Initia institutionum clinicarum, seu, Prolegomena in praxin clinicam : tironum in usum

51쪽

crassis articularitatibus variis Io demuni

i 7 i. Sexti aegri e contuitu vel ex circumstantii facile colligitur. Non vis tamen aegro, quae-hio de sexu nunquam negligenda est. Quare tu histo iriis morborum semper adnotandus.172. Sicuti lanctiones duplices sunt generales privatae sive ex ualesci sic etiam moibi, qui laesones iiii lanctionum , duplices omnino sunt; communes scilicet, utrumque sexum adgredientes, privati, ni vel alteri sexui proprii, vi ius feminet Viri . . laborant hydrocele, morbis testium, malisque a saesione secretionis horum otῶganorum pendentibus. Ferri inde econtra adsectionibus uterinis mammarum , morbis aliis sub gravia ditate, partu, puerperio , lactatione. Quibus ex hausto dentio ad alia mala disponuntur. 173. Sed praeter sex ualem organis alionem in tota reliqui corporis constitutione & compage, magna inter virum Geminam disserentia adhue obvenit, quae norhos diversos, diversasque morborum modificationes gignit. Femina universm est constitutionis tenerioris . viro magis sensilis, fluidis abundantior, solidis laxior prius matures cit tamen Provectius senium adtingit; percutim molliorem plus transpirat , ct tamen plus mingit sanguine abundantiore sed minus coagula bili gaudet. calore animali minus intenso; Aisi habet ita ora , sed inopiosiora; mervos, praes

52쪽

po lumbares, copiosiores crassiores , pulmones minus voluminosos c. In viris contraria obtinent. Exinde omnino dispositio in morbos alia in utroisque sexu exoritur. I74 Deinde aliae plurimae circumstantiae, uti vestituri occupationum genus, consuetum nes integra vitae ratio , diversas in diveti os morbos utriusque sexus non tantum proclivitates dispositiones, sex ipsas occasionales causas producunt. 375. eculiares quoque , quarum nec ratio adsignari potest, in peculiares morbos proclivitates ex sexu pendere observantur ita ut illi ipsi morbi, qui utrumque sexum infestare possunt, unum tamen prae altero frequentius in sestent. Sic virie. . Dequentius tentantur PopleXia, Podagra calculo, hemiis, hoemorrhoidibus fluentibus femince contra magis vexantur morbis nervosis, melancholia, animi deliquiis haemorrhagiis, cancro, caecis haemorrhoidibus c. I 76. Imo ejusdem speciei morbum diversi sexus ex peculiari dispositiones diverso modo serunt, id est, periculo diverso adquirunt. Sic calculi vescae, pulmonum inflammationes c. minus Ierieuli universim habent in feminis, quam in viris. IVI. Quare operae pretium omnino est, sexum aegri ad lectos aegrorum semper perPendere.

2. Actas.

1 8. In varia etiam aetate horno as varios morbos dispositus est proclivis Ratio dato in

diverin

53쪽

diversa corporis sub hisce aetatibus constitutione,

incremento, evolutione, decrernento c.

179. Quo juniora Subjecta, e teneriora, molliora, laxiora succolenta magis sunt. Contrarium in senibus, rigidis, exsuccis. Quod quidem magnam omnino in morbilicis dispositionibus divertitatem causata Iunior Ob majorem Vitalitatem a minimis stimulis magis irritantur, contagia avidius arripiunt, medicaminum effectu citius ac vehementius Persentiunt c. i So. Longe ergo alia dispositi ad certos morbos, quin ripsissimorum morborum alia modis catio sub diversa aetate observatur. Unde prognosis in eodem morbo alia saepe in juvene quam in adulto subjecto esse potest. Nec non diaetae diveris sitas magna pro diversae aetatis ratione requiritur. 184 Varii inter tenerrimam juventutem senium rigidissjmum gradus aetatis , varias quoque hujus dispositionis gradationes Ponunt, qua periodicae corporis evolutiones Praeprimis immutant.182. Sed varias alias in certa mala proclivitates, aetati fere proportionales experientia docet. I 83. Neonati v. g. frequenter laborant ictero Ophthalmiis, sopore, convulsionibus, hydrocephalo, inter trigine Vomitu. 13 . Infantes laborant acido primarum viarum , dentitione, Phthis, crusta lactea rhachitide, di arrhaea, atrophia, herniis umbilicalibus.185. Pueri laborant lumbricis, pituita morbis glandularium , choribus, tussi convul Ilva Puellae laborant litorosi, prima menstruatione.

54쪽

angina.

i 87 Adulti laborant haemorrhoidibus . alvi

constipatione , obstructionibus viscerum abdominalium , Typochondriasi, melancholia, phthisi

i 88. Senectus, ipsa est morbus. Senes vexantur chronicis malis, tussi, assii male hydrope calculo morbis urinariis, arthritide, erysipelates ulceribus cruriam, rigiditate colporis Marticulationum sensuum hebetudine. I 89. Decrepiti vero laborant vertigine, apo-plexi a paralysi, incontinentia urinae, Pi2 hora, caecitate, surditate, mala manducationes digestio

a 9o. Hi sunt fere morbi variae aetatis. Potest quidem quivis horum accidentaliter hominem in qualibet aetate infestare; generatim autem praedictis

solummodo petatibus est molestus. I9I. Quare omnino aegri aetatem in ejus examine rescire, perpender interest, ut ex hujus in Varios morbos dispositione aut proclivitate saliem suspicio praesentis morti his beatur, aut occasio innalis causae agendi ratio melius intelligatur. r9a. Aegri quidem annos aetatis quandoque nesciunt exacte adsignare. Sufficit autem tunc in historiis morborum illa aetati stadia ad fgnare, quae aliquam vitae periodum constituunt ut neonatus , infans, uer juvenis, vir triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta annorum, Pontanus. In feminis vero reuir POIiet, an iis ob nien

55쪽

Col. 1623.

s. Temsecramentum.

I93. Corporis humani sani diversa in diversis

individuis constitutio, ex partium constituentium diversa proportiones mixtione exsurgens, certam incertos morbos certasque morborum modificationes dispositionem producens, ipsumque vari animum moderans, temperamensum veteribus vocabatur. 194. Desumebatur ut plurinium ex humorum praeis valentium indole. Inde sanguineum, cholericum. melancholicum, Phlegmaticum. 195. Attamen haec temperamenta nunquam simplicii meraca , sed innumeri fere sub varietatibus

56쪽

uerunt observata; imo variantia in eodem subjecto sub varia aetate, sub vario climate, vila genere c. I i6. Sufficiet autem practico medico, iii hominum temperamenta, qua dispositiones in certos, morbo , aut qua Varia directiones ejusdem ceterum imorbi considerat, lina solummodo distinxisse, ex oppositis ' corporis qualitatibus iesumta quorum unum calidum, alterum rigidum ad Pellare sceat. . 397. Attamen innumero S inter hoc utrumque gradationes obveniunt. Sed prout ad unum alterum. ve magis inclinare cernitur, subcalidi aut se rigidi nomine facile exprimi potest. 198. Calidum tem eramentum dignoscitur fortisrmaque corporis compage carne elasticari solido universim praevalente viribus animalibus validis , constantibus ; functionibus vitalibus ct naturalibus promte peractisci spiritu animoso animi adsectu vehementi oculo vivido pulsu sortiori celeriori; cuti densa, colorata pilo crasnori. 199. Hoc temperamentum magis proclive est in

morbos acutos, Praeci Pue ins Ammatorios, contagiosos evacuationes seri validiores stimulos non patitur C. u Oo. Contrarium temperamentum frigidum cognoscitur carne molliori, accida fluido univeis in praevalente Iarditate in functionibus viribus animalibus modicis animi adfectu minus vehementi;

spiritu tardo oculo languido pulsu debiliori cute molli , decolora iaci tenui pilo. uol. Hoc temperamentum disponit ad debili-iates, ad moibos cum irregulari decuisu, evroses,

57쪽

ea chextas ct chronicos languores; evacuationes Validas non sert stimulos vero tolerat c. una. Juxta haec bina ergo temperamenta dispositio in morbos, Praecipue Ob Ositos, morborumque diversa, sub eadem morbilica causa modificatio, aliqua saltem detegitur. Bina quoque haec te misperamenta in eodem saepe morbo ct ceteris paribus , diuersam medelam deposcunt. A. E. Lucrinor Gmbol. Dissi te temperamentor. ratione in semiolog habenda. Hal. I762.

uo 3. Habitus corPoris, in externis qualitatibus in colore, volum sne . si ructura, organorum ad se invicem proportione quaerCndus, ad certos non raro morbos disponit.

2o4. Halitus athleticus, in hominibus sortiter structis, sanguine plenis, bene nutritis torosis.coloratis, sanissimis, disponit ad haemorrhagias, inflammationes &c. vo5. Habitus vo lecticus in hominibus capite crasso donatis collo breyy Ventre amplo, statura humili artubus brevioribus, disponit ad obesitatem, a poplex iam, illima, suffocationem & mortem

repentinam.

ao6. Habitus phthisicus, in hominibus, quibus

collum longum, gracile, scapulae alatae, thorax planus, caput Pronum, labia crassa, rubra , pilus tenuis, extremitates macilento longae, dispositi sunt proclives in morbos thoracis, tussim hae-m opto en Phthisia, mortem praematuram. Iden

valet de nonnullis gibbosis.

58쪽

uo . Tales habitus corporis autem plures dis huc sunt, ad varios morbos disponentes longa tamen experientia facilius cognoscendi, quam signis character isticis describendi. dicit. Imo morbi si habitus dantur corporis, quor amconsideratio ipsum delitescentem morbum pate iacit. Ita habitus rhachiticus, scrophulosus, achecticus&c. 2o9. Sed bene notandum est , ad varios hosce

habitus dignoscendos, egros extra lectum, in totius corporis pro P Oitione Xplorandos esse.

v IO. Denique, prout totius corporis habitus ita ille singularium partium probe considerandus venit, atque ad proclivitatem in morbos X Plorandam saeve confert. Sic ex habitu capitis .cranii ex habitu structura thoracis , dorsi, abdominis Pelveos e plurima in diversos morbos dispositi

ones cogno Scuntur I P. Erank, orat academ de signis morbor ex Cor

II l. Genus vitre, non solum dispositiones varias sed ct occasionales causas morborum Praebet. Propterea exspiscandum semper est. a I. Aliter ad morbos disponuntur, imo longe aliis morbis plerumque obnoxii sunt, qui edentariam vitam, quam qui actuosam Gaboriosam ducunt. litores facilius nanciscuntur viscerum obstru

59쪽

tiones prava digestiones, multiplices cachexias,nevroses posteriores vero inflammatorios morbos, haemorrhagias c. ut 3. Verum vitae genus, e inedia, ravo nutrimento, animi pathemate deprimente, mediis caminum atque auxilii medici desectu, ad alios omnino morbos ducit ac aliter corpus disponit, quam lautum genus vivendi ditiorum hominum , qui cibis exquisitis, carnibus diversis , vinis generosis, multisque commoditatibus in vestitu ac domicilio fruuntur, atque rarius etiam neglectis morbis laborant, quam pauperes miseri. Utrumque vitae genus diversam opportunitatem producitiai 4. Intelligendae etiam sub hoc vitae genere Veniunt consuetudines quaedam hominum morbis tum dis spositiones tum occasiones praebentes. Sic mandones, bibones, amatores saltus, venatus, li- . Crarum, musicae, tabaci aliaeque consuetudines in diaeta, somno, motu, vestitia c. proprias fere in proprios morbos dispositiones agnoscunt. Imo organa singularia a vitae genere morbos saepe disponuntur sub minimo dein morbo peculiariter

adficiuntur. IV. Baior, Dissi de morbis bibonum Alid. 72o.

2I5. Consuetudines quoque medicinalec vito genus medicum , aliquod saepe lumen circa di positiones ad morbos diffundunt. Sic dantur homines, quibus in consuetudinem bivit certis tem- Poribus venam secare , alvum purgare, balneis uti, medicatas aquas bibere, scarificationes instituere,lluxum haemorrhoidalem aut purulentum ex lan.

60쪽

ti cui pati c. Haec in diversos morbos proclivi- istes Pigra tinta eorumque repentina missi a in occasionalem morborum causam saepe convertitur. ai 6. Praecipue foli natalis mores in tenacissimas consuetia dines abire solent, tantasque ii certos morbos dispositiones gignunt, ut patria aegrorum cognita multum quandoque ad facilitandam morbi Agno in contribuat iaciam, eaedem consuetudine n Arion tale tum tenaciter Observatae , tum re- rati ne immu aloe ipsa quoque pro morbis occasie frequenter praebCre possunt. F. Iaz, ii Is de ino ibi e vitae genere Lips. 764

2I . Varia hominum os cia non tantum ad Varios saepe morbos prde disponunt, quatenus diversa oreana cois oris sub diverso labore exercent aut adiri iunt; se causas morborum ipsas occasionales Ir ltiplices offerunt latentis morbi igitur naturam saepe periunt. Sic. v. g. fabri ferrari P ob vehemen 'iorem ignem , cui X ponuntur, Ob Uehementi ira musculorum pectoralium exercitia morbis insana maioris quidem thoracis maxime sunt obnoxii. Sartores mutores contra, e continua Viscerum

abdominalium pressione, morbis abdominalibus, atque malis inde oriundis requentissime X ponuntur. Tubicines in haemo pio en bajuli in hernia proclives sunt. Fumarii peculiari morbo, cancro scroti Ue- Nantur. Atque sic plurimi alii morbi, 9rborumque semini e varii, holirinum negotiis iccupavonibus