장음표시 사용
241쪽
omittit inquirere,cur alieno posthumo inutiliter legarem quia id non constitu . tum fuerat,sed omissum & eors,qus omisia sunt, ratio hic non prohibeuirinuo istigari,sed eorum,quae constituta sunt. In om; siis enim nullum est periculum sub uelaoni inconstitutas aliquod, Vrl seq R AT IO. Quaero, eur hie utatur singviari numero , Se in I. sequenti Neiari ratius utatur plurali ibi,& ideo rationes.Et inquirentibus t nobis, plures saepe se rationes offerunt,unam tamen, non plures reddere debemuS,quoniam plures 11 inquirimus ut finalem reperiamus ,qus unica est. Iine i verb repraehendi debet iners nos mrum diligentia, quae saepe tot ad eandem .eciem dubitadi,de quod Ionge deterius est,tot etiam decidendi rationes inculcat, quod quantum a Iiir consultorum vestigiis abhorreat quis non videt Hi quidem ut cuique obseruare mile est unam duntaxat dubitandLalteram decidendi, bc eas quidem proximas , & speciei connxeas rationes asserunt.saepe dubitandi rationem implicant, non explicant,nec rars decidendi rationem indieant lotius quam sectarent.Αe Nouissimi a remotis sine ulla utilitate 'pe dubitant,tunc verb maximὶ gloriantur contra Iuliani praescriptum,cum de omnibus rationes inquirunt,de etiam super indubitato iure, dubitationes afferunt. Quod si docentibus paulo latior sit inquirendi facultas,non tamen male docendi,& a veteri disciplina tantopere de
clinandi venia concedi deberet. ti i i
RE D Di. Neque dicit, no*ρmnium esse rationem, sed non omnium reddi posse . Lex sine ratione Ion esset, at cum ratione, qus reddi non possit,lex erit. Neque putandum est iuris studiosos vetari rationes diligenter perscrutar vel inquirere.Quoniam in Gymnasticis disputationibus no idem est periculum sebuenonis .Rationis inquisitio prohibetur: non quatenus acuit ita ria,sed quatenus Ieges ipsas subuertere potest.
I eadem est ratio legis butus,o Lbenignius, funa eodem. 2 Eadem quoque i alio inquirenda , vel omittexo rationis , numero
3 verbum rennituendi pertinet ad ius scriptum,non ad ius Harmersiti. 4 Ius naturale per rationis inquisitionemsubuerti non potest, sed matae tan-
firmatur .s An Lim obtineat in consuetudine,negat auctor. 6 In regulis procedit lex ista,non tantum in caeteris legibus.7 In ambiguis vere locum non habet. 8 Lex incerti vitio per consequentiam subuertitur. 9 Certa quae sint. I o Ureba Mi amb*ua non sunt, quaΠio voluntatis non admittitur . II kbi sensus verborum manifessus est, interpretatio accedit ad tauillati
242쪽
IN LEG. TIT. DE LEGIB. LIR SING. 1;3
ms naturale non segiae iusdem ratio latere non poterit, veI si quovis modo ductamen rationisAb ipsa ratione seiunctum ransiderans, non rationem inueniati suae id adscribat imbecillitati. Ius enim ipsum rationis inquisitione confirmatur,4 f nam,& rectam esse rationem,& ID. O. M. tractam respiciet,&periculum subuersionis semper aberit,quoniam ius illud immutabile manet, d.f. sed naturalia. s Consuetudini si an requirenda ratio sit,dubitari potesti & cum oporteat eam hi, ter caetera rationabilem esse cavit de cossiet.inquiri debetised an intercilin omitti ex Neratij praescripto 3: si verbum constituendi ad iusseriptum pertinet, iam excludi sidetur consuetudo;quae non tam a maioribus constitui,quam totius populi fit mragio v idetur introduci,l.de quibus,infra hoc titulo. Sed vel irrationa
biles consuetudines interdum tollerantur, & licet in ius non transeant, i men ad excusationem prosunt,notatur in c.cum venerabilis,de consuetaergo n6
illico subuertuntur ex defectu rationis; nisi Principis auctoritate tollanrur, ae ideo eum rationis inquisitio non fit periculum allatur non subiacet huie tradistioni, sed tota ad ius ciuile scriptum contrahi debet, quod huic periculo subi cediQuod ex Iaboleno cofirmatur a l.omnis diisnitio,ρ .de reDiuriisse enim seripsi; omnis di ιριο in ι-e eiarati periculosa est,rarum ess enim, ut nonμbueris σι ριέφA.L URrucio ibi regulam significat probatur ex l. I .ffide reS.Caton. & inscriptio librorum Papiniani,quae eos Dissinitionum indicat,ex subiectis res sis disinitionem pro regulavstirpari, euidenter ostendit, quod alibi tractatum ε quoque est.Regula i autem est breuis narratio eorum,quae constituta sunt,ae it eius quoque ratibnem inquiri non opportet, propter periculum subuersonis.
adiecis labolenus illa verba is iure et uti,ut ad iuris scioci regulas id pertinere
RVAE CEILTA SUNT. In iis,quae certa sunt,non oportetmquiari rationem,cum enim certa sese nobis ineri voluntas legislatoris, studiosa r tionis inuestigatio temeritatem demonstrat inquirentis, de quodam modo parere recuru,aut non paret quidem, dum in hac inquisitione remoratur, neque u
rbparet legi,qui illud inquirit, quod legem possit subuertere. Hine Vlpianus in
l. prospexit,fiqui,& a quibus,cum legem nimis duram videret, rationis inuestigatione facile posse subuerti, &eam certam animaduerteret, sat esse putauit, et quod ita scripta seret. In ambiguis i quidem , vel circa mentem, vel circa verba dubitet nus,non obtinet lex ista. Declaratio etenim, vel dubiae legis inter praetatio non potest fieri rectius,quam per rationis inquisitionem. Qua prate missa nihil operaretur dispositio dubia,veI ambigua, l .in I. potuit,nu. I 3. des ivr.deliber.quod i esset, legem subuertere per consequentias , nempe inutilems constituendo obuitium incerti. Cina autem videntur t esse, vel ea, quae cum ab initio dubia essent,certa tamen interpretationem semper habuerunt, I.minume infra eodem, vel cum ab initiis etiam nulla fuit in vobis ambiguitas 3 Cum enim verba temam praebeant voluntatis argumentuma.labeo tae suppeti. lem si in uerbis nulla sit ambiguitaes,quaestio voluntatis admitti non debet, i. ille aut x o ille,s.cum in verbis,sside leg. I .& cum uerborum manifestissimus t est sensus terpraetatio facilὸ accedit ad cauillationem,Dec .cons 63 3. nu. 4. Vix enim prae
243쪽
IN LEG. TIT DE LEGIB. LIB. si NG. 18s
s An industratia crimini sit eontra leges. io Facilitas indulgemdialetitas Ῥοbata. ii Indulgendi ius est penes Principem, quia nemo potes leges remittere, qui non
L. X XII. V . Lib. 3 o. ad Edictum.
VM lex In praeteritum quid indulget, is fui
I V M Iex. Dubitari potest ' quomodo Iex in praeteritum indulgeat Nam
Virtus legis non est i rufulgere nisi Iureconsultum male enumerasse veliamus in I. lesis virtus , supraecaem. Tum legis est futuris negocijs dare se mamJon ad facta praeterita reuocari. l. leges, te constitutiones C. eod. bc cumst praeceptrix ficiendorum, prohibitrix non faciendorum l. a. supra eod. satis ea quae facienda non quae faba sunt,respicere videtur. Amplius indulgentia via detur potius esse remissio legis,quam te neque trahitur ad consequentias. l. I.
a Nde const. princ. Et quidem t in eo, quod indulget,non est lex: patet, quia praeterita respicit non in modum ligandi, sed soluendi, Se remittendi, & ideqs in ijs non fungitur ossicio legis ; Indultus t autem potest esse particularis, ve in
I. I . ius de constit. Princ. ibi. Nam qtia Princeps alieni ob menta indu ι & ad hunc non pertinet lex ista. Potest etiam esse generalis, ut toto titu. C. de gener. abolit. & maxime in l. v. secundum quam Doet. videntur intelligere 4 gem istam; Sed etiam addunt exemplum, veluti, cum pro homicidio impon tur poena capitalis,exorto bello ilex est, ut banniti l pro homisidio habura Pace, &soluendo decem, rebanniantur ,& hanc speciem seneralis indest Confingunt Barto. Bald. Fulg. Castren. An ad futuros homicidas pertinebiti dulgendo, vel vetando λ vetando quidem non, ne poenae leuitate ad delinqv dum invitentur; nam remissio peccati, non debet dare licentiam delinquendi r. s q. 7. c. exigunt. Quid i si simpliciter rebannirentur, neque pacis,neque sol tionis adiecta conditione pax enim,&solutio respiciunt suturim, & ideo pr prium legis praestant. Ego quidςm opinor hanc non esse legem, sed manere an puris teminis generalis indultus'. Non obstat I. ista, quoniam supponie'
legem esse citra vetandi virtutem. Quaerit enim de lege, & eo ipso rem dicit, ruae futuris negociis dat formam. At quiadubitari poterat, an praeteritis a Qvigens,indulgeret futuris, ideo dixit in futurum vetare, ut quilibet intelligeret ex indulaentia non abrogari lagem, de quo dubitari posset, nisi in futurum vetaret , sed in proposita speeie non est dicenda lex propter indultum ex rati nibus supra deductis , non ex eo, quod vetet in futurum, quoniam hoc iacit cite, & in consequelatiam, & s magis est inutiliter tanquam lex: Etenim comi s test mieidiu punitur ex lege id expresse vetare,n6 ex indultus tacita phibiti re,quia illa tacita pνohibitio sesano faeie lege, sed potius in eo eofirmat Iegri
lax ista ad eos pinetidultus es no desiit coilones legis,sed dubitae an aliarum
244쪽
suturam indulgeat,ac ita dubitatio circa la,quod n- est Iesis
quam legis virtus sit vetarc,non tamen lex est, quo vetat, vita non νetat in m ,
dum legis, est enim modus legis imperatiuus siue praeceptiuus. l.r .ubi dixi, s τ praeod. sed vetat i per argumentum a contrario . ,t Baro censet; eEo potius
arbitror argumcntum ab abiurdo,quia lex non debet dare materiam delinquendi,vi Fulg.& L ait r. notat. Tum vero non video contrarium, quoniam rebannire bannitos in pryteritumi in futurum non rebapoire ,non sunt contraria, sed diuersa, ut eius ab uniusitemporis incrusiones ateri meliuionemeonhei s mus arg. l.cum praetor.ff. de iudic. Indultus t ita que a lege distingui poterit, an solum indulgeat in praeteritum,an uero futurum negocium quoq, resticiat.Sed s f ampliusdubrimpotest, ne non avia de at esse criminum insiuentias . ni amaa pubIicam utilitatem pertinet,ne remaneant impunita l. ita vulnerλs,ff. ad 1.Aquit. & qui uni indulget indigno ad prolapsionis Antagirum pwuia uniuersos,& ob id iniusta misericordia est, quae formam iustitiae non tenet: 13. q. .c. est iniusta; & non poteli det inquendi aboleri licentiam, nisi fuerit in d linquentibus per correctionem disciplinae subseretXcorrectio. e. 1il ciue alia o a . eterum hac t ita se habent abistitie quidem,sed interdium ex eausa generilas abositiones fiunt C. de gener, a Lyer totuma. Ierati in fi. ibi per ex cause, isde poenis eiusmodi esse solet si mraeem sueeedat innemo, ut ieeit nuper Rex Philippus tentiis, si filius nascatur, si ducariir.vxor vel similis. Neq, venia,aut indulgenti sed veniae vel indulgentiae, faeilitas reprae henditur; ea enim tribuit laeentivum delinquendu d.e.est iniustad.fi o peris, C: de poen. ibi cui non remιris 'aiam faciispubliee esit ne ad maleficiatem re quis prosiliati& ex hoc divitium iis, an lex in praeterhum indulgens in futurum vetet,ne delinquendi praehM Meuiohem.Dubitari hoc argumento potest, an indultus latam vel angustiun recipiat interpretationem, & ratio potius iudigerit angustam,ut non latius patet in dubio quam verboru lignificatio patiatur: ii I A D ULG ET Solus 'Imperator,siue Princeps tui legis condentis p testas fit,potest remittere poenas, dr indulgendi ius habet, d.I.relegati .l.moris.
v sed enim Iad bestias fide huiacum in ea remissione recedat a lege, ille solus id facere potest, qui cunilatibus solutus stil.Prineεps in . eod. solux DAtest tollere legem. hanquam indultus non in modum legis promulgetur, non tame ab alio proficisci potest, quam ab eo qui legis condiaae potestate habeat.
In L 23.1 An haeris p beatur mutatio legis, vel laterni inimis a Ratio dubitandi adhoe legem. - 3 L. Osapatre c. l. mat. de tonsuetudine non processit, filia in matrimP-' nium eum liberis decedente.
venum in agitibus quaeritvrsubspecie bonu
, 'Iuoniales tertii ordinis in ciuitate Setiarum aesιisunt Monoerio. 8 Lex ista in interpraetati e etiam errama locum H us u. in uintan Miser interpraetatis legis, multa minus lex ipsa mutanda eriti
245쪽
IN LEG. TIT. DE LEGIB. LIB. SING. i 8
io Quia oblisebit in sese aliquantulum dura, ct non odequaque perfecti.
II Licurgi consilium ne leges mutarentur. I et Locrentium innitutum supra legibus,ferendis,uel abrogandis. Quibus casibu , leges mutanda sint.1 L. in rebus,infiit. proxuno declaraturi has minimam istionem restitutio non concedituri I 6 Leges facile mutare est vim earum infirmam reta re ex Arist. I I latonis' arist. sentetula de legibus mutandis. I 8 Solonis consilium de eadem re. V ianus in l. r.3.deniq;Τ.deaq. pH.arc. declaraturia o Quae Ulpiano in hac Lcerta interpr alio dicatur.
ai Eiusdem exemplum in ι. qui babent, Iase Tures.
L. X XII l. Paulus Lib. 4. ad plautium.
I K Dimesunt mutori qua interprae lationem certam sema' A per habueruim
a Inime. Non satis constat i quaenam mutatio prohibeatur,legis, vel intemini pretationis,& haec verba ad interpraetatione legis non ad legem ipsam respiciunt licet Coras generaliter de legis mutatione accepisse videatur. Rectius Accurs. quem caeteri sequuntur ad intc Ilectum legis retulit. Nam Tribonianus, postquam docuit leges benignius interpraetandas, Sin ambigua uoce significa
tionem, quae vitio caret,esset umendam, tum vero non omnium rationem esse quaerendam, ne multa subuertantur, recte etiam adiecit ex Paulliantentia, ea quae interpraetationem certam semper habuerunt, non esse mutanda. Ratio d
a bitandi i ea videbatur esse, quod veteri interpraetatione essit erratum, vel ea a recto iuris tramite deflectere videretur, quod accomodatissima specie nobis3 Accur. suggcssit. Cum t dubitatum esset, constitutio Alexandri in i .dos a P tre, C. l. Mat.qua cauetur quod dos a patre profecta , si in matrimoma deeelμνumulier Alia familias ad patrem redιre debest, obtinere etiam si decederet cum liberis, & eum in puncto iuris, ut Aro Aecurtilis, S caeteri antiquiores probant, quoε sequitur Bart.in l .post dotem,nu. 17. 8c seq.8 .sol.mat. potiorem patris, quam liberorum causam esse innotelcat, Martini tamen opinio contrarium sentientis, de consuetudine obtinuit. An mutanda erit uiu reeepta tu 'lius i. interpraetatio , quod contraria subtili disputandi ratione verior appareat λ Minime quidem. Non quia optima leguminthrpres consuetudo si l si de interpraetatione in f eod. nam conuinci hoc casu videtur erroris , sed quia, vel si errore introduerum dici queat, praeualeat tamen, licet ad suillia non pro
ducatur. l. quod non ratione,inf. eod. quamquam in re ambigua haec interp-tatio minus continet erroris arg.l.Quod te,ssisi cert. pet. iacit,l. nam Imperato e
4 ius eod. Sed in hae re admonendi uimus,' quod in rebus agibilibus, non sim- 'pliciter Diuiligod by Corale
246쪽
ulicher quaerimus verumsub specie veri, quoniam non est pro fine cognitio, ised verum sub specie boni; quare iustum metimur ex utilitate .l.ius pIuribus,s pra de Iust. S: i Ure, magis quam ex veritate, sic in I. Barbarius .ff.de olfpraei mons spectatruis quod uertimeri, sed quod est utile. Papinianus,letiam in I.Iustis,s .de
usii cap. ratione asseres cur perseritu putatiuu qu putatiuu filium nobis acqui ratur, prudentissime considerati it quod propter ab dua, et q-utiana compara Irionem seruorum ita conctum publice interfuit. Nam frequenter ignorantia lis bros emimus , non autem tam facilis, ctfrequens adoptio, vel arrogati si eum est. Ibi Castr. recte adnotauit in ijs,quae multum frequentatur propter pu- iblicam utilitatem,quaedam esse recipienda,quae alioquin non reciperentur, tum
6 uero rectissime t intulit in quaestione illa creditorum, qui faciunt capi debit res suos tanquam sulpectos, praestito solo iuramento de iaspicione, non facta fide,quod causa suspicionis superuenerit de nouo iuxta. lui creditores .isAc Pri-uid .credit. ut si opponatur contra unam capturam, ne ualeat, quaerela recipi non 'debeat propter frequentem usum,ne multae capturae irritentur. Hoc ipso arpu-τ mento i lite quadam Senis exorta de successione intestati ad Moniales Clamidatas sub titulo Sanctae Catherins de Senis, quas Terti; ordinis appellant deserenda, & ob ij ceretur easdem non esse,neq; solemni rer professas,neq; regulares,ac ideo non acquiri Monasterio, iuxta not. in Auth. ingressi. C.de Sacr. Eccl.dum plura eslent huius ordinis Monasteria, eaq; in hac quasi possisione succede di longo tempore silerint; replicaui cum D. Hieronimo Beneuolento in ea cai sa Compatrono,non esse super ea exceptione partem audiendam, ne in irriminreuocarentur vel f id minus verum forco tot successiones eisdem Monaster ijs delatae,& acquisis,ne ve quod diu obseruatu esse euerteretur,ac ita reiecta fuit. S Quare t ut ad rem redeam in casu magis dubitabili locum sibi uendicare debet ilex ista,quicquid in contrarium voluerint Irnerius & Albericus; quanquam usu recepta interpraetatio a veritate aliqv.ando reccdat, tamen utile est eam miniamc mutari, di in legibus non tam quaerimus, quod 'erum est, quam quod bonum, & utile, & ideo verum consideramus sub specie boni. Quod si ita se has bet per argumentum 1 a minori ad maius, ex hac ipsa lege deducitur non esse mutandas leges ipsas, quando earum interpraetatio licci minus vera, usu tamen O recepta, ita conitanter retinenda sit. Id etiam non est i intelligendum, ubi lex omni ex parte persecta sit,quod non nis perniciosa,'& in deterius fieri mutatio posset, cum hoc casu res nullam dubitationem habere possit. Sed cum lex esse quid erroris continet, & dubium est, an tollerandast, potius quam emendanda. Cuius rei ratio in excusatione, vel dcsensone erroris posita non est, sed in maiore damno euitando. Quo respexit Arist. supra relatus in lib. 2 .c.6.Polit. Non enim sille ait) tantum ' oderat, qui corrigere perget, quantum nocerit assuefactio superioribus non parenH. Et quidem per se primum omnis legum mutatio periculosa est,nam eam vita quoque, & morum mutatio sequi solet. lianc uero multa semper cousequuntur incommoda. Quare Licurgus i ad consulendum Apollinis Oraculum Delphos profecturus Lacedemonios Ciues suos iureiurando deuixit , nihil ipsos de legibus suis immutaturos quo adusque ipse rediis let. Ille autem Delum prosectus, dc accepto oraculo, quae sanciuisset omnia iustaesse, nec interituram lacedaemonem , dum iIs legibus pareret, Carmen quidem Oraculi Lacedaemonijs misit, ipse verbmoilcm sibi consciuit, ut desperato eius rediti de legibus abrogandis numquam ciues sui cogitarent. Apud Iocrensits inemo potuit aliquando, aut legem nouam , aut vetetis abrogatiO-
247쪽
IN LEG. TIT DE LEGIB. LIB. SING. iis i
rogationem proponeremisi laqueo collum circunducto, quo si non persitasisset
strangularetur; omnis mutatio subuersio legis estised ne subuertantur leges,e rum rationes inquirendae non sunt. l.&ideo,supra eod. ergo nec concedenda mutatio est, cum subuersiost;cuius rei momentum nulli magis, quam Principi considerandum est,ne facile audiat,qui nouas leges proponunt,& veteres abis33 rogare contendunt. Non tamen inficiandum est i mutandas esse; id vero tunc concedi poterit cum easdem,vel ususcoargui vel Reipublicae ita lux inutilesfecit,ut ex Liuio tradit Coras in l.in rebus institu. Proximo. Quoi loci scribit Vapianus . t In rebus muis connituendis euidens ese debet utilιtas, ut recedatin ab eo iure quod iam cu aequum visem est, multa ad hunc laevin
Euidens non modo quia certa, sed quia non modica, vix enim videri potest, id quod est parum.Praeterea euidens in recedendo esse non potest,nisi id a quo roceditur aut inutile, aut damnosum esse incipiat. Quod si ob minimam flaesionem non conceditur restitutio .l.scio,s de rδ.in integ. multo magis lex ob minimam causam rescindi non debet,Tum vero ob minimam causam, vel ex modia a s ea utilitate mutare leges ' est eas facile mutare. Quod ut Aristoteles ait euvim earum infirmam renere,Et quamquam a Platone in relato loco dissentire videatur, mapis tamen est, ut doctissimus Piccolamineus animaduertit Gradux. cap. x ε. ut in re ipsa nulla vere dissensio sit. Etenim ex utriusque sententiar t est,ne facile mutentur, sed urgente necessitate non cito, sed praeuia constat tione,non a quovis, sed senioribus, ac prudentioribus ita fieri debere Principira suggerentibus. Ad id respexit Solon, 1 Qui leges suas aeternas facere noluit, sed centu annis tratae essent,postulauit,quo si quid in ijs i ullum esset,durum t meride acerbum,tanti temporis leniret consuetudo: si quid perniciosum, de in ille, post id temporis emendaretur. Summa omnium esse videtur tunc legem esse mutandam, cum vel nocet, vel nihilum prodest. Nam in rebus agibilibus praecipua finis ratio est,at finis legis est utilitas.
IND E RPRET ATIONE Nulla quidem interpretatio INL
bus accomodatior est, quam quae proficiscitur ab usu. Ob eam etenim causam nos tenent, quod Iudicio populi receptae sent Ide quibus ins eod. In agro scri-1s psitUlpian. t in l. r .s.deniq; ffide aq. Pl.arc si tamen agra lex non inuemataWr, v υicem legis tenere. quod non alio pertinet, quam ne noua lege lata mutaretur id , quod diu obseruatum esset, quod statim seruitutum exemplo
xo CERTAM . Excluditur tinterpretatio varia, magis quam dubia. Vix enim fieri potest, cum ipsa tollendae dubitationis causa interponatur, ne non certa sit, sed certam dicit Paulus,quasi undique constantem. Nam cum ad consuetudinem accedat,quoquomodo,licet consuetiido interpretatiua,minus Pr prie eonsuetudo sit, ut iuri scripto magis inesse videatur, attamen vim accipit ex usu,quae statim infirma redditur, cum actuum non est uniformis obseruantia
ua potest induci ex actibus difformibus: assidua quaedam mutatio est ipsa varia
E M PER. Confirmat id, quod dixi,non enim poterit esse semper certa, s aliquando variaverit,quoniam ex ipsa variatione, unaquaeque redditu r ince
a I ea.Certae interpretationis i exemplum habetur in L qui habent, T de tutel. lex
248쪽
num. Ia.tab.de euratore fimosis dando ita semper acceptae ut ad pupillos dopertineatic si furore teneantur.
3 7 dentiasub hastis,ciuilisfacultas collocatur. 4 Virip radentis quidpropriumsit. t . .s Prudentia quid. 6 Habitusprudentiae,qua in ter extrema collocetur. 7 Turpe idem, quod inciuile apud Quintum multum. 8 Inciuile apud Celsum dicitur , quasi habitui prudentiae eontrarium.
si Trscedentia adsequentium declarationem conferunt e conuerso. Io Baronis ad banc legem interpretatio. I Autlinis de eadem resententia.
11 Besdus nullum ius ignorasse dicitur. 1 3 L. I g. de leg. Lὰ Triboniano in Ulpianum relata. Repraebenditur in allegationibus ouentatio. 11 Lex en inspicienda totas uocit proponere partem
L. XXIIII. Celsus Lib. p. Digestorum.1NC IVILE es , nisi tota lege perspecta, Nna Eiqua particuiatius oposita iud caine, Petrespondere. .
1 x. Neiuile . Id est f indecorum, & hominis leuis,atq, intemperati Corinus in-l terpraetatur arg. l. i. C. de iure. sed vim istius significationis utilius est ex re, L ipsa peter potius quam ex nomine.Itaq; f sciendum est ea,quibus a franando,vel nogando verum dicere solemus, esse numero quinq;. Artem, Scientiam, Prudentiam,Sapientiam,Intellectum. Arist. lib. 6. Ethic.e.3. Alioquin si nostra opinione duntaxat aliquid affirmemus,vel negemus,facile fieri poterit, ut me tiamur. Et quidem neq, Scientia,neq, Ars,nm, Sapientia, neq, Intellectus ciuile 3 facultatem determinant,sed sola t prudentia,quoniam pertinet ad res agibiles,4 finein humanis versatur actioniblis,dixi in l.scire.sup eod.videtur ' autem illud csse proprium viri prudentis,ut recte consulat de his quae bona, & utilia sunt, &non quidem ex parte, ut quae ad sarritatem, flet robur conferant, sed qus ad bene uiuendum in uniuersum conducant. Quare idem Arist c. s.d.lib.6. diffinit Pros dentiam t esse habitum vera cuni ratione actim circa ea,quae bona,vel mala homini Dissiliam by Corale
249쪽
IN LEG. TIT DE LEGIB. LIB., SING.
ε mini sunt. Videtur autem habitus hic qui solus ciuilis est, inter duo exticina collocari,imprudentiae.atqό calliditatis inue malitiaς , utrumq; c st quid incivile. et Nam ciuili facultati,vel prudentiae contradicit. Quare t quod Mutius bulpitium
obiurgasset dicens turpe esse. PaIricio, nobil/ viro causas oranti rus , in quo
versaretur,ignorare peris de Mac si dixisset incilii te est. Hlteriu plu legi potest in I. I .sside reg. cat .vbi cauillatio repraeheliditur. vrnips hi cn'tiae opponitur,quoniam neutrum utitur ratione vera, ac ideo Vtrumque incisiise
est, 1ed alterum ab ignorantia, alterum a malitia proficiscitur . ' Qua ratione 3 ' in eos omnes iquehi p'test, ut Celsus ait,qui tota lege minime perjecta, una aliqua eius particula propost iudicant,rel respondet, & xndccumq3 procedat inciuile est,ueraeq, rationi ac ciuili prudentiae contradicit. Nam cum pisceden s tia i ad seqpetitium declarationem plurimἡni conserant& e cqntra. l. si seritus plursum .s .ult fide lethr.llae, magis influant praecedentia ad sequentium decli- ratione nequam e conuer , t post risi tradit Bar. da l.quiis quis, m de l. 3. Ias. in l.Galliis. 6.etiam si,nuhi. Σ3 .fide Iib. m. quod mihi satis persuasum est: temere videtur i, nisi ad particulam respicure, qui ex integra lectione de ipsius legissententia certior fieri possit. ro LEG E. Baro. t uniuersam Iustinianeam legislationem, & praesertim, eaqtiar ad causam pertine at Ilogisve rhόs nisscatam existiinat. Toἀm enim ius, una lex,una sanctio en Confirmat,quod eatiam: quas leges dicimus, multae fimi,
quarum aliae ex alijs interpretationes mutuantur, ut Galli formula ex l. velicia, II & aliae eiusdem generis;Sed ego i laudo quidem ad leges omnes respicere, quae ad causam pertinent,ad omnes absolute neque necessarium, neq, sacile existi I 2 mo.De uno duntaxct Baldo circumfertur, ' quod nullum ius penitus ignorauerit. Quod an ita se habeat caeteri viderint. Fragilis tamen,& infirma est solutio
Aymon .conssa .num. 2.ex eo deducta,quod Baldus nil lium ius ignorauerit, recteq; ad alias confugit,nec illesbluendi modus in exemplum transire deberet. Tum ctiam , quod Celsi temporc non haec legum incapita per Tribonianum distributio facta foret,opinor Couum intellexisse legis nomine legem. Aquiliam , legem Aeliam sentiam,legem Falcidiam,vel similes, ut qui legem Aquiliam hadu
ceret,eam omnem inspexisse debuerit Ad has pertinet c. quaed nudist. a. sed tamen Tribonianus qui in modum cuiusdam Centonis ius nostrum d eisit,ad prpsentem legum adnotationem,sententiam .elsi traduxisse vidctur, sicut Vlpiaiau. 3 3 de exaequatione i respondcntem introduxit l. i .ff. de l. vi Iu st inimi constitutio-'ni deseruiret,ac ita usus obseruat. Quod comprobatur ab effectu iudicandi, vel respondendi,utrumq; enim v prsatur circa singula . Igitur singulis speciebus singulae leges accommodandae sunt,quae ex Fesponsis prudentum desum piae, pleru- que species 8tiam sipgulares clifiniunt. in contrarium non renus in eos inuero hi t deberet,qui leges,& authoritates coaceruant, , t vel nullius artificia studiu, atque laborem exhibeant,uel profusa scriptura uanam, indoctaeq; doctrina ostetationem ignaris litigantibus vendant.Pqrrd quantun , bone Dςu , ab ingenuo
Iureconsulto abhorrere dicendum est,uel etiam iis regulis ipsis, non modo in lei 'pertis iuporuacanee c0nfirmandis', longo ordine interpretum olfinium uthoilitatem subiicere,ut illud probes,quod et iam pars aduerta tanquam indu-
bitatum gratis concedere non grauabiturὸCum communis opinio ita quaestionibus cftrouersis plurimisualeat, laudari poterit receptioris sententig per enumerationem ostensio.Caeterum cum lege disgnitates est,nec dubia, aut uaria iu
250쪽
Iius interpretatio,ad eam respicere sat esse ex hae ipsi lege probatur I quae nihil . vltra praeteribit, quam, ut eam totam inspicias.Caetera quidem faxit Deus o. solertiae sint addimenta. PROPOS IT A. Non f omnem Iegem proponere neeesse est , sed inspiacere,eaq, tota inspecta,cum particula toto non contradicit sed bene respondet, eam solum allegare fas est.
torem,qui primum tenet pradum,Ιusdicentium, & Respondcntium gradus sunt, Ille condit leges,hi uero injiciunt,& secundum leges iudicant, siue xespondet, quod autem in legibus praescribit Celitis,quoniam utilitas eadem est,transferri debet,ad caeteras etiam,veI interpretationum,ueIeonsiliorum inspectiones. Vidi aliquando allegari consilium eximiolieuius lareeonsulti in rationibus dubia tandi,quo paulo infra perlecto constituit contrarium definire in rationibus decidendi.Omnem Celsus in legendo negligentiam redarguit. Tum uero praestris bit per modum suppositionis,quoad fieri potest ex lege iudicandum esse,aut respondendum.Male ergo ex Nouissimorum authoritate, id saepe probare conte dimus,quod nisi repertoriis duntaxat incumberemus, ex Iegum nostrarum fote
qua in re uel maxime Hieronimus Beneuoletus per xccuui Wys θε rire possemus.
I Ratio naturalis,cteiuisisad Issime inducitur. a Quid intersit inter hanc I. O Lquod fauore. God. 3 Sententia Baronis de hac reprobatur num. I Accursis error in hac leg. - imus tegis decloatur exemplis. 6 Corasis in ratione iuris interpretanda expositio damnatur. 7 Stante natuto quod bona pupillarum poni arbitrio magistratus alienari, sine solemitate, ves Abnantialitate, non tamenpoecrant alienari sine causa.
8 causa non venit appellatis subriantia, HIIolemnitatis.s In hac lege qμid intersit inter Iuris rationem , σavitatis benignit
Auctoris sententia. Io Ratio discemens, ratio corrigens .
Ir Regula istius ι in aequitate fundata. 11 Tum bacaum omnis alia regula,qua in aequitate findata si exceptiorem ηε
13 L quod Fauore eaeia limitationes admitterepotest. ι' Par ι disserentia probatur.