Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

391쪽

id autem naturaliter ita tantum intellegi potest, ut 0lis

orbis eum terrae vel soli apparenti circuitu, nec Vero eum eius diametro comparetur nulla enim caussa est,

cur in rbe solis cireuitus hunc enim intellegi per se patet)in sole apparente autem non ireuitus verum diameter intellegatur. Qu0d si p0nimus, oli 0rbi non vinginti septem vel viginti et solis apparenti diametr08, e triplo plures, id est, octoginta unum vel eloginta quattuor continebit Sed hoe leve est, quoniam hae magnitudinum rati nihilominus iusmodi est, ut conciliari non possit eum ea opinione, qua solis i bis sit annulus per totum coeli ambitum per

Deinde, id qu0d gravissimum est, illa apud Placitorum

seriptores narrati omnino dubia est, non Solum propterea,

quia ei adversatur narratio Hipp0lyti hae enim quamdiu non refutata est, illius minuit fidem de qua re postea dicetur), Sed maxime pr0pterea, qu0 in sese ipsa habet, quae mirum in m0dum inter de dissentiant. Nam Stobaeus solis orbem ait viginti est partibus terra maiorem esse, Theodoretus autem viginti septem, lutarchus denique et Galenus et Eusebius iisdem fere locis tum viginti et tum viginti septem φ). Unde mira hae e dissensio orta sit,

disseil ori inventu id tamen videtur recte ex ea On- eludi posse, narrationis illius auctorem ipsam Anaximandri rationem non iam perspexisse atque inde saetum esse, ut Sententias omnino diversas miseeret. Iam vero idem script0re sexcepto he0doreto, qui non separatim de sole l0quitur iisdem odis quibus ista narrantur, solis orbem ita deseribunt, ut eum dieant orbem rotarum curVaturae ιρ0χ0υ Vludi similem, quae curvatura uva sit et igne repleta et per foramen nobis adversum ignem ad nos L

l Hanc rum octo monuit Telchinuellerus, . l. p. 16. 2 Vido locos p. 369, Ol. 3.

392쪽

372sundat, addentes, hoc foramen luminosum esse solem n0bis apparentem, qui imul cum illo orbe cireumferatur describunt igitur ita, ut pateat, ipsos solis orbem intellegere

annulum per totum coeli ambitum circumeuntem, quemadmodum antea ostendimus. an 80lis orbis deseriptionem et illam de eius magnitudine narrati0nem omnino inter Se pugnare, Zellerii reetissime vidit quare id quidem patet, non Simul utramque p088 Veram 88e, quaeritur autem, utra Vera sit. Hoc igitur quaerentes si hane deseriptionem et illam narrationem inter Se OmparamuS, Onp0terit dubitari, quin hae deseripti multo itide dignior.

Nani in illa narratione laetiorum scriptores et secum ipsi et cum Hipp0lyt quam maxime pugnant in hae autem deseriptione et inter sese et cum Hippolyto omnino consentiunt, ne praeterea ullum est veterum testimonium,

quod cum ea pugnet; nam eo Achillis Tatii oe0, qu Zellerus utitur, nihil eiusmodi contineri, paullo p08 apparebit. Erg0 0tius pr0pter hane deseriptionem illa narratio, quam propter illam narrationem haec descriptio damnanda est. Sed h00 magis etiam apparet, si Hipp0lyti narrationem

adiungimus, quem vidimus 80lis orbem referre Anaximandri sententia viginti septem partibus maiorem e88 quam orbem lunae. De cuius narrationis veritate cur dubitetur, mihi quidem nulla videtur caussa idonea esse. Quod enim

in universum ad Hippolyti fidem attinet, in iis, quae abe in prim libro eum de aliis phil0s0phis tum de Anaxi

mandro traduntur, plurima sunt, quae cognitionen aestUratiorem ostendant et ex ipso Theophrasto videantur fluxisse '). Si cui autem mirum videatur, quod naximander dieatur solis orbi magnitudinem tribuisse tanto maiorem quam orbi lunae, id optime consentit cum ea re, quod eodem Hippolyto et omnibus Placitorum seriptoribus testibus solis orbe in Voluit omnium extimum a summum esse; nam de hac ipsa

l Vide supra p. 12. s. Usener Anal Theophr. p. 42 26.

393쪽

re non posse dubitari, inde apparet, quod, ut postea vide bimus, in universa Anaximandri rati0ne ea inVenitur caussa, qua efficient solis orbem oportuerit omnium Xtimum seri.

Ne vero Hippolyti narrati0nem eo labefaetari, qu0d pugnat cum ea narratione, quae apud Placitorum Scriptore legitur, satis patet ex iis, quae de hac ipsa re antea disputavimus. Iam igitur si hane Hipp0lyti narrationem accipimus,

eum laetiorum seriptores lunae orbem referant undeviginti partibus terra mai0rem esse φ), efficitur, ut s0lis orbis undevicies viginti septem, id est, XIII partibus maior sit quam terra, ut igitur plus ter DXIII, id est, plus MDXXXIX solis apparentis diametros contineat.

Haec autem magnitudinum ratio, quamvis plurimum absita rei veritate, tamen non eiusmodi esse videtur, ut non possit conciliari eum ea ispinione, qua solis orbis credatur annulus per totum coeli ambitum pertinens. Ergo nihil adhuc invenimus, quo pr0baretur, hanc non esse AnaXimandri opini0nem atque id primum erat. Alterum argumentum, quo Zellerus utitur, est quidam Achillis alii loeus'). quo directo probari putat, naXimandri stellarum orbes esse planos cylindros tales, quales deseripsimus. Sed fallitur. Etenim Tatius, diversa de sole placita reserens, h00 000 aliqui autem , inquit, in quibus Anaximander quoque est, solem leunt lucem effundere rotae figura utentem; ut enim in r0ta cavus sit modiolus, ex hoc autem radii extendantur ad 0tae

curvaturam XtrinSecu circumcurrentem, i Solem, cum e

cavo lucem emittat, huius lucis radi 0 extendere iisque extrinsecus amni in circuitu collustrare δ)

394쪽

Quem l 0eum si accuratius inspicimus, protinu apparet, alium pr0prie non id agere, ut solis figuram, sed ut eum deseribat modum, quo lux e 80le emissa dissundatur cum enim dieat, Anaximandri sententia s0lem lucem effundere rotae figura utentem significat, lucis effusionem in id quodam seri, qui definiatur eo, qu0d sol figuram habeat 0tae similem. Iani sequenti loe parte, qua Sententiam prop08itam explicat, Stendit, non, qua ratione ip8 es es, sed qua ratione sol una cum suis radiis sumptus figurani habeat rotae similem. Cum enim in rota tres di-8tinguat partes, cavum modiolum, cusaturam, radio emodiolo ad curvaturam pertinentes, ipsum solem n0n nisi cum modiolo Omparat, eam ob caussam, quod, ut m0dioli18 cavus sit, ita sol e cavo lueem emittat cum radiis autem non ipsum solem sed Solis radios comparat, propterea, quod e cavo illo emissi extrinseeus tu orbem diffundantur ); cum rotae eurvatura denique, Si imaginem volumus absolvi, comparare non potest nisi ipsas res, quas ultima solis radii attingunt in iisque quasi terminantur ut rotae radii in curvatura. Quare, si hoc aliquo modo volumus cum pri0re loci parte consentire, sumendum erit, illic verba 80lem lucem effundere r0ta figura utentem ita intellegenda 88e, ut Sol non ipse per e, Sed ea tantum parte, quatenus lucem effundat eoque se quasi in radi0s exstendat, dicatur rotae figuram habere η) Haec si ita se habent, toto

εῖσθαι, καὶ ἐξωθεν αυγας κυκλ houίων. Posteriorum verborum sententia haec est, τας cκrῖνας omnia in Orbem collustrare.

1 Zellerus quidem l. l. hanc loci partem ita intellegit, ut solis radii e cylindri foramine missi extrinsecus per totam cylindri planition diffundi dicantur; at haec sententia, nimis sane mirabilis, nullo modo ipsis Tatii verbis significatur, sed a Zellero sumitur.

395쪽

l0e de ipsius solis gura nihil continetur. Verum etiam si sumimus, priore loei parte ipsum solem lici 0tae 1 rmam habere haneque sententiam summa quadam cogitationis torationis inconcinnitate relinqui, tamen nusquam indicatur, in qua re haec similitudo consistat. Nam inde, quod in altera loci parte s0 dicitur ecca V lucem emittere, ii Spicari quidem p 0ssis, hoc cavum intellegi corpus qu0ddam cavum, e quo ignis ipsi inclusu per foramen essundatur: verum hoc cavum utrum cylindru cavus sit, in cuius media planitie inseri0re, an pervius annulus, in cuiuS UrVR-

tura n0bis adversa illud Dramen sit, hoc ex ipso loco null0 0d potest dignosci. Atque huic quaesti0ni ne ipse quidem Tatius, pin0r,re Spondere p08 Set Faeile enim intellegitur, alium aut eum, quem equebatur id quidem traditum invenisse, ab Anaximandr0 0lem r0tae similem diei, in qua autem re haec similitudo consisteret, non invenisse traditum, sed ipsum ad eam explicandam comparati0nem illam satis ineptam exc0gitavi88e. Quam ineognita ali fuerit ipsa Anaximandri 0etrina, id etiam potest oeumento SSe, quod lunae diminuti0nem a quibusdam dicit eo explicari, quod eius foramen rotae simile obstruatur Nam e0s, qui ita sentiant, non nisi Anaximandrum intellegi p088e, pr0tinus patet is autem lunae orbem, non huius orbi fo-χου verba ' σχῆμα χοντα τροχου grammatice a m habent vim, ut modum vel formam significunt, qua lucis missio fiat. Nihil autum impedit, quominus iure χειν τροχοο ita coniunctum sit cum lucis omissione, ut sol hanc figuram non per se habeat, Verum quaSi demum accipiat cum lueis emissione, propterea videlicet, quod lucem omittor sit in radios se diffundere, hoc autem, rotae figuram ac

cipere. I Achill Tacf. c. 21: κω μνῆν δε ἐκλειπε ν . . . αλλοι δε Του Τομίου του τροχοειδους, dyt O ἔκπεμ πεται ὁ νως, cino νθ -

396쪽

ramen, 0tae similem dieit ). Ergo in illo alii l0 eo nihil e8t, u pr0bari p088it, Solis orbem Anaximandri sententia planum esse cylindrum η). Verum ut nullis veterum testimoniis probatur, ita etiam per Se omnino improbabile est, Anaximandrum stellarum

1 Quam manca si incerta Tatii do Anaximandro scientia sit, Tuichmuullorus etiam l. l. p. 18 sq. clare Ostendit, quamquam Sententiam loci, de quo egimus, non lane intell0Xisse videtur. 2 Tatius post locum, de quo egimus, sic ergit: τινες tἐ

τον et τω ῶσπερ πρηὶ et ijoci ς. Hos 4ινας . quos Tatius a prioribus, id est, ab Anaximandro distinguit, Telchmuelleriis l. l. p. 20)non alios esse putat nisi ipsum Anaximandrum. Sed quamvis praQter hunc eiusque discipulos non facile invenias, ad quem locus referri possit, tamen haec res omnino incerta est. Nam Tatii verba ita obscura sunt, ut per se sola certam interpretationem fugere et sine adiumentis aliunde advenientibus non intellegi posse videantur. Etenim primum cum σαλπιγξ sit et ευθεῖα et reunt in Pollux n. IV, II, 85), utra hoc loco inteIlegenda est Delude, cum sol dicatur lucem mittere ' ως π σαλπιγγος ἐκ κοίλου οποι καὶ σrενου num σαλπαγ idem intellegitur atqu0 otio καὶ rενός τοπος, ita ut hic illius similitudin illustrutur an otii πιγξ est res ab hoc cavo et angusto loco diversa, veluti quoddam huius cavi loci foramen, ita ut dum atqu0 υλός significet an unique ad ἔκπωε ιν pertinet, ita ut significet, lucum ex augusto loco quadam quasi vehementia offlari Denique in verbis ' ἐκπε/ιπειν Drόν rba γηλιον ro φως'

utrum πρ=ὶσr ρας pertinet ad Drον an ad ro τως id est, utrum ipse Sol Comparatur cum Onarris an lux a sole emissa - nam

prout aut hoc aut illud accipitur, nonor ῆοος significatio alia erit. Sed huius loci non est, haec accuratius persequi. Mihi quidem non veridissimile videtur. Tatium, cum αυλὸν salso intellexisset tibiam Pro eo memoriae errore dixisse σαλπιγγα et in verbis allatis hanc fere latere sontentiam ' solem e cavo et angusto loco tamquam ex tibia sive stula vel tamquam per fistulum nam ille cavus locus et Anaximandri solis tinnulus et huius annuli oro ιιιον intellegi possit lucem mittere, similiter atque folles aerem per tibiam sive fistulam mittant).

397쪽

0rbe planos cylindros putavisse Etenim primum eum vidimus solis orbis magni tudinem aliquo m0do desiit visse. Iam si eum sumimus hunc orbem putavisse cylindrum esse, cum hic cylindru praeter m0diolum, per quem ignis emittitur, sensibus nullo modo appareat, nulla exeo iuri 0test rati0, qua e credere potueri eiu magnitudinem invenire posse. Deinde in Anaximandri 0ctrina plura unt, quae illa opinione p08ita omnino non possinteXplieari. Naui uni stylindros illos oporteat in eoel ad libram Suspens0s esse, qua vi Sustinente in sua sede manent et, cum Anaximandri sententia stellae circa mundi RXein moveantur, ut partim iam Vidimu8, partim p0stea aecuratius Stendenius, qua ratione cylindrorum illorum conversiones explicari poterunt Quod enim Zellerus e duobus Arist0telis et Theophrasti loeis e0uicit, has conVersiones pulsu fieri ventorum, illi 0ei non ad stellarum conversiones ires a Xem mundi, sed ad solis et lunae con- Versiones per circulum est lipti eum pertinent id qu0d postea Seorsum deuebimus. Denique tota hae stylindrorum opinio eiusmodi est, ut vi a qu0quam potuerit c0ncipi. Nam ne tu natura ullum est simile, a quo suseipi 0tuerit, nec ulla excogitari potest rati0, quae quasi quadam nece8sitate debuerit ad iuveniendam eam perdueere. Haec autem omnia m0d contrari se habent, si Anaximander stellarum orbes putabat annulos esse per totum e0eli ambitu uicircumeuntes. Hae enim opinione 908ita, Simulatque stellae alicuius a terra distantia reditur inventa esse,

ipsius orbis sive annuli magnitudo pr0tinus patet hae

dum apte explicantur; et sine hae opini0ne Ana Ximander eam rati0nem, qua ab Arist0tele et h00phrasto dieitur solis et lunae eonversiones per cireulum eli-ptieum explicavisse, ne e0ncipere quidem potuisset haec denique pini in natura multa habet similia, a quibus 90tuerit useipi, et per se eiusmodi est, ut facile, cum

398쪽

378 primum Stellarum natura et motus e caussis naturalibus explicanda sunt, menti Sagaci currere et eximie placere 908Sit.

Qu0d ad reliqu0 scriptores recentiores attinet, Vix opus est, o et lilii memorare sententiam, qui Anaximandri orbes c00leste opinatur Sphaera esse crystallinas sese amplectente S, quarum unaquaeque Sphaera cingatur ignea et huius sphaerae ignes e l000, qu stella quaeque nobis appareat, per foramen r0tundum ad nos transmittat. Haec enim sententia negleeti apertissimis veterum testimoniis consteta St. Unus Telchi uellerus illos 0rbes statuit quidem annulos e8Se rotarum curvaturae similes, qui ire mundi axem convertantur; sed quae de hac re loquitur, tam imperspicua et partim etiam inter se pugnantia sunt, ut non solum dissicile sit, eius sententiam e0gnoscere, Sed ut ipse etiam videatur sententiam non satis clare in animo informatam

habuisse. Qu0d orbes coelestes dicit circa mundi axem converti, id accipit maxime propter anteceptam illam opini0nem, qua ipsi infinito priueipi aeternum tribuit motum circularem. Quod annulos dieit, id recte inde sumit, qu0d

veterum testimonii cum r0tarum curvaturi comparantur.

Sed quae singillatim de his annulis disputat, ea eiusm0di

Sunt, ut, quale e88 putet, clara quidem notione non concipi 088it, ut autem, quale putare videtur, tale certen0n potuerint es8e, et pr0pter ipsius rei naturam nimis mirabilem et pr0pter perfectam eius a veterum testim0niis

dissensionem. Ea autem cau88a, qua annulorum ill0rum

originem explicat putat enim, si recte intellexi, celeri universi mundi circumaetione tu Xtremo aere Ventorum Ortices oriri avis canalibus utentes, h0sque ipso illos annul08 esse n0n solum nullo veterum testimonio memoratur, Verum etiam per se ipsa talis est, ut ne c0gitatione quidem in-

399쪽

379 formari possit, quom0d0 eius esseientia tales riri p0ssint annuli. Videtur auteni eo maxime in salsam Suam Sententiam in ei disse, quod in explicandis veterum testimoniis ad hanc rem pertinentibus magis ingenii festinationi indulsit quam diligentem locorum examinationem et comparationem adhibuit. Qua de Teielim uelleri sententia breviter diximus, ex adnotatione subieeta patebunt i). - Atque his dictis ad

I Cum in stellarum orbibus duo spectanda sint, annuli aerii et ignis ipsis inclusus, incipiendum videtur ab ea sententia, quam Telchmuellerus u ignis natura ut originu proponit Ignem igitur

contendit Anaximandri sententia Oriri e vento, ventum autem tenuissimum esse aeris exhalationem. Studion etc. p. l0. Ad hanc autem sententiam ab Anaximandri doctrina omnino alienam vidimus enim, Anaximandri sententia aerem, quippe e natura humida ortum, non posse in ignem verti adductus est eo, quod Anaximandri definitionum fulguris Hippol. Rosuit 6 Plut Plac. III,3 al.), omnibus aliis veterum locis neglectis, salso interpretatur. Iam propter istam Anaximandri de igne sententiam per se putat consentaneum esse, eum Stella quoque e ventis quibusdam qui in extremo aere essent, explicavisse. Atque hoc revera factum esse, ipsis veterum ostimoniis probari putat adfert autom in not. φ . 1 locos, quos ipsi ante p. 358 sq. laudavimus , dicens p. 1): deni or uimini an das sicli in uinum bestinaniten Abstande Onier Erdo gewisso lusti guo orto finden, o die obore Dine Ausscheidun dor olt ignis intellogitur in insen Lust-wirbul gurath, o das die laurigo Masso an vonius um8chlossonis und nur an ine Stultu ais tulit horaus alii uti ann. Diose St0lle isUs, o ii diu Soranu dur don Stern edesinat 0hen. Facit patet, haec vi pertinere ad rem propositam. Propositum enim erat, ut ignem in universam, ita etiam tollas e ventis quibusdam oriri stellarum autem nomine hoc loco vix aliud intuli segi potest nisi stellarum ignis do igno nim agitur. t laudato eichmuelleri loco ignis iam ant0 ortu di obser Dinor Ausscheidunidor eli' cf. p. 26 ventorum vorticibus circumcludi, nee vero ipso e ventis oriri dicitur. An forte intell0gi volt, ut unius id est, tenuissima aeris exhalatio nubibus involutus fulgura et tonitrua pariat,

400쪽

3806. Cum igitur stellarum rbes sint annuli aerii cavi 80lidos annulo igneo circum eludentes per totum coeli

ita tonuissimam totius mundi exhalationem superiorem id est, quandam ventorum specio in votitorum vorticibus inclusam stellas conficero Sud hanc molestam orationis inconcinnitatem mittamus.

Statim post verba laudata si pergit p. 12): Analysiren irdies Ansuhaian suam, quae loco antecedenti contineri putatur in thro Elomonte. l. uersi rhonnen i das Gestiri ais in hervor-Schiessendo Flamines φλογιις). 2. Diosor leuchtendo litgartigo trahi schisessi aus iner Bolire di aus vorsilglorius bustulit haec Rohre, de qua in disputation autocedunt nihil dictum est, quae intellegenda sit, ex adnotatione subiecta conici potest und uinum agonrade aliutich ist. 3. Di Oessiiungi0findo sicli in dens olgendus Radhranges, uti dieson soli man sicli destiat holi uni mit euergestilli dention. 4. Solcho ossiiungon bestiden sicli an ei nigen est immion dichtoria tollon si in de Lust, o die Gestirnu

dania aucti osehen ei den. b. Herausgetriebun wir die Flaminuwie duruli inen aus insem Blasinstrumente heraussalirunden irbel-wi nil ωσπερ δια Priori ρος αυλου). Quod secundo loco ait 'die Flamine schiussi cruor aus inerRohre aus versilgtur Lus - einem agoni ad ahnticli', his, ut ex adnotatione subiecta intellegitur, ius interpretatio continetur verborum Stellarum orbus ignem inclusum omittor 'δια στομίουωσπερ διὰ istior λῆρος αυλου quam quidem interpretationem ipse quinto loco aperto proponit. Etenim in his verbis alterum δια non, quemadmodum dici antecedens, de loco, sed de caussa dictum esse Statuens, Cum octa , , quum vertit tibiam comparari putat ipsum cavum Stellarum annulum, ro lsr xjoce autem, quem turbinem vel Orticum ventorum esse volt, si quid video, eam putat vim esse, quae stellae uniuscuiusque annulo ignis inclusus Xpellatur. Quod ut aliquo modo intollegi possit, statui oportet, in ipso stellae annulo esse quendam ventorum vorticem, qui ignem inclusum propellat atque expellat. Qui vorte ipsum stellae annulum permeans et ignem propelleus qui sit Telchmuellerus non dicit, nec facile a quoquam inveniatur. Sed ipsos etiam stellarum orbes sive annulos aerios cavos dicit vortices πρ nar jο ις esse per se ipsos annulorum cavorum speciem referentes id quod patet et e loco antea laudato,

quo eos appellat Lustwirbet', et deinceps magis etiam apparebit;