장음표시 사용
501쪽
sunt comparata , ut exigua vi multum intra certos terminos dis latentur, vel coasistentur : at ultra illos parum variatur eorum
dem volumen , etiamsi multa , & ingens vis adhibeatur . Ex sua quisque experientia facile hoe intelliget, qui si velit quantitatem aliquam lanae vel nivis e statu suo naturali ad minorem amplitudinem redigere , mediocri vi multum proficiet sub initium, at deinde vel parum vel nihil, etsi longe majores vires exerat. Similiter calor & sigus , cauta variantes altitudinem Mercurii in the, mometris per quodvis sui augmentum facient. ut plures gradus exincurrat, cum primum relinquit statum suum naturalem, non vero deinceps, etiamsi multam hae vires augeantur. Quae est causa cur numquam videamus per aestatem thermometrum extractum
ab umbra , dc expositum Soli elevari ad duplam, triplam, de maiorem etiam altitudinem , quemadmodum videmus autumnali aut hyemali tempore contingere et quamvis etiam in aestate gradus caloris sub Sole maior triplo, & amplius possit esse, quam sub umbra , quod male Christinus apud Trevolitanos i) ex therm metro concludit esse falsum. II. Quia cum thermometra soleant constitui in statu perpendiculari ad horizontem, necesse est liquor in tubo inclusus pondus suum exerceat deorsum , quod maius erit pro ratione majoris quantitatis in ipso tubo suspensae. Igitur vis caloris, quae agens in fluidum inclusuin in cylindro vel globo thermo metri potuit primo per unum gradum extollere liquorem, impos erit ad illum per alium gradum sublevandum ob auctam aliquantalum materiam liquoris in ipsius tubo: a Protaret ita inquit molfius , sitim tubi esse horizontalem. III. Quia non
minus patiuntur rarefactionem ab audis eatore Iiquores, quam caetera omnia corpora, adeoque etiam tubi, qui proinde cum amplificentur per auctum eatorem , & per diminutum condensentur, necesse est, ut liquor nequeat in eo gradu constitui, quem remoto hoc vitio oecuparet, a suod Iollioue usque n priuit, di Nit Musschenbroehius. Hare: non advertit Io. de Turre, dum in linsa definitione thermometri dixit illius determinatam partem
502쪽
pliri Ipiritu vini vel Mereurio , nempe iis missis, qu-m dilatatione, ab igne sum proportionales quantitaribur ej sem ignis. Quod iterum iterumque repetit i) & assirmat.1s . Carolus Renaidinus credidit tolli posse hane a therm metris imperfectionem per divisionem graduum inaequaliter inter
se distantium, quam propolait tamquam respondentem veris caioris vicissitudinibus. Sed mollius sa) ostendit eius methodum
peceare gratuitis, & filsis suppositionibus. Nuper Auctor anonymus disertationis , De perficiendis Hermometris , insertae in Commentariis .Mathematicis, & physicis Massiliae collestis , & Ave nione editis opera Pezenatis, credit posse hae alia via a) obtineri
expetitam divisionem. Intra Vas plenum aqua, constans ex la mina ferrea simul eum stanno temperata, latum decem circitet pollices, & totidem altum , infundatur thermometrum , qaando est tempus hyemale, & alia thermometra, ut vulgo solenteonstructa, designant gelu . vas hoc supra lampada ad convenie tem distantiam collocetur. Lampas instructa sit multis lychnis ex numeratis filis aequalis denseatis conseims . Accendatur primo unus ex his, & eum iam aqua vi hujus conceperit calorem , quem potest . qui poterit per horologium determinari, notetur unus gradus supra Eero et deinde accendatur secundus lychnus post aequale tempus notetur secundus gradus, & sic deinceps u ue dum obtineatur aquae ebullitio.
i s 98. Quando hae ratione superati sint desereis, omnibus haetenus excogitatis thermometris communes, restant alia duo , quae fortasse vel invieem se compensant, vel errorem multo minorem inducunt in aestimatione caloris, si simul tolerentur, quam si uno sublato alterum relinquatur. Alterum est. mines a pressione aeris majori magis , & a minori minus massa vitrea thermometri co
densatur . Hinc fit, ut modo major, modo minor sit interna iulius capaeitas, ex qua fiuidi altitudo dependet. Res in comperto est , postquam thermometra intra machinam Mylea nam faeti vacuo constanter aliquantulum deprimi observantur. Remedi in ', - quod huic incommodo Tabarranus excogitavit legitur in sua,
503쪽
De Iberinomerrorum correctione , dissertatione , quae est in Commen
tariis Institvit Bononiensis ci . Sed de illo alii viderint , quam sit
Alterum vitium est , quod globos seu cylindrostherinom tri, & totos etiam tubos ex calore dilatari, & ex frigore constri gi constat . Dilatato autem aut restricto tubo jam non habetat variatio liquoris, quae comparari possit cum illa, in qua prius erat; Termini enim comparationis postularent eamdem constanter c, Pacitatem thermometrorum . Tabarranus citato loco huic vitio occurrit conformando extremum thermo metri in figuram scutet . lae ι Hoc enim modo fit, ut quantum spatii interioris pars cava scutellae per suam dilatationem minuit, alterum tantum restituat Pars eonvexa per propriam sibi dilatationem . Iampridem Mus- schenbroehius eodem modo ex hac parte emendari posse the mometra edito libro docuerat, ut ipsemet respondet Tabarrano, qui secum communicaverat hanc emendationem, quam credebata nullo ante se excogitatam, & clarius intelligi potest ex utrius. que epistolis prolatis ab ipso Tabarrano ad finem citatae dissert tionis. Sed idem Mussehenbroehius contra eamdem alibi objecit, quod a aer concavam partem pondere introrsum premit convexa im M tota , quoslut presvira Amo bara discrepante, ventris capacitas etiam dissorat. Accedit, quod quando agitur de eomparandis inter se caloris gradibus, qui a diversis thermometris indicantur, impediri potest fidelis renunciatio rationis, quae sola in re est, a diversa vitri densitate, qua posita etiamsi eadem in omnibus esset capacitas cylindri & tubi adnexi, nihilominus cum non posset esse eadem in omnibus dilatatio per eumdem calorem , ne eosdem quidem
gradus sub eodem realiter ealore indicabunt. Quare quis mirrtur, aut dubiter de eo, quod olfius testatur. s) Experieηtia
docere ther scopia eidem parieti a a uos eumdem confamer caloris gradum oendere , utut eadem utririque gradatio fueris applicata. Vidit
haec etiam Musichen, hius, qui ad habenda plura thermome-. Γῆ, PAE Pari Omnino passu procedant, advertit dem
504쪽
erutibusi vitri pleno , plures conseruantur tubi aeque crassi , ct aeque ca- vi , quod cum fres petret artificum induseriam , requiritur , ut ex .pla νimii eligamur folim eos, qui Idisimillimi videantur. sys. inae Vidimus habenda esse prae oculis in thermometri construct. one, quod sit accurate fictum, & quantum fieri potest universale , multa certe sunt, nee talia , quae ita ficile obtineri
possint. Quamobrem Bulfingerius scripsit ci) desperare se , quod
nilum umquam quis inveniat, atque perficiat thermometrum unia versale . Desperationem hane urget molfius, qui credit nemi nem respondere posse quaerenti, ca) an omni nisi idem si frigoris gradus, an omni sali eadem vis corrodos lamellas nivis glaciales, hoc
est idem frigus excitandi, addens 3)-excipere . licet sisse
movi minutias in praxi non esse attendendas , neque enim hactenus d monseratum, quia irregularitates a causses memoraris pendentes sint minu-εia . Lis pluribus experimentis a pluribus, prassertim pluribus in locis factis dirimenda. Propter tot hujus instrumenti quasi necessarias imperfectiones in illius definitione opportune dictum est, per the mometrum cognosci variationes caloris, non vero dictum est me. tiri nos huiusmodi variationes, quia hoc in nostra potestate non videtur positum . Neque negotium secessere debet nomen ther-rnometri, quod stando elimologiae importat rationem mensurae, qua de causa aliqui malunt. dicere thermoscopium, quia signi cationes nominum sunt ad placitum.
De quibusdam id is aequisitis per thermometrum. 6OD. I. Hermometrum . cloeet' esse in hypogaeis mediocris I profunditatis fiere eamdem temperiem toto anno: an profundioribus vero omnino eamdem , ut de illis Observatorii Parisiensis& de illis theatri Herculanensis noviter essessi, quorum utraque profunda sunt pedes 84 , testatur Tur- re etsi nobis videantur per aestatem stigida, per hyemem ea lida . Peripatetici pro certo habentes frigus & calorem , quae per ipsos Q i Bulfin. de Thermom. to. 3. ca Id. ibid. q. Σi I. Acad. Petropoli ' Tuti Phys Nm.4. n.2II. a Wolf. Aelbm. q. an.
505쪽
ipsos erant ex primariis qualitatibus , seu entitatibus aecidentall. bus, intendi in cryptis per antiperastasim, hoc est per praesentiam contrariae qualitatis , qua Circumdarentur , multa commenti sunt circa modum , quo haee antiperistasiis explicanda esset, quos r seri Andreas Semery, qui etsi noverit esse thermometra, quae cim ca sua tempora inventa iam fuerant & promulgata, & de illis mentionem faciat, nihilominus eorum usum nondum satis 1 telligens monet, non I audiendos esse, qui bane caloris, ct frigori, iurensisnom negast in eryptis, rejicientes omnia in fallaciam sensuum. 6or. II. Docet esse aequalem calorem in superficie quorumvis corporum inanimatorum , ut in aere , & in aqua, quae in eodem cubiculo sufficienti tempore permanserint: Nam ad aequalem autitudinem conspicitur liquor thermo metri, sive hoe sit suspensum in aere, sive immersum in aqua, sive ligneae superficiei ades reat, sive marmoreae, sive Ianeae . Μodum omnium expeditista num , quo per thermometrum Drebbelli fiant haec experimenta , habemus a Musichen broehio a) . Hine nil mirum, ut idem resert 3 , nullam in thermometris mutationem contingere, si ven- tus ope sollis contra ipsa impellatur . vel per modum penduli cogantur se movere . Quando Eschinardus dixit ther metrum sape Osenit in aqua, ct eriam in vino plus frigoris, quam in aere am-liente exisente in eodem ecticulo elaus , vel loquutus est ex vulgari opinione, vel ea fluida aliunde adveista tamdiu non fuerunt in eodem loco , quamdiu opus erat, ut eamdem temperiem acquirerent , Vel consideravit thermometra non intra aquam posita, sed ab ea extracta a In thermometris enim solum humectatis comper tum est notabiles mutationes eontingere , Ac etsi a Nerasque liquoribus hae soleant esse maioris frigoris. & quidem in ratidde volatilitatis liquorum, ut Cullenius reseri, nihilominus ab aliquibus sulat etiam majoris caloris. - phae uomena inysteria quaedamnaturae visa sunt Mussehenbroexio s) .
Coa. III. . Docet majorem calorem esse in visceribus corporis animati, quam in reliquo corpore. Martinius di Secondatas apud Sem. Philos tom. 3. disp. s. ; Id. ibid. q. 16O
506쪽
Trevoltianos a) testantur globo aut cylindro thermo metri intra os clauso elevari liquorem uno gradu supra illum , ad quem pervenit positum sub axilla, sive applicatum corpori ex omni parte. Porro monemur hic a Musichenbroehio, thermometrum . cuius lindrus non sit longe minor sesquipollice , minus aptum esse ad mensurandum corporum animatorum calorem οῦ a) Nam longaram rir mora enurrit, antequam mηis Mercurius in tam amplo bulbo ad verum corporis calorem perveneritis
IV. Docet esse in plerisque aquis thermalibus etsi maximavi ebulliant, ut urant corpora in ipsis immersa , longe minorem ignis quantitatem, quam is in aqua communi, quae serveat. A que Secondatus in observationibus physicis editis Parisiis an . I sotestatur thermometrum Fahrenheitii in nulla ex aquis thermalibus so a se exploratis ascendisse supra gradum Iso, eum soleat aqua communis ebulliens illud elevare ad grad. aia. Quare vi comburendi in iis lem se prodens repeti debet ab heterogeneis Particulis maxime salinis, quae a manu vel aliis eOrporibus intra illas immersis attrahuntur, & ignem in se inclusum iisdem com
municant, vel alio modo effervescentiam quamdam excitant.. 6o3. U. Docet differentiam climatum componi cum aequali fere intensione caloris, non tamen cum aequali eiu silem dur tione: & sub gona torrida non haberi immanes calores, quos veteres aediderunt, sed iis proximos, qui aliquando sunt sub te peratis, quin immo novimus ab Acad. Parisiens. an. i 744 Boiguerium expertum fuisse in montibus eirea Quiloam sere subquatore positam . tam vehemens frigus, ut aqua ipsa in bene clauso cubiculo conglaciaret : & esse regiones habitatas, in quibus Bigus aliquando pervenit ad intensionam plusquam duplam illa ,
quae apud Italos est maxima LVI. Docet maximum anni calorem contingere circa finem
Iulii, & minimum cirea finem Ianuarii, adeoque post solstitia diebus circiter εο , qui sunt pars anni sere octava , quemadmodum calor diei maximus non est in meridie , sed horix post meridiem sere tribus, quae sunt pars octava diei naturalis. Hoc saltem enumciat tabesa observationum thermometri a Toaldo edita, & eon
507쪽
structa ex illis, quas per annos quadraginta Patavii habuit eelebria Io. Potenus ab anno I as usqrie ad Novembr. an. 1 7GI, in quo obiit, & deinde prosequutus est usque ad an. I 64 ejusdem Glius . Quod notandum fuit, quia in Belgio maximus dies ealoecoluingit inter horam primam & secundam pomeridianam teste AIust)nenbroehio ci) . Ratio autem phaenomeni est, quia mussae inducentes calorem aut frigus praevalent aliquandiu etiam postibustitia caussis sibi oppositis .
6o . VII. Docet rationem , quam calor aestatis supra terram habet ad illum hyemis non respondere rationi, quae eruitur exactione Solis diversis his temporibus. Cum enim haec ex ealculo
Nairani a , de quo meminit etiam Toaldus a) esset Parisiis,
ut 66 ad 1 : illa quam ibidem exhibuit thermometrum Amonto si omnium aptissimum huic muneri, erat ut 6o ac s', hoc est sere ut 8 ad 7, propter scilicet quemdam constantem calorem , qui toto anni tempore in terra perseverat. & facile determittatur quantus sit, faciendo hanc proportionem εο : s I - : 66 f x : I tex qua eruitur quaesita quantitas x α 3sa cum quadam finistione . VIII. Docet liquores cum vehementer ebulliunt, tunc habere supremum caloris gradum, quem numquam transcendunt,
etiamsi diuturniorem ignis aetionem pati3ntur 4. 386 : & d
Cet, universaliter verum non esse, quod qua minas densa sunt, ad minorem caloris intensionem aliis densioribus ebulliant; Nam olea licet levia rantum ab intenso lis ebullire , testatur Mussche br kius, in quibus compertum est oleum lini parem caloris gradum requirere ad servorem concipiendum, ac Mercurium: nec Pariter verum iis iversaliter esse , quod minus densa citius restig scant a Nam ex liquoribus omnium citissime calorem amittit Mercurius, lentius oleum Terebinthinae, & multo lentius aqua : neque tandem universaliter verum esse, ignem aequabiliter distribui in omnibus corporibus non admodum magnis ; Nam vas contanens quemvis liquorem includas in altero vase, in quo sit aqua, nunquam obtinebis parem calorem in liquore vasis minoris, etiamsi cogas quamdiu velis aquam ebullire . . . . '- cos. IX. Qui thermometrum non consistat , S in aestimati
508쪽
ne eatoris stet enunciationi ut ita dicam tactus , pronuneiabit calida , quae paulo ante frigida , vel tepida, vel sine ullo nee eat re, nec fiigore censuit esse; Nam experientia constat, quod siquid tangatur manu , quae aequalem cum eo , quod tangitur temperiem habeat, non videri nec calidum , nec fiigidum : sin manu minus calida videri calidum, & contra si manu magis calida videri fiigidum . Immergis in aqua non calefiusta manum, pomquam eam intra nivem detinuisti, aquam dicis calidam : immergis in eadem aqua manum vehementer calefactam, iam eam nivismilem experieris. Neque haec ulli mira accidunt, qui noverit calorem prout est in corporibus consistere in motu quodari perturbato minimarum ipsius partium, prout vero est in sentiente eonsistere in simili motu cuti communicato , qui determinata ratione per nervos assiciat ipsius cerebrum. Quare cum ex legibus Dinamicae corpus quidem , quod superabundat motu , comm nicet motum alteri corpori: corpus vero , quod minus vel aeque moveatur ac alterum, nihil illi communicet, manus, cui idem corpus eodem modo affectum diverso tempore applicetur, experietur nune sensationem caloris, si illud ipsius cuti communicet aliquam agitationem, quae augeat illam, quam naturaliter habeat : nunc sensationem frigoris, si illud viceversa decerpat ab eius cute aliquid ex ipsius motu : nunc vero neutram, si aequalis si in ipsa & in admoto corpore quies vel agitatio . Hine intelligitur, quare diversa corpora ut lana, lignum, marmor, & metallum, etiamsi diu fuerint in eodem cumculo , attamen manus hominis, qui ibi habitat, experiatur constanter fiigida , & rursum metallum & marmor , frigidiora ligno dc Iana
sentiat. Scitieet corpora omnia inanimata praeter ignita habent naturaliter minorem calorem . adeoque minorem motum in minimis suis particulis , quam habeat manus, quae illa apprehendat. Igitur dum haec illis necestario communicat aliquid sui motus. sentit iam frigus, & cum plus sui motus iis communicet, quorum plures partes contingit propter superfietem minus porosam . ut accidit in marmore respectu lanae & ligni, ideo majus frigus
sentit tangendo marmor , quam lignum. Compertum enim esteXperimentis , quae accurate instituit Nolletus communicatio-
509쪽
nem caloris proportionalem esse densitati corporis , quod tangitura corpore calido . 6o6. X. Per thermo metrum possumus etiam exacte cognoscere, quantum volumen fiuidorum , quae includant, auctum sis certo calore, ut aquae serventis, aut diminutum certo stigore, ut nivis,
quando tamen illud labricatum sit apto modo , qui possit huic cras stioni satisfacere . Dicam illum , quo usus est Ne onus in m 1 ruelione sui thermometri, ab ipso met declaratum in Transactio nibus Philosophicis num .a7o, & deinde a Rogerio Cotes in apopen dice ad suas Lectiones physicae, cui similis est, quem adhibuit Reau:nurius, & uterque exponitar etiam a Io. de Turre ci). Pondera tubam cum cylindro vel globo et deinde imple globum
flaido, v. gr. Mercurio cum aliqua parte tubi, ut nona . Iterum
pondera tuburn cum incluso fluido, & detracto pondere iam n to viti i habebis pondus solius Mercutii in elusi . Hoe divide in iociaeq r. ales partes : ut si pondus fuerit 6cio granorum, conveniet singulis centesimis pondus granorum sex. Filum indicet in tubo autitudinem Mercurii jam positi. Deinceps ingerantur per insandibulum singulae centesimae ponderis Mercurii, & filo notetur quin vis altitudo , ad quam pervenit unaquaeque centesma. Habentur ut patet hoc modo totidem portiones aequales Mercurii, quae quando tubus esset per totam suam longitudinem aequalis ubique capacitatis, occuparent aequales partes ipsus longitudinis : secus vero ut plerunque contingit aequales Mercurii centesimae occupabunt Partes tubi inaequales. Adhaereat iam tubus tabulae immobili, in
qua e regione singulorum filorum note ntur convenientes numera oscilicet e regione fili propioris gloho , Eonvenit esum. I OO , secundo filo Ioi, &, ita porro. His peractis fluidum extrahatur usque ad illam sui partem , in qua est numerus 1 oo , & deinde igni imponatur , ejusque vi urgeatur ad maximam sui dilatationem, quam ebulliendo obtinet; tunc innotescet quantum accurate auctum sit volumen illius per hunc calorem supra illud, quod in statu natural habebat. Quando eodem tubo quaerantur alterius fluidi incrementa , depleatur ipse Nercurio, & novo suido impleatar usque ad
eumdem gradum I Co ; Eadem enim ratione comrarabatur quae stionis enodatio.. 6o7. XI. I) Tur Phys. tom. s. q. ao 3. & 2 3.
510쪽
6o . XI. Thermometram docebit, an calor supra hanc te ram , vel sepra regionem aliquam milior sit nostris temporibus aeolim fuerat, vel contra maior . Minorem continuo fieri dixit An nymus Auctor Gallicae Historia de antiquis globi terrestris perturbationibus editae an. I7sa, nullam sequutus observationem , sed solam
libIdinem indulgendi absurdis cogitationibus, quae videri possunt apud Trevolitanos i , & quivis facile conjiciet, qui noverit li
cum expositionem vocarῖ historiam . Majorem contra calorem perpetuo evadere opinatus est Pontipodanus apud Toaldum a , contendens id suadere, tum a priori ex orbita ter , quam cum Eulero sibi videtur videre sensim consumi, & contractiorem fieri: tum a posteriori ex regulari fluminum, quae non nominat, congelatione per hyemem ante annos bis mille, secus ac nunc continisgat. His omissis, quae temere dicuntur , observationes Patavinar Poleni ab anno a 4s usque ad I 64 , spatium annorum viginti, majus filaus singulix annis exhibent, quam fuerit superioribus An- nis viginti, ab anno scilicet I as , & deinceps, praeterquam inda obus annis I as, & I74O , quorum frigus superatur ab illo ia
6o8. Alios usus thermometri suggerit Sturmius a) . At ille nullo modo subsistit. quem Turre vocat ) ingignem pro vessendis carnibus salubribus, quem sic proponit. Observeniat gradus caloris requisiti pro liquefaciendo adipe, & dissicilioris digestionis habeantur carnes animalium, quorum pinguedo solvitur majori calore . Ita carnem suillam pessimam dicit, quia eius pinguedo fluit solum ad gradum caloris quasi Ioo thermometri: & contra carnem caponis, aiiscris, turdi, aeque bonas vocat, quia horum adeps lu.quescit calore longe minori. At quoniam Glabris est caro vituli& bovis, etsi horum adeps non solvatur nisi ad gradus caloris Ioo,& Io , ut patet ex tabula, quam ex Muschenbroehii Introductioliead philosophiam ipse ibidem affert, nequit ea, quam ipse statuit, ratione cognosci carnium salubritas.