장음표시 사용
31쪽
varietas ista nominum , quae sunt metaphorica , infert duos actus mentis essentialiter diverso, : sed apprehensio relate ad mentem e gnoscentem appellatur actus, qui dicitur repraesentatio relate adolae tum cognitum. ARTICUL Us II. De Conceptu, Perceptione , ct Consilentia . I . onceptus significat cognitionem non dependentem im- mediate a sensibus; Neque enim dicimus concipere nos, sed percipere colores sapores vel alia objecta sensibilia , dum actu sensibus proponuntur.
Perceptio signiaficat id , quod est in anima per relationem ad vires suas activas cognoscendi, & appetendi. Dicitur enim perceptio tam de cognitionibus, praesertim de illis, quae immediate a sensibus nascuntur, quam de voluptate aut dolore , & alia quavis appetitus essectione. Quare perceptio differt a conceptu tamquam genus a specie; quandoquidem quod dicitur concipi, dici etiam potest percipi, non tamen ut nuper advertimus, quoties objectum
sensibile dicitur percipi, dici etiam potest concipi. Rursus perceptio dissere ab idea , primo quia idea significat dumtaxat id , quod est
in mente cum relatione ad ipsius mentis obiectum , cum perceptio extendatur etiam ad id, quod est in cognoscentis appetitur secundo quia pereeptio aperte ac praecipue significat actionem vel passionem animae circa obiectum propositum, at idea potius significat id, quod ex actione mentis resultat, ut jam diximus q. a.) . 18. Meminisse hie iuvat de alia distinctione perceptionis ab
idea, qua alii non uno tamen omnes modo utuntur, quae non est
distinctio , sicuti ea modo dicta secundum nostrum modum concipiendi vel loquendi , sed ante omnem cogitationem . Imprimis sunt ex dictis β. .) qui ideam volunt esse speciem, quam passive anima recipit, perceptionem vero esse actionem animae circa ideam in se receptam , hoc est animadversionem ad illam . II. Est Cor-demoisius , qui idem vult idem significare ac objectum a Nam dicit id de quo anima cogitat , sinestatur objectum vel idea . Hinc
32쪽
eum qua vis perceptio sit affectio animae, iure idea accepta pro ob distinguitur a perceptione. Sed hujusmodi acceptio est singularis, & explosa a communi usu in contrariam . Fortasse dum eo modo loquutus est, voluit dicere objectum non utcunque, sed
vel illud, quod consistit in specie recepta in anima juxta modo dicta , vel objectum prout apprehensum est, & quod diei potest obiectum internum , sicuti alii accuratius loquentes dicunt. III. Est Malebranchius, qui nomine ideae intelligit ens quoddam distinctum
a nostra mente, quod est repraesentativum objecti extra animam
existentis, in quo anima tamquam in si eculo sibi ita proximo , ut ipsi etiam uniatur, suum quasi obtutum defigens percipit illud o lectum . Hunc ille sensum inculcat, ubi hanc ideae definitionem his verbis declarat io, Per hoc vocabulum ica nihil aliud hie intelliago, quam id, quod es objectum immetriatum mentis , aut quid ipsi proximum , dum aliquid percipit. Hanc distinctionem inserius ostendam non posse ullo modo admitti, & nullas esse hujusmodi ideas sumptas pro entibus repraesentativis distinctis realiter a nostris percepti nibus . Illud selum hic adverto Malebranchium in principio huius sui operis , cum ideam universim sumptam simili modo definiisset a) per id as, inquit, illud omne intelligo , quod mens immediate percipit, monet statim ideas , quae, quosmenti no a internum es, repraesentant, quales sunt sensationes nosra , dolor , voluptas, nihiI aliud esse prae re quemdam exisendi modum ipsius mentis: ergo dantur per ipsum ideae etiam repraesentantes objecta, quae non sunt extra mentem . Male igitur utrasque , quae toto genere differunt,
cum aliae juxta hanc suam metaphysicam sint quid subsistens extra mentem,aliae vero quid a mente inseparabile , utpote ipsius modia ficationes, confundit sub eadem definitione . Sed in suo libro priamo posuit eam definitionem, quam invenit in Cartesio, negligens illius examen a Cartesius enim dixit 3 Ego passui ubique
ostendo, me nomen id aesumere pro omni eo , quod immediate a mente per-eipitur et in libro autem tertio eam item in sibi proponens, & eius sensum inquirens cre stidit illum esse, qui significaret ideas esse quaedam entia extra nos posita , & proinde dastingui a nostris perce-
33쪽
ptionibus, videns credo, quod si eo modo verba Cartesii non explicarentur, vel carerent sensu, vel in illum Cordemoisit abirent, vel in sententiam de speciebus in anima receptis sq. .)as. Dum interea sensum distinistionis inter ideas & percepti nes perscrutamur in iis, quos tamquam ipsius authores, Philos phi iam pastini ita contemnunt, ut biter corruptores principiorum Psychologiae connumerent, offendimus sontem, ex quo hanc ipsi suam do binam , & ideae definitionem hauserunt , Canesium scilicet, cujus verba aperte descripserunt. Eumdem credo sequums-etiam Io. Clericus, quando in principio suae Logicae definivit ideam i , quicquid es objectum immediatum mentis nostra, seu quod menti immediate obversatur , qua pariter definitione per similia verba usus est in Pneumatologia sa),quin proseisto noverit, quid diceret;Nam in P neumatologia quidem paulo post profitetur se nescire, quid sit idea, & opinionem Malebranchii reserens illam non approbat, cum caeteroquin , vel in eius sententia , vel in illa eorum, qui ideam dicebant esse speciem in anima receptam , sensum aliquem , qui minus indignus sit homine loquente , possint ea verba habere. Alterutra enim illarum opinionum non intelles a jam occurrit tertia Cordemoisit,ut scilicet ex vi eius definitionis, conclusionem istam ridiculam Idealistarum deducamus, corpora ipsa esse totidem ideas a Nam haec sunt vel possunt esse objectum
a O . . Satis de distinistione perceptionis ab idea . Restat audire Leibnitianos, & Stoicos , qui aliter nomen perceptionis accipiunt, ac statuimus accipiendum . Lethnitiani apud Trevolitanos ) eo nomine significant actionem mentis, per quam illa facit sibi cognitionem intuitivam, seu imaginem objecti prout est in se . Stoia ea eodem nomine utebantur ad significandam cognitionem verita tis necessariae . Tullio enim authore , percipiendi vir ita de Arur a Stoicis, ut negent quicquam posse percipi, nisi tale verum , qμβώfalsum non possis. IIos imitatur S. Augustinus, qui nomine Per ceptionis intelligit cognitionem certam; Dicit enim cs , illud p γ
34쪽
eipitur quod scientia comprobenditur . . . ct nihil percipi pol si , nisi quia a falseo discernitur. 21. Conscientia significat cognitionem de iis, quae in anima fiunt, sive sint cognitiones, sive aliae ejusdem affectiones . Posse haberi cognitionem de aliquo objecto, quin habeatur cognitio de
hac ipsa cognitione , quae habetur, suadetur quia negari non p test esse duas diversas cognitiones, quarum obiectum est diversum, Ita cognitio , cujus objectum est homo, non est cognitio , cuius obiectum est haec ipsa cognitio: Md ex data una cognitione non ostenditur debere dari etiam alteram et ergo Praeterea qui lepit sudii causa,aequirit talem rerum,quas legit cognitionem , ut dei de possu etiam intra se has cognitiones repetere,quod indicat simul etiam acquirere cognitionem de his cognitionibus, adeoque habere cum perceptione rerum conjunctam etiam conseientiam: At
de syllabis, & verbis singulis acquirit quidem cognitionem, quippe sine hac non potuisset cognitionem rerum acquirere; sed talem, ut deinde non possit nisi ad summum confuse de illorum Erma numero ordine & aliis proprietatibus reminisci, quod indicat non acquisiviste simul cognitionem de cognitione terminante ad syllabas, & verba. Dathamus definiens eonscientiam firme eodem modo ac nos, ni VIominus vult I pereeptionem , ct confrientiam unam eamdemque esse anima operatioxem . Quare ubicumque est perceptio dicit necessi is esse eonscientiam, credens se satis superque refellere, qui nobiseum sentiant se arguendo, a) Conscientia nibit aliud es, quam cognitio iliorum, quae in anima fant. Si itaque aviam aliquid percepit, non potes non habere advertentiam illius quod pereepit, alior utiqM perciperet sine pereeptione : In qua argumentati ne consequentia est nulla a Percipit enim obiectum aliquod , siquid percipit, sed hoc obiectum potest ese quidvis aliud praeter suam-met perceptionem di nec advertentia ad percipiendum objectum utique necessaria confundenda est eum alia advertentia, qua opus esset ad conscientiam, cum possit prima dari sine secunda ex dictis supra q. a. contra Cordemossium, qui idem jam suerat opinatus.
35쪽
ARTICU Lus III. De appreceptione, verbo mentis, intellemone, ct attentione .aa. A Pperceptio est nomen exculam ultimis hisce temporibus,c, quod quisque sumit in proprio sibi sensu . Io. de Tur-ee i illud dicit signifieare perceptionem cum conscientia coniunctam. Genuensis H idem esse ac revexionem , & uterque citat Leibnitium . Benedictus Statiler accipit pro 3 intuitu in res repraesentatas per ideam scilicet materialem sq. . , quam ipse requirit ad cognitionem objectorum sensibilium . Abrahamus de Chau meix dicit uno in loco ) apperceptionem esse relationem actualem mentis ad objecta interna, hoc est ut ego interpretor, animadversionem mentis ad rem, prout cognoscitur, alibi vero s) eam sumit pro idea objecti sensibilis, ficta ab anima occasione impressionis alicujus fictae in sensibus. verbum mentis est nomen celebre apud Metaphysicos paullo antiquiores , quod in re idem est, ae idea. Illud tamen declarat quamdam idear proprietatem , scilicet eam esse id, ut ait Lessius, ob quo meae, sibi interius rem exprimit, ct velut eloquitur;
Aut evim verbum externum dicitur vox aliqua , qua exterius alteri repraesentamus rem aliquam : ita verbum internum es illud , quo mens
si ram propositam exprimit, is repraesentat. Hoc autem facit for maliter per ipsam rei cognitionem. a 3. Intellectio idem .prorsus significat ae verbum mentis . Nam quemadmodum observante Alexandro Ales O , Intellectui dieitur ab inius loquendo, ita intellectio idem est ae interna loquutio , hoc est verbum mentis. Fuerunt quidem aliqui , qui opin si . sunt intellectionem proprie significare actionem mentis, qua
36쪽
fibi suum verbum efformat , in quo sensit Leibilitiani ex nuper diistis sumunt nomen perceptionis. Ita Suareet dicit. &docet , quod I verbum mentis in rei a non Hylingvitur ab actu in υEleuri , quatenus es aliquid factum ab intellectu, seu qualita, tu facto esse : intellectio vero quatenus es actio in feri vilinguitur moduliarer a verbo , Aut d ingui solet actio vel dependoria a termino . R tulit etiam Lessius, & confutavit loco nuper citato hanc distincti nem modalem excogitatam ab aliquibus inter intellectionem, sea actionem mentis, & ejusdem verbum , quam revera gratuitam
& falsam esse alibi ca) ostendi.
a . Attentio est cognitio obiecti facta ab anima eum quodam suo ut ita dicam conatu ex expresse desiderio aequirendi sibi hane cognitionem . Ex quo fit, ut facile in posterum de iis recordemur, quae non utcunque, sed attente cognovimus. Platelli definitio dia s) , Attentio es adiretentia ad id, quodD. In quo vocabulo habetur species quaedam conatus . Minus bene Benedictus Statiler ).& ante illum Cordemoisius attentionem definiunt s) cognitionem objecti , quod aliquandiu anima considerat; Iuxta enim hanc explicationem dici non posset,attentionem adhibitam esse in eo, quod
aliquamdiu non fuisset contemplatum . Quod esse contra communem sensum latebitur quicunque noverit, quid sit attente legere,aut
audire Idem Statiler jure ibidem reiicit definitionem V olfit μ' ,
quae dicit attentionem esse facultatem reddendi unam ideam praealtis clariorem; nam observat ipsammet claritatem ideae peris attentionis caussam, seu occasionem esse, & non viceversa attentionem esse cau8m claritatis. Malebranchius vero habeos credo ante
oculos suam illam opinionem, quae falsa inserius demonstrabitur, quod omnia videamus in Deo, sie habet cr), Attentio menin .ibu aliud es praeter ipsius comersionem ad Deum solum magi um nostrum aquasi vero, qui defixus haereat in turpibus cogitationibus, & γγ versis machinamentis , Divina contempletur .
37쪽
- as. Circa attentionem notandum est, eam adjuvare solum, non tamen essicere vim imaginandi, hoc est vim, qua objecta sensibilia semel percepta iterum cum libet quassi praesentia cogno stimus . Quod laadetur tum ex jumentis, quae etsi attentionem, prout hanc definivimus, non impendant iis, quae sensibus usu pant, nihilominus ita vi imaginandi pollent, ut procul etiam a caulis abduista, per easdem vias sine errore easdem repetant e tum ex permultis hominibus, quibus frequenter contingit aberrare , etiamsi ex intentione redeundi attente viam observaverint. Res igitur circa vim imaginandi se habet, sicut circa facultates intellectus & memoriae, quas studium quidem potest acuere, non tamen essicere, & quodammodo creare.
suam naturam . Ι Deae nostrae dividuntur pluribus modis, prout considerantur
ipsarum vel natura, vel origo, vel objedla , vel proprietates a cidentales. ordinatim de singulas hisce membris aliquid jam dico. ARTICULUS I. De eoinmani divisione idearum secundum r arum naturam. T Deae secundum ipsarum naturam dividuntur in phantasti-x eas. , & intellectivas. Phantasticae dicuntur, quae repraesentant res corporeas, vel etiam incorporeas sub imagine corporea. Quare etiam phantasmata audiunt, quod est nomen graecum idem senificans ac spectra, passim usitatum praesertim a veteribus, non tamen in uno semper sensu; Nam ut advertit Cardinalis Ptolemaeus si modo usurpatum est pro ipsa experientia animae cogno
scentis quid sensibile:modo pro peciebus,ut ipsi aiebant, proderin tibus ab obiectis sensibilibus,a quibus produci volebant praedictam experientiam animae: modo pro ipso objecto , a quo species illae
38쪽
processerant. Ideae phantasticae, quarum obiectum sit res eorporea , dividuntur in sensitivas, imaginativas,& abstractivas . Senastivae, quae de nobis loquendo, & de omni animali cognoscente communius dicuntur sensationes, sunt quae objectum praesens repraesentant , quasi ab ipso excitatae. Imaginativae, quae etiam dicuntur imaginationes, sunt quae objectum, prout olim nobis praesens f.it, repraesentant. Antonius Genuensis discrimen inter sensationes di imaginationes repetit ci) a diuturnitate & vivacitate majori in sensatione, quam in imaginatione . Sed non video sensationi propriam esse hane diuturnitatem maiorem . Quid autem intelligi debeat nomine vivacitatis, quoniam ipse non explicat , ignotum milii est. Equidem dicam sensationem in eo differre ab imaginatione, quod sensatio conjuncta est cum evidentia de praesentia objecti, secus vero imaginatio . Hanc e vidcntiam pertinere quasi ad sermam sensationis censuit etiam S. Augustinus dicens, a Videtur mihi annma cum sentit in corpore, non ab illo aliquid pati, sed in ejus passisniabus attentias agere , er has actiones , Imr faciles propter conveniet Ham, sive disseiles propter inconυenientiam non eam latere , ct hoc t eum es, quod sentire icitur . Quas hie appellavi ideas imaginativas, alii dicunt phantasticas. Sic Plutarchus intervenire dicit a)pham iasicum, quando exegiratur animi imaginatio , nulla re imaginauda
et . Ideae abstractivae sunt; quae de de obiectis certo quidem existentibus, sed non praesentibus a nobis eGrmantur ex similitudine, quam novimus habere cum aliis eiusdem speciei. Exemplum esto in verbis Augustini, qui dicebat, Antiochiam egissincognitam a sed non ficut Carabaginem cognitam: illam quippe viso .riem cognatio mea fuit, hane recolii . Idem S. Doctor s) phantasit ea per oculos anima impacta vocavit eas in hac si cie ideas, ad quarum formationem concurrunt ideae similes per oculos quodamin modo haustae . Ideas abstractivas Petrus Sylvanus Regis a C a Peli 3 Gen. Elem. Metaph. par. r. S. Aug. Epise. ad Conse
39쪽
pellavit ideas implicitas, quasit implicatas inter ideas rerum prorsus extranearum illis, quae sunt harum idearum objecta . - , Ideae intelleistivae sunt, quae repraesentant obiecta absque imagine corporea. Tales sunt ideae de substantiis spiritualibus, de numeris , de omnibus denique , quae communiter invissibilia dicuntur, quia etsi ut ait S. Augustinus IJ intellectu concipiuntur, ac perhoe ct ipsa modo quodam bi congruo videntur , cum videutur, multo certiora sunt, quam ea, qua corporis sensus attingit: tamen dicuntur invisbilia, quia oculis sis mortalibus videri omnino non possuM. a 8. Distinctionem inter ideas, quas phantasticas appellavi, di intellectivas, putavit S. Augustinus ita evidentem esse, ut nemo illam non agnosceret. Quis enim, inquit, non intelligit se crescere, vel pati continuo mutationem quamcunque in suo corpore, quae tamen dum fit, sensibus non percipitur, ca) Non negas, sic ille Euodium alloquens, nonnihil pati corpus, cum crescimus, vel δε- nescimus : neque id nos ullo sensu sentire manifestum est'. nee id tamen animam latet. Non igitur eam latet quiddam , quod patitur corpus , nec tamen sensus iste appellari potes .... Νeque in eo fallimur, ut opinor ἔNam proclivius es, ut me falli dicam quod video, quam quod intelligo.
Qui igitur hanc distinctionem negant, mali philosophi sunt. in
quibus primas tenent Materialistae, qui omnes hominis cognitiones ad genus sensationum conantur revocare, ut ipsius animam concludant non differre ab illa brutorum , & proinde eum haec in aliorum sententia consistat in materia, sibi persuadeant, si fieri possit, etiam ipsorum animam nihil aliud esse nisi materiam. as. In horum numero Chau meixius numerat aliquos ex Gallis Encyclopardistis, producens ex multis articulis eorum verba, quibus hane distinctionem juxta ipsum repudiant. Itaque in articulo Apprehensio, diei observat disserentiam essentialem, quam liqui saluere volunt inter isaginationem is puram Nelligentiam esse meram imaginationem, tribuens illis, quod sic loquantur, quia per
ipsos nihil est pura intellemo, prout a sanis philosophis distingui-
iura sensatione& imaginatione. Quando in hoc sensu ea dicant, merito contra illos invehitur. Ceterum eadem concepta verba habet O S. Aug. Epist. ad Consenti. Cliau. PreIug. lib. 2. sec. I.
40쪽
bet etiam Bufferius i) , apud quem Minoxia sunt; Nam ibi nomine imaginationis , & purae intelligentiae significat potentias quasdam , quas aliqui volebant esse inter se realiter distinctas . Idem refert Encyclopaedictas in aliis locis iterum iterumque statuere omnes hominis cognitiones esse sensationes, eas te esse motus mere passivos animae, nec aliter diei posse. nisi ab iis, qui loquantur ca) iscepti a falsi notionibus ex Logica Scholasica hausis . Cum his consentit Helvetius , cuius librum De Spiritu, de quo alibi dixi, idem Chaumeix ad examen revocans planum facit illum consertum esse erroribus in omni linea, & quod consequens erat eosdem tueri deliramentis non rationibus, fictionibus non authoritatibus , mendaciis vel fabulis, non historiis . Atque cum tituitatem plurium argumentorum , quibus Helvetius contendit omnes nostras cognitiones reduci ad sensationes,
adem Chaumeix s) ostenderit, non omittam illud, quod eidem exprobrat Λntoninus Valseeehi σ) , & sic habet . si inspiciat
tres tabulas, in quarum altera sit rex juste reum damnans, In altera rex clementer reo parcens, in tertia rex jubens occidi qui o-quaginta reos , ille statim concipit ideas iustitiae , & clementiae , & ideam praelationis justitiae supra clementiam : sed hae ideae sunt sensationes: ergo. Quod argumentum prosecto nullum est, quippe omissa majori, negatur minor.
. 3O. Cum negari non possit distinctio & diversitas inter idea, Intellectivas, sensitivas, & imaginativas, ne est quidem repugnandum in admittenda distinctione inter facultatem purae intelligennae, & neultatem sentiendi, & facultatem imaginaudi, quae alio nomine dicta est phantasia, dummodo haee distinctio statuatur esse solum per nostrum modum cogitandi, non vero realis, nec . toto etiam genere diversa fiat in nobis saeuitas intelligendi ab illarmaginandi & sentiendi, quatenus hae sint quid corporeum, illa vero quid spirituale; Hoc enim non solum gratuito, sed plus,
quam i) Buis. Secon. Logiq. exerc. I. Num. 328. col. 83 s. a) Chau. Prellig. lib. 2. se . a.