장음표시 사용
111쪽
vidia, et caetera animi affectiones perturbantur, Praecepta suppeditantur aliis in libris, quos poteris mecum
Ad id autem, quod te velle senseram, timulate satisfactim esse debet voluntati tuae. Nam ne praeterirem aliquid, quod ad argimaentum in omni ratione reperiendum pertineret, plura, quam a te desiderata erant, sum complexus fecique quod Saepe liberales venditores solent, ut, cum pedes fundum VeVendiderint, rutis caesis receptis, concedant tamen
aliquid emtori, quod Ornandi causa, apte et loco PO-Situm esse videatur. Sic tibi nos ad id, quod quasi mancipio dare debuimus, ornamenta quaedam Voluimus non debita accedere. timetor. VOM II.
112쪽
Cicero Pater, et Cicero Filius. I. Fili is Studeo, mi pater Latine ex te audire ea, quae mihi tu de natione dicendi Grajce tradidisti:
si modo tibi est otium, et si vis. Pater An est, si Cicero, quod ego malim, quam te quam doctissimum esses otium autem primum summum eSt quoniam aliquando Roma exeundi potestas data est deinde ista tua studia vel maximis occupationibus mei anteferrem libenter. Filitis. Visne igitur, ut tu me Graece Soles Ordine interrogare, sic ego te ficissim eisdem de rebus Latine interrogem 3 Pater. Sane, si placet: sic enim et ego te meminisse intelligam, quae accepisti; et tu ordine audies, quae requireS. Filiu3. Quot in partes distribuenda est omnis doctrina dicendit Pater. In tres. Fili ιs. Cedo quasi Pater. Primum in ipsam vim oratoris, deinde in Orationem, tum in quaestionem. Filii s. In quo est ipsa ris 3
Pater. In rebus et verbis. Sed et res et verba, invenienda sunt, et collocanda. Proprie autem in re
bus invenire, in verbis eloqui, dicitur. Coli are
113쪽
alitem, etsi est commune, tamen ad inveniendum refertur. VOX, OtuS, VultuS, atque omni actio eloquendi comes est earumque rerum Onanium cuStOS
est memoria. Fili ιs. Quid Θ orationis quot sunt parte. Pater. Quatuor Earum duae valent ad rem docendam, narratio et confirmatio ad impellendos animo duae, principium et peroratio. Filius. Quidaquaestio quasnam habet parte. Pater. Infinitam, quam consultationem appello; et definitam, quam
II. Urais. Quoniam igitur invenire primum Storatoris, quid quaeret 8 Pater Ut inveniat, quemadmodum fidem faciat eis, quibus volet perSuadere, et quemadmodum motum eorum animi asterat. Filius. Quibus rebus fides fit 3 Pater Argumentis, quae ducuntur e locis, aut in re ipsa insitis, aut Sumtis. Filius. Quos vocas loco. Pater Eos, in quibus latent argumenta. Filius. Quid est argumentum 3 Pater. Probabile inventum ad faciendam fidem. Filius. Quomodo igitur duo genera ista dividi. Pater. Quae sine arie putantur, ea remota appello, ut testimonia. Filius. Quid insita 8 Pater. Quae inhaerent in ipsa re. Filius Testimoniorum
quae Sunt genera Θ Pater Divinum, et humanum et divinum, ut Oracula, ut auspicia, ut Vaticinationes, ut reSponSa Sacerdotuma, haruspicum, conjectorum humanum, quod Spectatur ex auctoritate, et X VO-luntate, et ex Oratione, aut liberii aut Xpressari in quo insunt scripta, pacta, promiSSa, jurata, quaesitu. Filius. Quae sunt, quae dicis insita Pater. Quae insiXa sunt rebus ipsis, ut definitio, ut contrarium, ut ea, quae sunt ipSi contrariove ejus aut similia aut dissimilia, aut consentanea aut dissentanea; ut ea quae Sunt quaSi conjuncta, aut ea quae Sunt quaSi pugnantia inter Se aut carum rerum, de quibus agitur, cauSae aut causarum eventus, id Si quae Sunt iafecta de causi s ut distributiones, ut genera partium, generumve paries, ut primordia rerima, et quasi prae-
114쪽
currentia, in quibus inest aliquid argumenti ut rerum contentiones, quid majus, quid par, quid minus
Sit in quibus aut naturae rerum, aut facultat ,
III. Filius omnibusne igitur ex his locis argu
menta sumemus 3 Pater Immo vero Scrutabimur, et quaeremus ex omnibus sed adhibebimus judicium, ut Ieria semper rejiciamus, nonnunquam etiam Communia Praetermittamus, et non neceSSaria. Filiu3.
Quoniam de sine respondisti, volo audire de motu. Pater Loco quidem quaeris sed planius quod vis explicabitur cum ad orationis ipsius quaestionumque
Filius. Quid sequitur igitur 3 Pater. Cum inveneris, collocare: cujus, in infinita quaestione, ordo est idem fere, quem exposui, locorum in definita
autem adhibenda sunt illa etiam, quae ad motum animorum pertinent. Filius. Quomodo igitur ista eXplicat Pater. Habeo communia praecepta fidem faciendi, et commovendi. Quoniam fides est firma opinio motus autem animi incitatio aut ad voluptatem, aut ad molestiam, aut ad metum, aut ad cupiditatem tot enim sunt motus genera parte plures generum Singulorum); omnem collocationem ad finem accommodo quaestionis. Nam est in proposito finis, fides in causa, et fides et motus. Quare, eum de causa dixero, in qua est propositum, de utroque dixero. Filius. Quid habes igitur de causa dicere ΘPater. Auditorum eam genere distingui. Nam aut auScultator est modo qui audit, aut disceptator, ideSt, rei Sententiaeque moderator ita, ut aut delectetur, aut Statuat aliquid. Statuit autem aut de praeteritis, ut judex, aut de futuris, ut senatus. Sic tria Sunt genera, judicii, deliberationis, exornationis: quae, quia in laudationes maxime confertur, Proprium habet jam X e nomen. IV. Filius. Quas res sibi proponet in istis tribus generibus orat0H Pater. Delectationem in XO -
115쪽
ORAT PARTITIONES, CAP. 5. l0 I
tione in judicio, aut saevitiam aut clementiam judicis in suasione autem, aut Spem aut reformidationem deliberantis. Filii s. Cur igitur Xponis hoc loco genera contrOTerSiarum Θ Pater Ut rationem collocandi ad finem cujusque accommodem. Filius. Quonam tandem modo Θ Pater. Quia quibus in orationibus delectatio finis est, varii Sunt Ordine collocandi. Nam aut temporum Ser Tantur MadUS aut
generum distributione ς aut a minoribus ad majora adScendimus aut a majoribus ad minora delabimur aut haec inaequali varietate distinguimus cum parva magnis, Simplicia conjunctis, Obscura dilucidis laeta tristibus, incredibilia probabilibus Interimus quae in eXOmationem cadunt omnia. Filius. Quid Θ in deliberatione quid spectas 3 Pater. Principia vel non longa, vel saepe nulla. Sunt enim ad audiendum qui deliberant Sua causa parati. Nec multum Sane
Saepe narrandum est. Si enim narratio aut praeteritarum rerum aut praesentium SuaSi autem futuis
rarum. Quare ad fidem et ad motum adhibenda est omnis oratio. Filius. Quid Θ in judiciis quae est Ollocati, Pater Non eadem accusatoris et rei quod
accusator rerum ordinem proSequitur, et Singula argumenta, quasi hasta in manu collocata, Vehementer
proponit, concludit acriter, confima tabulis, decretis, testimoniis, accuratiusque in Singulis commoratur perorationiSque praeceptis, quae ad incitandos animo valent, et in reliqua oratione paululum digrediens de cursu dicenda, utitur, et vehementius in Perorando. Est enim propositum, ut iratum emciat judicem. V. Filius. Quid faciendum est contra re, Pater. Omnia longe secus. Sumenda principia ad benevolentiam conciliandam Narrationes aut amputandae, quae laedunt aut relinquendae, Si totae Simi moleStae. Firmamenta ad fidem posita, aut per se diluenda, aut obscuranda, aut digressionibus Obruenda. Peroratione autem ad nusericordiam conferendae. FiliuS.
116쪽
Semperne igitur ordinem collocandi, quem volumus,
tenere possumus 3 Pater. Non Sane : nam auditOrum aures moderantur oratori prudenti et provido; et, quod respuunt, inmautandum esti Filius. Expone deinceps, quae ipsius Orationis verborumque praecepta sint. Pater Unum igitur genus eSt eloquendi sua sponte fusum alterum Vedium atque mutatum. Prima vis est in simplicibus verbis: in conjunctis, secunda Simplicia invenienda sunt: conjuncta collocanda sunt. Et Simplicia verba partim nativa sunt, partim reperta Nativa ea, quae Significata sunt sensuri reperta, quae ex his facta Sunt, et novata aut similitudine, aut imitatione, aut inflexione, aut adjunctione verborum. Atque etiam est haec distinctio in verbis altera, natura tractatione, altera natura, ut sint alia sonantiora, grariora, teriora, et quodammodo nitidiora alia contra tractatione autem, im aut propria Sumuntur rerum vocabula, aut addita ad nomen, aut nova, aut prisca, aut ab Oratore modificata et inflexa quodammodo qualia sunt ea, quae transferuntur aut immutantur, aut ea, quibus tamquam abutimur, aut
ea, quae Obscuramus quae incredibiliter tollimus, quarque mirabilius, quam sermonis consuetudo Pati
VI. Fili ιs. Habeo de simplicibus verbis nunc
de conjunctione quaero. Pater. Numeri quidam sunt in conjunctione Seriandi, consecutioque Verborum. Numero aures ipsae metiuntur, ne aut non comple Verbis, quod proposueris, aut redundes. Confinitio autem, ne generibuS, nutareriti temporibus, pereonis,
caribuS, perturbetur oratio. Nam ut in simplicibus verbis, quod non est Latinum, sic in conjunctis, quod
non conSequens, Vituperandum est. Communia autem Simplicium conjunctorumque sunt haec quinque quasi lumina dilucidum, breve, probabile illuStre, Suave. Dilucidum fit usitatis verbis, propriis dispositis, aut circumscriptione conclusa aut inter-
117쪽
naissione aut concisione verborum: Obscuriim autem, aut longitudine aut contractione Orationis, aut ambiguitate, aut inflexione atque immutatione verbOrtim. recitas autem conficitur simplicibus verbis :Semel unaquaque re dicenda, nulli rei nisi ut dilucid dicas, serviendo. Probabile autem genus est orationis, si non nimis est comtum atque eXpolitum Si est auctoritas et pondus in verbis ς Si sententiae vel graves, vel aptae opinionibus hominum et moribus. Illustris autem ratio est, si et verba gravitate delecta ponuntur, et tranStata, et Superlata, et ad nomen adjuncta, et duplicata, et idem significantia, atque ab ipsa actione atque imitatione rerum non abia horrentia. Est enim haec pars orationiS, quae rem constituat paene ante oculo : is enim maXime Sensus attingitur sed caeteri tamen, et marinae mens ipsa
moveri potest. Sed quae dicta sunt de oratione diluia eida cadunt in hanc illustrem Omnia. Stinua plus
aliquanto illustre, quam illud dilucidum altero sit,
ut intelligamus, alter Vero, ut videre videamur. Suave autem genus erit dicendi primum elegantia et jucunditate verbo a sonantium et lenium Ddeinde conjunctione quae neque aspero habeat concursus, neque disjunctos atque hiantes et Sit circumscripta non longo anfractu, Sed ad SpiIitum Voci apto, habeatque similitudinem aequalitatemque Verborum tum ex contrariis Sumta Verbis : crebra crebris, paria paribus respondeant, relataque ad idem verbum et gemmata, atque duplicata, Vel etiam saepius iterata
tionibus copuletur, tum diSSOliitionibus relaXetur. Fit etiam suavis oratio, cum aliquid aut in risum aut inauditum, aut Ovum dicas. Delectat enim quidquid est admirabile maXimeque OVet ea, quae motum aliquem animi miScet, ratio, quaeque Significat oratoris ipsius amabile moreS; qui Xprimuntur aut significando judicio ipsius ex animo humano ac liberali, aut inflexione sermonis, cum aut augendi
118쪽
alterius, aut minuendi sui causa, alia dici ab oratore, alia existimari ridentur idque comitate fieri magis,
quam vanitate. Sed multa sunt Suavitati praecepta, quae Orationem aut magis Obscuram, aut minu probabilem, faciant. Itaque etiam hoc loco nobis est ipsis, quid causa postulet judicandum. VII FUDιs. Reliquum est igitur, ut dicas de
nVerS Oratione atque mutata Pater. Est it
que id genus totum situm in commutatione Verborum quae simplicibus in verbis ita tractatur, ut aute verbo stilatetur, aut in verbum contrahatur oratio: eX Verbo, cum aut proprium, aut idem significans, aut factum verbum, in phira verba diducitur ex oratione, cum aut definitio ad unum verbum revocatur, aut aSSumta verba removentur, aut in circuitus
diriguntur, aut in conjunctione fit unum verbum X duobuS. In conjunctis autem verbis, triplex adhiberi poteS commutatio, non verborum, sed ordinis tantummodo ut, cum semel dictum Sit directe, sicut natura ipsa tulerit, invertatur ordo, et idem, quasi SurSum VerSus retroque dicatur deinde idem intercise atque permixte. Eloquendi autem exercitatio maxime in hoc toto convertendi genere Versatur. Filius Actio igitur sequitur, ut opinor Patcr.
Est ita quae quidem oratori, et cum rerum et cuna verborum momentis, commutanda maxime est. Facit enim et dilucidam orationem, et illustrem, et probabilem, et Suavem, non Verbis, Sed Varietate O n, motu corporis, nutu quae plurimum valebunt, Si cum rationis genere consentient, HuSque fina ac Varietatem subsequentur. Filius. Num quidnam de oratore ipso restat 3 Pater. Nihil sane, praeter memoriam, quae est gemina literaturae quodammodo, et in dissimili genere persimilis. Nam, ut illa constate notis literarum, et ex eo, in quo imprimuntur illae notae Sic confecti memoriae tamquam cera, locis utitur et in his imagines ut liter , collocat.
VIII. Filius. Quoniam igitur ris oratoris Omnis
119쪽
eXp0Sita est, quid habe de Orationis praeceptis diceres Pater. Quatuor ejuS SSe parteS, quarum prima et postrema ad motum animi valet is enim initiis est et perorationibus concitandas Secunda, narratio; et tertia, contima alio, fidem facit orationi.
Sed amplificatio quamquam habet proprium locum,
Saepe etiam primum, postremum quidem fere Semper, tamen reliquo in cursu orationis adlubenda eSt marimeque cum aliquid aut confirmatum St, aut reprehensum. Itaque ad fidem quoque vel plurimum Va- Iet. Est enim amplificatio vehemen quaedam argu mentatio ς ut illa docendi caum sit, haec commovendi. Fili is Perge igitur Ordine quatuor mihi istas partes Xplicare. Patcr. Faciam; et a principiis primum ordiar quae quidem ducuntur aut experSOniS, aut e rebus ipSis. Sumuntur autem trium rerum gratia ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur. Quorum primus locus est in personis nOStris, diSceptatorum, adverSariorum e quibus initia benevolentiae conciliandae comparantur, aut meritis nostris, aut dignitate, aut aliquo genere estutis, et
maxime liberalitatis, officii, justitiae, fidei contrariisqua rebus in adversarios conferendis, et cum iis, qui disceptant, aliqua conjunctioni aut causa aut spe significanda; et, si in nos aliquod odium offensiove collata sit, tollenda ea minuendave aut diluendo, aut Xtenuando, aut compenSando, aut de precando. Intelligenter autem ut audiamur, et a
tente, a rebus ipSis Ordiendum est. Sed facissime auditor discit, et quid agatur, intelligit, si complectare a principi genu natura .que cauSae si definias, si dividas, si neque prudentiam Hu impedias confusione partium, nec memoriam multitudine : quaeque mox de narratione dilucida dicentur, eadem etiam
huc poterunt recte referri. Ut attente autem audiamur, trium rerum aliqua consequemur. Nam aut magna quaedam proponemuS, Rut neceSSaria, aut conis
juncta cum ipsis apud quo res agetur Sit autem
120쪽
hoc etiam in praeceptis, ut, si quando tempus Urum, aut res, aut locus, aut interventus alicujus, aut interpellatio, aut ab adversario dictum aliquod, et maxime in perorando, dederit occasionem nobis aliquam, ut dicamus aliquid ad tempus apte, ne derelinquamus et et, quae suo loco de amplificatione dicemus, multa eX his poterunt ad principiorum praecepta transferri IX. Filius. Quid Θ in narratione quae tandem
conservanda sunt 3 Pater. Quoniam narrati est rerum Xplicatio, et quaedam quasi sedes ac fundamentum constituendae fidei ea sunt in ea servanda
marime, quae etiam in reliquis fere dicendi partibus;
quae partim Sunt neceSSaria, partim assumta ad Ornandum. Nam, ut dilucide probabiliterque narremus, necesSarium Si Sed taSSumamus Detiam suavitatem. Ergo, ad dilucide narrandum, eadem illa superiora explicandi et illustrandi praecepta repetemus, in quibus est brevi S eaque SaepisSime in narratione laudatur, de qua supra dictum est. Probabilis autem erit, Si perSOnis, Si temporibus, Si locis, ea, quae narrabuntur, conSentient; si cujusque facti et eventi causa ponetur; si testata dici vides)untur: si cum hominum opinione, auctoritate, Si cum lege,
cum more, cum religione comuncta Si probitas narrantis significabitur, si antiquitatis memoria, Si rationis veritas, et vitae fides. Suavis autem narratio est, quae habet admirationes, XSpectationes, Xitus inopinatos, interposito motus animorum, colloquia personarum, doloreS, iracundias, metus, laetiti , cupiditates. Sed jam ad reliqua pergamUS.
Fili is Nempe ea Sequuntur, quae ad faciendam fidem pertinent. Pater. Ita est: quae quidem in confirmationem et reprehensionem dividuntur. Nam, in confirmando, OStra Probare Volumus in reprehendendo, redarguere contraria. Quoniam igitur omne, quod in controVerSiam venit, id aut sit, necne
sit, aut quid sit, aut quale Sit, quaeritur in primo conjectura valet, in altero definitio, in tertio ratis.