장음표시 사용
481쪽
tate , quema imisum notum est liquores inclusos in maehin, pneuinatica non esse liberos ab Omni aere statim, ut cessiverint pet
Sit itaque primo perficienda suspenso Mercurii simul Di h d 'o extractus fuit aer ita, ut ni hi ipsius, vel fere nihil Irmanserit, quod facile cognoscitur ex bullula, quae apparet an superiori parte tubi, dum de horizo
taliter ςOllocetur, opus est relinquere tubum in hoc statu horuetontalia Bullula enim aeris absorbetur ab aqua intra aliquot horas, & nulla Iam amplius apparet. Tunc demum tubo sensim, altitudine polliam, tanto erit validior & diuturnior. In tubis longis pollices so,
:. -ψbΠΠαur, ut non descendat Mercuis, a . 1 6.t elevato aliquantulum tubo,& deinde permisso libero eiusdem lapsu a Noe enim modo tot malla concussia extrudit particulas aeris interspersas, & congregat ad superiores Praecipue partes, quantum satis est ad tollendam ulpensionem . At si haec iterum desideretur nihil aliud opus est, Quam tubam ad horigontem inclinare, ut aqua iterum abserbeat. I-δς ςm , quod unius vel alterius horae intervallo exequia se in ri bullula : Modica autem erit etiam um φρο in Q hujusmodi violentos deseensus. Quod .A BOVam suspensionem obtinendam ingrediatur singulis vicibus e stagno Mercuriuae aere commixtus , set quia utpote compressius ex superiori parte a Mereurio superincuGen 2 - ς0lVmnae alnaosphaericae . Hine non est ih Pςnsi*nem sibi relictam sole etiam perennem ., hTRVς Ἀψngu Pollaces 36, etsi incumbens parieti tremulo ad fiequentes deambulantium motus , adhuc plenus erat anno usum destinatuc . Nee dubito idem .h - : d' quoties quis sustulerit aerem, quam poterit ciligentissime et quod equidem numquam- feci, quia est pie
482쪽
plenum laboris 3c taedii opus, quando tubi sunt longiores, praeis tertim propter desectum opportunae machinae, quam video posse fieri, quae faciliorem reddat hujusmodi operationem . Semel autem remanentibus aliquibus aeris particulis interspersis , hae sensim alicubi congregantur quantum satis est vel ad exerendam suam elasticitatem , per quam Mercurium deprimant, vel ad aperiendos poros vitri, per quos transeat fluidum aere subtilius .su. Sit jam perficienda suspensio in solo Mercurio , postqnam
eo deventum fuerit , ut bullula aeris attracta ab aqua evanuerit peccollocationem fere horigontalem tubir tunc obturato per digitum tubi osculo , ille e stagno tollitur, & ita convertitur, ut aqua ascendat ad osculum, quae infuso Mercurio soras diffluat. Quiescat iam tubus in hoc statu verticaliter per duos vel tres dies, ut sensim exprimantur omnes aqueae dc aereae particulae, dc undequaque contiguae fiant inter se illae Mercurii. His peractis clauso per digitum osculo tubi, qui Μetcurio redundet, collocetur imira stagnum horizontaliter, deinde . placide erigatur, & sustinebitur Mercurius ad verticalem etiam tubi collocationem. Mihi quidem semper contigit in tubis cujuscumque longitudinis usque ad poIlices IIa . neque enim experimentum tentavi in longioribus, statim obtinere ad plures saltem horas hanc suspensionem in illis verticaliter collocatis, & omnino plenis Mercurio . Ex quo apparet maior facilitas habendi hune effectum, cum tubus plenus est Mercurio , quam cum parum aquae in illo relictum est . Huius ratio mihi est , quod aqua ita combibat aerem . ut facile deinde quavis de causa ab ea separetur, & congregetur , & Nercurius consequenter descendit. Contra vero Mercurius, quem faepius aqua permeaverit, multo minus aeris v se conservat, qui proinde tardius , & disseillux ab illo separatur ad per turbandam eiusdem suis . spensionem :Quando tamen hare suspensio selius Mereurii sublata fuerit vel sponae vel per agitationem seu concussionem , non obtinebitur nova per solam inclinationem tubi ad horigontem, sed opus est
aliquantulum aquae iteram introducere, quae concretum aerem
ebibat. Equidem in his experimentis adhibui tantummodo aquam eommunem, sed hujus barometri inventor idem expertus est evenire utendo omnibus liquorum speciebus, quae revocari possunt ad
483쪽
ad oleosos, aqueos, & illos qui spiritus audiunt, ita tamen ut in aqueis & oleosis res melius, & aequali facilitate contilagat , quam in spiritibus, qui tamen si sint ex iis, qui excitant ebullitionem in
Nercurio , ut est spiritus nitri, carent effectu propter continuam novi aeris quasi procreationem, quam e Mercurio educunt. ARTICULUS V. De argumentis Πο ratione veri baro meiri in barometro Asclepiam .s 6. Oties barometrum Asclepianum habet rationem veri barometri, quoties tanta Mercurii suspensito non POL sit repeti ab aliis causis, quam a gravitate fluidi subtilioris ipso aere , cuius hae duae sint proprietates. Prima quod facile quidem permeet ipsos poros vitri etiam in tubis torricellianis, & disserat ex hac parte ab aere , qui ab illis non admittitur : impediri tamen possit ab hoc libero transitu per eos poros, quoties hi contigui sint cum Mercurio vel alio liquore , qui poros vitri Obstruat. Haeci autem contiguitas debet esse omnino universalis, quia siqua restet vitri pars etiam insens bilis, cui contiguus sit aer , iam haec admirabilis altitudo evanescat necesse est propter pressionem hujusmodi
suidi, qua data porta irruentis . non secus ac per unicam rimam, quae aditum aquae intra navim permittat, haec tandem demergutur. Secunda proprietas est, quod densitatem habeat longe min
rem aere a Nam in vacuo Boysano, & etiam Torricelliano, ubi aer amplius non est, sed hoc fluidum adest. corpora in suo descensu non patiuntur sensibilem resissentiam . . .s 7. Quod autem uinta Mercurii suspensio non possit repeti ab aliis caussis, jam ostendo . Causae excogitatae sunt quatuor. Prima est Brounherii, qui, credidit pondus atmosphaerae sustinere posse Mercurium in barometris longe supra pollices a 3 , sed ne id
communiter accidat obstare vel minimum aeris, qui vix umquam
in ipsis non superest . Impugnarunt hanc opinionem Hamelius I ,& Mussehenbroekius a . Mihi satis est observare . Mod repognet ab ejusmodi residuo aere essici depressionem Mercurii usque ad pollices a S in quibusvis baro detris tum longioribus & latioribus, tum brevioribus & angustioribus. Secunda est Hugenii. Ille causam Ham. Phys gen. to. a. itia. ca Musi. Eoi de phys. q. 3 363-
484쪽
sam huius suspensio lais voluit esse pressionem suidi subtilioris aere.
quod etsi facile penetret vitrum, mercurium, & Omnia corpora, attamen quia minus liberum motum habet intra tubos plenos Mercurio probe expurgato ab aere, non habet tantam vim, quantam supra superficiem in seriorem Μercurii stagnantis . Eius verba , quae admirabilem hanc explicationem continent, videsis apud eumdem
in Diario Sapientum ci), vel apud Asclepium a . Ea interea
reiicitur I. quia repugnat fluidum penetrans facile omnia corpora , quae impenetrabilia observantur, minus libere permeare tubum plenum Mercurio. II. Quia repugnat fluidum , cuius transitus per vitrum non omnino obstruitur, adeoque neque pressio impeditur , permittere suspensionem Mercurii etiam diuturnam .s 8. Tertia est Wallisii ca), qui hane causam credidit desectum ponderis in incluso Mercurio propter impeditam actionem fluidi, a quo pondus corporum provenit. Haec Hamello visa
filii verosimilis. At plane demonstratur, Mercurium, etiam dum est eo modo suspensus , deorsum gravitare . I. Quia dum erigitur tubus, in quo sit aliquid aquae, a statu horizontali ad verticalem , semper observatur Mercurius componi ad lineam horigonti paral- letam . II. Quia quando jam suspensus haeret Mercurius, si claudatur digito osculum tubi, & deinde invertatur , statim videmus Mercurium occupare infimum locum , & sursum aquam detrudere . III. Quia concussis tabo , in quo modicum aquae in ea relictum multis sit insectum faecibus, quemadmodum solet contingere, has videmus ex agitatione fluidi perturbare totam aquam,& cessante motu iterum paulatim subsidere . Igitur patiuntur etiam intra tubum tum Mercurius, tum alia corpora vim illius caussae,
quae continuo ea in terram urget.
s79. Quarta tandem cauta est eorum, qui eam statuunt esse vehementem attractionem particularum Mercurii inter se, & cum vitro . Haec habet pro se Neaetonum , qui contendens s) attra- stionem insignem evadere, quando particulae sese attrahentes sint
magis contiguae, liac ipsa praegrandi suspensone Mercurii usus N n n est
485쪽
est I=ro argumento . Ne tonum sequuti sunt Musschenbroehius 1 .
& pallini physici, quorum aliqui post V allisium a in subsidium
attraetionis advocarunt etiam scabritiem vitri, fingentes obser v tum elle nullo modo supra barometricam altitudinem sustineri Mercurium, si tubus oleo intrinsecus perungatur, quod excitetis experimentis compertum est esse falsum. Sed hoc omita, attractionem nullo modo esse huius effectus causam plane demonstratur. Ac primo quod pertinet ad attra,ftionem inter particulas Mercurii, illa per solam remotionem aeris intermixti non solum gratis, sed falso etiam fingitur tantam evadere, ut Mercurii naturam mutet ex fiuida in non fluidam, sive ut ait Desagulierius, cogat illius particulas ca) in solidam ut ita dicam columnam concrescere . Quod suadetur, quia quando tubas superne habeat parum aquae , Mei curius concusse tubo agitatur in morem fluidi, & inclinato Paulam tubo comitonitur cin per ad libellam . Qui dicat hoc a cidere tantummodo in confinio Mercurii cum aqua. quae ibi eius fluiditatem conservat, non vero in penitioribus Mercurii partibus, ille rejicitur , l. quia aqua sui3ernatat Mercurio , neque hujus mo-
leculas subit, sed his solum innititur . II. Quia quando tubi sunt amplioris diametri, libella , ad quam componitur Mercurius, palam facit non solum ipsius superficiem remanere fluuiam, sed alias etiam partes deinceps positas. III. Quia sicut fluiditas remanens in sua dicitur conservare suiditatem Mercurii sibi proximi. ita huius fiuiditas erit causa conseivans fluidum stratum subjectum, hoc alterum, & sic de aliis succe1sive . I U.Quia cum tam superior, quam
Interior Mercurius aeque expurgatus sit ab aere, non est cur attractio vim suam ubique aequaliter non exerceat. U. Quia neque BOyles
neque Hugenius referentes aquam haesisse suspensam in tubis etiam intra vacuam machinam positis, utique vi e Iusdem causae, non dicunt vidisse illam conversam in glaciem : & nemo opinor erit, qui hane visurum se speret, si renovet, ut Potest , experimentum . VI. Quia si in imo tubi collocetur globulus serreus, hic paulatim ascendit in altiorem Iocum t ergo fluidus perseverat i tus Mercurius . VII. Tandem quia si tubus attolIatur e stagno , statim atque extra illud sit, Mercurius praeceps cadit,
486쪽
fgo. Quod vero pertinet ad attractionem ipsius Mercurii eum vitro, haec nullum locum habet in hoc esseetu , I. quia eum relictum est parum aquae in superiori parte tubi, Mercurius illi contiguus nullam cohaesionem sui cum vitro manitatat, facile undans concusse vel leviter tubo: concuti autem potest saepius, & vel, menter in tubis longis so dc amplius pollices, quin Mercuitu corruat . II. Quia, si experimentum fiat adhibito oleo ad purgandum Mercurium ab aere, & fiat solita inverso tubi, ni oleum in ima parte positum ad superiorem ascendat, & antequam totum ascenderit, immergatur in Mercurio stagnanti , videmus eamdem suspensionem , paulatim interea per latera tubi allabente oleo ad superiorem locum. III. Quia eadem suspensio obtinetur,
etiamsi intra ipsum tubum una cum Mercurio intrudantur diversa corpora, quae aliunde constat non praeseserre ullam attractionem neque cum Μercurio neque cum vitro , di quae a pondere Mercurii compressa cum sistant circa latera vitri, impediunt illam, quae ense selet inter vitrum & Μercurium. IV. Qita eodem modo suspensio contingit per purum ac per sordidum Mercurium , cuius proinde conjunmo cum vitro, adeoque & supposita attractionis vehementia ab adhaerentibus saecibus impeditur . Desagulierius,
qui hanc suspensionem negavit 1 contingere in sordido Nercirio , palam facit usum se non ibisse liquoribus, quibus fortasse
omnino opus est ad tollendum aerem a Mercurio. vel postquam rem leviter tentavit, dixit, quod credidit suturum, ex praejudicio attraetionis tamquam causae. v. Quia tuborum, quae adhiberi tuto possant, amplitudo superat sphaeram hujusmodi vis attrahentis in vitro . .are qui affrmarunt, ut citatus Desagulierius suspensionem hanc contingere in tubis angustis, non vero in amplioribus , selsum ex imaginatione venditarunt, vel ex credulitate . UI. Quia liquores adhibiti ad exsugendum e Mercurio ae- . rem, attractionem hanc vitrum inter & Mercii rium minuunt vel
impediunt. Quod mihi constat, qui vidi ex duobus baronaetris torricellianis in eodem vaso stagnantis Mercurii se sustinentibus, illud in quo spiritus vini prius infusus fuit, liberrime oscillationes suas peragere compressis digitis Mercurio stagnante per vices, dum , in altero , in quo nullum suidum antea fuit, impedita apparebat
487쪽
oscillatio circa totam tubi peripheriam , quoniam citius, & magis elevabatur centralis columna , quam qui circa tubum est anulus Alereurii. Qui suspicaretur ad Mercurii sustentationem concurre re sormam conicam, quam ipse induit, propterea quod latior tubi pars est superior, ille noverit eadem facilitate suspensionem haberi etiam in contraria tubi collocatione .s 81. . Quid plura Z En de imonstratio, quae excludit a causa hujus admirabilis suspensitonis attractionem tam inter Mercurii particulas,quam vitrum inter & mercurium. Sublata per succussionem fusi, ensione facta in tubo per Mercurium & aquam, quae erat unus fere pollex totius altit adinis pollicum quadraginta quatuor, eadem saepius successive renovata fuit, & validistima semper inventa, postquam facta inclinatione tabi ad horigontem post novum i troduehim Mercurium cum aere commixtum , qui detrudens residuum Μercurium & aquam in superiorem partem tabi longe ampliorem, occupavit pollices inferiores 33, expectatam fuit conveniens tempus, quo bullula aeris ab aqua absorberetur . Riarsias in eodem tubo sublata per succussionem suspensione , & novo introduisto Mercurio enm aere commixto , qui exclusa aqua occupavit inferiores pollices 3 , iterum habita fuit suspensio, quae non cessit nisi validiori succussioni r ergo suspensus haesit Μercu.rias per pollices 33, & a , etiamsi aeri commixtus non det i cum attractioni neque inter particulas Mercurii, neque vitrum i ter & Mercurium . Concludam, quod sicuti inventio Barometri Torricelliani magnam rerum conversionem in tota physica ir
duxit, ita ' nova expectanda est ab Asclepiano , postquam phialosophis evaserit taniliare.
s a. ' l 'Hermometrum , seu Thermoscopium appellatur ii I frumentum compositum ex tubo, & globo vel cylindro crystallino, in quo inclusa est determinata alicujus fluidi
quantitas, per cujus diversas dilatationes, & condensationes palam fit incrementum, dc decrementum caloris, quo corpora ac ficia
488쪽
ficiuntur . Quis fuerit primus, cui in mentem venerit posse alia quo instrumento cognosci vicissitudines caloris maxime in a mosphaera controvertitur . Franciscus Lana apud Sturmium si) .
Cornelio Drebbello, quem passim dicunt fuisse Batavum agrestem, quod nuper negat Montucla 6 , qui ingenuum contendit fuisse, nec dubito eumdem cum illo , de quo apud Μorerium multa narrantur incredibilia , dc mortuus Londini dicitur an 16 34. Il ud certum est posse hoc instrumentum comparari modis
diversis, tum quantum ad formam, tum quantum ad gradationem, tum quantum ad fluidum, quod est aut solus aer cum Drebbelio , aut spiritus vini merus cum Academia Florentina , aut spirutus vini mixtus aqua cum Reaum urio, aut oleum lini cum NevitOno , aut Μcrcurius & aer cum Amontonsio , aut solus Mercurius cum communi. Existunt proinde multae thermo metri species, quae plerumque a suis inventoribus nomen desumpserunt. Ex his qua dam magis pervulgata hic exponam, Drebbellianum, Fatae
heltianum , & quod ex his duobus deinde enatum est , quod ducam commune , illud Deli siti, & illud Amontonsit, de quibas consuli etiam possunt, qui de iisdem agunt, ut Kkcherius 8) ,
& medicis observationibus, Londini editis an . I o. & iterum Gallice an. I si Parisiis, quem praecipue laudat Desagulierius is , di alii , qaorum mentio deinceps Occurret.
489쪽
ARTICULUS I. De Nemometra Drebbeliano Fabrenueritiam .s 3 3. Hermometrum Drebbellianum est vitrea sphaera, cui I parum colorati liquoris sit insulam , cum tubo sibi asnexo sub finem incurvato, ut Postquani parumper fuerit eleva tus desinat in sphaerulam tenui hiatu patulam , cujus figuram da. bit Mussehenbroe ius i , in qua liquor infusus magna ex parte congregabitur . Hoc posito quoties aer inclusus ex frigore conis dentibitur , assurget liquor in tubo et quoties vero ex calore rarescet, descendet. Sturmius de eo loquitur ab tamquam de ther- mometro suis temporibus valde usitato: nec Boerhaave otiosum esse credidit industriam suam in eo perficiendo collocare : sed in usu communi amplius non est, postquam omnes plane intellexerunt, fluidum in eo inelusum subjacere vicissitudinibus non solum ex varietate caloris, sed etiam ponderis atmosphaerae. Quam si ipsum solum adhibeatur, omnino inutile thermometrum est, quia infidele. At squis pone illud habeat aliud thermometrum ex liquoribus comparatum , ut infra dicam, & per accurataS O
servationes , prout docet Desagullerius ) , noverit distinguere
variationes, quae ex calore dependent, ab illis, quae a mutata aeris gravitate proveniunt, habebit iam instrumentum , quo unice uti navigantes possunt pro barometro, ut opportune tempestates prae- videant, quippe obnoxium non est, sicuti barometrum mercuriale vehementibus oscillationibus ex motu navis nascentibus: dc proinde baro metri marini nomen obtinere melius poterit, quam
illud excogitatum ab Amon tonsio, di etiam a Moschenbrokio s
descriptum, quod minus utile inventum est . Habebit praeterea unicum thermometrum , quo quis definire possit qaaestionem . an Lunae radii saltem collecti per speculum ustorium producant calorem sensibilem . Hoc enim amrmat unus, quod sciam Mont
narius O , qui sicuti iam Toaldus adverterat D, ita loquitur, ut
490쪽
videatur se id comperisse per repetita diligenter experimenta , pomquam cognovit, quod alii multi estati a Mussehenbr Eo i experti fuerunt , omnia thermometra ex quibusvis liquoribus comparata, nihil ne sub hoc quidem quasi cruciatu lucis Lunaris
s8 . Venio ad Fahrenheltianum , quod sic dictum est a se-lertistimo ejus authore Daniele Falirenheli Amstelodamensi, a quo an I os primo fuit divulgatum. Ipsius constructionem morito multi docent, quia nullum adhue ipso melius ars invenit, ut censet Musschenbroekius a , qui de eo quateri loquutus est. Praeter ipsum consuli possunt etiam Acta Lipsiae an. 1 3o, & Io. de Turre ) . Praesto sit cylindrus crystallinus, cujus diameter sit
trium quatuorve linearum pollicis, altitudo vero sit pollices tres, vel duos, vel etiam unum cum dimidio a brevior enim esse debet , quo major sit ejus diameter. Ille ex una parte sit elausas, ex alia vero adnexum habeat tabum satis angustum, aliter variati nes ex calore aut frigore in Mercurio includendo intra ipsum non essent satis promptae, nec satis sensibiles . Eiusdem cavitatem Mus schenbroegius s) determinat ad crasIitiem setae porcinae, quaeia men triplo etiam major dicitur posse esse . Altitudo tubi sit duorum pedum , vel duorum cum dimidio . Figura cylindrica in extremitate lui jus instrumenti, telicta sphaetica olim usitata, adhibetur , ut facilius innotescat ratio capacitatis tubi ad illam cylindri, ut notat Musschenbroehius tum in citatis Tentaminibus, tum in epistola ad Petrum Tabarranum inserta in Commentariis Instituti Bononiensis 6) . Semel enim cognita ea ratione satim deprehenditur , quantum per calorem dilatata, veI per frigus compressa sit massa Mercurii. Ita si Mercurius occupans unum tubigradum sit millesima pars illius, qui est in cylindro, crescente illo per calorem uno grada intelligitur volumen , quod prius eratot IOoo, jam esse ut IOO I .s8s. Sic praeparato instrumento antequam Mercurii apta