장음표시 사용
271쪽
lli, tamen Villa istiusmodi suerit, ne ne aquae sulphuratae Albulis, cum tem-
mini Antiquariorum hucusque inno tuiti Unde verisimile est missu, sui se exiguam, simplicem, privatoque usui
Exeuntibus extra portam S. Crucis, per declive Montis, ad Go ii citer passus, vastissimi muri occurrunt cum maxima ruderum multit
die C. Garano dicitur cilii cana rotta Saracina vocant. Non desunt, qui totum hocOlivetorum spacium usque ad Viam manam a Sallustio corrupta VO-ce, Lodoin dicunt atque in hoc loco Villa uiri se Sallusi fuisse statuunt. Uerum cum hujus spatii vastitas cum C idii Caesaris, de C. Cali dae pillis passim confundatur ego facile dixerim, hasce Villas, uti successu temporum privatis venditae suerunt hoc pacto novos jurisdictionis titulos acquisivisse.
Villum L. Centronii Pseni, ex γenali colligimus suisse amplissimam, magnisque sumptibus extructam, eo in loco,qui in hunc diem adhuc a possessore ejus Centro)ie dicitur Mitum habuit ultra Potitem Lucanum , ad simi- stram euntibus Romam, ubi modo praedium est Funubi. Cruci.e, quam de Croce vulgo vocant & arco quoque dicitur, eratque ηοῖζοφειον, id est, di-γersorio animalium custodia , c claustrum, posteris temporibus ad advenarum recreationem extructum; cujuSius υρ dera lapide, quem sino vocant, itata iis .fQOperta sunt, ut vix extra quidquam appareat; altius tamen fodientibus ejus manifesta indicia occurrunt. Est autem teistin saxi genus, quod ex inundatio-pore in curillimam petram coalescens, campos multis in locis vehit saxosa quadam pelle cooperit. Vixit Celitronius tempore Doluitiau , Manlii vili ι, Statii, e Iiινenalis O eta neu S, post cu)us mortem illa in possessionem venit Claudi Liberalis uti ex Numisinatis a Septimo Sepero culis, d In epulahro ui indicti Claudi Liberalis, teste Autoui Re A i. i. 'io , detectis patet . tempore a paris i Fucci Doctoris S civis I burtiui, in cujus praedio dicta Clui di sepultura anno Ici una cum numismatis quiadem epitaphia inventa fuerunt. Fuisse autem, ut supra dixi Villain magnificam splendidam ex Iuvenali, Satyra colligimus. AEdisti utor erat CcntroniuS. ytI0d cur 9 Littore Cajetae,summa ciιm Tyburis
in Praenestinis in monti bis alta parabat Culmina Villari Graecis long Iue petitis Marnioribis tricens Fortunae, Herculis aede n. Sunt praeterea alia in Territorio Tybu; tiuo illari in vestigia passim obvia, luce ne quicquam omississe videamur, paucis adducam. Villa Patro/u Liberti l . . Lucio, Elito, Co/nviodo filio ri/io persa berii. miliaris, eo in loco sita fuisse, teste Fid- io Cardoli dicitur, ubi modo euntibus ad S. Gr tot ii in ad laevam, illa Crucioriιvi, sub diruta SV Michaili Ecclisa extructa cernitur Euntibus postea main ultra Albidum Suhil ui eum tribus millibus passuum occurrunt Varia l-derum vestigia, quam C intorion olim Villain suisse, ito lites iiι existimat, ex inscriptione ibidem inventa impun
COS SINIAE D. L. CAESIA, POSSIDONIO L. COSSINIO D. L. DISCOS EXTIAE P. L. EUGENEI
272쪽
.mvis alii hanc illain in monte Qui tim Societatis nostrae, in qua putat vicino Tybari cluem PVἰhi.ipatori, 3, 3 exitu Villam sitam fuisse Coponiorum, in loco, quem Co i/io, Vocant, quasi diceres, o aluitruum Voce detorta, si tam suisse putent.
Rursus, euntibus per pol turn S. Cru,
cis , per dis biectum, vi si stare qua ut g dicitur, occurrit vinea collegi PD. CAu PONIUS L. F. tui tempore Ciceronis Romae florebant, Sc putat se id deducere posse ex loci nomine, qui Cadione appellatur, quasi dicere Cappotie idem id ex inscriptione putat se probare posse, quae in I a Valeria inventa suit, hujus tenoris:
GEMINUS. CAUPONIA. L. F. GEMINA.
illa Co Uerum cum insignis oponio inter, Pς ψ Rin cauponio, disserentia sit, de lapis ultra Anienem inventus sit, non Vide, quomodo ex istiusmodi conjecturis quicquam veritati congruum demonstrari postit. Hic idem Nico. mum adducit, eo in loco , ubi modo Ecclesia A. Vir iuis vulg de Curcia i , ad radices Vilia Tirocinii inani Soc '' nostra spectatur , ubi progredientibus per oliveta
plura rudera, S muri integri cum exedris conchisque piscinarum, quam Vi Villa Coe. lam Cocceiorum suisse conjiciunt , quae ς ψ um ut ἱ latria rea dissita est, ita quoque putant, trianum cum Traiano
pius hunc locum visitasse, cibidem primum Vilia suae de celebris magnificae exstruendae consilia captasse. Vel una uti haec ex Authoribus probari non possunt, ita quoque eisdem fides non est habenda. Quemadmodum qui
Uillam Serenorum in eo tractu urbis, qui Cocii tuo vocatur, quasi diceres Collis &renorum, sitam fuisse autumant, non parum hallucinantur. Verum ut tandem hunc de illis Tyburtinis tractatum concludam, Dico, viros Iobur tinos ade ubique antiquarum habitationum vestigiis abundare, ut vix ad mille passuum pactum procedas, quo non statim ea tibi obvient, debque Territorium non diversas villas sed vel unam integram, S vastissmam urbem expressisse , summa sane Taburtinae V, bis gloria existimare queas. Videntur etiamnum varia villarum rudera inter oliveta tendentibus ad illam an quae utrum ad dictam illam pertinus rint, num ad alias, nescio; typum ruderum subjungo.
Villa Hippolyti Cardinalis dPste, quae Tybure hodierna die
stupers; summa invenarum admiratione , situr.
Ippol tu Cardinalis 'Efle, delicioso Urbis situ delectatus, illam intra Urbis pomoeria exstruxit, cujus si divitias, amoenitateS statuarum antiquarum multitudinem S varietatem, sontiu incredibilem multitudinem, artis, natur et miracula, quae in ea reperiuntur, penitius consideres, certe omnium Veterum Romanorum in villis exstruendis
industriam multis paras angi superasse videtur Palatium montis supercilio insistens, tribus contignationiblis exaltatur, in aulas, iubicula amplissima ita distributum, ut advenae tantam Ar chitectonicae artis industriam satis mirari non possint. Aula artificiosis fontibus, aliisque ludicris spectantium animos insigni voluptate imbuit, Picturis Vist undique S undique a nobiliillimis sui sauei j
tempori pictoribus confertaci totum spalatium tanta Symbolicorum che nata. matum Varietate exornatur, ut Apelles
cum Pallade concertare videatur. Quid dicam
275쪽
dicam de statuarum, quarum quidem l dio Paria assum exhilaeni, cum arbori- maximam partem ex Gane. Vita bus , in quibus cuculus cuculat, Lu- ruinis extrahi justit, antiquae nobilita- scinia modulatur, sensat anser, canatis praestanti, cluarum quaedam in busta, nonnulla in mediocria Deorum, Dearum, Heroumque simulacra, aliqua in Colossea vastitatis molem asia
surgunt. Quid nobilius spectari potest
Crypta illa Nympharum musivo opere superbissime elaborata, nec non Ontibus, qui vel ipsum Parnassii exprimunt laxe tr. e palatii, praeter fontes saliciates, visum praestant in omnes Latii S Sabi)tie terminos,summa intuentium jucunditate extens S.
Ad Hornim progrediamur, in quo primo a palatio plano, per varias lucorum vias, ad luinque planities descen-rla volucres multiplici Ocum mutatione cantillante te senti rejurares. Ve 'ruin locus dolosis a tuarum ludicris - 'i'
non caret intentos enim avium modulationi inopinus ex omnibus muris dc pavimentis crima pens imber, ita perpluit, ut ex limine extra ti Videantur. Aperitur hoc loco aliud ambulacrum arboribus utrimque consitum , in cu us medio pulcherrima piscinae theatrum aperitur, in cujus medio exititium opus, in quatuor Draconum , in quatuor Mundi partes continuo aquarum diluvia evomentium sormas claboratum, in quorum dorso ingens canalis, quiditur; in quarum prima Cyathus im- jocum aquarum, quem Gir uti Vo Inc ς' V
tibin salientibus Iocin qui Roma vi
mense magnitudini Occurrit, aquarum jocis exhibendis opportunus In secunda Hercidis statua , qua artificiosius quicquam vix spectare licet, in palmorum altitudinis hinc descensus sit ad principale ilia ambulacrum, quod initium sumit a Catadupa illa mirabili, quae Anienis portio per occultos montis maeandros ingenti strepitu, quarumque murmure Per saxosas rupes, in concham et vastissimam evoluta, hinc
in vastam piscinam qua platanis, qua
simulacris undique&undique circun datam praecipitatur. Ex hoc intratur inambulacrum paulo ante dictum ad copastus longum, salientibus fontibus ordine dispositis instructum , in quorum abacis tota hidi Metamor, o sis subtilissimo plasticae artis ingenio es a-giata cernitur. In fine hujus ambulacrialia mox scena panditur . ma Vocatur, eo quod m. antiquae celebriores sabricae, juxta requisitam loci conditionem exstructae videantur; ubi ex laeva integer erumpens rivus ex flumine derivatus , per sinuosas rupe arte factas in Catadupam desinit Ludicra aquarum spectacula, quae hoc loco exhibentur, vix explicari possunt. Hinc
fit descensus in aliud planum , cujus
cant, exhibet aquasque ila tantam alti Gita eblitudinem aculatur, ut naecelsam Cy-
pressi figuram proxime aemuletur. Hinc vero per gradus Conchis hydragogis
instructos descenditur in Horti plani Harii pla-
tiem , ubi quatuor VIVaria occurrunt i takia
piscibus, cygnis, anatibus coeterisque que i aquaticae stirpis volucribu conserta, quae peridromidum cancellati ordines circumdantes , mira spectantes voluptate assiciunt. Implentur Lepiscinae, sive vivaria, ingenti aquarum Opia, per Catadupam dilapsa supra hanc Catadu pum nobili si unum sese aperit theatrum,
iuxta omnes architectonica artis regu las nitidissime exstruci tam, nec non Vasto aquarum receptaculo visendum; in cujus interiori reces ii organum draulicum automatum dispositum, mi p. ra sonorum varietate auditorum aures up demulcet. Nec hic locus insidii Scaret, organo abditis enim aquarum canaliculis ita repletus est, ut harmonica organi suavitate abrepti derepente aquarum diluviis tantum non obruantur Tempti Sine deficeret, si omnia hujus horti memoranda, artis & Naturae miracula su-sius describere attentarem. Ut plura desiderat, ex rebus superficie tenti, tantum enarratis is librum adeat lito)iii
276쪽
lurimi nulli cedit, ita quoque persectum ejus ictypon veluti ultimum huic demisi Taburtinis tractatui colophonem
imponit. marum rerum descriptione, omnia singula exhibuit AEdine Lector curiosus hu)us milia splendorem, amoenita tem verbis tantum percipiat, hic ejus ichnographiam, quae uti veterum M
277쪽
De Veterum Urbium, Fanorumq; celebrium ruinis&stu, nec non de admirandis Naturae
operibus, quae in YlιuRTINO TERRITO Icio
De Urbium Veterum vestigiis adlatae superstitibus.
De Aniene flumine, quod hodie Teucrone
Uamvis supra de Aviene satidisieruimus , laic tamen paulo amplius de eo ratiocinaturi stimum est enim fluvius omnium eorum, qui Latium irrigant, celeberrimuS, Pol bio , Ciceroni, mi Glio, Pidio, Librio, Dionysii Halicaritasse , Straboni, Propertio, Plinio, Sitio, Statio, Plutarcho, cuinam non rerum Romanarum L . e. xa scriptori notissinus Plinius innio, inquit, in monte Trebanorum ortum, lacita tres, amoenitate nobiles, qui nomen
dedere Subla he , defert in Tyberim. Cui consentit Frontinus: ecfati uit principi nostro c.eterarum aquarum restituisse copiam sed etiam ratiam Anienis quoque norit vitia exscindi pssse idit. 40mi is entin flumine repeti ex lacu, qui est supra illam Neronianam Subiacensem , ubi limpidis ima est, ignit. Nam
cum oriatur Anio supra Trebam Augustam, seu quia per saxosos montes decurrit, paucis circa ipsum oppidi objacentibus cultis seu quia lucus altitudine, in quo
excipitur, Pelati depuratur, imminentium quoque nrmorum opacitate numbratrus,
frigidi simus simili ac splendidi nis eo perpenit. Infidum Subtiqueton, de quo
pluram Historia nostra Eustachio-Mariaua hodieque nomen antiquum retinet, Vulgo Subtico aut Su aco situm Subla- est in ipsa ripa Allieitis, circiter 2 millibus passuum supra Tobur in colle edito, infra quem amnis per catarractam praecipitatur mille vero passus supra oppidum ad eandem ripam loco editiore conspi itur Assonasterim illud ma ''
gnificum Di 'ae Schola litae uacuna Dul a nedictis
Religionis S Benedictici hoc loco in a .r' subjecta valle, superioribus seculis fuere tres illi lacus amoenitate nobiles, qui nomen dedere sub)ecto oppido, Sublaqueo hi postmodum sive terraemotu, sive absorptis intra viscera subterranea aquis, aut alio eventu nobis ignoto, esse desiere; unum adhuc tempore Didii Benedicti superfuisse testatur historia de de S. Mauro discipulo qui ad summerso
intra lacum Placido subveniendum ex obedientiae merito, supra lacus aquas jus uri . Patris ambulasse , atque fratrem suum ex aquis extraxisse resertura S. Gregorio. Pbrro a cibiaque versus ortum hy-bernum euntibus post undecim millia passuum ad eandem Avienis ripam dextram , Occurrit antiquishma illa Vrbs Trebat
278쪽
P Treba, vulgo nunc Tres)e; non pro vicum Hareonis , vulgo Aui hi, hinc ad tria millia pastilum , in monte IJca'iuro Septimus pons juxta Catar- qui Trebam ab ortu Solis prospicit, ructain I Octavus infra Vissu itiontes frictio consi)iciuntur. Hic satis Domiatis, S hodie Ponti Hii, dicitur; mirari non possum, quid Strabo u in qui olim fixeus erat, de Pons Clelii smentem cnerit , quod sontes hujus i dicebatur , eo luod circa cum sepul- filminis ad Ab 13 i quindecim millibus crum Gil olim conditum crat , is passuum inde distitam, urbem perve modo violentia fluminis distipatus extustam ponat. νίων, inquit, που ligno constructus cernitur, euntibus in ε ἰλ ρ ij et bis cc θῖς αα tibiniin commodissimus sane, Scieria πολεως nisi forsan Territorium Ab e OpportunuS; Onu omnium celeber quod Trebi contiguum est , intelligi mimu , luci a Po/it γλι Lin a)rton vocant,
bus actum si de viam regiam Romam
euntibus praebet. Decimus, Pons Ma-
velit. Fertur itaque ii ex dicto Trebatiorum nonte, ut recte Frontiniis, per saxosa loca , mox vero circa Trebam
per depressit ora loca, utrimque imminentibus nemorosiis collibus , longis ambagibus sontiumque rivis adauctus, 2 burtim agris committitur ' hinc perhorrendas rupium voragines, aliis aliisque receptis fluviolis, vasto circuitu in Tiberim sese exonerat. Hodie ab or- ni hujus fluminis usque ad Tiberim, cui se instauat, duodecim pontibus, partim ligneis, partim saxeis stratus conspicitur, quorum prior in Territorio Trebano , duo alteri in Sublaquens, S . Anto)iii QS L Francisci; quar tus ligneus , intra orbam Sc Maranam , qui sunt pagi sub jurisdictione Sublucensis Abbatiae quintus pariter ligneus intra Rubianum , de Anticolim:
maeres , Vulgo Mammoli, primo ab Antonino Pio Imperatore extructus, deinde a Mani ea Matre sexandri Caesaris , aquam nomen obtinuit, restauratus suit. Undecimus, uno circiter milliari post S. Agnetis Templiιm, ta di omen
tuna Duodecimus, non procul a con
fluxu Anienis dc Tiburis, in Via Salaria, in quo Manlius cum gigante Galloruin congressus victoriam obtinuisse fertur. Hic a Gothis destructus, a i cui set tandem Iustinianiinperatoris A chistratego restitutus fuit quemadmodum elegans epigramma, quod hunc usque diem in latere pontis in cisum spectatur , hoc tenore Verborum testatur:
QUAM BENE CUR BATI DIRECTA EST SEMITA PONTII ATQUE INTERRUPTUM CONTINUATUR ITER. CALCAMUS RAPIDAS SUBJECTI GURGITIS UNDAS, ET ARSEN RESONANS PLAUSUS UBIQVE CANIT 1 TE IGITUR FACILE PER GAUDIA VESTRA QUIRITES, ET NARSEN RESONANS GAVDIA UBIQUE CANAT. VI POTVIT RIGIDAS GOTHORUM SUBDERE MENTES, HIC DOCUIT DURUM FLUMINA FERRE IUGUM .
Quinarum urbium situm ma-. gno labore investigarem,
contigit, ut inter condensos luarum recessus,vi pendentium scopulorum tesqua ita intricarer . ut vix ullibi exitus concederetur, c quibuS summo nisu tandem eluctatus, in pervetustam vastae solitudinis Ecclesiam Divino dictu, inciderem, quam cum ac o fau-
279쪽
Constantino anno olim extructam, ac deinde Sauci, Symestro Pont. i. fin&pu,ne Ῥιὶ o Eustachio codem in loco, in quo ex apparitione Crucifixi inter cornua cervi a paganismo ad christum
convcrsus iterat, dicatam viderem, ex profanae tunc inquisitionis molimi
ne in sacram, amdudum desideratam hujus loci tam celebris notitiam, felici sane errore illapsus , historiam, quam Eu Iachio-Maraanam inscribo, composui, in qua quidquid Lector circa antiquitatem hujus loci deliderare poterit, exact e descriptum reperiet; quare in iis hoc loco describendis lonsior esse nolui. oee Hujus itaque occasione, cum quo- annis locum hunc devotionis causa
L pulixa accederem , multa ad hoc opus spectantia per Ulam de Veterum urbium
vestigiis, ut supra dixi, observarem nescio quo casu in eximium Virum, Doctorem Tarqui=rium amatiam in
Casleslo S. An est, quod desti Madume
Vocant, commorantem incidi,qui cumiae παλαιολογίας desiderio incensum videret, dixit, se librum Manu scriptum de origine,, excidio Empuli-tauo habere, a Parente suo peritiss1mo Medico ex alio pervetusto Manuscripto extractum , ex quo complura ad meam rem facientia circa veterum urbium, quae in Territorio syburtino ad
huc spectantur, historiam, potissimum quae ad urbem pervetustam, quae Emptilum olim dicebatur, pertinerent,
colligere possem de quod jamdudum
unice nosse desideraram, in eo quam copiosisimae descriptum reperi neque hic se stitit negotium, totius urbis situm, S superstites murorum ruinas, ex dictis S. Angeli ustili moeniis ostent dii; iti vix ullum Authorem ex modernis de ea mentionem siccisse noram, ita quoque totam historiam hisce opportune sane, veluti antiquitatem hucusque incognitam, hic inserendam
Em tum, quae posteris temporibus Amiu'tione vulgo appellat fuit, oppi-
dum fuit a Graecis eodem sere tempore, citio Archirit si atrcs Culillus , Corax Mi)burtiis Tabura in dandae opei m dabant, ab Almri 'inibus aedificinini tempore priscorum Latinorum summὀso- ruit. Nam aboli titi viribus potentes
non timuerunt lino ullum Romanum Jana
florentem de felicishmum ibi adscribere tostem Nam uti Livius testitur l. 7. Empulum eo uno ex Tyburtibus Cip- instillum tum Accidit hoc C Sulpitio tertium, ScM. Hul rio Publicola Consuli bus anno Urb. Cond. 0 Sequentibus Cois. haec ibidem narrat Livius. Eo, Inquit, bella eo anno pro pere sa, cumpie Tyburtibus ad deditionem ti natum. Sassiit ex his urbs capta cetteraque oppida eundem fortunam habuis ut, ut uuiveris
gens postiis armis in idem Confusis Peni si t
riuuiphata ude Tybunibus. Sed iam ad situm ejus describendum propius
Euntibus Tribure Sublacum versus ad siti Em-
tria millia passuum ad laevam nobile ' C testum S. An est, quod Castes Mada-
me Vocant, monti impositum occurrit:
ad dextram montes altissimos conspicis, atque hos inter montes, in convalle supra tumulum haud exiguum, se spectanda praebent veteris Empali rude rum vestigia, ad oo. Circiter pastus ad viam,quae Sicilianum, Sublacum ducit, extensa e quibus eam nobilissimam olim urbem suisse , luculenter colli .gitur , quae uti situm habet in vasta valle, ita seoque montibus undique S
undique veluti coronata, nec non scaturientium ex montibuSionilum mul aciet ij mu
titudine, mirum in modum habitationem amaenam jucundamque reddit, montes quidem arboribus consiti magnam Venatoribus ex animalibus tam volucribus, quam terrestribuS, praedam osterunt Ages omnibus ad vitae humanae usum, necessariarum rerum abundantia instructus est Territorium suum olim vel usque ad ipsum Avienem 'i To in .mpulia ex una parte, ex altera ad O. Dr oraum,
quae assula quondam dicebatur, sese
extendebat Archivi vero ante ejus devasta
280쪽
devastationem Enipulum sic descri- etuum genere,nec non Cypressis,Pinibunt Inter praedivites 5 amaenas ur lius, fagis, quercubus platanisque ad abes, quas Tyburtinum e tenebat unc moenitatem conciliandam implantatis non infimae sortis sui Empulum, sive uberrimum;&uti sontium scaturigini- Ampi ianum, quam Sc a sani Appolo ius abundat, ita quoque intuentium, tum dii tam constat, tribus millibus liculos animumque mira voluptate c-n ρ 'ii passuum bliti edissitum; praeter pala creabat. Erat huic viridario junctum L pu i ii viri ei lina magnificum fortalitio in i Theriotrophaeum, omni animantium struebant a natura munitissimo extra tam Volucrium, quina quadrupedum quod viridarium cernebatur omni stru genere instructum. Urbs tota validissi