Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

421쪽

401losophorum I0nicorum, qui Stellis n0n motum circularem tribuerit. De 08terioribu8 Velut de AnaXagora et Democrito, res nota est. De Ana Ximen postea breviter d000-bitur. De halete dubitari quidem potest; sed si solis de- laetum praedixit, etsi huius rei 0gnitionem in dubio

temporibus notatis acceperat, tamen, ut Vir rerum coelestium studiosissimus et magno ingenio praeditus, non potuit non

quaerere, quae tantae constantiae e0ndicio ae caussa Sset

Hoc autem quaerens Vix potuit non de motu circulari cogitare huneque sentire eum esse, qui Solus et rationi et rerum explicationi suffideret. Ne id e refellitur, quod terrae putabat aquam Subiectam esse; siquidem Anaxagoras etiam et Demoeritus, etiamsi terrae subiciebant aerem, nihil se- eius stellas ire mundi axem movebant. Cum igitur stellarum orbes Anaximandri sententia stire mundi aXem 011Vertantur, quaeritur, quomodo haec c0nversi circa mundi axem se habeat ad cylindrum terrae. Cum terra ubique aequali intervallo a circuitu distet, equitur, ut mundi axem porteat per medium terrae cylindrum pertentum esse. Cum autem visibilis polus eius axis, circa quem stellas moveri apparet, non in coeli 0rtie sed septentri0nem Versus p08itu Sit, patet, mundi axem ad terrae planitiem septentrionem Versus inclinatum esse, ut in tabula in huius libri suo addita cernituri). Non dubitari p0test, quin Anaximander hane rem cognoverit. Si autem cogn08cebat, sequitur, ut non nisi aliquam stellarum partem putare posset subter terram circumire de qua re p08tea distetur. Quam eius motus, quem deScripsimus, originem ac caussam statuerit, adhue instompertum est. Nam Teleh-muelleri sententiam, qui mundi motum circularem putat aeternum motum ipsius principii 88e, Sati reprobavimus.

422쪽

Quod Zellerusi si nonnullis Aristotelis et Theophrasti locis

e0n eludit, naximandri sententia orbe coeleste ventorum impulsu moveri, his loci non de stellarum motu circa mundi axem, sed de soli et lunae conversione per circulum eclipticum agitur. De hac igitur conversione nunc tractandum est. Aristoteles duobus Meteorologicorum osti', quos Saepius laudavimus quibusque Anaximandrum etiam intellegi de-m0nStravimus, quorundam refert Sententiam, qui dicant, initio totam ire terram regionem humidam fuisse X haeque natura humida solis effectu aerem exstitisse aerem autem praebere ventos, hos que τρος τὰς ἡ λίου καὶ σελγηνης' efficere. Ac priore quidem loco' - necesse est enim locos accuratius considerare cillorum sententiam hoc

nenda sunt. Primum in p0sterioris loci verbis p0stremis' a Toortis ai του pronomen 'at του grammatice ad duo Vocabula antegressa referri p0test, ad ιρανον et ad PDον. Cum autem priore loco a zρ orta aperte dicantur solis et lunae, omnino referendum est ad hDον μ). Deinde observandum est, utriusque l0ei parte pri0re agi de re, quae non nisi ad mundi initium pertineat, posteriore autem partet Gesch. I, p. 196 et Ol. 2.2 Moteor. II, 1. 353' 6. 3 Ibid. II, 2 3554 22.4 Si quis nihilo minus putaverit, oro ad υρανὸν pertinere,

ei existimandum erit, neglegentius totum pro parte dictum esse.

423쪽

403 de re, quae perpetu fiat id quod etiam e forma verborum ποειν et παρέχεσθαι apparet. Perpetuo enim s0lis Metu mari vapore exsurgunt ventosque efficiunt. His igitur du0bus odis Anaximander refertur docere, vento e natura humida ort0s solis et luna ' τροπὰς ess-cere. Iam ero eorra non Significant Stellarum conversiones in universum, sed sunt voeabulum proprium earumc0nVerSionum, quae a solstitio ad brumam a brumaque ad solstitium sunt, quaeque oli et lunae, et, ut 0stea signitum St, omnium planetarum propriae Sunt. Quare apud laetiorum etiam scriptores duo sunt capita, quorum altero ' i ερ ἀστερ υν φορα καὶ κινν σε υς' i altero' περὶ νηλίου τροπ 0ν agitur g). Atque has ipsa conversiones ab Aristotele intellegi, inde etiam patet, quod non implieiter ' τας τροσιὰς sed, ci τροπας γηλίου καὶ σεληνης' didit δὶ Ergo ex his Aristotelis locis duo apparent, primum,

Anaximandrum soli et lunae conversionem per circulum clipti eum tribuere, deinde, eum hau conversionem esse putare ventis s0lis effectu e natura humida ruri s.

Sed res omnino perseitur iis, quae Alexander ad illos Arist0telis l000 explicandos e Theophrasto adfert M). Quae

quatenus ad nostram quaestionem pertinent, haec Sunt: of

l Pliat. lac. ΙΙ, 16 Galen. c. I 3 Euseb. XV, 7 Stob. I, 24.2 Ρliat. lao II, 23; Galon. 14 Stob. I, 25. 3 Quomodo delerus, Aristo t. Meteor. I, p. 497, hoc loco ροπας intellegat, ex eius verbis non patot dicit unim simpliciter con

424쪽

404υγροτητος αυτ 0ῖς χορηγία γίνεται, περ ταυτα ρα-

ποιεένων ii. Hic igitur locus, qui pr0pter nimiam brevitatem paullo bscurior et hueu8que, quod diam, non Xplicatus est, duas e0ntinet partes pri0re ipsa Anaximandri ), ut iam de h00 0lo loquar, opinio pr0p0nitur de call88a, qua αὶ τροπαὶ efficiantur altera inde ab υς additur ratio, qua naximander ad illam suam pinionem adduetus sit, qua quidem re omnium maxime ipsa naximandri mens aperitur. 0ta 0ei sententia si reddi 0test: Quidam physici di eunt, e natura humida ventos riri hisque s0lis et lunae converssiones per circulum eclipticum τας τροπας effici, ea utente rati0ne ως')), qu0d qu0niam illae stellae e0nversi0ne faciant ire ea ipsa loca,

1 Sequuntur apud Alexandrum: ro δε τι αυτῆς τῆς Io orης

Gesch. I, p. 96, 2 putat, dubitari posse, num, quod Alexander

dicat hanc sententiam a Theophrasto Anaximandro se Diogenitribui, ad totum locum an forte ad postremam tantum eius partem, quae de mari agit, referendum sit. At totus locus unam tantum continet sententiam ipsa etiam ratione grammatica continuam, ita ut orn i do ξα necessario fere ad totum locum referenda sit. Praeterea, quae priore loci parte de illa sententia, quat0nus ea ad c ς τροπας pertinet, dicuntur, tam accuratam ac subtilem huius sententiae cognitionem produnt, ut non possint nisi a scriptor doctissimo sumpta esse id quod ex ipsa Oxplicatione patebit. Quar rectissimo Usenerus l. l. totius loci sententiam Theophrasto tribuit, pariterque Idelerus, Aristot Meteor. I, p. 268. Imprudenter autem immerus verba 'ως - ρε πομενευν ' mittit, quippe quae cum proribus arctissime cohaereant et omnium maxime sententiam aperiant. 2 Vid. not. PRee. 3 In oratione qua quasidam alicuius sententia sive actio narratur, o cum participio eam huius sententia sive actionis rationem significat, quam illo ipso aut pronuntio aut certe cogitatione conceptam habeat.

425쪽

ubi maxima naturae humidae copia Sit περὶ ταυτα ρε ros εν 0ν ενδ . . ), pr0pter ip808 huius naturae va-p0 res putandae sint conversiones facere. Hanc autem posteriorem loci partem Si in elementa resolvimus, haec efficitur sententia: ill0 physi008, ac primum quidem Anaximandrum, animadvertisse, Soli et lunae c0nversiones a solstiti ad brumam a brumaque ad 0lstitium cire ea coeli loca seri, quae e regione essent eorum terrae loeorum, quae uinium maXime aquosa, id est mari repleta essent, et inde conclusisse, illas s0li et lunae conversi0nes esset ventis, qui s0lis esseetu e maris vaporibus ori

Iam igitur ex h00 0e primum clarissime apparet,etoo a intellegendas esse 80lis et lunae c0nversi0ne a solstitio ad brumam a brumaque ad solstitium. Nam c0nversi0ue stellarum ipsiusque coeli circa mundi axem sive circa terram non sunt circa loca prae ceteri a quo Sa. Deinde ex eo non solum intellegitur, Anaximandrum soliet lunae conversionem per gireulum elipticum tribuisse et aqua caussa hanc conversionem repetierit, Verum etiam, qua rati0ne ad hane caussam statuendam induetus sit. Sed ex eodem l0e etiam t0t Anaximandri sententia ita potest cogitati0ne ins0rmari, ut ipsis sensibus videatur subie posse, si antea

Vidimus, Anaximandri sententia solis et lunae c0nversiones a 80lstiti ad brumam a brumaque ad solstitium talibus seri 0eli 0eis, e qu0rum regione in terra essent loca lari repleta. Iam illarum conversionum duo sunt termini, circulus solstitiali et circulus brumalis. Num igitur utrique cireui respondere voluit terrae loca

1 'χνθα saepius pronominis relativi modo ad substantivum

refertur Useneriis suspicatur legendum esse 'ενθεν sed hac mutatione non opus est. IIερὶ et αυτα ost circa ea loca vel e regionueorum locorum'.

426쪽

mari repleta, an sorte s0lstitiali tantum A solstitiali quidem

circui ea parte, de qua nune agitur, sati respondet mane mediterraneum cum ponto Euxino, ne dubium videtur, quin naximander haec maria omnium notissima intellexerit. Sed num in meridiana etiam terrae parte putabat maria esse, quae e regione cireuli brumalis essent γReminiscimur, Anaximandri sententia terram esse planum cylindrum, materia lapidea, et in ostis eius avis, in superiore sine dubio planitie, mare esse. Si hanc eius ententiam contemplamur, nihil certe obstat, quominus tu meridianis etiam terrae partibus ultra Dieae et Asiae terras continentes putaverit maria esse atque id solum inde, qu0d maria n0n nisi in cavis terrae locis esse credebat, equitur, ut illa maria, si esse putabat, putare deberet in ultimis lit0ribus altiore terrae margine solido circumclu8a 8Se. Atque marginem quidem terrae altiorem e88e, quam parteSmediaS, Anaximenes quoque docuiti et rehelaus ' et De- moeritus'), et omnes videntur d0cuisse, qui terram vellent disei formam habere. Nec quidquam obstat Sumere, eum iam n0titiam satis eriam habuisse alicuius maris australis, quod ultra frieae et Arabiae oras situm esset ε). Eum accuratam terrae tum notae imaginem cogitatione informa

tam habuisse, inde patet, quod traditur primus terram in tabula depinxisse q). Sed qu0niam eius sententia terra n0ngl0bus sed planus cylindrus mundique axis ad huius cylindri planitiem septentrionem versus inclinatu erat, reverat Hippol. Refuit. I, 7. p. 8 8 ed. Gotting. 2 Hippol ibid. 9, p. 24, 2.3 Plut Plac. III, 10.4 Maro rabicum ipso facile poterat cognoscere. Praeterea florentissima eius aetas paullo tantum posterior est eo tempore, quo nautae Phoenices Neconis rogis iussu Africam navibus circumvexierant Herod. IV, 2); quorum narrationinem facile a Phoenicibus aut a nautis Milesiis audire poterat. 5 Strab. I, 1, 1 l. Strabo Eratosthenem adfert testem.

427쪽

in meridiana terrae parte omnino non poterat locus esse, qui ad circulum brumalem ita se haberet, ut mare mediterraneum ad irculum s0lstitialem. Res protinus patet tabula in libri ne adiecta λ). Quare n0n verisimile est, Anaximandrum in meridiana etiam terrae parte mare posuisse, qu0d e regione circuli brumalis esset. His praemissis tota Anaximandri sententia si fere adumbrari p0test. Solis annulus est orbis per totum c0eli ambitum ire umiens, cuius centrum est idem atque mundi et terrae centrum, quique pariter atque reliquorum stellarum annuli qu0tidie cirea mundi axem circumfertur. Praeterea unoquoque anno Semel a Solstitio ad brumam a brumaque ad solstitium movetur. Cuius motus aussa est haecce. regione cireuli solstitialis in terra loca sunt mari repleta, mediterraneum die cum p0nto uxino Iam si solis annulus, a bruma revertens, circulo solstitiali appr0pinquat ab hae enim re perspicuitatis caussa proscis ei volumu83,s0lis ard0re ex illo mari hum0res et ex hisce vehementes oriuntur Venti, qui usque ad ultimum coeli circuitum adsurgentes solis annulum non patiuntur ultro circulum solstitialem pr0gredi, sed eum, ipsi u pre88u quam maXime condensati, magna Vi meridiem Ver8us usque ad cireulum brumalem repellunt. Qud ad reversionem a bruma ad 0lstitium attinet, Anaximander videtur statuisse, 0lis annulum, simulatque Ventorum illorum pulsus omnino desineret, sua ponte nullaque alia caussa movente ad solstitium reverti cuius quidem motus in rerum natura plurima observare poterat exempla Simillima Anaxagorae sententia est, et iam ante eum Anaximenis') Qui unde eam acce-

428쪽

perint, iam non p0terit dubium esse. Ipse solis annuli m0tus inter circulum s0lstitialem et brumalem est quaedam eius inter duos terminos se iliatio Totam rei rationem stulis subicere c0nati sumus in tabula, quam in libri in adiecimus ). Quae de solis annulo diximus, fastile ad lunae annulum transferuntur. Cum luna temp0re multo breViore conversionem illam perficiat, n0 veridissimile videtur huius rei caussam ab Anaximandro in eo p0Sitam esse, qu0d lunatant intervallo sole inserior esset. Plinius '), de ei reui signifer l0quens, obliquitatem eius', quit, intellexisse, id est, rerum fora aperui8Se, Anaximander Milesius traditur primus'. Qu0 qua ratione Verum it, ex iis, quae disputavimus, sati apparet. Addip0test, qu0d St0baeus ipsi verbis dicit, Anaximandri ententia lunam esse orbem κε si ενον λοξόν i. Si Plinius eum dicit ' foras aperuisse ' eius eientiae, quae est de circul signifero, haud scio an recte diei possit foras aperuisse ipSius astrol0giae Maxim0, pin0r, impediment ei erat, quod terram n0 globum sed planum cylindrum putabat; in qua quidem re omnes I0niei cum eo

consentiebant, ob eandem sine dubi caussam, de quam0 dicetur. 9. Qua ratione Anaximandro solis et lunae defeetus explicandi fuerint, ultro quasi equitur X ea Sen-

fuit. Ι 8 p. 22, 37 de Anaxagora): τροπας δε ποιεῖσθαι καὶ ξιον

1 Vido ab in libri fine, g. II.

2 Nonne fieri possit, ut Anaximander eo, quod illam conversionem a luna sciebat tam brevi tempore confici, primum adductus sit, ut eam tanto intervallo putaret sole inferiorem esse

3 H. Nat. II, 8. 4 Stob. I, 26 p. 550. Quod ab aliis haec inventio Pythagorae tribuitur, Plut Plac. II, 12 Stob. I, 23, p. 505, eo fortasse Xplicatur, qu0d a Pythagora ille circulus ipso clarius definitus est.

429쪽

tentia, quaru de solis et lunae natura habebat Solis igitur desectum eo explicat, quod annuli aerii foramen, per qu0dignis inelusus ad nos effulgeat, obstruatur. tque ad eandem cau88am lunae qu0que, quippe quam putet pr0pri uti lumine, defectum refert h). Luminis autem lunae tum diminutionem tum acereti0nem inde repetit, qu0d illud annuli foramen deinceps tum obstruatur tum Heludatur'). Unde hanc ipsam ob fruetionem et reclusionem repetierit, non traditur. 10. Vidimus, Anaximandrum terrae figuram plani cylindri, stellis diveras a terra distantias atque maXimam quidem s0li, denique uinibus stellis conversionem irea mundi axem tribuere; sed quam illaruni rerum esse Statuerit cauSSam, nondum diXimus. De hac igitur caussa nullo iam quaerendum St. Aristoteles in sedundo de Coel libro cap. ΙΙΙ, 08tquam recensuit eorum Sententias, qui ad 8Sam, Ur terra non deorsum ferretur sed in sua sede maneret, in e 90-nerent, qu0 aliqua re subieeta, velut aqua aut aere, Sustineretur'), ut hos omnin refellat, disputationem ab his ipsis ad universi generis quaestionem traducit, in hune fere mo-

. . . ἐκλειπειν την σελήνην κατα τα ἔπιστρο 1 ις Stob. στρονας)του τροχου. ' Quod apud Plut pariterque apud Euseb dicitur 'κπιατας ἐπι στροφας του τροχου , sine dubio falsum est scribendum videri ' ἐπιφρα ις' antea iam diximus. f. lut Plac. ΙΙ, 29. Lunam proprio uti lumine, aperte legitur apud Plut Plau. II. 28: 'Amξι M. . ωιον υΓην χειν φως, mretorερον υ πως. f. Stob. I, 26, 9 556. 2 Hippol. Refuit. l. L statim post verba antea laudata: τὴν

3 Aristot Coel. II, 13. 291 28 sq.

430쪽

dum ratiocinans h): Omne corpus naturaliter movetur in aliquem l0 eum et naturaliter in aliquo loco quiescit, atque in e0dem quidem, in quem naturaliter movetur atque si qu0d 0rpia vi, id est, caussa externa in aliqueml0 eum movetur in eoque vi quiescit, idem corpus naturaliter in alium locum m0vetur in e0que quiescit. Iam vero et illi phil0s0phi, de quibus diximus et in universum omnes, qui mundum generatum es Se Volunt, terram statuunt et vi in medi mundi l0e manere et vi initio in hune loeum e0ngestam esse. Nam cauSSam quidem, qua efficiente terra in medium mundi locum congesta sit, omnes dicunt vorticem dixi ν) 88e, ea ducti ratione, qu0d in iis, quae v0rtice circumagantur, velut in aqua et aere, maXima quaeque et gravissima in vorticis partem mediam conveniant. De caussa autem, cur terra in hac Sua Sede maneat, dissentiunt. Plerique enim eam in eo p0nunt, qu0d propter figuram planam aqua sustineatur aut aere, Velut hales, Anaximenes, Anaxagoras, DemocrituS; aliqui, quemadm0dum inped0eles, in eo, qu0 celeri coeli 00nversione in Suo 000 retineatur; nonnulli denique, quem admodum in antiquis Anaximander, in eo, quod ubique e0dem intervali a cireuitu distet μη).

2 Ex usu st, gravissimas ipsius loci partes huc transscribere. Postquam igitur Aristoteles inde a 294 40 exposuit, omne corpus naturaliter in aliquem locum moveri et in hoc eodem loco πι- turaliter quiescere, nec fieri posse, ut corpus aliquod vi solum moveatur et quiescat, ita purgit 295 7): αλλὰ μην εἴ γέ ἐστι ινλησίς ις κατα φυσιν, ου ἄν 3 βιαιος εἴη viορα μονον ουδ' η βίαιος μονον ηρεμησις ω ' Ῥί νυν γ γῆ μένει, καὶ συνῆλθεν n ro