장음표시 사용
21쪽
a . DEFINITIONE stes cognoscit, eas quasi abstrahens ab ipsis rerum substantiis , dc discernens alias ab aliis. Quare audiunt cognitiones abstractae, in quibus potissimae sunt cognitiones veri&falsi, boni & mali; ut brevius mens definiri possit facultas animi , per quam essicit sibi abstractas cognitiones veri & falsi , boni & mali . Intelledius eam animi facultatem significat, per quam cognoscit prima principia,
quae sunt cognitionum verarum species . Ratio tandem facultatem
animi, per quam ex cognitionibus habitis per mentem novas per discursum cognitiones acquirit. S. Augustinus illam sic definivit, i) Ratio es mentis notio , ea qua d cuntur , distinguendi connectendi potens. Stet igitur posita definitio, quae clarior fieri nequit . Si quis enim quereretur , quod in illa fiat sermo de actu cognoscendi, qui idem tandem est ac idea, advertat, quod etsi cognitio & idea idem sint in re, nihilominus nomen cognitionis est magi, notum , quam nomen ideae; Illud enim commune est apud omnes etiam non philosophos: at idea est nomen proprium quodammodo philosophis maxime ultimorum temporum , & quidem a) apud illos etiam maxime aequivocum , ut ait Bumerius , &ex dicendis constabit. Cognitionis autem significatio , quam intimus sensus nos docet, clarior reddi nullis aliis vocibus potest,
ut idem Bussierius observat ca) , & jam olim alii apud Tulliam Philosophi fassi sunt Q , qui δε iri sebant non necesse esse , quid
esset cognitio . a. Analysis ideae praesesert haec tria . I. obiectum internum cognitionis, respondens objecto extrinseco facultati cognoscenti, quoties objectum hoc externum adsit. Id enim non est necessarium ad rationem ideae; Nam idea est opus potentiae cognoscitivae; qu re sicuti potentia activa artificis construit suum objectum , scilicet determinatum artificium , ita vis cognoscitiva non semper supponit, sed aliquando facit obiectum suum , ut observavit iam Caj
tanus s , & manifestum est in ideis de obiectis, quae non existunt
22쪽
ET DIVISIONES ID EARUM. ato non distingui ab objedio interno cognitionis, & ipsa cognitione , nisi per quemdam modum nostrum rem hanc concipiendi , III. Id, quod ex praediistis duobus quodammodo resultat, & quod proprie venit nomine ideae, quod pariter distinguitur solum per modum cogitandi nostrum ab actione cognoscendi , ut alibi diastinctius agens i de actione causiae efficientis magis declaravi. Abrahamus de Chaumeix praedictis addit quartum sa) , cogniti
nem scilicet, quam co noscens habet suae actionis cognoscitivae. Sediti hoc non habetur nota essentialiter pertinens ad ideam ; qui pe ad cognoscendum , quod nos cognoscamus, opus est quadam reflexione, quae non semper ideas nostras comitatur , quod planum est in Heis, quae sunt de obsectis sensibilibus , & aliter sensationes dicuntur, quas pueri saltem brutorum more essiciunt sine ulla talium idearum constientia. Atque quoniam saepius hic Auctor repetit, eum qui quid cognoscat, nescium esse non posse suae cogniationis , sic ad hominem eontra illum arguo. Iuxta ipsam 3) cc . rum es animamsemper cogitare de Deo, etsi modo tam abfracto , ut non animadvertat Ibam hanc cogitationem, nisi quando aliquid accidat, quod ipsam retrahat a contemplatione rerum materialium , a qua impeditur illa animadversio : ergo potamus quid cognoscere, quin cogno
3. Illud enim vero addendum, quod utique essentiale est omni ideae, carentia scilicet expressi assensus. Talis autem dicitur actus, qui posita comparatione unius ideae eum alia elicitur ab intellectu , in quo consistit iam illud, quod dicitur iudicium, alia operatio imtellectus diversa ab idea . & 61ae non solum , ideas aliquas Praesep Ponit, sed etiam unius eum alia comparationem, & quidem eXPlicitam atque expressam, quando sermo est de judicio proprie dicto . Nam si bene observemus, homo, qui jam compos est rati ωnis, non facit ideam, quin simul implicitam quandam habeat com- Parationem eiusdem ideae eum se ipsa, qualis exprimeretur per Propositionem identicam, nee quicquasi percipit per sensus , quinsmul judicium aliquod cirea illud habeat. In hoc sensu verum est, quod Walterus a Tschirnhausen dieit Q, Omnis conccptur, se A a ut
23쪽
tit alii vocant, idea nou es aliquid muti, infar picturae in tabula , sed necessario aut irmationem aut negationem semper includit. Idem jam olim Suareg sic advertit IJ , Licet eouceptio per staplices actus dici soleat simplex apprehensio , tamσn quatenui haec apprehensio es aliqua rei coguitio , es etiam aliquale judicium , quo implicite judicatur res id esse, quod is illa cognoscimus: hoe modo in fimplici apprehensione rei includitur aliquo modo judietum . Antiquam hanc observationem ignoravit Condillacus, qui dicit a , malebranchius, credo , primus fuit, qui dixit judicium immisceri in uoseris sensationibus, adve
tens Lockium errasse a , dum expresse negavit ullum iudicium conjungi cum ulja sensatione . Hoc interea animadverso eoncluditur, dicendum este ideam hominis compotis rationis exeludere 'explicitam comparationem cum se ipsa, & cum alia a se diversa, quae non sit ex iis, quae naturaliter coniungi cum eadem
solent, cujusmodi idea certae distantiae, quae unitur cum idea obieeli ipsius distantis. Itaque exemplum solius ideae nobis exhi bent, qui Homeri Virgiliique narrationes legunt, nullam ex his arbitrantes definite esse potius veram , quam falsam , nec statuentes hane esse historiam, illam esse fabulam. Hi simpliciter apprehendunt narrationes illas; alius autem , qui sic non se continet . iam transit ad ulteriorem operationem intellectus, quae non .st idea.
De aliquibus aliorum de trionibus idea. . Tabilita significatione hujus nominis idea, quae commuis nior est , dicam de aliis quibusdam , quae eidem n mini non ita raro attributae fuerunt. Ideam sunt qui accipiunt pro specie, seu imagine objecti sensibilis, quae in anima imprimaturi. Per quam in se positam, dum anima eam intuetur, dicebant haberi obiecti perceptionem . Ideam hoc modo sumptam dicebant esse
meram passionem animae, perceptionem vero esse animae acti nem i) Suar. Metaph. dis 8. sect.
24쪽
nem , & dolebant esse , qui nollent distinguere ideas a perceptio-nibus, nec fateri ideas esse meras passiones. Hanc doistrinam roeentissime propugnat Benedictus Statiler IJ, , inquit, vulgo ideam ct perceptionem , anima actionem vocant , profecto sententiam praeeipitant. . . Idea sensualis, sic ille eam appellat, es mera expresso objecti in anima simplici exprs, intuitus vero es quaedam conversio
anima in ipsam imaginem externa e nemorum corporeorum actione abi a receptam. Non conveniunt autem in explicanda natura hujusmodi specierum. Celebris est multorum veterum opinio, qui sibi videbantur videre continuo profluere circumquaque ex objectis ipsorum imagunculas, & per sensuum vias accedere ad animam . Citatus acitem Statiler eas statuit a esse modificationes quasdam , quas faciunt in substantia animae ultimae particulae corporeae sive nervorum sive cerebri, quibus adest particulari modo anima. Sed apage ideas hujusmodi seu species seu modificationes factas a corporAus in substantia animae, quae frustra finguntur , cum non e plicent revera modum, quo anima percipiat objecta corporea e tra se posita , ad quem unice finem excogitatae fuerunt. Interea tam veteres quam recentiores ad effugiendum aequivocum , ideae nomen sumptum pro specie passive recepta in anima vocantideam materialem cui reondet idea formalis, hoc est perceptio
s. Praedicta ideae acceptio detegit originem huius nominis a Verbo graeco Mδω , video , quod veteres Latini dicebant specio. Quando Io. Gottiiebus Heineceius in sua ideae definitione dixisset solum ca) , Ita es objecti cuju is genuina imago , quam mens imm diate contemplatur, videri potuisset sumptum ab illo fuisse nomen ideae vel pro specie animae impressa , vel pro ea idea, quae aliter dicitur directa ad distinistionem alterius ideae, quae habet pro suo objecto hane ipsam ideam, & propterea dicitur reflexa. Sed quoniam post illa verba habet haee alia, vel es quaisbet de re quavis c gita sis , illud equidem amplius non dicam. Sed quis approbet huiusmodi definitionem, quae per diversos modos procedit, quo xum unus alium non explicat Quod de Heineeii definitioue dico,
25쪽
s DEFINITIONES convenit etiam Ioanni Lochio , qui apud Genuensem ci) primum quidem definit ideam ca) , quicquid objectum es intellectus dum e
gitat, quodque phantasma , Hotionem, Deriem vocant: deinde vero, sed saltem diverso in libro 3), quicquid mem ipsa percipit , Omnis percrptio , qua in mente es , dum cogitat. 6. interea quoniam ex dietis q. a. ) non omnis nostra idea est de objeistis extra nos existentibus, planum est acceptionem ideae pro imagine obiecti seu specie sere de se limitatam ad objecta solum nobis externa & praeterea sensibilia a sed patroni hujus acce- Ptionis invenerunt modum , quo illam, & inde nascentem distin-dtionem ideae in materialem & formalem redderent universalem , nimirum docendo animam sibi essicere novas species, & per eas
in se receptas evadere cognoscentem ea etiam , ut in serius dicam , quae extra mentem non sunt. Hinc ideae materialis nomen tribuunt
objecto cuivis prout est in niente, formalis vero nomen ipsi ejus dem perceptioni. Antonius Genuensis in sua Logica definiensideam ) , id quod sit menti praesens, dum percipit, aut cogitat, quod q*e semper rei a mente distinctae imago quadam eis, adprobat hanc Philosophiam , tamquam verisimiliorem s) . Protuli significationes
hujusinodi nominum idea materialis, & formesis , quae erant vulgo receptae, ut videre est apud Silvestrum Maurum γ) , quas tamen Carietas aliquo modo invertit , qui perceptionem vocavit ideam materialem, objectum vero prout cognitum appellavit . ideam obiectivam Subes, sic ille, aequivocatio is voce ideae, sumi enimpotes vel materialiter pro operatione intellectus , vel objective pro re per Ulam operationem repraesentata .
. Alii Philosophi, & quidem frequentes, sunt enim omnes qui sequuntur S. Thomam, iterum iterumque 8o de ideis disierentem, significabant hoc nomine eam cognitionem , iuxta quam artifex conlulto operans opus suum dirigit. Hanc Maurus sic definit Idea es forma , ad e a imitatisnem aliquid sit per Ic, ct
26쪽
ex imentione ab agente δε terminant ibi sinem. Hoc modo Suareg di- est propositione in in se falsam , adhuc habere transcendentalent veritatem, quia I) habet cosrmitatem cum idea propolaionis. Et S. Thomas inquit ab , tria scundum completam rationem nomiuae formam artis non Dium inulteritu excogitatam, sed etiam per voluntatem ad opus ordinaram et secundum vero impersectam rationem es solum excogitata in intellectu artificis. In hac ideae acceptione hi sequuti
sunt Platonem, cui Tullius eam tribuit . Loquens enim de Pythia, qui in ei rimanda Iovis statua contemplabatur ejus speciem, quae in mente sibi insuebat, dicit sa) bai rerum Drmas appeliat ideas illetiou iistelligeudu solum , sed etiam dicendi gravisnus author est magnser Plato. Addebat quidem Plato hujusmodi rerum sormas se aideas esse substantias quasdam, quae extra intellectum existerent. in quo Aristoteles apud Antonium Goudinum iure invenit vaniloquium, ct poeticam metaphoram , similem illi, qua Poetae fingunt Virtutem , furorem , aliosque actus animae nostrae tamquam res per se subsistentes, & causas siquorum esseetuum . Sed de Platonis opinione , quae multo amplior est , quam acceptio ideae de qua nunc ago , dicam infra . Illud interea intellisitur, cur ide in hoc sensu aliter dicatur exemplaris. quae, ut citato loco GO dinus suadet, reduci potest ad genus causae tum so alis, tum eΩfieientis, tum finalis: sormalis quidem, non jam per modum sormae intrinsecae, quatenus constituat opus, cuius est idea, sed per modum sormae extrinsecae, quatenus per illius imitationem opus intentum sortitur speciem suam : effetentis vero, quia per ideam artifex, qui est causa essiciens , acquirit potentiam completam adficiendum illud opus. Bene S. Augustinus in hanc rem s) , D mus, quam MFficat structor, pridi in arte erat, o provinis quodammodo Lmus ex domo . Finalis tandem, quia idea, ut exterius exprimenda , est aliquis finis operationis artificis.
3. Alii ideam usurpant observante Biserio co) Ioco iudicii
27쪽
s DEFINIΤIONES illius imperceptibilis, quod ex dictis q. 3. comitari solet appre
Alii pro quovis iudicio expreta , seu opinione . In hoc se sit idea importat explicitum assensum . Sic Arnaldus I profitetur se nomen ideae accipere. Et quin de hoc moneant, in eadem sigilificatione usurpatur ab illis, quos aliquando audimus aliquos laudare vel accusare de falsa vel vera idea virtutis, felicitatis,
aut alterius rei, & hortari, ut eam vel retineant vel respuant, ea Proponentes argumenta, quae credunt proposito convenire. De hac ideae acceptione minus communi meminit Abrahamus Chau-
s. Alii pro ea dispositione animae rationalis ad judicandum uniformiter, statim atque perveniat ad usum rationis, de iis o jectis, quae non reducuntur ad principium intimae experientiae. quae dispositio aliter dicitur sensus communis, & multis exemplis
ab eodem Bussierio illustratur, qui ibidem putat eos, qui pr
pusnarunt dari diversas ideas innatas, quin unquam satis clare alia qui saltem illorum definierint terminos, quibus rem hanc tractarunt, sortasse sensum hune communem voluisse significare , non Vero cognitionem aliquam actualem, quae remota sit ab omni judicio . Alii pro cognitione intuitiva, aut clara, & loquendo de nostris ideis pro cognitione habita immediate per sensus . Hoc enim declarant satis , dum negant haberi a nobis ideam Dei, Spiritus, Substantiae, & similium universalium , vel insensibilium, dc simul fatentur multas de illis habere nos cognitiones . Quin immo aperte Malebranchius declarat ita se accipere nomen ideae, dum
negat nos habere ideam animae nostrΕ. IO. Est tandem ideae acceptio Platoni propria. Ille idearum nomine intelligere visus est entia immaterialia tot numero, quot sunt diversae rerum naturalium species a Horum munus volebat esse constituere per modum formae singula corp/, ex quo factum est, ut creditus sit admisisse dari in re entia universalia , hoc estentia, quae essent aliquid unum simul & multiplex , unum quidem
28쪽
dem in se, multiplex vero , quia in singulis cujusvis speciei india viduis repetebantur quodammodo, contra id, quod vera Philos phia tenet, quod entia universalia non sint unum nisi per intellectum cogitantem . & abstrahentem a rebus singularibus attributa, quae multis illarum sunt communia. I Rerum formas, inquit Tullius , appellat Hras Plato, easque gigni ηgat, ct ait semper esse , aeratione, ct intelligentia contineri. oc est ut ait S. Thomas a sinomateria subrisere , qui ulteriorem In hac re huius philosophi doctrinam sic prosequitur , ex harum idearum participatione icebat etiam materiam corporum formari ad hoc , quod indivina naturaliter eonfiaruerentur in propriis generibus ac speciebus , ct intellectui nosor dis illis scientiam haberet. Plato haec putabat se rite concludere sic arguens
apud ipsum S. Thomam , 3J Forma cogniti debet esse in cognoscente eo modo, quo est in cognito : Sed serma cogniti est in intellectu cognoscente universaliter immaterialiter immobiliter : e go sic etiam est in cognito . Cuius argumenti major supponens se mas , quae sunt in rebus singularibus,debere in mente cognoscente esse realiter easdem, nec sumcere, quod in mente sint alio modo, qui dicitur per repraesentationem, negatur, & nulla iam apparet conclusio. Hoc Platonis commentum imitatus est Malebranchilis, sed de hoc inferius dicam. II. Tam multae acceptiones huius nominis idea faciunt ut manifestuna sit, quam necessarium fuerit illud definire. Malebranchius , qui ejusdem definitionem non posuit, & ipso fatente
modo ideam usurpavit pro quavis cognitione, modo Pro cognitione. clara, modo pro ente quodam extra nos, quod ipse confinxit , in quo mens nostra perspiceret objecta materialia , merito ab Arnaldo s) acriter reprehensus fuit,utpote de negligentia indigna Philosopho, cuius essectus est rem, de qua agitur , qua parte clara erat, obscurare ,& qua parte indigebat declaratione, in peniti res tenebras coniicere, quemadmodum eiusdem scripta plane demonstrant. Quod autem ipse idem amovere a se voluerit hanc no-B tam
29쪽
tam negligentiae ea causa, quod sollicite adhibere nomina in e dem constantersensu sit i) dissiciis, immosve radissum ct molesum,& eaussa pessimi libri , hoc enim vero est asterre excusationem pejorem errore , ut jure ipsi exprobat idem Arnaldus ab .
De partis ideae quasi SNnommis.
1 a. TDea iuxta definitionem jam h. I. stabilitam multis diversis
A nominibus appellatur . Dicitur enim prima mentis operalio , simplex apprehensio, cognitio , notio , conceptus, Perceptio, conscientia, apperceptio . verbum mentis, intellectio, & aliis m dis . Haec nomina, quoniam diversa sunt, aliquam revera habent
etiam diversitatem significationis: & quidem ea in aliquibus est diaversitas, ut melius dici possint nomina appellativa totidem speci rum hujus generis Idea, quam ejusdem Synonima. In singulis d elarandis praestat aliquamdiu immorari. ARTICU Lus LDe prima meutis operatione , simplici approbengione , cognitione, o notione . a 3. T Dea opportune prima mentis operatio dicitur , quia nulla I alia esse potest sine ipsa, etsi ipsa possit esse sine aliis, quae in mentis operationibus distinguuntur Eadem est etiam infimi ordinis operatio , quia longe plus est iudicare, & discurrere ; Juducare enim dicitur de iis idearum comparationibus , quibus praebemus assensum, non ex aliis assensionibus deductum , sed quasi expressum a mente per simplicem rerum speciem illi propositam, quod nobis in iis contingit, quae dicuntur immediate evidentia et Divino autem intellectui nulla alia convenit operatio , nisi hujusmodi judicium . Discurrere vero est transire ab uno assensu , In quo consistit judicium , ad alias assensiones longius quodammodo ab intellectu remotas. Ad quod genus exceptis assertionibus , quae
30쪽
x . Simplex apprehensio significat expressionem obiecti iactam in mente ad similitudinem ejus, quod in re vel est , vel fingitur esse . Ex dictis enim q. a.) non semper est in re obiectum, euius habemus apprehensionem ; I) Conceptio, inquit Suareg, per plius actus dici Dot si sex apprehensio, quatenus potentia egri Rem firmat in se fimilitudinem rci, quodammodo illam ad se trahit,
ct vi disinguatur a proprio judicio, quod a nobis datur, eum rem unam cum alia componimur, vel cas dividimus a Nam quatenus illamet approbrem os aliqua rei eognitio, es etiam aliquale judicium.1s. Cognitio significat actum Potentiae cognoscentis, cujusmodi est mens. Quare cognitio est nomen genericum, quod complect-rrum ideas tum judicia, seu assensiones. ut jam observa
vit Cardinalis Pallavicinus a). Ab hac acceptione communi dulcedit primo Lockius, qui limitat illam ad signiaficandum id, quod communaus appellatur Iudicium cs et cognitio , inquit, nihil aliudes, quam perceptio congruentia, vel repugnantia , qua reperitur interisas idem . Discedit secundo Chaumeixius, qui cum caeteroquin i
veniat , quod reprehendat in illa Lochii, aliam ipse dedit
multo fortasse magis reprehensibilem, quia inter alias impersecti nes habet etiam illam obscuritatis s). Cognitio appellatur apprehe Arelationis , quam unum harie ad aliud. visensus vero eoinuit imeo , quod intrinsecus concedatur mandam es have relationem. 16. Notio tandem significat cognitionem quae universali. ter procedat , clusmodi est illa corporis, gemmae, bruti, &simiatium . Per alios significat cognitionem adaequatam alicujus obiecti. Rare importat quoddam quasi complexum idearum - Est Bertolis notionis nomine vult venire actum mentis, quonbi obsee m repraesentat μ), quem vult prae dere illum , quorem apprehendit. Sed horum actuum distinctio est vel gratuita vel potius imbibe' falsitatem; nam idem actus mentis, qui est objecti repraesentatio,in ejusdem simplex apprehensio a Neque enim