Renati Des-Cartes Tractatus de homine et de formatione foetus quorum prior notis perpetuis Ludovici de La Forge, M.D., illustratur

151쪽

TRACTATU DE HOMINE. 6s deferre possint, verum minimas, quas eo deferunt a cras soribus terrestrium corporum particulis procedere. Etiam dari pollunt talia qua clam isti u generiScorpora, quorum

pingunt in haec si lamenta, Ut ea premant Vel in totum pra standant d carum actio tamen ad cerebrum non pertingat. Eodem plane modo, quo medicamenta quaed ina vim habent partes corporis quibus applicantur, sensima ac sine sensu stupefaciendi, aut etiam corrumpendi.

Hae flamenta vadu tenuia quidem esse Admodum verisimile est, omnes ri-bras nervorum nostrorum utut subtilis lima non tamen omnes aeque tales esse,

quoniam experientia docet , quod qua dam illarum pollitat per actiones quasdam

commoveri per quas non commou tur

alia , quod etiam actiones qua damsint adeo leves debiles ut non valeant ullas commovere sed maxime omnium existimandum est illas, qua tanquam Organa inserviunt sensibus diversi , inter se quoque differre rasi tudine , reundum subtilitatem sensuum , quibus tanquam Or

gana inserviunt.

At parva silamenta , qua medullam nervorum linguae omonstituunt, organa Gustus lint in hac machina move-

De Gustu,

ri Possunt Peractione minores, quam ea quae tami inge- '' nere tantum inserviunt, tum quia paulo subtiliora sunt, Iidientum etiam quia membranae quibus includuntur sunt teneta μ' 'riores. Cogita X. .ea moveri poste quatuor divertis modis, a particulis salium, aquarum acidarum, aquae communiS spiritus vini, quarum magnitudines &riguras supra Xplicui atque ita quatuor genera diversorum saporum ab anima percipi. Quandoqu1dem salium particulae, actione fa-liva ab invicem separata . itane punctim& sine init chione ingrediuntur poros qu in lingiuae tunica sunt Particu aquarum ac1darum oblique subeunt hos poros, partes lingiue tenuiores praescindendo vel incidendo, decedendo crassoribus Aquae dulcis particulae circumfluunt, supra linguam labuntur nullas eius partes incidendo nec alte in ejus poros penetrando. Et denique spiritus vini particulete cum

152쪽

cum valde parvae sint omnium altissime penetrant, Sc ibi celerrime moventur. Unde haud dissicile est colligere quo pacto anima omnes alias saporum differentias possit perci pere, si consideremus quam multis aliis modis corporum terrestrium particulae in linguam agere possint.

Quarum magnitudines se figura su

pra explicui Cap. i. Meteor ait. 3. dicit exiguas illas partes , quibus aqua dulcis componitur , longas, veso lubricas esse anguillarum parvularum instar, qua licet

jungantur implicentur, nunquam tamρnita nexae cohaerent, ut non facile separentur. Quorum rationem vide Ep. 8 art. II. sec. vol. Et citat cap. art. 8 ait, Praeterea hic quoque notandum venit, partimn longarumo lubricarum, ex quibin aquam compos tam diximm plurimas quidem esse , quae hine is inde se infectant, o a motu qui eas ita flecti cessant, prout materia subtilis qua cinguntur, paulo majori aut minori robore polis ue sed praeterea etiam quasdam esse paulo crassiores , qua cum non ita sexiles sint , salis omnia genera componunt quasdam alias paulo ubtiliores, quae cum usu ita facile essent ab is motu,

consant liquore so tenuissimos, quissis,

tus aut aquae vita vocantur, si nulla figore solent concrescere. Unde inferri potest , sormam communem particularum salium omnium generatim esse quod conitent particulis aliquantulum longis, inflexibilibus atque ramorum expertibus verum formam salis communis esse,quod habeat acumen in utroque extremo aequale; denique sormam nitri seu salis petrae esse quod habeat extremum unum paulo magis acuminatum quam alterum. Jam vero quando horum salium partes per ignis actionem aut quamcunque causam aliam multum agitantur , atque unae aliis L

fricantur, complanantur , reddunturque scindentes&aliquantulum fiexibiliores solito Atque hae sunt ex quibus quae acidae sunt compositae , de quibus Autor no- stet loquitur.

xxxiii. Sed, quod hoc loco inprimis notandum venit, eaedem ni sis, ciborum particu quae in ore poros ingrue subeuntes, fa-' .. ' poris sensum ibi cXcitant, in stomacho versus sanguinem bis 'pio', profluere , atque inde omnibus partibus adjungi iniri tith: ita possunt. Quinimo illae tantum quae leni titillatione linguam assiciunt, gratum hoc pacto saporis sensum animaep bent, ad talem effectum prorsus idoneae sunt. Ea cnim quod attinet quae vel nimium vel non satis efficaces in agendo sunt, hae uti vel nimis acrem vel fatuum sive inspidum nimis saporem praebent, ita etiam nimis penetrabiles aut nimis molles sunt, quam ut sanguinem componere

aliquarum partium alimentum esse queant. Et quantum ad

153쪽

TRACTATU DE HOMINE. 6 ad eas quae sunt tam crassa , vel tam firmiter inter se undia

ut actione salivae separari, in poros lingua penetrare nullo modo possint, ad agendum in parva silamcnta nervorum ustui inservientium , aliter quam agunt in aliarum partium nervos, qui communiter Tachin inserviunt; quaeque ipsaemet non habent poros, quos linguae aut saltem

saliva linguam humectantis particula subire postin hae

uti cilicere non poterunt ut anima ullum Gustus vel Saporis sensum habeat, sic etiam communiter aptae non sunt, quae in stomacho admittantur. Atque hoc adeo generaliter verum est, ut pein quantum stomachi temperamentum mutatur, Criam gustus mutetur adeo ut cibus qui animae gratos pore solebat arridere, quandoque insipidus vel amarus videri poterit. Cujus rei ratio est, quod saliva huec ventriculo venit, tumoris in eo abundantis qualitates semper retinet, ciborum qui in Ore sunt minimis particulis admis eatur multum ad Carum actionem contribuat.

Ea m ciborum parti uia Ad pro necesse est habere nimium motus probandum hanc veritatem non nisi duo e aliarum corporis partatim proportione mutat consideranda, . Quod saliva oris sit quam ut possint iis se iis et , atque illae portio aut satem ejusdem naturae atque quae ipsos non sussicienter movent, nimis liquor iste acidus, cui nos supra attribui crassae sunt, aut habent ii rura nimis inmus distolutionem alimentorum. Quo eptas ad hoc ipsum, aut pCros adeo co r- circa quod non poterit ordiri uisolutio-liatos, ut salivae particulis in egum lis nem sui per primum, itidem indissolubiles negent. manebit ex alterum per consequens t spe in quantum 'machi tembe-

ineptum est ad nutritionem nostri corpo ramentum mutatur, etiam usus mut iis . Uus nihil possit gustum assiceres tur Gustus potest mutari non tantum proni liquod valet commovere nervos in ratione mutationis, quae in stomachi tem-gUM 4tiarumque partium vicinarum peramento contingit quemadmodum ait quod nilui possit illud essicere quod non utor noster , verum etiam quandociueii latis exile ad penetrandum in ipsarum ubi linguae nervi in temperamento mu-poro Licet enim a nobis sentiri queant tantur nam si animadvertimus , quod perinde ac reliqua tactum assicientia abs prout nostra cutis vel incalescitve Dique hoc tamen gustari nequeunt scit . res eadem , quae nobis is est

tatione linguam a 'Guni ollas enim , quae da . possumus idem judicare de nervis alio-mmis valide commovent ipsus nervos rum sensuum 4 quod juxta eorum disipo- α sitio-

154쪽

sitionem , illud a quo ipsi hoc temporis diis componitur varie quoque esse dispo-

puncto abduntur, post horam eosdem ii iitas. tillare possit. De caeter velitati est nihilinus

nunc abundantes magis, nunc mi

nunc acutiores atque ad scindendum habiliores , nunc vero obtutiores esse & denique modo celerius . modo tardius agitari atque inde fieri ut digestio

peragatur una vice melius quam altera, ut laboremus fame canina, ut vel appeti- tu, it nullus, vel etiam quod cibos valde absurdos appetamus tandem ut ea, quae nunc palato grata sunt, postea vel insi-pida vel amara videantur, eo quod partes salivae non habentes amplius undem motum eandemve figuram , non sunt adeo

idonea ad cibos, quos in ore habemus, dissolvendos aut illos in lingua palatique poros introducunt modo insolito.

XXXIV. De Odora- tu , o in quo consistant boni vel mali

tam consentaneum quam salivam participare cum humoribu in stomachi concavo contentis Etenim observamus, prout humo biliosus, melancholicus aut pituitosus ibi dominatur, ita etiam membranam linguae lavescere , nigrescere aut albescere. Quod fit quia haec membrana est continua tunicae stomachi interiori , atque indesinenter elevantur vapores ex humoribus ibi existentibus , quo

rum partes crassiores, cum ascendunt, ad

haerescunt lingua perinde ut fuligo camino. Verum an non etiam dici potest secundum diversam sanguinis dispositionem, partes ex quibus saliva liquor aci-

Sensus odoratus etiam pendet a plurimis parvis filamentis, quae a cerebri basi versus nasiim protenduntti , infra duas illas exiguas partes prorsus cavas , qua Anatomicimam illarum muliebrium papillis assimilant. Et haec filamenta a nervis admisi gustus nullatenus differunt, nisi

quod non egrediantur Xtra cavitatem cranii, quod totum cerebrum in se continet, quodque moveri postriata particulis terrestribus multo adhuc tenuioribus quam linguae nervi tum quia paulo tenuiora sunt, tum Criam quia magis immediate assiciuntur ab objectis suis. Sciendum enim est, ubi machina haec respirat, subtiliores aeris particulas

naribus haustas per poros sis quod spongiosum dicitur

penetrare, si non in ipsas cerebri cavitates, saltem usque ad spatium illud quod inter duas cerebrum involVCnte membranas est, X quo per palatum codem tempore iterum c-gredi possi int. Quemamodum X adverso quando aer ex

pectore egreditur, hae subtiliores aeris particulae per pal tum ingredi posti in in hoc spatium, iterumque per nai CS redes Et in introitu hujus spatii impingunt in extrensitates horum filamentorum , quae cum prorsus nuda Ut tenuis

155쪽

TRACTATU DE HOMINE. 69 tenuissima tantum membrana tectae sint, ad ea commovenda magna vi opus non habent. Sciendum praeterea,

hos porosita dispositos esse, atque ade angustos, ut usque ad haec lamenta transitum non cicbeant ullis parriculis terrestribus , ' quae crassiores lint iis , quas ii pra idcirco odores nominavi nisi forte aliquibus e iis quo spiritum vini componunt, quippe quc Ob figuras suas magnam vim penetrandi habent. Sciendum denique , inter particulas hasce terrestre summe tenues , quo majori semper copia in aere sunt quam in ullis aliis corporibus compositis, castantum quae aliquanto plus vel minus crassa sinit caeteris, aut ratione figurarum facilius vel disti cilius moventur,aptas

fore animae occasionem praebere, ut Odorum varios sensus habeat. Atque etiam ea tantum in quibus hic X cessiis val

de moderati, atque uni per alios temperati sivit, cilicere poterunt ut grati sint hi sensus. Quantum enim ad cas quae Ordinario tantum modo agunt, si nullo modo sentiri, quae nimia aut non sati magna Vi agunt, ingrata tantum

' crassores sunt iis,qum supra idcirco odores nominati Me sane fugit an in ullo scriptorum lupi excuso Autor noster odorum nomine in ligni verit aliquas materiae particulas: Quapropter mihi per hunc locum etiam videtur manifestum , Tractatum hunc partem esse decerptam ex Opere de clii ipse loquitur in Methodo. Per istiusmodi autem partes , quas Odores appellat intelligit omnes Corporum Terrestrium partes , quae sunt quidem fatis tenues tamen fatis sortes ad pertranseundum os Ethmoide atque ad commovendum apophyses minimitareta Ecce quae super his habet pari. 4. Principior.

arti c. 9 . Duo vervi, sive cerebri appendices extra calvariam cu exsertae, suentur ab eorundem corporum particulis du-

junctis, ct in aere volantibus , o quidem quibuslbet; sed i , iia sitis uiriles

ac simul satis itidae sunt, ut Iu irres at

tractae per c sis spongiose meatus, usque ad

rum motibus fiunt dive rum odorum sen- . Quum autem Dia. Des-Cartes in hoc

Tiactatu distingua figuram particularum 11bi odores nuncupatarum a partibus Spiritus Vini , quum nos supra viderimus,

quod non distingua partes Spiritus Vinia partibus aqua comiamnis nisi untaxat in eo quod illae in adeo subtiles adeoque faciles lexu , ut nunquam conpetentur, mihi sane videtur, nos ii CdO locus, cu-ju ipse hic meminit nobis is peteret

fore inventuros , quod ipse ibidem descripserit illas particulas sibi Odores didia; scilicet habentes figuras aliquantulum inaequales atque ramosas, propemodum simi-

156쪽

ies Oleorum particulis, sed adeo subtiles ac tenues, ut quantulum etiam fuerit illarum aciitatio aucta, aut corporis illius pori, cui inclusae sunt, fuerint dilatati, aetis

induant naturam.

Sua aliquanto plus aut minus crassae sunt ceteris Ut hunc locum qui non vacat dissicultate, quippe qui, quod fateor, mihi ab initio non parum negocii facessivit recte intelligamus atque de omnibus ab Auctore nostro hic adductis rationem reddamus , oportet nos cum ipso distinguere istas particulas terrestres Odoratu pro objecto inservientes in quinque Classes , ut duas odorum gratorum

duas ingratorum, inam eorum qui omnino non sentiuntur. Duae in oratorum sunt illorum , qtu agunt vi vel IIDISIntensia vel nimis remissa in organum sensus: duae autem gratorum sunt illorum , in quibus istorum excessuum unus est moderatus temperatusque per alterum quintadenique est illorum , qui dum non agunt nisi pro more usitato loc est , prout consueverunt agere particulae terrestres quae plerumque inveniuntur commixtί cum aEre, quippe qui semper iis magis est resertus quam ullum corporum compositorum a nobis non sentiuntur. Porro ut rationem reddamus omnium harum di serentiarum, tenendum est, nos nihil prorsus percipere nisi quod aliqua potest ratione immutare cursum spirituum e glandula procedentium: Et proinde, quemadmo-

dum diximus, nequaquam nos sentire res omnes quotidiana. assuetas quae sine i termissione fiunt, tametsi particulae terrestres, particulis aeris communiter immixtae nostrum emigrando, immigrando feriunt odoratum in respiratione illaetamen olfieri non debent eo quod iste motus non sit interruptus Atque si particulae illae , ubi incepimus primum respirare, quandam secerunt imprestionem, in praesens nihil aliud efficiunt quam ut illam conservent sine augmentatione atque diminutiones adeo ut nullae esse possint nisi quae in crassitudines, figura atque agitatione illis majores aut minores sunt, quae Rficere possunt ut olfiant, quandoquidem impressionem producunt novam eamque ab aliarum impressione di Terentem Conficitur inde itoque, quod illae quae poterunt ita auget agitationem fibrarum nervorum horum , ut non periclitentur rumpi, aut qui ipsim tuidem retardare poterunt, sed non adeo quin Spiritus Animales levi moram istam vi superare possint, debebunt videri gratae , dum Animam confuse saciunt certiorem de vigore atque bona constitutione sui corporis. Id autem istiusmodi particularum nullis es scere poterunt, nisi in quibus ista disserentia est valde moderata ideoque reliquae quae erunt vel multo crassiore vel multo minores, multo plus aut multo minus ollatae, non possunt non esse ingratae at ille gra

XX v. Quod parva attinet filamenta quae organum auditus stini,&quid'' 'ca parem cum praecedentibus subtilitatem habere necesses' inum se non es, sed sufficitia in interiore aurium cavitate sic dis

posita putare ut a parvis illis concussionibus , quibus aer externus pelliculam quandam valde tenuem in introitu ca-Vitatum CXpansam impellit, omnia simul, eodem modo

facile moveri possint, a nullo alio objecto assici, praeter quam ab aere interno qui sub hac pellicula est. Nam hae

157쪽

brum usque pervenienteS, animae occasionem dabunt concipiendi sonorum deam.

Ea parem cum praecedentibus subtilitatem habere necesse non est Quum aeris

succussit tremores clue tremefaciant non quaedam tantum separatim, sed uno eo

dem lite tempore agitent omnia idcirco illa esse adeo tenuia necesse non est. Hic

duo, quaeso, notentur conlideratione valde

digna. limum est , Nullum prorsus sensuum esse praeditum tam sorti vi commovendi Spiritus quam Auditum , prout ap

paret ex Sedtibus Musicae omnibus. At

que hoc inde proficiscitur, quod in caeteris sentibus omnibus fibrae ipsis inservientes separatim prout jam dixi, assici possessint; sed vero hic semper simul assiciuntur

omnes, idque non in uno tantum organo, sed ii utroque atque etiam propterea

quod in reliquis senstibus nervi ipsorum non nisi a quibusdam corporum terr strium particulis assiciuntur, sed hic totus quodammodo aer tremefacit tympanum quod in lando aurium ex illit, quapropter illud ab eo mauis succuti nectile est quam labina aliqua particularum ipsius id fieret. Alterum notatu valde dignum, esto. oquelam atque Auditum mirabili inter se gaudere connexione, qualis mihi videtur inexplicabilis si non statuatur , illos ductus , per quos omnium facillime spiritus ex cerebri cavitate in musculos voci inservientes deserri possunt, esse litos in ea parte inqua sibi a nervorum auris terminantur. Unde fit ut pro ratione qua tibrae istae assiciuntur,isti etiam pori varie aperiantur. At de his nos alibi dicturi

uberius siliaritS.mnesque

Et notandum est, quod una sola talis concussio, nihil xxxvi. aliud audi cndum praebere poterit, quam Obscurum mur- . Cimur Quod momento transit , in quo non alia occurrit s00M mvarietas , quam quod majus Vel minUS VI debitUr , prout tus,

auris lenius vel vehementius percus fuerit. Ubi vero plures se mutuo sequuntur , ut in fidium campanarum sonantibus tremulis motibus ad oculum videmuS, tum sonum component qui anima suavior videbitur , vel asperio , prout illae concussiones magis arquales aut magis in quale inter se erunt .acutior, Vel gravior, inquantum se mutuo subsequentur citius vel tardius. Adeo ut , si dimidia, Vel tertia, vel quarta, vel quinta parte&c citius se subsequantur una vice quam altera , sonum compositurae sint, quem anima vel octava, vel quinta, vel quarta, Vel

tertia majori ic acutiorem judicabit. Et plures denique soni misti inter se erunt consonantes vel dissbnantes, pro

158쪽

ut majorici minor convenientia crit,i intervalla minutarum concussionum, quae componunt 1bnOS, magis aequalia vel magis inaequalia. Ut ex gr. si divisiones 1licarum

A, B, C, D, E, F, G, H, repraesentent parvas concussiones quae tot diversos si,nos faciunt, facile intelligimus, eas quae repraesentantur per lineas G, H adeo gratas esse noni bere auribus quam alias quemadmodum rudes Masperae partes lapidis alicujus minus gratae actui sunt, quam si ' culi bene politi laevitas. Et cogitandum cs i repraesentare sonum acutiorem quam A parte chiva, C quinta , quarta E tertia majori, in tono etiam majori notandumque A&B si simul jungantur, vel ABC vel ABD, vel etiam A B CI, multo magis consonare intC se, quam A&F, vel CD vel ADE c. Quod suificere mihi videtur ad ostendendum, quo pacto anima, quae erit in hac machina quam describo, se delectare posti musica , quae per omnia easdem cum nosma musica regula sequatur, qua ratione eam quoque multo perfectiorem reddere pos sic saltem si consideremus suaviora non absolute magis grata es sensibus, sed ea qua maXime moderat titillatione cos assidiunt sicut fati acetum supe magis grata linguae

159쪽

gnum aut i alvum sed acutum aut gravem non item.

TRACTATU DE HOMINE. 73

guae sunt quam aqua dulcis. Atque hinc fit quod in musica tertior, sextae, quandoque etiam toni disibia aeque ad

Et notandum est quod una sola talis 1 tremores minus acutiorem sonum dare concQNJ Si cui placuerit sumere operam quam reliquas, proinde solum unicum mi facilandilides testudinis aliciijus ma que tremorem posse quidem dori manis sto conspiciet istas, quarum tremores concitantur omnium celerrime , atque adeo quarum intervallum est inter duos

Restat adhuc istis qui mihi aliquanto accuratius expli 'rucandus est , quam ricri sensus , quia plus facit ad institutum meum. Hic sensus in hac machina etiam a duobus nervis pendet, Wi proculdubio compositi esse debent ex multi cXiguis flamentis, quae omnium tenuissima sint, Omnium facillime moveri possint quia debent ad cerebrum deferre varias illas particularum secundi clementi

actiones, quae, ut e supradictis constat, animae, quando unita erit huic machinae, occasionem dabunt, Varias colorum ac luminis ideas percipiendi.

Sed quia ad hunc effectum etiam struci ura oculi facit, ex In hoc loco describenda est. Et majori facilitatis cauia id .ctui, eu-ficere paucis conabor, omissis data opera minutiis multis in

supervacuis , quas Anatomicorum curiositas hic notavit initiis

ABC cst membrana satis durat crasta, quoddam veluti rotundum vas componens, quod omnes alias Oculi partes in se continet D EF alia tunica est tenuiori intra priorem au i instar expansa , GHI est nervus , cujus capillamenta HG, HLundique in rotundum dispersa ab His que ad Gid totum oculi fundum tegunt K, L M, tres sunt liquores valde clarii pellucidi , qui totaim spatium quod intra has tunicas est replent singuli figuram habent quam hic expressam vides. In prima tunica pars B Cm pellucida cst, aliquanto magis protuberat quam

160쪽

perpendicularem fit. In secunda tunica superficies mi rior partis Ei fundum oculi respiciens, tota nigra Obscura est,i in medio exiguum rotundum foramen habet, quod pupilia dicitur foras intuenti oculum, in medio ejus adeo nigrum apparet. Hoc foramen ejusdem semper magnitudinis non est , quia EF pars secundae tunicae cu1 inest, libere natans in humore K, qui valde fluidus est, videtur esse instar exigui musculi, qui dirigente cerebro Xtenditur Vel contrahitur prout usus exigit Figura humoris L qui

rostri in dicitur , similis est illi figura vitrorum quam in Tractatu de Dioptrica descripsi quorum interventu Omnes radii ab uno quodam puncto venientes , coeunt in puncto