장음표시 사용
91쪽
stituta. na rationis particeps, π rationis eus homine, π equii
quisb ide gentissubiectisunt,interse distinguit. Demu ita de
pribunt.Disseretia est,qua unu nodq; disser ac discernitur. homo enim, π equus genere inter se non disserunt,quonia, σnos,s equi animalia=mus ed cu rationis particeps adian tu fit,nos ab illis di inxit simus item nos, o angeli rationis particeps sed mortale interiectum nos ab illis di uinxit.
Rationis particeps, ct mortale cum accedunt, hominem ab equo seiungunt.
Q VI uero disseretiae rationes exquistius colligut,eas ad uiuu resecat,no quodvis eoru,quaeseparat ealquae eo de genere
cotinentur, disserentia esse dixerunt Ged quod ad rem, eiusq; notion quids explicanda ualeat, quodq; rei pars exsat.
Non,inquit,quiduis eorti, quae separat omnia,quo subiecta si tsub ide genus in differentiarum numero habetur ab iis ,qui dissorentiae ratione subtilius p spiciunt,& accuratius piequuntur, quadoquide nec comunis nec Ppria: ut stare,sedere,ac repudum esse sed maxime Ppria differentia separat.ut rationis,atque intelligEtiae particeps,quae homine efficit.Soli enim homini attributu est. in Desi aure,utpote qui omni intelligentia praestet,no cadit, multo etia minus in bruta,quibus id natura insitu non est.homo praeterea no alicuius scietiae ueluti gramaticae latii capax est,sed omniti. quid sit. hoc est,qd ad eius uim,ct natura definicea ptineatna haec dictio, Quid,apud Aristotele desinitione significat, no si cus,qua apud gramaricos ira iracundia et propterea qd definitio,)uid quaeq; res sir,explicat.quod igitur desinitionis pars est,illud qd re distinguit,rationis ens, 3c intelligetiae participe esse,definitio is pars e. quae differctia homine a cieteris animatibus diti sigit.
NON enim aptum e se ad natigandum,hc minis dister εtia est silicet' hominis proprium.nanis dixerimus anima lium alios ad nauigandum aptos esse,alios no se, homine quidem ab estis dii inguemus, aptum tamen ad nauigandum es e, neque hominis naturum absoluet, neque eius pari erit, sed
92쪽
habidi us quaedum cum earum differen tiarum numero non habeatur quaesteciem procreant.inua propter 'rmarum esses trices disserentiae sunt,quae aliam1 eciem effciunt, ad res naturam aperiendam assumuntur,quare de his satis.
Ad nauigandum inquit,no natandum ,aut ut super aquis seratnr,siquidem hac ratione bruta,inanimataq; ad nauigandum apta essent,sed nauigare intelligendum est hoc loco, nauem gubernare,quod est hominis proprium:homo tamen non essicitur,aut formatur ob nauis gubernandae facultatem quoniam eo pacto ii,qui naues non gubernarent,homines non essent.
DE PROPRIO.ROPRIVM diuidunt in partes quas tuor.primum dicut esse proprium, quod uni soli,neque totis eciei conueni ut homini mederi, vel terram metiri: deinde qstoti sed no
riei,totii 'interdum ine ut homini cuicunque canescere in senectute:posremo in quod haec concurrunt omnia; quod inset tota secie, emper indi,ut in homine ridendi facultas; qκj mi non semper ridet,ad ripam tamen aptus dicitur . idq;
non quod semper rideat sed quod semper sit ad risum natus,id
quod ei proinde innatum est,uti equo habilitas ad hinnitum. haecii; quoniam uicisim retro commeant,vere propria appe&lantur sit enim equusst,ad hinnitum quos aptus existet: est squid ad hinnitum aptum fit,equus itidem erit.
Cum de differentia fine habuerit oratio mea,restat ut de proprio disseratur:atque ita, non modo ordinem in uertemus, sed etiam seruabimus diligenter:propterea quod cum de iis que substantiae.sunt,dil putatum sit,sequitur necessario,us de illis loquamur, quae rerum naturae adueniunt atq; a proprio initium sume- us, quia intermedium quiddam sirinam quia maxime proprium
93쪽
soti,totiq;,ac semper speciei conuenit , substantiae particeps est si quidem ea, tuae substatiae sunt consortia in omnibus,quibus coueniunt,semper intelliguntur. accidentibus porro comparatur.
quod non secus,ac illa a subiecta recogitatione diuellitur in eadepraetcrea docendi forma perseuerat,quam usque ante hac seruauit. na prius,qua dicat, te quo proprio Philosophi loquatur, eius significationes enumerat. Propriti igitur diuidit quadripartito, atque ait, propriss uel uni soli speciei, uel no soli inest si urali, uel in tota,uci non tota intelligitur,si item non soli, uel toti, uel non toti speciei uel semper, uel non scirper conuenit. haecque diuisio est.primo autem propriti est,quod in sola specie, non tota reperit, ut in homine medicina facere, uel philosophi, aut
astronomi, geometrae ue,aut ulterius cuiusquam sungi munerer
deinde quod toti speciei,& si non soli conuenit, ut hominem bipedem esse:omni enim homini conuenit,ut bipes sit, non tamenso i, quoniam id et est uolucrabus attributum: tum quod toti δε-liq; at non temper, ted aliquando,ut homini In senectute canescere:soli.n.omniq; conuenit:sed homo canos in senectute tantum. non lemper emittit:postremo in quod haec omnia concurrunt,&conueniunt,quod in sola,totaq; specie temper intelligitur,ut in homine ridendi sacultas,st equo aptum esse ad hinniendum caniq; ad latrandum. horti aut e vriunquodq; re ipsa non est , sed potestate. non enim quia homo risui aptus est,& equus hinnitui,
ridens est,uel hinniens,sed quia huic ad ridendum illi ad hinnisid si suapte est natura comparatum. Vere autem, & ma Xime proprium est,quod soli,& tori speciei, ac semper conuenit, quare Porphyrius reliquas significationes omittens,oinninoq; comunis proprium accipiens in quatuor diuisit cit itaq; tres repugnantiae sint. ex quibus proprii significationes accipi Utur, iis,inter se coniugatis multis multae relationes fiunt ex quibus non ullae c5stant,nonnullae non constant,ut picturae exemplo claru secimus. cum diceret, innatum potestatem,&facultatem homin ibus insita significauit, non actionem . nam etsi semper non ridemus, apti tamen ad ridendum sumus. quippe qui ridendi facultate sic habeamus,ut ridere semper possimus. cum praesertim semper apisi animum habeamus ad rictum,non tamen semper rideamus, aliud
quippe est ridere, aliud ad ridedum aptum esse,atque aliud est hinnire,2 aliud habere hinniendi facultatem.
94쪽
interitu rei,ad quam annititur,quod bipartito distribuitur,alterum,quo eparari potes alterum, quod non potest . ac dormire quide separari potest, nigror uero a corus, dethiope auessi no potest tame π coruus albus,'aethiops it: tetigi pote is colore malet, resi: subiecta icolumis remanebit.
In iis,quae ad doctrina minci, accides extremii locu nactuac Ppterea restat,ut de illo disseramus in quo primu no ignoradii puto, Porphyriu solita regula non seruasse.na in reliquis uocibus explanandis cla prius illarta significationes enumerasset, da qua postea Philosophis habeda ratio esset,indicabar qua lancinula nunc usus non est,sed multis accidentis significationibus si
i a positis Noepit de primo primu disputare, id qd iure optim
factsi puto: habebat enim exploratu nulla accidentis significatione esse,de qua Philosophi no dissereret. Accidens aute adesse , Mabesse sine interitu eius rei, in qua situ est,rationibus firmabo. Accidetia corpora no sunt,na si corpora essent corporibus adlucta augerent,& ablata minuerent:sed neque addita amplificat,nequc remota diminuunt,corpora igitur no sunt .Pr terea si corpora ecsent, unus locus multorti corporu esset capax,qd fieri nequit. nain pomo est dulcedo, ac color, odorisq; suauitas,quae si corpora essent,unum non haberent locii,fieri id quide nullo modo possetcu corpus aliud corpus non penetretaea insuper accidentia, quae a subiecta re segregari possinit,seu adueniant,seu recedant, subiecta illa res incolumis inanet. Duid c sedere,stare,refrigerari, le- fieri adsunt absuntq; neq; re, in qua inhaerent, interimunt: quid tea ne ob causa ea,quar auelli a subiectare non queunt,ut nasi aducitas,& nigror,qui in coruo est absunt sine rei. in qua sta sunt, inter itu thaec nos separari cogitatione dicimus posse, actioe aute, de re ipsa no posse. na si uel repandus , vel directus , aut retortus nasus intelligatur,nasus nihilominus erit.EX accidetis praeterea definit: one cubitationes quaeda oriunξ aiunt enim n5nulli,ut patrio ante nos quoque dicebamus,tradita definitione, adesse inqua, est abesse omnibus accidentibus no conuenire,sed iis tantsi, quae separantur.
95쪽
separao . nigrore enim in aethiope,& coruo sine subiectae rei interitu & adesse,& abesse no posse.quibus respondemus, ct si re ipsano possit abesse, costitatione taliae aethiops, & coruus erunt albi. at animal ab homine ne cogitatione qui de separari poterit quonia nisi una homine.animatq; intelligemus, homine ipsisi pdemus. cor uti uero aethiopeq; nigros no esse cogitantes, nihil ab eoria natura detrahemus.auserat quilpia, auella tq; a coruo plumas nihilotam e minus coruus erit: aethiope etia liquis cogitarit albu esse homine ramen remasuru nemo ignorat.ea igitur, quae nequeunt se parari,&s actu no absilit,cogitatione tam c abesse possunt. In hacetia definiti 5e quaeriit quomodo adesse,& abesse quippia praeter subiectae rei interim dicat,c si febris animal,qd in febrim incidit,
corrupat. iis ita respondemus,no modo de febri dubitandii esse, sed et de frigore immoderato siccitateq; vehementi, ct humore: quonia haec omnia cu adueni sit animali interitu asserunt,dicimus igitur in iis sic fieri quemadmodii in fidibus cotentis, ct incoleta cocentus seruari potest,neque subiecta res corrupitur. na si calor aut frigus immoderatii aut aliud quicqua supuacaneu aduenerit, corporis c5uente ia,concinnitateq; in animali peruertet, subiecta ramen res,corpus videlicet seruab.t,qd uero calesat ,& refrigeretur,no omnino animal, sed corpus est: ex cotrariis. n. calore,
frigore, siccitate,atq; humore est concretii. Etenim s ut in prima pagina libri,qest de humana natura, scripti; his ipsis uerbis reliquit Hippocrates uir dc arte,& facundia insignis si h5 una re costaret,nullo unqua morbi genere afficeretur. na si unu extiteret. nihil quicu esset,qd ei dolore inureret,siq; afflictaret. una quoq;
necessario esset adhibeda curatio.nuc uero csi altera ilitatu alteri dominet,& inter se magno amicitiae uinculo teneantur,n5 modo ex praedictis qualitatibus inter se cotrariis animalis corpus componetur,sed ex subiecto et quoda triplici modo dimeso ex propria rone corporis, 2, quatitate careat, in quo qualitas omnis cosistat at nulla qualitas P prio subiecto repugnat,neq; id in quo est corrupit. na si subiectu corruperet, seipsa una plineret:intei εpto aut eo in quo vita babet,ipsa quoq; interimatur est omnino necesse,cu per sese cohaerere n6 possit,veru nihil est,qd sibimet interitu parare studeat.qualitas enim qualitati,& n5 corpori subiecto repugnat. quare fieri n5 potest, ut febris, aut alia quae uis qualitas re,cui inhaeret,corrupat. siquide osa in reru natura esse desi
96쪽
derat .cum igitur H sis contrariis,ex quibus corpus componitue aliquod paulo nimium redundarit totius corporis concinitudine peruertet.namcu materiam quanda qualitas expetat, ut incolumis in ea seruetur,repugnantem, sibiq; aduersam perdit, ut ea expulsa,& eiecta,illius occupet locum . nam velut de iis qui de communi agro cet tant intelle,cu sestinat unusquilq; aduersarium reiicere,ipseq; in agri possessionem poni, sic de calore, stigoreq; de eadem subiecta re inter se pugnantibus dicere possu-
. mus nam materia,in qua neutrum horum s uperarit, in moderatione erit,at si alterum excedat,contrarium a potentiori corruptu propulsabitur,subiecta tame res nihil patiet.quin et a superate qualitate no pdetur.concinnitas igitur uel earum qualitates quae in corpore sunt,teperatio a febri peruertetur,ipsumq:,corpus veluti qualitatibus ipsis subiectu esset,n5 perimetur. Posset quispia nobis ex dictis obiicere,corpus absolute sebri no esse si1biectum, sed animatis corpus quod est ex illis qualitatibus compactum,quod cum febris nimici ve frigus aut aliud huiusmodi accesserit,corrumpetur, no enim quiuis immoderatus calor sebris est ut mani festo apparet in ferro calefacto,& igni,sed calor qui animatibus inhaeret,quoru corpus sipdatur,sebris quoq; -- rote quae in illo sta siti, interimetur. hunc nodu nullo negotio nos dissolvemus .Mutatio quadripartito distribuitur,vnum enim venus ad substatia pertinet, alteru quatitatis est,tertium in qualixa te uersatur, quartum omnia locorsi spatia c5prehendit.& primum quid' genus constituit generatio simplex, interitus, est enim generatio ex eo,quod non est,in id quod est mutatio,intericus autem ex eo,quod est, ad id,quod non est, secundum accretio,& diminutivo,tertium alteratio,candor item, tepor,& qua . nque mutationes ex aliis qualitatibus fiunt,quarxum ea,quam Graeci φρ 2ν uocant,nos latione loci inquam mutatione appellamus. si igitur ortus a substantia procedens id,quod non ast,essicit ut sit,interitus uero contra id quod est,nultu facit,& mutatio in substantia sit,si febris subiectum corpus interimet,non erit accidens .sed substantiae mutatio,quam interitum uocant, quonia ortus, ct interitus immutationes non sunt,ctsi absque immutio ne fieri non queant.cum igitur calor,& frigus ex tam temperata immutatione fiant, ut concinnitatem animalis non corrum
P .ur,ea qualitaῖ accidens erit, quae sine interitu eius rei, cui m
97쪽
haeret,abesse poterit,cum uero ex uehementiori ita, ut consormationis,ac moderationis temperationem immutεt, mutatio no. dicenda erit alteratio,nec temeraria,&. fortuita , sed substantiae ipsius commutatio, omnis igitur febris non corrumpit,sed inte-perata, quae accidens non est illa quidem,sed mutatio eius, quod nihil est in id quod sit. Et praeterea quiddam, quod dubium conii trouersumque eri,ac plenum dissensionis inter multos.aiunt enim caluitium, id,quod ei subiectum est,crines dico,corrumpere.qua in re explicanda sciendum tantummodo est, caluitio non capiIlos subiici sed caput,cui ab eo interitus non assertur. A coruo ct aethiope. haec non nisi magna de causa dicta sunt. quoniam
multa nigra possunt dealbari.sed quod ipse dixit auelli non posse,cogitatione separari poterit.uerum maxime proprie disseren. tiae ne cogitatione quidem amouetur,cum hominem,remoto rationis participe intelligere non possimus.homo. n. non esset,ac neque etiam angelus esset,si immortale ab eo auferretur. ange Ius enim esse desineret:
HAC quoque definitione illud explicant. Accidens est, quod in eadem re re esse, o non e se potes tum,quod nec genus est,nee di strentia,ne yecies, nec proprium , π semper in re subiecta annititur.Explicatis his, de quibus di perere nil hi propositum era quid uidelicet genus eis quid disseretia qui 'ecies, proprium j accidem. quid commune, quid ;proprium habeant inter sie,deinceps persequar.
Tradit accidentis descriptionem longe diligentius,qua priaus. multo. n.melius haec uerba,in eadere di esse, no esse,accidelibus, quae separari no positit,co ueni ut, quam adesse,& abesse. Tu, qd nec genus est=Haec accidetis descriptio unicuique teliquam qua tuor uocis p aliatu amotione attribui et poterat est.n. accides,inquit,quod neque genus est,neque species, neque dissoretia,neque Ppriu, semperq; in subiectare inhaeret. ide porro de caeteris diceret quispia, ac primit de genere.Genus est, quod
Dec differetia est,nec Ppriu,nec accides,ac semper i subiecta reco sistit .ili de olbus eode modo,quas ita no definiuit quom a uaces, que deiceps sequebatur,nodii cognita: n bis erat,ntac uero
omnibus declaratis hanc merito accidenti tribuit definitione G ia
98쪽
p aeterea eu aliari; uocssi adeptio no solii accides inserat,sed etiahippocentauru,& chimaera res quae ntiqua esse potueriit. addidit 'ct s per in subiecta re inhaeret,quibus uerbis accides ab iis, quae nύqua omnino suertit quae no costat,sed sola uix cogitatione coprehedum,separauit.sed quonia quid accides esset nodsi expla- inauerat,descriptione a negatione sumpsit hoc modo, Accidens est.quod nec genus est,nec differentia, nec species,nec proprium explicat postea quid sit,& ait,& si per in re subiecta inhaere t.
ΟΜΜVNE quide omnitu e, queadmoduia dixi,ut de multis dicatur ed ita, ut geniis ac differetia de fimis,o indiuiduis,quae eis subjecta sunt emcietur ,s ecies uero de suis idiuidus,propriudu ecie,cujus propriust, cu etia de indiuiduis,quaesteciei int tributa:accides re defrmis,o de indiuiduis. animal enim de equo, boue,quae stes ciessunt, de hoc equo, de hoc boue, quaesunt indiuidua, dicitur. pers uero rationis de equo, V boue, singugulis dicitumstdspecies,ut homo,desivulis tantu hominibus: propriu aute des ecthculus est propriu, nec no de indiuidui; sub eades ecie con litatis,uelut habilitas ridendier de homirne, T dejingulis hominibus enuciantur: nigror uero desten corvoru, tortur1ingulis dicitur,propterea quod acci
dens est,quod auelli no pote :moueri quoque quod separabi
le accidens es, de homine, de , equo dicitur, ac de indiuiduis quide primρ,tum etiam de his,u quibus indiuidua continetur.
In omnibus rebus tria cosiderantur Abstatia ,cduen tia, de discrimen.Substantia nunc uoco, no illa quide, quae accidentibus cotraria est sed uniuscuiusque rei natura,ex quo coficitur, ut res omnes esse dicantur.habet praeterea conuenientia, quonia cu unuomnici sit principia,cuncta comunitate quanda interse habeant . necesse est,insup quonia ea,quae sunt,multa reperiuntur eo, di
99쪽
scrimen quodda habere cogunt,ut multa sint. na ubi multitudo, . ibi & discrimen est. In δ positis igitur quinque uocibus uim,ct natura,comunitateqi,ac diiserentia quaeramus oportet .veru de sub, satia supra dixit: uocti enim uim ct natui a nobis apuit et nunc deicomunitatibus & differentiis disserit ita,ut in quibus differant,ct ueniat riuisitius coscribat. Adolescentes uero, qui maiore ad uirtute indiae,qua car teri sunt,quique excelleti ingenio doctrinae. sese dediderut,possunt haec omnia ex piaedictis edoceri sed quOnia liber hic ad imitatione alicuius ex veteribus scriptus est , aut certe e Xceptus,ut ex plurimis,iisque antiquis praeceptis , quae in eo traduntur,cognosci potest, i piemet Philosophus ea, quae se- qu situr,ex iis quae ante dicta sunt elerit. prius aute quae Omniucomunia sint, di reserat . ut unanquanque uoce carietis quatuor coparet tu in quibus c5munient,in q uibusq; discordet ossedit. Sciεdo aute est,si ex differentiis quo quomodo subiectis discere uobuerimus,quot copleku nil inter se discrimina coficiantur,li ac ratione,& uia utendti nobis esse. Numerus uno minor sumendus est
deinde cu eo multiplicandus. qui principio suerat coli itutus. tum numerus ille qui factus sit,bifaria diuidendus erit. dicendi q; totcriii ccplexiones ut hac ex epli appositioeclarisi fiet.Voces,quae
in praesentia inter te copa tantur. quinque lunt, accipito numeria uno minorc,qua suor scilicet,coponit c q;,quater quinque, de ui-
sint i fiet: dimidia hoisi pars est dece totideq; inter se e quinque
uocibus ta iugationes fieri dices. accipi mos aute numeria uno minore,quonia aliud alii,no ide et iecoparatur. multiplicamus posea numeros inter se,quandc quide mutua vocu coparatione,deinde differentia inuestigamus .cofecti de res numeri dimidi si capimus ,quonia ex multiplicato bis eade mutuo coparari sequeret. unaquaeque earu quinque caeteris quatuor c5parata nultiplicatur, exempli causa,genus reliquis quatuor. species generi & reliquis tribus,ct bis cuiusque vocis eueniet coparatio, ct di ferentia, quo Dumero cosecto dimiditi sumimus. Ac de indiuiduis quideprimo tu etia de his,a subus indiuidua c5tir e tur ., Praecept si maxima resertu utilitate in iis Porphyrius tradit. dicit en jm genera
ct differentias de formis.deq; indiuiduis dici. animal quide S horno dicitur,& Socrates. sed ita,ut primit de formis, secundo aut ei loco Ppter formas de indiuiduis: propterea qd si homo ani alest, Scaates itide animai,cunq; homo rationis particeps sit, SQ-
100쪽
crates quoque rationem habebit propria& accidentia de ser- 'mis 3c indiuiduis dicuntur,dicitur eni in risui aptus hinno,& Socrates,& albus homo,& Socrates. Sed primum de indiuiduis,secundo de formis no.n. propterea quod uniuersalis homo ad ride dum, aptus. picitur,uel albus,omnes singilatim risui aptos,albosue dicemus uniuersus enim homo corporis expers est,neque facultatis ridedi,particeps,est,uerum ex eo,quod singuli homines ad risum apti uel albi lint, uniuersa autem de iis, quae in multis, aut post multa sunt, dicuntur.
E N E R I cum differentia comunis es formarum comprehenso. Uferentia enim et ii no
omnes,quas genus *rmas tamen continet.nam rationis particeps quanqua non complectitur ea,quae ratione liaca it ut animal, hominem tamen'angelum,que decies uni continet.
Comparatis inter se quinque uocibus, communitatibusq; ac differentiis illarum explicatis, unanquanque separatim assumere uult,& cum reliquis quatuor conferre, atque indicare quanam ratione una vox cum multis conueniat,uel differat. Formarucomprehensio hine collatione exorditur ac primum confert genus cum differentia,& quid haec commune habeant,quidq; ditarens diligenter declarat.
a V AE CUM Q VE de genere quia genus sit, dicutur,ea quoque de iis 'rmis, qus illi subjiciatur, dicentur quaeq; de disserenti gula differentiasit, oia etia de illast ecle, quam escit disserentia,dicuntur,quonia enim animal genus 6l ubflantia, quod , animatum est sensius particeps de eo, quoi
genere dicentur,quae,etiam deformis , quae animalis bietitae sunt,ad indiuidua usque enunciabutur,ac quia particeps ratio m Asserentia est, de eo,ut disserentia, ratione lites e seretur, idq; qa ratione utitur non olu de eo,quod particeps rationis Ubi, defrin, esia,quae a ratione participe continentur.