut maiores natu sunt, sic praesumuntur t prudentia ,&sapientia maiores,c de quibus, xo.distinet.c.vjtialist. 84.Dec.consit. 4 3.is. Maiores hic legislatores 1 ipsos dictos esse non est ambigendum, non tam aetate,nam,& seniores ijs fuerantiquam dignitate, de ossicio, quia careris omnibus praesint.
CO NSTITUTA. Constistiones protrie dicuntur leges a nimipibus conditae, ut insea de constitui. princ. caeterum hic verbum ad quamcunq; legem scriptam reserenaum est,cum inter una,&alteram iuris scri, o pii partem ratio differentiae reddi non possit. Ait eon uta. Quare t mihi damnandus videtur a milius Per. ad LGallus in prininu. 7. qui huius legis argumeto omittit